Savoir Vivre - Groene Gastvrije Gordel

Tekst: Erik Kaptein | Foto’s: Etienne van Sloun, Serve Minis, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Gebiedsontwikkeling
Maastricht-Valkenburg
Groen
toen
van
20
“Zuid-Limburg, je zal er maar
wonen!” Vrijwel dagelijks
worden we er door de media
aan herinnerd dat in het
uiterste zuiden van ons land
nog een paradijselijk
landschap bestaat. Hier kun je
leven als God in Frankrijk.
Kastelen en landgoederen
rijgen zich als parels aaneen
in het stroomdal van de Maas
en de Geul. Op vruchtbare
lössgronden liggen
uitgestrekte akkerlanden en
omhaagde fruitboomgaarden
en in de lommerrijke dalen
graast het hoornvee.
21 savoir vivre aux châteaux | zomer 2012

Het aantal wijngaarden in Limburg overschrijdt inmiddels
de vijftig en een derde daarvan is al groter dan één hectare.
Het zal niemand verbazen dat juist dit bijzonder waardevolle
cultuurlandschap het decor vormt voor de landelijke
opening van de Open Monumentendagen, die dit jaar gewijd
zijn aan het thema Groen van Toen. Op 8 en 9 september
kan het monumentenminnend publiek een bezoek brengen
aan de bijzonder waardevolle landgoederen in de Euregio.
Terecht stelt deze rijke culturele regio zich kandidaat voor
de Europese Culturele Hoofdstad in 2018.
Gebiedsontwikkeling
Maastricht-Valkenburg
In 2006 nam de Provincie Limburg het initiatief om de
twee belangrijkste toeristische centra van het Limburgse
Heuvelland te laten samenwerken en daardoor het
tussengelegen gebied te versterken. Door de samenwerking
van de Gebiedsontwikkeling Maastricht-Valkenburg
werd de Landgoederenzone van Maastricht verbonden met
het Beneden Geuldal en door een grensoverschrijdend
fiets- en wandelpadennetwerk ontsloten. De geschiedenis
van dit agrarisch cultuurlandschap gaat ver terug tot
vóór onze jaartelling. Door de vruchtbare bodem en de
aanwezigheid van stromend water werden hier door de
eeuwen heen de meest uiteenlopende landbouwgewassen
geteeld en ontstond zo een rijk gevarieerd cultuurlandschap.
22
Met rogge, spelt en tarwevelden op de hoogterassen,
wijnbouw, hop- en fruitteelt op de hellingen en vlees- en
melkkoeien op de graslanden in de lager gelegen
beekdalen. De instandhouding van dit agrarisch cultuurlandschap
is juist in deze tijd van economisch belang.
De vrijetijdseconomie levert immers meer werkgelegenheid
op dan de grootschalige intensieve landbouw.
Zuid Limburg is gebaat bij een multifunctionele landbouw;
kleinschalige teelt van grondgebonden landbouwproducten
die goed samengaan met agrotoerisme. Door de teelt,
productie- en bereidingswijzen van puur en eerlijk voedsel,
wordt de vitaliteit van dit hoogwaardig cultuurlandschap
ook voor de toekomst veiliggesteld. De steun voor dit
initiatief is breed: de Provincie Limburg, Hoge Hotelschool
Maastricht, het Kenniscentrum voor Regionale Gastronomie
van de Hogeschool Zuyd, de Stichting Instandhouding
Kleine Landschapselementen en Slow Food Limburg
werken hierin samen.
Vaeshartelt een Koninklijke
buitenplaats in Maastricht
Het landgoed Vaeshartelt is gebouwd op de plek van
een middeleeuwse versterkte boeren hofstede, die in de
18 de eeuw door kolonel De Sturler werd verbouwd tot een
statig landgoed. In 1841 werd deze lusthof aangekocht
door koning Willem II. Hij liet in de oostelijke ingangspartij
een hardstenen poort plaatsen met in de sluitsteen zijn
gekroonde initialen en het jaartal 1841. Tien jaar later
kocht Petrus Regout het kasteel van de erven van de
koning. Rond het midden van de 19 de eeuw was Regout
opgeklommen tot een van de welvarendste industriële
ondernemers van Nederland. Regout bouwde tegen de
zuidgevel een roo ksa lon, die gedecoreerd werd met
land schaps schilde ringen. Ook liet hij in 1853 door de
Belgi sche tuin archi tect J. Gindra een Engels landschapspark
rond het landhuis aanleg gen. In dit park werd een
grote vijver aangelegd en midden in deze vijver lag een
klein eilandje met een pagode. In deze pagode was een
badhuis ondergebracht en op de verdieping een bibliotheekje.
