Bulletin 26 - Vereniging voor Klinische Psychotherapie

Bulletin van de Vereniging voor Klinische Psychotherapie

Vereniging
voor
Klinische Psychotherapie
15 en 16 juni 2006: Congres van de Vereniging voor
Klinische Psychotherapie (VKP) samen met
de VMPD en de NVGP.
Bulletin 26

W.R. Scholte, voorzitter
Mw. C. E. Wismeyer, secretaris
Dhr. J. van den Berg, penningmeester
Dhr. P. W. Deege
Dhr. F. M. Huitema
Secretariaat:
Jiska Scholte,
Bilderdijkstraat 1a,
3881 WB Putten,
Tel: 06 - 16 12 68 15.
e-mailadres: post@klinische-psychotherapie.nl
Redactie van het Bulletin:
W. de Waard,
Haaghuishof 29,
2352 SW Leiderdorp,
Tel: 071- 589 10 66.
E-mail adres: wwaard@sleutelstad.nl
VKP – Website:
www.klinische-psychotherapie.nl
Redactie van de Website:
Jiska Scholte.
E-mail adres: info@klinische-psychotherapie.nl
Bestuur:

Een grotere VKP kan meer doen
Werft één of meer leden uit kliniek of uit dagkliniek
en uit diverse referentiekaders.
Gespecialiseerd lidmaatschap 70 Euro
Met merknaam klinisch psychotherapeut,
na voltooide opleiding tot klinisch psychotherapeut
Gewoon lidmaatschap 70 Euro
Psychologen, geregistreerd als psychotherapeut,
kunnen het gewoon lidmaatschap aanvragen.
Psychiaters zijn geregistreerd als psychotherapeut
en kunnen het gewoon lidmaatschap aanvragen.
Aspirant lidmaatschap 35 Euro
Buitengewoon lidmaatschap 35 Euro
Senior lidmaatschap 35 Euro
Lidcontribuant 70 Euro
Instellingen kunnen lidcontribuant worden. Zij ondersteunen daarmee
de VKP en ontvangen het Bulletin en uitnodigingen voor vergaderingen
en studiedagen. Dit lidmaatschap is dan naast en niet als vervanging van
individuele lidmaatschappen
Aanmelding bij het secretariaat van de VKP:
Jiska Scholte, Bilderdijkstaraat 1a,
3881 WB Putten,
Tel: 06 - 16 12 68 15,
e-mailadres: post@klinische-psychotherapie.nl

Inhoudsopgave
2. Inhoudsopgave
3. Redactioneel
4. Oproep Oproep ! !
5. Symposium Psychiatrie in progressie:
Ontwikkelingen met het Ontwikkelingsprofiel
Inleiding
6. Het Ontwikkelingsprofiel, de matrix
8. Het Ontwikkelingsprofiel, de stand van zaken
Lezing door Prof. Dr. R.E. Abraham
11. Van Profiel tot Proces, ontwikkelingsniveau-specifieke strategieën in de
(dag)klinische psychotherapie
Lezing door T.J.M. Ingenhoven
13. Dynamisch persoonlijkheidsonderzoek in de forensische psychiatrie
Lezing door Prof. Dr. H.J.C van Marle
16.Welk profiel past bij inzichtgevende psychotherapie
Lezing door Drs. Q.D. van Dam
18. Dynamische persoonlijkheidsdiagnostiek met behulp van het
Ontwikkelingsprofiel en de theoriegestuurde profiel interpretatie van
NVM/MMPI-2; een vergelijkende analyse
Lezing door Dr. E.H.M. Eurelings-Bontekoe
20. Psychometrisch onderzoek van het Ontwikkelingsprofiel
Lezing door Drs. M. Polak
22. Eetstoornissen en persoonlijkheid
Drs. E. Willemsen
24. ‘Brand je vingers niet’
Lezing door Drs. W. Scholte
26. Tom Berk
27. Mededeling en verzoek uit Alkmaar
28. Aankondigingen

