Lofoten - REIZEN Magazine

Lofoten
Lofoten
De Noorse LofoteN zijN eeN sprookjesLaNDschap
iN zee: eeN kettiNg vaN bergachtige eiLaNDeN,
aLsof De aLpeN tot huN oreN iN het water staaN.
reizeN MagaziNe gaat op wiNters avoNtuur Naar
Deze spierwitte archipeL.
Tekst: Joris van Drooge Fotografie: Emile Luider
72 | | 73

74 |
Lofoten
Surfen bij Unstad
Het handjevol houten huizen genaamd Unstad
doet in niets denken aan een stad. Wel vinden
we vlakbij het gehucht een prachtig lang strand.
Daar snijdt de poolwind door onze Gore-Tex
jassen en bedekt een vers laagje sneeuw het fijne
zand. Dat we tijdens die steenkoude wandeling
een jongen en meisje met surfplanken onder de arm
tegen het lijf lopen, komt dan ook als een verrassing.
Alsof het hier Hawaii is.
‘Het water is vier graden Celsius. Daarom dragen we de dikst
verkrijgbare wetsuits,’ zegt de jongen. ‘12 mm dik neopreen.
Na een kwartier bewegen in het water krijg je het hartstikke
warm. Toch houden we het maximaal zo’n twee uur vol, daarna
bevriezen je handen en gezicht. Eén keer bleef ik te lang in zee.
Toen waren mijn handen zo gevoelloos dat ik mijn autodeur niet
eens meer open kreeg.’ Zijn surfgenote vult aan: ’De golven hier
zijn fantastisch, de mooiste en grootste van heel Scandinavië.
Vaak drie tot vier meter hoog.’
Vervolgens storten de dappere zielen zich in zee en niet veel
later draaien ze bochten op de binnenrollende schuimkoppen.
Wij snoeren onze sjaals en mutsen wat strakker aan en zetten
koers richting iets warms.
Unstad Beach is geen uitzondering, de Lofoten-archipel telt
talloze prachtstranden en droombaaien. Het water vaak zo groen
en glashelder dat je de misillusie krijgt ergens in de tropen te
zijn. Denk alleen niet dat we hier met het nieuwe Thailand of
Ibiza te maken hebben: ook ‘s zomers is de zeetemperatuur
zelden warmer dan een graad of 14.
Drakenrug in zee
De Lofoten liggen op 68 graden noorderbreedte in
Noord-Noorwegen, pakweg even noordelijk als Midden-Groenland
en Noord-Alaska. Een archipel: vanaf
het vasteland steken de Lofoten 200 kilometer ver in
de Noorse Zee, de zes hoofdeilanden en
honderden kleinere eilandjes gescheiden door
smalle zeekanalen.
De eilandketen is extreem bergachtig. Een drakenrug
vol puntige, rotsige pieken, alsof de hoogste
Alpentoppen tot hun oren in zee staan. Dat berggeweld
wordt afgewisseld met fjorden, stranden,
bergmeren en soms een lieflijk bergdal. Begroeiing is
er nauwelijks en ook de bebouwing beperkt zich
voornamelijk tot traditionele vissersdorpen.
Ruwweg liggen de Lofoten van oktober tot mei onder
een dikke laag sneeuw. Toch is het klimaat er relatief
mild, met dank aan het staartje van de Warme Golfstroom.
Zo is de gemiddelde temperatuur in Svolvær
(op de foto rechts) in januari 1½ graad onder nul.
Ter vergelijking: het iets zuidelijker gelegen stadje
Bettles in Alaska kent in dezelfde maand een
gemiddelde temperatuur van -23 graden Celsius.
reportage

eportage Lofoten
Een zaak die stinkt
Denk aan het aroma van één rotte vis en vermenigvuldig die geur met duizend. Zo kom je in de buurt van wat je ruikt in de Lofootse
vissersdorpen. Van februari tot juni tenminste, wanneer honderdduizenden kabeljauwen hangen te drogen aan houten rekken.
