DE KRONING VAN JAMES II - Nederlandse Bachvereniging

TOELICHTING
Het jaar 1685 is een belangrijk jaar in de muziekgeschiedenis. In dat jaar werden
de drie grootste componisten van hun tijd geboren, Georg Friedrich Händel (op
23 februari), Johann Sebastian Bach (op 21 maart) en Domenico Scarlatti (op 26
oktober). De eerstgeborene van deze drie, Händel, zou een groot deel van zijn
leven in Engeland doorbrengen. Daar zou hij ontdekken dat 1685 ook voor de
Engelse geschiedenis belangrijk was: op 3 mei 1685 werd in de Westminster
Abbey van Londen James II (in het Nederlands Jacobus II) tot koning van
Engeland gekroond.
De tweede helft van de zeventiende eeuw was een roerige tijd voor
bestuurlijk Engeland. Na de executie van Charles I (1600-1649, koning sinds 1625)
was er gedurende tien jaar geen koning voor het land; wel waren er twee
zogenaamde ‘Lord protectors’ die tussen 1653 en 1659 de touwtjes in handen
hadden. In de rest van de eeuw kwamen er nog drie koningen langs, onder wie de
genoemde James II (1633-1701). Helaas zou zijn koningschap één van de kortste
in de Britse geschiedenis worden, hij hield het nog geen vier jaar uit. Zijn openlijk
katholicisme (hij had zich op latere leeftijd bekeerd) werd niet gewaardeerd en
mede hierom werd hij tijdens de zogenaamde ‘Glorious Revolution’ van 1688
afgezet. Dit gebeurde met behulp van een leger onder leiding van onze
landgenoot Willem III van Oranje, die James ook zou opvolgen.
Hoe kort het koningschap van James II ook zou zijn, het feest rond zijn
kroning was één van de uitgebreidste en extravagantste in de Britse geschiedenis.
We zijn zeer goed ingelicht over deze kroning dankzij het uitgebreide verslag van
Francis Sandford. Dit verslag was zo omvangrijk, dat de uitgave ervan geen
sinecure was: het boek verscheen net voordat James II afgezet werd... Sandfords
verslag vertelt ons over de lange processies, het indrukwekkende vuurwerk, de
gigantische feestmaaltijden en ook over de muziek die tijdens de feestelijkheden
klonk. Maar Sandford was niet de enige ‘verslaggever’ die bij de kroning aanwezig
was: uit vele landen waren mensen afgevaardigd om verslag te doen van deze
gebeurtenis. Ook ons land was vertegenwoordigd, en dat leidde tot een kleine
publicatie met de titel De Krooninge van Jacobus de II. Koning van Engelandt.
Tijdens het eerste deel van het concert hoort u passages uit deze tekst, zodat u,
net als de mensen uit die tijd, een indruk krijgt van de feestelijkheden rond de
kroning.
John Blow (1649-1708) was een van de componisten wiens muziek bij deze
kroning klonk. Blow werd als hofmusicus voor James II aangesteld en hij schreef
de twee anthems God spake sometime in visions en Behold, o God our defender
speciaal voor de kroning. God spake sometime in visions is één van Blows grootste
anthems en is gebaseerd op enkele verzen uit psalm 89 (v. 20-30). In deze verzen
spreekt God Koning David aan, en zinnen als ‘Ik heb hulp geboden aan een held.
In David vond ik een dienaar, ik zalfde hem met heilige olie’ zullen de zeer
ambitieuze én religieuze James ongetwijfeld geraakt hebben. Behold, o God our
defender is veel korter en ook wat eenvoudiger. Het bestaat tekstueel uit een
compilatie van psalmteksten en zinnen uit het eerste boek van Samuel. Hierin
wordt gesproken over de gewenste kracht en rechtvaardigheid van de nieuwe
koning. De andere twee anthems, Let thy hand be strengthened en Let my prayer
come up, zijn net als Behold, o God our defender kort en sluiten er inhoudelijk
naadloos op aan.
Ook Henry Purcell (1659-1695) componeerde speciaal muziek voor de kroning
van James II. Zijn My heart is inditing is bijna even lang als de anthems van Blow
tezamen. Dit is mede te danken aan de prachtige en zeer uitgebreide
instrumentale ouverture van ruim drie minuten, die bovendien halverwege het