Redactioneel
Dit Bulletin is bijna in zijn geheel gewijd aan het symposium over het
Ontwikkelingsprofiel dat 20 mei 2005 plaats vond.
9 Juni 2005 was er weer een Hete Hangijzer Middag, dit keer in het
Psychotherapeutisch Centrum van de Gelderse Roos in Lunteren. Het verslag van de
lezing houdt u nog tegoed.
Aansluitend was er een ledenvergadering. Het bestuur zal het beleid voortzetten om
samenwerking te zoeken met andere verenigingen als NVGP en VMPD en te
bevorderen dat ook anderen dan klinisch psychotherapeuten lid van de VKP kunnen
worden en dan met name vaktherapeuten. En in Juni 2006 komt er een congres
samen met NVGP en VMPD. Houdt dus 16 en 17 Juni 2006 vrij.
20 Mei 2005 was er in Symfora een symposium over het Ontwikkelings- profiel.
Hierbij vond de presentatie plaats van de tweede sterk herziene versie. Er was veel
belangstelling, het symposium was met zo’n honderd deelnemers volgeboekt, en de
dag werd door iedereen zeer positief beoordeeld.
Het was mogelijk om ter plekke het boek ‘Het Ontwikkelingsprofiel’ te kopen
tezamen met het Ontwikkelingsprofiel registratieprotocol dat er bij hoort.
In het boek las ik (bdz 138) dat het referentiekader van het ontwikkelings- profiel de
ontwikkelingspsychologie is. Het uitgangspunt van een gefaseerde
ontwikkelingsgerelateerde opbouw van de persoonlijkheid is terug te voeren op het
werk van Sigmund Freud (1905). Het concept van de ontwikkelingslijnen werd
geintroduceerd door Anna Freud in 1963 en 1965. Het schema van het
ontwikkelingsprofiel refereert aan deze ontwikkelingsniveaus en ontwikkelings lijnen,
dus aan de psychoanalytische persoonlijkheidstheorie, maar niet aan de
psychoanalyse als methode van behandeling.
In de loop der jaren hebben steeds meer mensen deelgenomen aan het werken
met het ontwikkelingsprofiel en aan het uitwisselen van hun ervaringen. Dit heeft er in
geresulteerd dat aan deze tweede druk twee en dertig mensen hebben meegewerkt.
Van acht van hen treft u in dit nummer een samenvatting van de lezing die zij tijdens
het symposium hielden.
En dan was er op 2 Juni 2005 een bijeenkomst in de Sint Janskerk in Utrecht waar
Tom Berk zijn nieuwe ‘Leerboek Groepspsychotherapie’ presenteerde. Zie hiervoor
bladzijde 26.
Wim de Waard.

Oproep Oproep Oproep Oproep
Aan alle leden van de V.K.P.:
De opleidingscommissie van de VKP bestaat momenteel uit 4 leden:
Roelof Wolters en Frank Kraaijeveld traden begin dit jaar terug; Bram Warnaar
kwam er per 1 September bij. Wij streven naar een groep van 5.
Graag roepen wij collega’s op om mee te doen met deze ‘denk- en ontwikkeltank’
van de vereniging.
Onderwerpen waar wij ons over buigen zijn onder andere:
-verder ontwikkelen van opleidings- en cursusaanbod van en voor de VKP
-organiseren van studiemiddagen (Hete Hangijzermiddag)
-beoordelen van lidmaatschapaanvragen, adviseren voor opleidingstrajecten
-criteria voor kwaliteitsbewaking
-de toekomst van de vereniging, samenwerking met NVGP, VMPD
-adviezen uitbrengen aan het bestuur van de VKP
Wij komen ongeveer 4 of 5 keer per jaar bijeen op een centrale locatie in het
land.
Heb je belangstelling en/of wil je meer informatie over een en ander, dan kun je
contact opnemen met:
Rob Koks of Wilmar Knigge
Tel: 071 – 890 77 56 (werk) Tel: 0597 – 45 67 55 (werk)
015 – 213 63 10 (thuis)
e-mail: rkoks@planet.nl e-mail: mwknigge@wxs.nl