Voor de locals zijn deze metershoge massagraven business as usual. Vaak staan de stellages pal naast woonhuizen. Bovendien
hebben veel mensen een privévoorraadje stokvis, zoals de gedroogde kabeljauw uiteindelijk zal heten. Onder de carport, op het
balkon, soms zelfs gezellig voor het slaapkamerraam. Het aroma van rottende vis zit hier in de genen. Aan de meeste rekken
hangen onthoofde, op lengte gesorteerde kabeljauwen. Ook zie je stellages die van een afstandje vol lijken te hangen met trossen
appels of citroenen. Pas dichterbij blijkt dat dat geen vruchten zijn, maar samengeknoopte kabeljauwkoppen, waarvan honderden
glazige ogen je kil aanstaren. Ze worden vooral geëxporteerd naar West-Afrika, waar ze als delicatesse verdwijnen in een currysoep.
Ruwweg tussen februari en half april, tijdens de kabeljauwvangst, kun je in elk visserdorp zien hoe de vissen worden opgehangen.
Een spektakel: behendige jongens in feloranje overalls, verdeeld over onmogelijke posities in de rekken, gooien de vissen vanuit
laadbakken in hoog tempo van hand naar hand. Het is jongleren met vis. Voor deze foto stond onze fotograaf enkele minuten
onder zo’n rek. Druipend van het vissenbloed keerde hij terug. De weeë geur van dood uit de diepzee hing dagen later nog
in de huurauto.
Donkere wolken boven de kabeljauwhemel
Vis, vis, vis: daar draait het hier allemaal om. Al tienduizend
jaar wordt hier vooral op kabeljauw gevist, van holbewoner via
Viking tot hedendaagse Noor. Rond de Lofoten liggen dan ook
enkele van ‘s werelds rijkste visgronden, met veelzeggende
namen als ‘het pakhuis’ en ‘de kabeljauwhemel.’
Op de kade van prachtdorp Henningsvær ontmoeten we visverwerker
Alf Kenneth Johansen. Hij staart een beetje sip over zee,
want ondanks de onderwaterweelde gaat het niet goed met de
visserij. ‘We beoefenen we hier een zeer ecologische manier van
vissen. Met kleine boten die nooit verder dan een paar uur
varen, want rond de eilanden zit meer dan genoeg vis. Iedere
visser is eigen baas, elke boot is een zelfstandig bedrijf.’
Toch verdwijnt deze traditionele bedrijfstak in ijltempo. Waarom?
De kabeljauwprijzen staan onder druk, de crisis slaat ook hier toe
en dan zijn er nog de steeds grotere schepen. Johanssen: ‘De
nieuwste generatie trawlers vangt in één dag net zoveel vis als
alle vissersboten van de Lofoten bij elkaar. Daarom is iedereen
hier tegen de EU: wanneer Noorwegen toetreedt komt Europa
onze wateren leeg vissen.’ In Henningsvær zijn de gevolgen nu
al pijnlijk zichtbaar. Johansen: ‘Dertig jaar geleden telden we
hier in Henningsvaer nog tientallen vissers en lag de haven vol
met boten. Nu zijn er nog tien mannen en zeven schepen over.
Onlangs heb ik met pijn in het hart onze visverwerkingsfabriek,
een familiebedrijf uit 1923, definitief moeten sluiten.’
76 | | 77

78 |
Lofoten reportage
Bevroren regenboog
Ironie. Bergachtiger landschap dan de Lofoten zul je
moeilijk vinden, en toch zitten we er bijna altijd op
zeeniveau. Daar liggen alle nederzettingen – wie
bouwt er een vissersdorp in de bergen? – en daar
lopen de wegen. Gevolg is dat je vrij gemakkelijk
een totaal andere blik op de archipel kunt krijgen:
loop simpelweg ergens omhoog.
Op zonnige winterdagen binden de Lofoters het liefst
hun ski’s onder om daarna een willekeurige helling
te bestijgen en vervolgens door maagdelijke poedervelden
naar beneden te glijden. Hoezo skiliften?
Met een paar sneeuwschoenen kunnen ook mensen
zonder dergelijke Scandinavische skicapaciteiten
genieten van de verstilde bergwereld-in-zee. Met die
‘tennisrackets’ bedwing je met gemak iedere helling,
hoe diep de sneeuw ook is. Sneeuwschoenwandelen
is bovendien nauwelijks moeilijker dan normaal
wandelen. Wel iets vermoeiender, merken wij al
snel, wanneer we op een knisperkoude ochtend een
helling vlakbij ‘hoofdstad’ Svolvær (4100 inwoners)
bestijgen. Zigzaggend omhoog tussen dennenbomen
en mini-berkjes, tot we na een half uur stijgen open
zicht krijgen op dit weergaloze mozaïek van baaien
en bergen.
