NLlit_paperback_opm19def:Wereld in woorden - Frits van Oostrom ...

564
2
Het heil
Voor dit gedeelte van dit boek, en met name
voor een aantal religieuze prozateksten, biedt
de nlcm-themabundel Boeken voor de
eeuwigheid veel informatie, inzichten en verdere
literatuur: zie Mertens e.a. 1993. Belang -
rijke grote lijnen ook in Warnar 2011b. Het
panorama van Axters 1953 blijft een meesterwerk.
Wisselstroom
Focus en massa
Vierde Lateraans concilie: Boyle 1985 en Shaw
1985. Middelnederlandse Biechtspiegel: editie
en analyse van de beschouwing rond het
eerste gebod bij Moll 1872 (op basis van een
vijftiende-eeuws Utrechts handschrift, maar
een parallelle overlevering is Parijs, b.n. ms.
Neerl. 32, dichtbij 1400, en afkomstig uit
Ruusbroecs abdij Groenendaal). De tekst is
voor het overige nog onuitgegeven en onvoldoende
bestudeerd. In 1963 maakte G. DeCorte
in Leuven een licentiaatsverhandeling over
deze biechtspiegel (met dank aan prof. Geert
Claassens voor inzage).
Offensief in de Lage Landen: oude standaard -
werken zijn hier Troelstra 1901 en 1903, en Post
1954 en 1957; in recente jaren is de materie
veel meer uitgediept, zie Bijsterveld 1993 en
Caspers 1990, 2002 en 2004; ik dank prof.
Bijster veld voor advies op dit terrein. Zie
voor het bescheiden scholingsniveau van de
lokale geestelijkheid Oediger 1953; peil in de
Lage Landen: sceptisch is het beeld van Tous -
saert 1963, evenwichtiger De Keuser 1984.
Internationaal (m.n. over vormingsoffensief
in Engeland) is de literatuur omvangrijk:
Pantin 1955, Adam 1964 (Frankrijk), Haines
1971, Gillespie 1980, Boyle 1985, Shaw 1985,
Biller e.a. (ed.) 1998, Woods & Copeland 1999,
Aers 2000, Fitzgibbons 2002, Swanson 2004
(zeer goed over zowel ideaal als werkelijkheid
van de parochiepriesters), Thompson
2005 (boeiend voor Italië), Gunn 2008,
Zieman 2008 en Rider 2010. Een aanzet voor
het Middelnederlands biedt Warnar 1993a.
Database Erik Kwakkel: zie de inleiding bij
Kwakkel 2002. Tien geboden op hun kortst:
Warnar 1993a, 38 en 48. Over de biechtformule
in het handschrift-Van Hulthem handelt
Mertens 1992. Losse blad perkament: Warnar
1996 en Reynaert 1999b, 47.
Zenden en ontvangen
Lucidarius: zie voor de Latijnse bron Lefèvre
1954 en Bange 1999; speciaal voor de opvatting
van Augustinus over de vraag rond mens,
wolf, beer etc.: Lefèvre 1954, 180 n. 1. Studie
Mnl. teksten: Klunder 2005 (alwaar ook
edities); zie ook Warnar 1993a. In bezit van
Van der Stoct: Gabriël 2009. Lekenbroeders:
Elm (ed.) 1979. Over Gijsbrecht Spijsken
handelt Warnar 1997b; zie voor de boekenlijst
uit de omgeving van Rooklooster meest
recent Kwakkel 2002, samenvattend op p. 32-3.
Cancellierboek: Kessen (ed.) 1932. Zie over de
vroege datering Kwakkel 2002, 27 en 32-3; zie
verder Tinbergen 1900, 81 e.v., Troelstra 1901,
83 en Warnar 1993a, 39 en 47.
Vrouwen als middeleeuwse lezers (internationaal):
Green 2007. Voor Middelnederlands
boekenbezit in vrouwenkloosters zie m.n.
Stooker & Verbeij 1997; zie ook Vaske 1993
over boekenbezit Haarlemse begijnen, van
wie er één bij overlijden in 1410 tien boeken
naliet. Voor vrouwelijke kopiisten zie
De Hemptinne 1999, 2004a en 2004b, en De
Hemptinne & Gongora (ed.) 2004. Bene -
dictines uit Vorst: Kors 2007, 171 e.v. Spiegel
der maechden: zie voor de Latijnse bron
Bernards 1950 en 1982, en Mews (ed.) 2001.
Voor het Middelnederlands: Berkenbusch
1995, Küsters 2001 en Corbellini 2009; ik
dank prof. Geert Claassens voor inzage van
drie onder zijn leiding bewerkte Leuvense
licentiaatsverhandelingen over de tekst. De
driehoek vrouwen-vroomheid-volkstaal is een
internationaal zichtbaar patroon, dat door
de positieve invloed van gendergevoelige
mediëvistiek steeds beter aan het licht komt;
in Nederland verrichtte Anneke Mulder-
Bakker hier baanbrekend werk. Begrip moedertaal:
Grauls 1966, 92 e.v.
Anonieme opvolgsters van Hadewijch: te
denken valt aan het gedicht over een boomgaard
(met Christus als hovenier) dat de ver-