Symposium:
Ontwikkelingen met het Ontwikkelingsprofiel
Inleiding
20 Mei j.l. vond in Symfora, locatie Zon en Schild, een symposium plaats over het
Ontwikkelingsprofiel. Op dit symposium vond de presentatie plaats van de tweede, in
belangrijke mate herziene, versie van het Ontwikkelingsprofiel.
19 Maart 1999 hield prof. Abraham voor de VKP een boeiende lezing over de eerste versie met als
titel: Het ontwikkelingsprofiel: toepassingen in de psycho- therapie, in het bijzonder de klinische
psychotherapie. Er waren toen zo’n twintig toehoorders. Nu, zes jaar later, waren er ruim honderd
toehoorders en is gebleken dat het Ontwikkelingsprofiel veel meer toepassingsmogelijkheden heeft
dan alleen in de psychotherapie.
Mevr. Reul-Verlaan was dagvoorzitter en zij noemde als voorbeeld dat het Ontwikkelingsprofiel ook
van belang kan zijn bij psychische klachten die arbeidsgerelateerd zijn. Het kan niet alleen van nut zijn
bij ingewikkelde problematiek, maar ook wanneer de problematiek minder gecompliceerd is.
De ontwikkelingen met het ontwikkelingsprofiel gaan de laatste tijd zo snel, zei zij, dat al een derde
studiedag in voorbereiding is.
Inmiddels is het geheel uitgegroeid tot een project Ontwikkelingsprofiel. En er is een Stichting
Ontwikkelingsprofiel in het leven geroepen. Dat mevrouw Reul-Verlaan dagvoorzitter was is geen
toeval; zij is voorzitter van het stichtingsbestuur.
Tijdens het symposium kon men het boek ‘Het Ontwikkelingsprofiel in de praktijk’ kopen, tezamen
met het boek ‘Het ontwikkelingsprofiel registratie protocol’. Dit laatste boek (de derde druk trouwens)
is tevens voorzien van een CD-rom. Het behandelt de 10 ontwikkelingsniveaus en de 10
ontwikkelings- lijnen. Aan het eerste boek hebben 31 mensen hun medewerking verleend, ieder op
hun eigen specialistisch gebied. Het boek heeft vier delen. Deel 1: Het ontwikkelingsprofiel, een
psychodynamische diagnose van de persoonlijkheid. Het profiel biedt een overzicht van de attitudes
die voor een bepaald individu kenmerkend zijn. In deel 2 wordt de diagnostiek en behandeling
besproken. Een apart hoofdstuk is hierbij gewijd aan het gebruik van het Ontwikkelings- profiel binnen
de klinische en dagklinische psychotherapie voor persoonlijk- heidsstoornissen. Deel 3 behandelt de
assessment en consultatie. En deel 4 behandelt het wetenschappelijk onderzoek.
Op dit symposium spraken een tiental sprekers over hun werk met betrekking tot het
ontwikkelingsprofiel. En uiteraard als eerste Prof. Abraham.

Ontwikkelingsprofiel
Naam: m/v leeftijd:
Ontwikkelin
gs-profiel Sociaal
gedrag
90 rijpheid 91
terugtreden
80
generativitei
t
70
verbondenheid
60
individuatie
81verantwoorlijkheid
71
samenleven
61
productiviteit
50 rivaliteit 51
status
40 verzet 41
opstandigheid
30 symbiose 31
afhankelijkhei
d
20
egocentricit
eit
10
fragmentatie
00 structuurloosheid
21
solist
11
wisselvallighei
d
01
bizar gedrag
relaties zelfbeeld normen
92
altruïsme
82
zorg
72
maat
62
gelijke
52
onbereikbar
e liefde
42
overheerser
32
ouder
22
leverancier
12
leverancier
02
ontbreken
van
affectiviteit
93 authentiek
zelfbeeld -
existentieel
83 authentiek
zelfbeeld –
sociaal
73 authentiek
zelfbeeld -
relationeel
63 authentiek
zelfbeeld -
individueel
53 idealengerelateerd
zelfbeeld
43 normen
gerelateerd
zelfbeeld
33 extern
zelfbeeld
23
overwaardig
zelfbeeld
13 vaag
zelfbeeld
03 ontbreken
van zelfbeeld
94 authentieke
normen -
existentieel
84 authentieke
normen -
sociaal
74 authentieke
normen -
relationeel
64 authentieke
normen -
individueel
54 overmatige
idealen
44 overmatige
normen
34 externe
normen
24 zelfzuchtige
normen
14 dichotome
normen
04 ontbreken
van normen

Behoeften cognities Probleem op-
(denken en vo
95
zingeving
85
integriteit
75
intimiteit
65
identiteit
55
triomferen
45
domineren
35 passieve
liefdesbehoefte
25
spiegelen
15
prikkelhonger
05 primaire
behoeftebevrediging
96
metacognities
86 contextgerelateerde
cognities
76
empathie
66 zelfbeschouwing
56 theatrale
cognities
46
objectiverende
cognities
36
suggestieve
cognities
26
zelfbeperkte
cognities
16 niet
persoonlijkheidsgerelateerde
cognities
06 ontbreken
van
psychische
fenomenen
97
synthese
87respecteren
controversiële
(sub)culturen
77respecteren
controversiële
ander
67respecteren
controversiële
zelf
57
omkeren
47
wegwerken
37
onthechten
27
verwerpen
17
primitieve
externalisatie
07
vervalsen
lossendgedrag
elen), handelen
98
herstructureren
88
reorganiseren
78
alliëren
68
assertiviteit
58
pretenderen
48
defensiviteit
38
opgeven
28 zelfoverschatting
18
acting out
08 impulsief
gedrag
Diverse
Thema’s
99
sterven
89
rouwen
79
collectiviteit
69 primair
procesbelevingen
59 seksuele
insufficiëntiegevoelens
49 moreel
masochisme
39 ontbreken
van basisvertrouwen
29
kilheid
19
dissociatie
09 ontbreken
van ordening