‘Je kunt hier oneindig wandelen, er zijn duizenden
routes’ vertelt sneeuwschoengids Jann Engstad.
’Ze vallen allemaal onder Allemannsretten, het
Noorse allemansrecht. De natuur is voor iedereen.’
Vervolgens legt hij uit wat die rare cirkel rond de zon
is. ‘Een halo. Een meteorologisch verschijnsel dat
ontstaat door de reflectie van zonlicht op ijsdeeltjes
in de lucht.’ Een soort bevroren regenboog dus,
waarover Jann ook nog weet dat ze vaak wijzen op
naderende weersverandering. Profetische woorden,
want amper twee uur later zitten we midden in een
furieuze sneeuwstorm.
Maelstroms en kattenrugbruggen
Feit: de E10 is een van de mooiste wegen op aarde. Vanuit het vasteland
voert deze weg in dik 340 kilometer naar het einde van de Lofoten,
kreunend, kronkelend, stijgend en dalend langs de Noorse Zee. Onderling
worden de eilanden verbonden door meerdere tunnels en een aantal
waanzinnig steile kattenrugbruggen. Kom je zo’n brug tegen, dan loont het
om te stoppen en hem te voet te beklimmen. Dan krijg je namelijk een
spectaculair zicht op de maelstroms, woeste stromingen in de smalle zeekanalen
tussen de eilanden. Het water bereikt snelheden tot 35 km per uur,
je ziet draaikolken met onheilspellend donkere gaten en, met een beetje
geluk, een vissersbootje vechtend tegen de elementen. Ben je ‘s zomers op
de Lofoten, dan kun je vanuit het dorp Reine een boottochtje maken naar
de Moskenstraumen. Deze stroom kolkt langs de zuidpunt van de archipel
en geldt als sterkste en gevaarlijkste zeestroming op aarde.

80 |
reportage
Stad met 1 inwoner
Pas in december 2007 kregen de Lofoten aansluiting op het wegennet van het Noorse vasteland, met een nieuwe brug over een zeekanaal.
Tot die tijd kon je de archipel alleen per boot of vliegtuig bereiken. Soortgelijk zijn veel dorpen op de Lofoten alleen bereikbaar
vanaf het water, met dank aan de extreem grillige kustlijn.
Hoe klein een gehucht ook is, elke plaats heeft recht op post. Dat blijkt wel als we een middag op pad gaan met de M/S Fjordkyss. Vanuit
het dorp Reine (zie ook pag 73) dubbelt deze postboot als een streekbus te water en vaart tweemaal daags een rondje door de Reinefjord.
Het is misschien wel het mooiste en in ieder geval het ruigste stukje Lofoten, waar honderden meters hoge rotspieken als versteende trollen
uit het water steken. Gigantische zeeadelaren cirkelen er hoog over onze hoofden en maken het gevoel van desolatie compleet. Wij varen
mee met postbodes Tore en Knut, twee vriendelijke doch ietwat stille Noren. Ze maken hun gebruikelijke rondje langs de dorpen Rostad
(3 inwoners), Kirkefjord (1 inwoner) en Vinstad (1 inwoner) en leggen telkens kortstondig aan om de post te bezorgen. Een dankbare taak,
want sommige bewoners wachten geduldig op de kade op hun Dagbladet of Lofotposten. Ze maken nog snel even een praatje, alvorens
hun enige fysieke link met de buitenwereld weer vertrekt. ‘In de jaren ‘80 woonden hier nog gezinnen’, vertelt Knut na enig aandringen.
‘Tegenwoordig wil niemand nog zo afgelegen leven. Iedere bewoner hier is ouder dan zestig, ze wonen hier al hun hele leven.’ Het lijkt
mij ongepast om te vragen wat er met deze postbodes-te-water gebeurt zodra de laatste bewoner van de Reinefjord is vertrokken.
Rondreis
Lofoten
vanaf
€1485 p.p.
FLY-DRIVE
LEzErS
rEIS
10-daagse rondreis
LofotEn
Fly-drive met hotelovernachtingen
Ontdek de Lofoten en Vesterålen met deze
bijzondere rondreis van Buro Scandinavia
Programma
Dag 1/2 Vlucht van Amsterdam naar Tromsø, ophalen huurauto,
2 overnachtingen in Radisson SAS Hotel. Tip: de kabelbaan
in Tromsø naar de top van de Storsteinen, geniet van het uitzicht
over de stad en de fjorden.
