jaargang 35 nummer 3 september 2012 - Vereniging Vrienden ...

6 7
Amsterdam / Canada
Inmiddels was Jan van Vlijmen de nieuwe intendant van de
Nederlandse Opera geworden. ‘Hij vroeg of ik zijn rechterhand wilde
zijn en in 1985 werd ik benoemd tot directeur artistieke zaken. Ik
heb daar ook de verhuizing van de Stadsschouwburg naar de Stopera
meegemaakt. Ik kijk met gemengde gevoelens terug op die periode.
Jan van Vlijmen kreeg onenigheid met zijn bestuur en vertrok eind
1987, waardoor mijn positie in het geding kwam – ik was immers
door Jan aangesteld. In 1988 ben ik vertrokken waarna er een aanbod
kwam uit Vancouver om Brian McMaster als artistiek directeur op
te volgen bij de Vancouver Opera. Daar heb ik vier jaar met veel
plezier gewerkt en mijn Noord­Amerikaanse regiedebuut gemaakt
met Alcina van Händel. Het Queen Elisabeth Theatre was een grote
schouwburg met 2700 zitplaatsen. We hadden een productiekern van
12 mensen, een freelance koor en het orkest van de Canadese radio.
Per productie huurden we solisten in. We maakten 4 producties
per jaar ­ die niet op reis gingen. Het was puzzelen, want we
ontvingen een overheidssubsidie van slechts 58%. Dat betekende
dat de zaal voor 85 % gevuld moest zijn, anders hadden wij een
budgettair probleem. Daar heb ik geleerd wat sponsorwerving
inhoudt. Regelmatig zat ik al om acht uur ’s morgens te ontbijten
met potentiële sponsoren. Dat was een wezenlijk onderdeel van
mijn baan. In Noord­Amerika is dat overigens heel gewoon: je
moet je gezelschap voortdurend positioneren en verkopen. De
bestuursvergaderingen waren uitputtend omdat je steeds moest
kunnen verdedigen waarom je een bepaald zaalpercentage in de
productie begroting had opgenomen voor de opera’s die je wilde
programmeren. En als je dat percentage dan vervolgens niet haalde
zat je meteen met een tekort.’
Deze foto is in 1975
genomen tijdens een
voorstelling van de opera
Fiësta van Darius Milhaud.
Guus speelde daarin een
zwijgende rol. Het was
tijdens zijn studie aan het
London Opera Centre.
Enschede / Engeland
‘In 1992 vroeg Jan Riezenkamp, directeur­generaal van het
ministerie van OCW, mij om een nieuw beleidsplan te maken
voor een reisopera. Opera Forum zou worden opgeheven omdat
het ministerie van mening was dat het na lange jaren van goed
functioneren, artistiek was doodgebloed. Mijn plannen werden door
minister d’Ancona breed omarmd. Alhoewel het de bedoeling was
dat ik artistiek directeur zou worden, heb ik dat uiteindelijk niet
gedaan omdat het beschikbare budget voor deze nieuwe reisopera
helaas afhankelijk was gemaakt van de geplande reorganisatie van de
oostelijke orkesten, die op hetzelfde moment speelde. Provincies en
gemeenten kozen voor het behoud van beide orkesten ten koste van
de reisopera. D’Ancona heeft mij toen gevraagd of ik mijn beleids­
plan kon uitvoeren met minder middelen maar daar heb ik voor
bedankt omdat ik geen gebroddel in de marge ambieerde. Er waren
trouwens meer spanningen in die tijd; sommigen wilden dat Forum
bleef bestaan, anderen vonden dat die nieuwe reisopera er absoluut
moest komen. Het bedrijf was in twee kampen verdeeld en de atmo­
sfeer was om te snijden. Het animo om daarin te stappen was bij mij
tot het nulpunt gedaald.
Tegelijkertijd kreeg ik een aanbieding om Director of Artistic
Administration and Dramaturgy te worden bij English National
Opera (het tweede gezelschap in Londen) en in november 1993 ben
ik daar begonnen.
Deze foto met Teresa Stratas dateert uit 1978 en is
tijdens een repetitie van Lulu bij De Nederlandse
Operastichting genomen. De zanger die de rol van
Schigolch vertolkte was die dag afwezig en zodoende
moest Guus als assistent-regisseur de rol lopen.
Londen was fantastisch; 18 producties per seizoen: 8 nieuwe en
10 hernemingen met in totaal 185 voorstellingen. We hadden de
beschikking over een eigen theater, het London Coliseum, 2300
zitplaatsen en 650 mensen in vaste dienst. Ik heb daar geweldige
dingen kunnen doen en het hele artistieke beleid onder mijn hoede
gehad. Ik voelde me als een vis in het water. Bovendien heb ik er veel
geleerd zodat ik niet meer voor verrassingen kan komen te staan.