Het ontwikkelingsprofiel, de stand
van zaken
Lezing door prof. Dr. R.E. Abraham, psychiater/psychoanalyticus, emeritus hoogleraar klinische psychiatrie en psychotherapie.
Vier voorbeelden:
-Hoe is het mogelijk dat een vrouw alleen het gevoel heeft contact met mensen, zowel
mannen als vrouwen, te hebben als zij ook sex met hen heeft gehad?
-Hoe is het mogelijk dat een man zijn vriendin vermoordt om te voorkomen dat zij hem in de steek zal
laten?
-Hoe is het mogelijk dat een beroemd kunstenaar elk optreden als een eindexamen beleeft?
-Hoe is het mogelijk dat iemand zonder paniek zijn dood onder ogen ziet?
Het complexe en vaak tegenstrijdige gedrag van mensen kan begrepen worden als de resultante van
het functioneren op verschillende ontwikkelingsniveaus. Deze ontwikkelingsniveaus kenmerken zich
door een geheel eigen wijze van denken, voelen en handelen. Het ontwikkelingsprofiel biedt een
kader om deze verschillende belevingswerelden van een individu, zowel de adaptieve als de
disadaptieve, in kaart te brengen.
Het ontwikkelingsprofiel onderscheidt tien ontwikkelingsniveaus. Deze staan in de linkerkolom.
00-structuurloosheid, hij is bijvoorbeeld niet in staat om rekening te houden met anderen en ook niet
met de consequenties voor hem zelf.
10-fragmentatie, bijvoorbeeld beoordeelt hij personen zonder redenen als absoluut goed of als
absoluut slecht.
20-egocentriciteit, bijvoorbeeld heeft hij een onvermogen om zich voor te stellen wat er in anderen
omgaat en wat voor een ander belangrijk is.
30-symbiose, hij is niet in staat om zelfstandig te functioneren.
40-verzet, bijvoorbeeld heeft hij de vooronderstelling dat het onmogelijk is om zonder machtstrijd te
functioneren.
50-rivaliteit, het gaat bijvoorbeeld om onzekerheid over zijn eigen capaciteiten.
60-individuatie, bij het willen verwezenlijken van zijn strevingen is hij in staat om rekening te houden
met anderen.
70-verbondenheid, hij is in staat om wederkerige relaties met anderen aan te gaan.
80-generativiteit en 90-rijpheid, hierbij heeft iemand zijn eigen leven goed ingevuld en kan hij taken
voor de samenleving doen.
De onderste drie niveaus zijn primitieve, disadaptieve wijzen van functioneren. Bij de bovenste vier
niveaus kan men spreken van adaptieve wijzen van functioneren.