Dag 3/4 Vanuit Tromsø over het eiland Senja naar Andenes (255 km).
2 Overnachtingen. Tip: Whale Centre vanwaar walvissafari’s
worden georganiseerd.
Dag 5 Een prachtige route langs de westkust van Andøya, door kleine
dorpjes en langs witte stranden. Tip: Hurtigrute Museet in
Stokmarknes. Overnachting in Vesterålen Hotel (ca. 140 km).
Dag 6/7 Met de veerpont van Melbu naar Fiskebøl op de Lofoten.
Verder naar Mortsund op de zuidpunt van Vestvågøy.
Ontdek het zuiden van de Lofoten, het idyllische plaatsje
Nusfjord en het Lofoten Stokvis Museum in Å.
2 Overnachtingen in Statles Rorbusenter (130 km).
Dag 8 Bezoek Henningsvær, pittoresk vissershaventje met houten
kades en huizen met vele winkeltjes, kunstgaleries en cafés.
Via de kustweg naar Svolvær, overnachting in BW Svolvær
Hotel (ca. 75 km).
Dag 9 Over Hanøy naar Harstad op Hinnøya, het grootste eiland van
Noorwegen. Overnachting in Thon Hotel Harstad (ca. 170 km).
Dag 10 Naar Evenes (ca. 50 km). Inleveren huurauto en terugvlucht
naar Nederland.
Kijk voor een uitgebreide reisbeschrijving en kortingen op diverse
excursies op www.reizen.nl
Prijs p.p.
27 mei t/m 28 augustus 2010 € 1485
Dagelijks vertrek mogelijk.
Inclusief
• Vliegreis Amsterdam-Tromsø en Evenes-Amsterdam
per SAS in de T-klasse
• Luchthavenbelasting en brandstoftoeslag (€ 113 p.p., wijzigingen
voorbehouden)
• 9 x 24 uur Europcar huurauto cat. B. (vraag naar de voorwaarden)
• 7 Nachten in hotels o.b.v. een 2-pk met bad en/of douche en 2
nachten in een Rorbuer, inclusief 9 x ontbijt.
• Uitgebreide reisbeschrijving
• Wereldwijzer reisgids en wegenkaart Noord-Scandinavië.
Niet inbegrepen: evt. extra’s bij autohuur, tol en veerdiensten,
toeslag alleengaande, evt. toeslagen, ANWB adm. kosten € 15 en
bijdrage Calamiteitenfonds € 2,50 per boeking. Last-minutekosten
€ 10 bij boeking binnen 14 dagen voor vertrek.
Boeking en informatie
Bij de ANWB Winkels, tel. 0900-9008070 (lokaal tarief) of
www.reizen.nl. Op alle arrangementen zijn de
ANVR-reisvoorwaarden van toepassing.

82 |
Lofoten
Hoe kom je er?
Vliegen: de vlucht naar hoofdstad
Svolvær is ingewikkeld en prijzig, met
tussenstops in Oslo en Bodø, en dan
het laatste stuk per propellervliegtuig.
Retours vanaf € 409 all-in, te vinden op
op www.flysas.com. Alternatief: boek
twee losse retours bij prijsvechter
Norwegian (www.norwegian.com).
Achtereenvolgens Amsterdam – Oslo
à € 64 en Oslo – Evenes (ook bekend als
Harstad/Narvik) à € 124. Totaalprijs komt
dan op € 188, vanaf luchthaven Evenes
is het een prachtrit van 2,5 uur naar
Svolvær. Met dit vluchtschema moet je
op de heenweg wel overnachten op
luchthaven Oslo-Gardermoen.
Auto: Utrecht – Svolvær via Denemarken
en Zweden, ruim 3150 km in dik 34 uur.
Autohuur
Ook autohuur is vrij aan de prijs. Reken
op € 362 per week voor een eenvoudige
tweedeurs op luchthaven Svolvær, gevonden
via www.comparecarrentals.
com. Luchthaven Harstad-Narvik is iets
goedkoper: vanaf € 295 per week via
www.easycar.com. Benzine kost circa.