De fonteinen en watervalletjes werden met een
stoommachine in werking gezet. In het park zorgden
marmeren beelden, prieeltjes, bruggetjes, een verborgen
grot en een ijskelder voor de sfeer die bij een lusthof past.
In 1994 werd het kasteel Vaeshartelt geres taureerd
en zijn de rijke interieurs met zorg geconserveerd.
Een nieuwbouw vleugel met hotel-accommodatie werd
gebouwd op de plaats van de voormalige economie-
gebouwen. Dit plan herstelde de oude carrévorm rond
de binnenhof. Momenteel worden bij Kasteel Vaeshartelt
zes hectaren kleinfruit- en groentetuinen aangelegd. Ook
ligt er een gedetailleerd plan klaar voor een Limburgs
proeflokaal, waar workshops en proeverijen worden
georganiseerd en waar in de eerste week van september
het jaarlijks Limburgs Preuve Festival wordt gevierd
temidden van de zojuist aangeplante wijngaarden.
Chateau Houthem-Sint Gerlach;
landgoed in Valkenburg aan de Geul
In het dal van de Geul werd in 1201 bij het graf van de
heilige Gerlachus een Norbertijner dubbelklooster
gesticht. Van 1661 tot 1785 was het ommuurde klooster
een kleine Oostenrijkse enclave in het land van Overmaas,
dat tot de Hollandse Republiek behoorde.
Die Oostenrijkse invloed komt vooral tot uitdrukking in de
bouw en de decoratie van de Stiftskerk. Het gestucte
gewelf van deze eenbeukige kerk is overladen met fraaie
fresco’s, die het leven van Christus en Sint Gerlachus
uitbeelden. Ze zijn in het jaar 1751 in een opmerkelijke
rococostijl geschilderd door Johann Adam Schöpf. Ten
zuiden van de stiftskerk ligt het klooster dat uit het begin
van de 18 de eeuw dateert. De rijkgeornamenteerde
mergelstenen proostvleugel draagt in het fronton het
wapen van Proost Franciscus van Cauwenberg.
23 savoir vivre aux châteaux | zomer 2012

Borgharen
Kasteel
Borgharen
Vrijthof
Maastricht
Wiegershof
Griend
park
P
Itteren
Kasteelhoeve
Harteltstein
station
Beatrixhaven
Betlehem
l
Voulwames
Meerssenhoven
P
Vaeshartelt
Dr. Poelsoord
Geusselt
Bunde
Weerterhof
Kruisdonk
Amby
A2
A2 project
Rothem
j
Proosdijpark
P
Meerssen
A79
Basiliek
P
Houthem
Geulhem
St. Gerlach
Château
St. Gerlach
toekomstig
transferium P
Strabeek
Open Monumentendag 2012:
Groen van Toen
Tijdens de Open Monumentendag,
dit jaar in het weekend van 8 en
9 september, zijn duizenden
monumenten in Nederland gratis
toegankelijk voor publiek. Met het
thema Groen van Toen, gaat de
aandacht dit jaar uit naar allerlei
groene monumenten, zoals
buitenplaatsen, en landgoederen,
maar bijvoorbeeld ook hofjes,
stadsparken, begraafplaatsen en
vestingwerken. Aanleiding voor
een groen thema is dat 2012 is
uitgeroepen tot het Jaar van de
Historische Buitenplaats. Zowel
kasteel Vaeshartelt als kasteel
Houthem-Sint Gerlach zijn open
tijdens de Open Monumentendag.