De bovenste horizontale rij onderscheidt de ontwikkelingslijnen. Men kan dan de
ontwikkelingslijnen combineren met de ontwikkelingsniveaus.
Hoe kom je nu van de individuele patient naar het schema. Daar kan het
registratieprotocol voor worden gebruikt. In het protocol staat van elk item een
definitie in gedragstaal met een toelichting hoe dit in termen van het dagelijks leven
kan worden vertaald en hoe het van andere items kan worden onderscheiden. Daar
worden voorbeelden bij gegeven. Een voorbeeld met betrekking tot ‘verzet’ (niveau
40). In de toelichting staat dat de client zich altijd (onbewust) als underdog ziet en de
ander in de top dog. Hij kan dan een machteloze boosheid voelen. In het protocol
staat dat hij geen relaties wil omdat hij niet overheerst wil worden.
De vertaling van de patient naar het protocol gaat via het structureel interview. Het
interview geeft een zelfbeschrijving, geen zelfbeoordeling. Het interview bespreekt
allerlei aspecten van het dagelijks leven, hoe hij daar in denkt en voelt. Een
voorbeeld betreffende het werk: hoe reageert u als u het er niet mee eens bent.
Geeft u eens een voorbeeld. Bent u tevreden over uw reactie. Patient geeft een
voorbeeld: ik heb een vervelende collega die veel ziek is en dan schuift hij het werk
op mij af. Ik weet niet hoe ik daar op moet reageren.
Toepassingsmogelijkheden van het Ontwikkelingsprofiel:
- Bij indicatiestelling.
- Bij de behandeling van psychische klachten.
- Bij arbeidsgerelateerde problemen.
- Bij het adviseren over een loopbaan.
- Bij persoonlijkheidsontwikkeling.
- Bij forensische rapportage.
- Bij wetenschappelijk onderzoek.
Terug naar de vier voorbeelden in het begin.
1: Bij deze vrouw is er sprake van het ontbreken van psychische fenomenen (06). Zij
beschrijft haar belevingen door lichamelijke ervaringen van lust en onlust.
2: Deze man ontleent zijn innerlijke structuur aan de relatie met zijn vriendin. De
relatie met zijn vriendin dient voor hem als ‘kader’ (12). Bij verlating door haar stort
zijn wereld in, zijn persoonlijkheid fragmenteert. Wat er verder gebeurt speelt voor
hem geen rol meer.
3: Bij deze man gaat het om de planeet van de rivaliteit (Abraham vergelijkt de
ontwikkelingsniveaus met planeten). Het gaat bij hem om ‘pretenderen’ (58). Dat is
het ophouden van een schone maar valse schijn. Bij elke voorstelling is hij angstig
voor het ‘eindexamen’ te zakken, faalangst dus.

4: Hij durft en kan zijn eigen sterfelijkheid onder ogen zien. Hij is zich bewust van de
relativiteit van zijn strevingen en van zijn eindigheid (99).
In antwoord op een vraag zegt Abraham dat iemand op drie niveaus tegelijk kan
leven, dus op meerdere planeten tegelijk. Hij voegt er aan toe:
wellicht is het vergelijken van niveaus met een draaitoneel een betere vergelijking.
[ Het registratieprotocol is een boek van 186 bladzijden. Aan de ene kant de
ontwikkelingsniveaus: 00 t/m 09 en 10 tm 19 enz. Aan de andere kant de
ontwikkelingslijnen: 01,11,21,31,41,51,61,71,81,91 en 02,12, enz.
Elk ontwikkelingsniveau beschrijft een centraal kenmerk van het gedrag, ontleend
aan een bepaalde fase in de ontwikkeling van sociale vaardigheden. De W.]

Van Profiel tot Proces; Ontwikkelingsniveau-specifieke strategieën in de
(dag)klinische psychotherapie
Samenvatting van de lezing van T.J.M. Ingenhoven, psychiater, hoofdbehandelaar van het
Bovenregionaal Centrum Specialistische Psychotherapie voor Persoonlijkheidsstoornissen van de
Symforagroep te Amersfoort.
Allereerst een stukje van een video opname van een meisje dat vertelt over haar
zelfverwondingen. Ze doet dit met scheermesjes en als ze die niet heeft met glas of
plastic. Zij doet dit wanneer zij een extreme spanning voelt opkomen, daarbij erg
angstig is en soms stemmen hoort. Als zij zich snijdt voelt zij daarbij geen pijn. In
andere omstandigheden zou ze er niet over piekeren om dit te doen, voegt zij er aan
toe.
Bij dit type patienten wordt op het ontwikkelingsprofiel vooral gescoord op de
niveaus :
00 structuurloosheid,
10 fragmentatie,
20 egocentriciteit,
30 symbiose,
40 verzet,
50 rivaliteit.
De klinische behandeling van ‘De Zwaluw’ en de dagklinische behandeling van ‘De
Enk’ bieden een therapeutisch milieu voor persoonlijkheidsstoornissen. Bij de
indicatiestelling wordt het ontwikkelingsprofiel gebruikt om een sterkte – zwakte
analyse te maken.
Men onderscheidt drie therapiemodellen:
1.het conflictmodel.
2.het deficitmodel, waarbij er een tekort is aan sociale en psychologische
vaardigheden.
3.het handicapmodel.
Bij hun wordt van 1. en 2. gebruik gemaakt. Om verwerven van inzicht en
reconstructie mogelijk te maken is het noodzakelijk om goed te structureren en te
stabiliseren.
Om in het behandelproces de problematiek te actualiseren vraagt men de clienten:
probeer jezelf te zijn. Als zij dat doen gaat het vanzelf mis, zoals het in de
thuissituatie ook mis ging. En dan kan de psychotherapeut zijn werk doen.
Dan weer een stukje van een video opname van een 20-jarig meisje dat al van haar
tweede jaar af de nagels van haar tenen er uittrekt. In het gesprek met de
psychotherapeut vraagt deze: wat verwacht je als je jezelf niet verminkt. Zij is