€ 1,45 per liter, diesel € 1,30. Omdat de
wegen vaak ijzig of besneeuwd zijn, rijd
je ‘s winters op banden met spikes.
Beste reistijd
Begin maart tot half april zijn de beste
maanden voor een winterse reis: enerzijds
is het dan nog volop winter (doorgaans
ligt er sneeuw tot eind mei), anderzijds
heb je voldoende daglicht, in
april 16 uur per dag! Bovendien heb je
dan de grootste kans om het noorderlicht
te zien. Vermijd echter de week
rond Pasen: veel Noren gaan dan op
vakantie, vliegtuigen en hotels zitten vol
en prijzen schieten omhoog. Uiteraard
zijn de Lofoten ook in de zomer bloedmooi:
je hoeft alleen maar even de
sneeuwlaag weg te denken. (Zie ook
arrangement op pag. 81)
Georganiseerde reizen
De Nederlanders Frans Houtman en Marijke
Windhorst wonen in het dorp Laukvik, hebben
hun eigen pension Kristine Moen Huset
en traditionele viskotter en organiseren het
hele jaar door ‘actieve arrangementsreizen’
naar de Lofoten. Bijv. een 8-daagse wintervakantie
inclusief vliegreis, sneeuwschoenwandelingen,
boottochten, elandsafari’s,
volpension en noorderlicht spotten. Vanaf
€ 1660 p.p., zie www.byzonderereizen.no.
Sneeuwschoenwandelen
Lofoten Aktiv organiseert de hele
winter door (al dan niet begeleide)
sneeuwschoenwandelingen. Een
tocht van drie uur met gids kost
bijvoorbeeld € 85 p.p. Info/boeken:
www.lofoten-aktiv.no
Accommodatie
Een beetje Lofoten-ganger slaapt minimaal
één nacht in een rorbu: een traditionele
vissershut op poten boven zee.
Tegenwoordig zijn deze hutten comfortabel
en knus ingericht. Goedkoop zijn
ze dan weer niet: minimaal € 40 p.p.p.n.
Enkele aanraders: Svinøya Rorbuer in
Svolvær (www.svinoya.no), 2-persoonshut
vanaf € 120 p/n. Nyvågar Rorbuhotell
in Kabelvåg (www.nyvagar.no): een
week in een luxe 4-persoonsrorbu voor
€ 1400. Iets goedkoper is Gammelfiléten
Brygge in prachtdorp Henningsvær
(www.gammelfileten.com), gevestigd in
een voormalig visverwerkingsbedrijf.
V.a. € 45 p.p. per nacht. Meer accommodaties:
www.lofoten.info.
reisgidsen
The Rough Guide to Norway (487 pag/
€ 18) biedt voldoende praktische en
achtergrondinformatie over de Lofoten.
De Duitstalige gids Lofoten (384 pag/
Regenbogen Verlag/€ 21,50) is o.m.
verkrijgbaar via www.dezwerver.nl.
Op zOEk NAAR
hEt NOORDERLIcht
In het gehucht Laukvik ontmoeten we Rob
Stammes en Threes van Nieuwenhoven. In
2008 emigreerden zij van Nederland naar
naar Noorwegen om daar een voormalig
buurthuis om te bouwen tot het Polar Light
Center. In het kort: een wetenschappelijk
centrum annex bed & breakfast waar uit
de hele wereld bezoekers komen om het
noorderlicht te aanschouwen. Rob: ‘Onze
locatie aan de noordkant van de Lofoten is
heel gunstig, we hebben vrij zicht naar het
noorden. Het noorderlicht is hier gemiddeld
drie op de tien dagen goed zichtbaar.’
Threes: ‘We krijgen mensen die er al jaren
over dromen om het te zien. Voor hen is het
een emotionele ervaring. Als ze dan voor de
eerste keer het noorderlicht zien verschijnen,
juichen of huilen ze van geluk.’
Nu op www.reizen.nl: meer over het Polar
Light Center én een filmpje van het noorderlicht.
Zie ook: www.polarlightcenter.com
Informatie & internet
Innovation Norway (Noors Verkeersbureau)
Postbus 101,
2460 AC Ter Aar, Nederland
Tel: 0900 - 899 11 70
www.visitnorway.nl
E-mail: norway@twi.nl
www.lofoten.info
www.visitnordland.no
www.viewlofoten.no
Lofoten