Project Boeren & Biodiversiteit in Noord-Brabant - Spade

1. Inleiding
Het project Boeren & Biodiversiteit in Noord-Brabant is gestart op 1-1-2007 en is op 31-12-
2008 beëindigd. In drie proeftuinen De Peel, De Kempen en De Duinboeren hebben 100
boeren en tuinders gewerkt aan een praktische invulling van biodiversiteit op bedrijfsniveau.
Het project is vooral succesvol geweest vanwege de aanpak vanuit de boerenpraktijk. In
groepsbijeenkomsten en individuele deelnemersproeven is geëxperimenteerd met
biodiversiteit. Door het project ‘bottom-up’ uit te voeren is het draagvlak onder de agrarische
ondernemers groot.
1.1 Aanleiding en achtergrond
Landbouwproductie kenmerkt zich door een hoog risico gecombineerd met een laag
rendement. De laatste decennia is steeds gewerkt aan het verhogen van het rendement
middels kostenbeheersing. Het productierisico is omlaag gebracht door bijvoorbeeld het
gebruik van kunstmatige hulpstoffen (o.a. bemestingen en gewasbescherming). Nu de
bodem van kostenbeheersing in zicht komt en anderzijds grenzen worden gesteld aan
externe input, komen andere manieren van risicobeheersing in beeld. Een stabiele productie
is hierbij een vorm van risicobeheersing. Meer stabiliteit kan worden bereikt door meer
gebruik te maken van biodiversiteit. Zowel qua omgeving, vee, gewassen als bodem. Een
robuuster systeem komt zo in beeld.
In dit project staat de gebiedsgerichte integrale aanpak van biodiversiteit in de boerenpraktijk
centraal. Biodiversiteit in de landbouw (ook wel agrobiodiversiteit genoemd) wordt
beschreven als: Het geheel aan plantaardige en dierlijke genetische bronnen, bodem- en
micro-organismen, insecten en andere flora en fauna in agro-ecosystemen, alsmede
elementen van natuurlijke habitats die relevant zijn voor agrarische productiesystemen. Deze
definitie laat zien dat het hierbij om drie niveaus gaat, waartussen een samenhang bestaat:
• Genetische bronnen:
Het materiaal dat erfelijke bouwstenen bevat voor dieren, planten en micro-organismen,
met een actuele of potentiële waarde voor de mens. In afnemende grootte gaat het om:
verschillende rassen of variëteiten van gedomesticeerde dieren en gewassen;
reproductieve delen van organismen en erfelijke bouwstenen.
• Functionele biodiversiteit:
De componenten van biodiversiteit in de landbouw die ecologische diensten verschaffen
(productie ondersteunende organismen en processen). Dit zijn planten en dieren die van
nut zijn voor de landbouwproductie (de 'life-support'-functie), alsmede biologische
productiefactoren zoals bestuivers, natuurlijke vijanden van ziekten en plagen, en het
bodemleven dat bijdraagt aan bodemvruchtbaarheid, -structuur en ziekteonderdrukking
(onder andere regenwormen, schimmels en bacteriën). Tevens dragen ze bij aan
nutriëntencycli, behoud van de waterkringloop en controle van erosie. Een hoger
organisch stikstofgehalte in de bodem kan bijdragen aan het vastleggen van
atmosferische koolstofdioxide. Een grotere verscheidenheid aan bodemorganismen in
landbouwgronden beïnvloedt het organisch stikstofgehalte positief.
• Begeleidende biodiversiteit:
De biologische en landschappelijke elementen die voortvloeien uit, dan wel afhankelijk
zijn van landbouwpraktijken. Dit zijn organismen die een indirecte relatie hebben met de
agrarische productie en een onderdeel vormen van het agro-ecosysteem, zoals
bijvoorbeeld weidevogels, het slootleven en landschapselementen.
- 5 -