dan bang om zich bloot te geven en om relaties aan te gaan. Daarom vermijdt zij
contacten. In contacten is zij bang voor boosheid. Nu, na een aantal maanden
behandeling kan zij wel irritaties uiten. En terwijl zij eerst geen zelfrespect had begint
dat nu te komen.
Het is nuttig om een hiërarchie in de behandeldoelstellingen te maken. Wat is het
kernprobleem en wat is de focus van behandeling in de beginfase, de middenfase en
de afrondingsfase. Met het ontwikkelingsprofiel kan je snel zien waar aan gewerkt
moet worden. Bijvoorbeeld:
Kernprobleem – behandelfocus – therapeutische relatie
50 rivaliteit - gewoon zijn - de behoefte om te excelleren begrijpen en
werken aan een relatie zonder verliezer.
40 verzet - bevrijding - de behoefte aan macht begrijpen en werken
aan machtstrijd zonder destructie.
30 symbiose - separatie- - de hulpeloosheid begrijpen en werken
individuatie aan de therapie als voedingsbodem.
20 egocentriciteit - contact - de egocentrische attitude begrijpen en
werken aan therapie als zelfspiegeling.
10 fragmentatie - integratie - de actietaal begrijpen en werken aan
therapie als infrastructuur.
00 structuurloosheid - stabilisatie - de lichaamstaal begrijpen en de realiteitsvervalsing
accepteren; in de therapie niet te
empathisch zijn en op kritische afstand.
In de tegenoverdracht moet je omgaan met:
50 degraderen en kleineren.
40 sadisme en machtswellust.
30 onverzadigbaarheid.
20 ontmenselijking.
10 uitstoting.
00 onbereikbaarheid.
Voordelen van het ontwikkelingsprofiel zijn verder:
-het is bij de indicatiestelling duidelijker of de client ziek genoeg is om de
keuze voor deze intensieve behandeling te rechtvaardigen en gezond genoeg is
om hem aan te kunnen.
-de behandelfocus is duidelijker.
- het is duidelijker wat je als gedrag kan verwachten
-de dynamiek in de groepen is beter te doorzien.
-de sturing van het therapeutisch proces is makkelijker.
-het biedt een gemeenschappelijke taal in het team.

Dynamisch persoonlijkheidsonderzoek in de forensische psychiatrie; het
Ontwikkelingsprofiel
Samenvatting van de lezing door Prof. Dr. H.J.C. van Marle, hoogleraar Forensische Psychiatrie aan
de Erasmus Universiteit te Rotterdam.
Het beoordelen van een verband tussen een stoornis en het delict is per definitie
het terrein van de forensische psychiatrie en de forensische psychologie.
Wanneer een forensisch psychiater een advies aan de rechtbank moet geven gaat
het met name om twee aspecten:
1. de toerekeningsvatbaarheid.
2. de recidiefgevaarlijkheid.
Beide begrippen zijn cruciaal. Maar tot nu toe zijn deze begrippen nog weinig
gespecificeerd. Het Ontwikkelingsprofiel kan bij beide aspecten van dienst zijn.
Bij de beoordeling van de toerekeningsvatbaarheid en de recidiefgevaarlijk- heid
dienen zowel situatief bepaalde factoren als intra- en interpersoonlijke factoren een
rol. Daarom komen bij een advies aan de rechtbank komt aan de orde:
-een forensisch psychiatrisch onderzoek (waar trouwens in het buitenland een
aparte opleiding voor is gecreëerd).
-een forensisch psychologisch onderzoek.
-een milieu onderzoek.
-en eventueel een klinische observatie.
Daarbij is een juridische vraag:
is er een verband tussen het delict en een eventuele stoornis?
En een gedragsdeskundige vraag:
is er een specifiek verband tussen situatieve, intrapersoonlijke en interpersoon- lijke
factoren ten tijde van het delict?
Ad 1. De toerekeningsvatbaarheid.
Tot nu toe bestaat er geen vaste maat voor de toerekeningsvatbaarheid. Een en
ander is niet gestandaardiseerd. En de mate van reproduceerbaarheid (door een test
en een hertest) is nooit onderzocht.
Men onderscheidt vijf graden van toerekeningsvatbaarheid:
- Iemand is geheel toerekeningsvatbaar. Bij veroordeling betekent dat
gevangenisstraf.