Alles wat er in een groot operagezelschap mis kan gaan heb ik daar
wel eens voor mijn kiezen gekregen. Met name de onderhandelingen
met de vakbonden waren behoorlijk complex. Al in mijn eerste jaar
vond er een grote sanering plaats en moesten negentig werknemers
het veld ruimen. Gelukkig had ik een zeer loyaal team dat mij
onvoorwaardelijk steunde. Toen ik na zes jaar wegging heb ik als
afscheids cadeau mijn antieke bureau meegekregen, dat nu hier op
mijn kamer staat.
Het was de bedoeling dat ik in 1999 zou gaan werken bij New York
City Opera als Director of Production , toen ik volkomen onverwacht
een telefoontje kreeg van Ko Wierenga, (burgemeester van Enschede
en voorzitter van het bestuur): intendant Louwrens Langevoort ging
weg bij de Nationale Reisopera, of ik eens wilde komen praten. En zo
kwam de bal opnieuw aan het rollen. Ik had bovendien het gevoel dat
ik in Enschede iets moest afmaken. In juli 2000 ben ik toen hier aan
de slag gegaan, ik had gedacht maximaal zo’n 7 à 10 jaar, maar het
zijn er toch meer dan 12 geworden.’
Enschede
‘Toen ik hier begon had ik een duidelijk beeld van wat ik anders
wilde. Ik vond het niveau van de Reisopera heel behoorlijk maar erg
Duits georiënteerd. Ik wilde mijn eigen stempel op het gezelschap
drukken. Mijn netwerk was ook totaal verschillend van dat van mijn
voorganger.
Repetities van Der Ring in
Bayreuth in 1983.
Van links naar rechts Walter
Huneke, technisch directeur,
William Dudley,
ontwerper, Sir Peter Hall,
regisseur en Guus Mostrart
als zijn assistent.
Ik heb de Reisopera altijd als een springplankgezelschap beschouwd,
waarin aankomende kunstenaars hun talenten konden uitproberen.
Ik was altijd op zoek naar dat jonge talent om het publiek te kunnen
verrassen. We hebben veel roldebuten gehad. Zo heb ik Peter Auty
15 jaar geleden in Londen ontdekt toen hij aan de National Opera
Studio studeerde. Ik heb hem sindsdien gevolgd: hij groeide naar
steeds betere rollen en staat nu aan het begin van een wereldcarrière.
Bijzonder trots ben ik op de ontdekking van Mati Turi, onze
Siegfried. Nicolas en ik hebben hem een aantal jaren geleden voor
het eerst gehoord tijdens een auditiedag in Helsinki. Hij stond niet
op de lijst maar had gebeld of hij toch mocht komen voorzingen. Wel
moest hij met de boot van Talinn in Estland naar Helsinki komen, of
we dus even konden wachten? We vielen van verbazing achterover:
wat een geluid! Siegfried had hij nog nooit gezongen maar hij was er
klaar voor. Het resultaat is bekend: het werd een daverend succes. De
Reisopera is echt een broedplaats van talent in alle disciplines.
Als intendant ben ik heel sturend geweest. Ik geef de voorkeur aan
een coachende manier van leiding geven, maar als me iets niet
bevalt, dan jeuken mijn handen en bemoei ik mij ermee. Dat betreft
niet alleen regie of ontwerp maar ook de tempokeuze van de dirigent.
Als de polsslag niet klopt valt de productie in elkaar. Wat de theatrale
dynamiek betreft ben ik door mijn ruime internationale ervaring
gepokt en gemazeld.’
Zo assisteerde Guus in de zomer van 1983 Sir Peter Hall in Bayreuth
bij de nieuwe productie van de Ring, waar Ed Spanjaard weer
assistent­dirigent was van Sir Georg Solti. Guus raakte bevriend
met Gudrun en Wolfgang Wagner en kent ook Katharina goed. In
1991 maakte hij als 39­jarige zijn New Yorkse regiedebuut in een
uitverkocht Metropolitan Opera (4000 man) met Die Zauberflöte,
een oorspronkelijke productie uit Glyndebourne ontworpen door de
Britse kunstschilder David Hockney, gedirigeerd door James Levine
en op dvd uitgebracht.
Bayreuth, 1983.
Hildegard Behrens
(Brünnhilde),
Sir Peter Hall en
Guus Mostart