DE KRONING VAN JAMES II - Nederlandse Bachvereniging

stuk in zijn geheel wordt herhaald. De ouverture wordt gevolgd door een lang
vocaal deel voor achtstemmig koor en acht solisten. Na de herhaling van de
ouverture en nog een vocaal deel komt de anthem tutti maar redelijk ingetogen tot
een einde (‘Praise the Lord...’). Net als bij de anthems van Blow wordt er in
Purcells My heart weer naar hartelust geknipt en geplakt met bijbeltekst. Dit
resulteert bij Purcell in een vlechtwerk van zinsneden uit psalm 45, waar zelfs de
volgorde van de psalm niet steeds gerespecteerd wordt. Het is duidelijk dat de
psalmtekst puur gebruikt wordt als bron van toepasselijke zinnen voor de kroning.
We noemden hem boven al: precies in het jaar van de kroning van James II werd
Georg Friedrich Händel in Halle geboren. Al vroeg in zijn leven reisde Händel
door Europa en op zijn negentiende ging hij naar Hamburg, om in de jaren
daarna naar Italië af te reizen. Dankzij een samenloop van omstandigheden raakte
hij echter al snel in Engeland verzeild. In 1710 werd Händel in Hannover
kapelmeester van Georg I. Ludwig (1660-1727). Een bezoek aan Londen in 1710
had ongetwijfeld grotere consequenties dan ook Händel vermoedde, want in 1712
zou hij er definitief gaan wonen. In 1714 volgde zijn voormalige werkgever: de
genoemde Georg werd namelijk King George I van Groot-Brittanië.
Het was sinds James II namelijk nog steeds onrustig gebleven in bestuurlijk
Engeland: na drie jaar Willem van Oranje volgde twaalf jaar Queen Anne, en die
werd in 1714 opgevolgd door George I. Toen deze in juni 1727 overleed, kwam er
eindelijk een koning die weer eens langere tijd aan de macht bleef: George II zou
liefst 33 jaar regeren. Voor de kroning van deze George II moest Händel, wiens
naam tegen die tijd al verengelst was tot George Frideric Handel, vier nieuwe
anthems componeren.
Deze vier anthems werden een enorm succes. Sinds hun première zijn ze
verheven tot het standaardrepertoire bij kroningen in Engeland, met name de
opener Zadok the Priest. Bij beluistering is direct duidelijk waarom: het is niet
alleen uitermate feestelijke muziek, maar we horen Handel ook op het hoogtepunt
van zijn krachten. Handel was zelf blijkbaar ook tevreden, want hij heeft de muziek
van de anthems later opnieuw gebruikt in de oratoria Esther en Deborah. In 1743
verschenen de anthems bovendien in een nieuwe, zelfstandige editie.
Het driedelige Zadok the Priest zet direct groots in. Na een korte ouverture,
waarin Handel de spanning op onnavolgbare wijze weet op te bouwen, barst het
spektakel los. De tekst is gebaseerd op een magnificat-antifoon voor in de
zevende week na Pinksteren, dat op zijn beurt is gebaseerd op een bijbelse
passage uit het eerste boek Koningen. In de tekst wordt gesproken over de zalving
van de koning, en Zadok the Priest is vermoedelijk ook bedoeld voor de zalving van
George II. Het tevens driedelige Let thy hand is een stuk bedaarder van aard, en is
ook de enige van de Coronation Anthems zonder koper en slagwerk. Net als Zadok
the Priest hoort het bij de voorbereidende rites voor de kroning en in de tekst (naar
psalm 89: 14-15) wordt ook over voorbereiding gesproken.
Met de derde en vierde anthem komen we terecht bij de muziek die heeft
geklonken tijdens de uiteindelijke kroning van koning en koningin. Na de eerste
twee voorbereidende anthems zijn deze een stuk langer en bestaan ook uit meer
delen. Het grootse The King shall rejoice, gebaseerd op psalm 21: 1, 5, 3, bestaat
uit vijf delen en eindigt stijlvol met twee fugatische delen. Het vierdelige My heart
is inditing, bedoeld voor de koningin, klinkt even statig als The King shall rejoice,
maar is opvallend milder en vrij lyrisch van karakter. De tekst is wederom een
compilatie, dit keer van enkele verzen uit psalm 45 aangevuld met een
toepasselijke zin uit Jesaja (49:23), waarin de nieuwe koning en koningin als vader
en moeder van het land worden gezien.
Thomas Op de Coul, december 2008