- Iemand is enigszins toerekeningsvatbaar. Hij kan dan na de gevangenisstraf
eventueel in aanmerking komen voor een ambulante behandeling.
- Iemand is verminderd toerekeningsvatbaar. Dat kan dan gevangenis- straf en
t.b.s. betekenen.
- Iemand kan sterk verminderd toerekeningsvatbaar zijn.
- Iemand kan ontoerekeningsvatbaar zijn.. Dat kan betekenen een opname in
een psychiatrisch ziekenhuis gedurende een jaar.
Ad 2. De recidiefgevaarlijkheid.
Recidiefgevaarlijkheid is een noodzakelijke voorwaarde bij het opleggen van een al
dan niet ambulante of klinische Ter Beschikking Stelling. Bij elke verlenging van de
TBS termijn wordt advies gevraagd van de kliniek.
Bij de recidiefgevaarlijkheid onderscheidt men:
a.Een algemeen recidiefgevaar; dan gaat het om een ander delict.
b.Een specifiek en speciaal recidiefgevaar; dan gaat het om een zelfde delict.
Campbell beschreef in 1995 dat het recidiefgevaar bij een zelfde delict door
deskundigen te hoog wordt ingeschat. Dat komt omdat zij te veel aandacht
besteden aan de persoonlijkheidsstoornis en te weinig aandacht schenken aan
de situatie waarin het delict gepleegd werd.
c.Probleemgroepen waarbij vals positieve en vals negatieve voorspellingen
plaats vinden.
Verder wordt het recidiefgevaar beinvloed door:
d.Drugsgebruik.
e.Criminogene levenswijze, bijvoorbeeld lid zijn van een ‘gang’.
f.Een antisociale attitude met geweld, beroving, en drugshandel.
Bij persoonlijke factoren spelen een rol de persoonlijkheidsstructuur, de situatie en
het luxerend moment.
De laatste tien jaar worden een aantal instrumenten gebruikt om de het
recidiefgevaar beter in te kunnen schatten. Het ontwikkelingsprofiel vormt hier een
nuttige aanvulling op.
Het Ontwikkelingsprofiel legt in een semi-gestructureerd interview de ontwikkelingsniveaus
vast in een matrix. Met name de onderste vijf ontwikkelings- niveaus
lijken voor de forensische psychiatrie valide factoren te meten.
Een korte beschrijving van een casus:
Een 38 jarige man heeft tot zijn achtste jaar bij zijn grootouders gewoond. Toen bij
zijn moeder en vervolgens in een kindertehuis. Hij is daar seksueel mis- bruikt. Later
is hij getrouwd met een vrouw met een alcoholprobleem in

haar familie. Na drie jaar zijn zij gescheiden. Een aantal jaren later ging hij samenwonen
met een vrouw die verslaafd was geweest. Met een IQ van 112 gaat het om
een redelijk intelligente man
Het delict waar het bij hem om ging was doodslag met een mes toen hij geheel
onverwachts zijn ex-vrouw tegen kwam.
Zijn ontwikkelingsprofiel was:
00 (structuurloosheid) 04 (ontbreken van normen) 08 (impulsief gedrag)
10 (fragmentatie) 15 (prikkelhonger) 19 (dissociatie)
30 (symbiose) 31 (afhankelijkheid)
40 (verzet)
Hij had geen scores op adaptieve niveaus.
De conclusie ten aanzien van het Ontwikkelingsprofiel luidt dat er nu een
kwalitatieve en kwantitatieve registratie is, welke voor de rechter meer verifieerbaar
is.
De situatieve factor bij deze man was de verlating.
De persoonlijkheidsfactor de fragmentatie, de structuurloosheid, de symbiose en het
ontbreken van adaptatieve vermogens.
De luxerende factor was de onverwachte ontmoeting.
Preventie van recidieven, althans zo veel mogelijk:
- Door het expliciteren van de functionele betekenis schetst men de
omstandigheden waarin er een groot risico voor geweld is.
- Door de behandeling te richten op de probleemgebieden in de persoonlijkheid.
Door de beschermende factoren zichtbaar te maken en tevens de specifieke lacunes
te laten zien.

