NLlit_paperback_opm19def:Wereld in woorden - Frits van Oostrom ...

556
inleiding van Janota 2004. Meer reisteksten
op schrift: Zacher 1976. De recente inter -
nationale literatuur rond Mandeville is overvloedig
en boeiend. Van belang zijn bijv.
Deluz 1988 en Deluz (ed.) 2000 (met o.a. op
p. 12-13 een overzicht van Mandevilles bronnen),
Akbari 2004 (over diversiteit), Lochrie
2009, Ganim 2010, Lampert-Weissig 2010, 86
e.v. en Niayesh (ed.) 2011. Overzichten van de
verbreiding van de tekst bieden Deluz 1988
h. iv en Tzanaki 2003 (bij de laatste op p. 222
e.v. over Mandevilles religieuze tolerantie).
Editie van de Middelnederlandse versies:
Cramer (ed.) 1908; een belangrijke aanvulling
hierop is het in Kaapstad ontdekte handschrift
(Lodewyckx 1911). De beste behandeling van
Mandeville vanuit de Neerlandistiek biedt
En toch was ze rond (1990); zie ook Gerritsen
1983 en Pleij 2007a, 559-66.
De stad als broedplaats
Het belang van de stad voor de Middel -
neder landse letterkunde is door Herman Pleij
in een indrukwekkend oeuvre neergezet; dit
boek demonstreert in menig opzicht zijn gelijk.
Stedelijke vrijheidszin en sociale revoltes:
Cohn 2006 (verwijzend naar omvangrijke
oudere literatuur) en Dumolyn & Haemers
2005. Stads onderwijs: Pirenne 1929, Derville
1984, De lagere school in België z.j., 222 e.v.,
Willemsen 2008. Het citaat Si quis in Gandavo
scholas regere voluerit is ontleend aan De
Rycker 1881, 291; aansluitend aldaar nader over
de Gentse schoolstrijd. Meisjes op de stadsscholen:
De Hemptinne 1999, 133 e.v. en
2004b, 113 met verdere literatuur. Voor de
geschiedenis van de Europese stadsschool
zie Möller e.a. (ed.) 1983. Internationaal over
band tussen commercie en geletterdheid, en de
grote rol van stadsscholen daarbij: Spuf ford
1995. Disticha Catonis in het Nederlands: Van
Buuren 1994a en b, en Van Buuren e.a. (ed.)
1998, met een aanvulling in Sleiderink 2010,
46. Bouc vanden ambachten: Van der Have
2002; editie bij Gessler (ed.) 1931; zie ook
p. 84, p. 394 en p. 523 e.v. hierna. Robertson
2001 schrijft indringend over de middeleeuwse
kenniseconomie.
Over de middeleeuwse lakenindustrie: Cardon
1999. Ieperse lakennijverheid: Mus (ed.) 1974
en Boussemaere 2000. Over het Belfort en
de Lakenhal in Ieper: Coomans 2007.
Een beschrijving van de afbeeldingen in het
(verloren) Keurboek is te vinden in Les arts
anciens de Flandre i (1905), 101 en bij De Munck
& Dendooven 2003, a9.
De geest der eeuw
Veertiende eeuw als crisisperiode: zie naast
Tuchman 1978 (en de scherpe recensies
daarvan in Speculum 54 (1979), 430-435 en
American historical review 84 (1979), 724-725)
ook Seibt e.a. (ed.) 1984 (met gedegen en
genuanceerde bijdragen over de Lage Landen),
Graus 1987, 529 e.v. en Bois 2000. Specifiek
voor de Lage Landen is er inmiddels de
monumentale synthese van Blockmans 2010.
Pest: medisch zeer zaakrijk is Nutton (ed.)
2008. Sociaal-historisch over de middeleeuwse
Zwarte Dood: Horrox 1994, Naphy & Spicer
2000, Benedictow 2004 en Meier 2005. Uiter -
mate beeldend is Hatcher 2008. Pest in de
middeleeuwse Lage Landen: Blockmans 1980,
Maréchal 1980 (Vlaanderen) en De Boer 1978
(Noorden); zie ook De pest in de Nederlanden
1999. Over de connectie met geselaars en
pogroms handelt het standaardwerk Graus
1987.
Ander onheil: R. Verbruggen z.j. (geweld in
Vlaanderen), Lucas 1929 (Honderdjarige
Oorlog). Zie voor het klimaat Buisman 2000
en speciaal voor Vlaanderen ook Toussaert
1963; voor voedselschaarste en hongersnood
Jordan 1996. De gegevens over de laken -
productie in Leuven zijn ontleend aan Van
Uytven (ed.) 1980. Flagellanten in de Lage
Landen: Axters 1953, 431 e.v. en 453 e.v.,
McDonnell 1954, Maréchal 1980, 385 e.v.
(speciaal over Brugse flagellanten) en Jansen-
Sieben 1999. Zie voor de rol met de tekst van
de liturgie Jansen-Sieben & Van Dijk 2003.
Tussen hoop en vrees
Apocalyps in veertiende-eeuwse Lage Landen:
Smeyers 1993a, 43, Mertens 2000, De Hommel
2007 en Schepers 2008. Politiek pamflet van
ca. 1385: De Keyser & Verrycken 1983 en
Sleiderink 2009a, 174 e.v. Volgens Lerner
1976 wortelt het genre van de middeleeuwse
profetie eo ipso in onvrede.
Creatieve destructie
Zie over dit concept Metcalfe 1998 en Reinert
e.a. 2006. Voor advies omtrent sociaaleconomische
ontwikkelingen in de veertiendeeeuwse
Lage Landen, en gesprekken over de