Bovendien is St. Gerlach in
september het Open Monument
van de Maand en is daarmee een
van de landelijke toppers van dit
jaar. Voor meer informatie:
www.openmonumentendag.nl
station
P
Valkenburg a.d. Geul
P
Kasteel
Oost
Geulpark
Kasteel
Schaloen
N595
Schaal 1:10000
P
Kasteel
Genhoes
Oud-Valkenburg
P
Strucht
boom boomgroep
bos
hoogstamboomgaard
tuin park
grasland
akker
Geul
water
bebouwing
kern
markant gebouw
wandelroute
wandelpad (fi ets parkeren)
nieuwe recreatieve bezienswaardigheid
start - eindpunt
kasteel herenhoeve
kerk
groeve
0 1000m
24 25 savoir vivre aux châteaux | zomer 2012
Kasteel
ruïne
bezienswaardigheid
uitzichtpunt
parkeren bestaand / voorzien
camping
sportveld
▲ N
station
Schin op Geul
P

adv.
26
De vrijliggende pachthoeve werd rond
1760 gebouwd naar een ontwerp van
Akense architect Johann Joseph
Couven. Na een lange periode van
verval werd de hoeve in 1996-'97 in
opdracht van Camille Oostwegel
gerestaureerd en tot hotel ingericht.
Rond het landgoed ligt een uit-
gestrekt park dat in barokke stijl
werd ontworpen door de Limburgse
tuinarchitect Wil Snelder. Hieromheen
liggen hoogstamboomgaarden,
een boeren kruidentuin, een
rozengaard en een wijngaard met 300
wijnstokken, waarvan vorig jaar de
Groen van Toen
(Green of Yesteryear)
This year, the Open Monumentendagen
(Heritage Days) will focus on the theme of
Groen van Toen (Green of Yesteryear).
On 8 and 9 September, the general public
will have the opportunity to visit some very
special country estates located in the
Euregion, which is bidding to become the
European Capital of Culture in 2018.
Within the framework of developing the
Maastricht-Valkenburg region, the
province of Limburg decided in 2006 to link
the two most important centres of tourism
in the Limburg hill country – the country
estate zone around Maastricht and the
Lower Geul Valley – with each other via a
network of cycling route and footpaths.
eerste Rosé Champagnoise Clos
St. Gerlach werd gebotteld.
Ook in de diverse restaurants en
hotels van Camille Oostwegel zijn
sinds kort producten te koop van
eigen land. Op de landgoederen
worden tuinen aangelegd om de
productie hiervan te verhogen.
De eerste serie is afkomstig van de
groente- en kruidentuinen van
Château St. Gerlach: Le Verger de
Camille. Op WinselerHof wordt
binnenkort een wijngaard van twee
hectaren aangelegd. ‘Zelfs in de tuin
van het Kruisherenhotel in de
After all, the ability to maintain this
agricultural and cultural landscape
depends increasingly on agro-tourism,
characterised by the small-scale culture
of local agricultural products.
Two attractions deserve a special mention
in this regard:
n The country estate of Vaeshartelt,
originally built as a medieval farmstead:
In 1994, the castle was completely
restored, and a new wing was added which
houses a luxury hotel. Six hectares of fruit
and vegetable gardens as well as
vineyards are presently being developed
around the castle, which may serve as a
backdrop to the annual Limburg Preuve
Festival (culinary festival).
historisch binnenstad van Maastricht
gaan we tuinkruiden planten’, zegt
Camille Oostwegel. Naast de
wijnproductie, ging afgelopen jaar
ook de opbrengst van de fruitbomen
op St. Gerlach fors omhoog.
De producten hiervan zoals de
fruitsappen, jams, honing en
ingemaakte groenten, zijn nu ook te
koop. Met deze letterlijk streek-
gebonden gastronomie en het
daaraan verbonden rijke agrarisch
cultuurlandschap, bereid de regio
zich voor op haar kandidaatstelling
van Culturele Hoofdstad in 2018.
n
n Château Houthem-Sint Gerlach in
Valkenburg aan de Geul, originally built as
a Norbertine double monastery: In 1996,
the country estate was restored and
converted into a hotel. The park encircling
the estate is adjoined by old standard fruit
tree orchards, a herb garden, a rose
garden and a vineyard, which last year
produced the very first bottles of Rosé
Champagnoise Clos St. Gerlach.
And the above is just the tip of the iceberg
in terms of authentic local culinary
products produced by the country estates
located in South Limburg. For example,
the various restaurants and hotels run by
Camille Oostwegel recently introduced
their own authentic line of products
available under the name of Le Verger
de Camille.
27 savoir vivre aux châteaux | zomer 2012