Welk profiel past bij inzichtgevende psychotherapie
Samenvatting van de lezing van Q.D. van Dam, klinisch psycholoog, psychotherapeut en
psychoanalytisus; opleidingsanalyticus van de Nederlandse Vereniging voor psychoanalyse;
stafmedewerker van het Nederlands Psychoanalytisch Instituut; eigen praktijk in Leiden.
In 2004 concludeerden de Jonghe en Maat bij hun onderzoek dat
psychoanalytische therapie werkt en dat de clienten tevreden over hun behandeling
waren.
Het is prognostisch nog onduidelijk wie er profijt van een dergelijke behandeling zal
hebben en wie niet. Hetzelfde geldt voor het onderscheid tussen psychoanalytische
therapie en psychoanalyse.
Hij heeft nagegaan of er met het ontwikkelingsprofiel meer duidelijkheid verkregen
kan worden.
Hij heeft aan een twaalftal psychoanalytici gevraagd wat naar hun mening gunstige
en wat ongunstige aspecten waren.
Als gunstig werd beoordeeld:
- wanneer clienten al met zichzelf bezig waren met hun innerlijk leven.
- Dat zij in staat waren tot zelf beschouwing (60).
- Kan hij empathisch zijn (76).
- is hij in staat tot allieren (78).
- Belangrijk is ook dat hij opleidingen voltooid heeft en in zijn werk goed
functioneet (61).
Ongunstig is het:
-als zij anderen nodig hebben.
-een passieve liefdesbehoefte hebben (35).
-En er sprake is van een eenzijdige afhankelijkheid (ouder,32).
-Ook wanneer zij opleidingen niet voltooien, het opgeven (38)
-of bij andere tegenslagen in sterke mate emotioneel afhaken, onthechten (37). - -
Eveneens is het ongunstig als er sprake is van acting out (18)
-en wanneer iemand zijn innerlijke structuur ontleent aan relaties (kader, 12).
Een grote valkuil kan de symbiose zijn (30). Iemand kan dan bij de intake overschat
worden omdat hij goed kan verbaliseren. Tijdens de behandeling blijkt dan later dat
dit aanpassing is geweest.
Een voorbeeld:
Een 25-jarige man ging na een verlating achteruit. Hij verzorgde zichzelf niet goed
meer, kookte niet. ’s Nachts sliep hij slecht en stroomden de gedachten door zijn
hoofd. Tijdens de intake bloeide hij op en hem werd

het voordeel van de twijfel gegund. De eerste jaren van de behandeling ging hij
vooruit, maar toen de eindigheid van de therapie ter sprake kwam stortte hij in. Hij
ging toen over naar een structurerende dagbehandeling en daar ging het beter.
[ In het boek ‘Het Ontwikkelingsprofiel worden ook twee voorbeelden beschreven met
daarbij de scores op het ontwikkelingsprofiel (bdz 141 en verder). Een persoon met
veel scores in het disadaptieve deel en die persson kwam dus niet in aanmerking
voor een inzichtgevende behandeling. Een andere persoon met een aantal scores in
het adaptieve deel, maar ook scores op niveau 30, 40 en 50. Deze persoon kwam
wel in aanmerking voor een inzichtgevende behandeling. De W.]
Klinische items kunnen dus vertaald worden in scores in het ontwikkelings- profiel
en dit kan een belangrijke bijdrage zijn bij het stellen van een indicatie en ook van
een goed beloop van een behandeling.
Welke capaciteiten moet een psychoanalyticus hebben?
-een goede participerende observatie.
-een goed conceptueel kader.
-een goed interventiekader.
-een emotionele attitude.
-heeft hij voldoende positieve ervaringen gehad.
-en is hij analyseerbaar.
Voorbeeld van een ontwikkelingsprofiel van iemand bij wie de therapie goed ging:
90- 96 - 97
80- 86 - 87
70- 74 - 76 - 77
60- 64 - 66 - 67 - 69
Voorbeeld van een ontwikkelingsprofiel van iemand bij wie de therapie niet goed
ging:
50 - 54 - 57 - 59
40 - 46
30 - 32
In de toekomst zal het ontwikkelingsprofiel wellicht belangrijk worden bij de selectie
voor de opleiding van psychoanalytische behandelaars.

Dynamische persoonlijkheidsdiagnostiek met behulp van het
Ontwikkelingsprofiel en de theoriegestuurde profiel interpretatie
van NVM/MMPI-2;
Een vergelijkende analyse
Samenvatting van de lezing van Dr. E.H.M. Eurelings-Bontekoe, klinisch psycholoog, psychotherapet
en gedragstherapeut/supervisor; universitair hoofddocent sectie klinische en Gezondheidspsychologie
Universiteit Leiden; diagnosticus Mentrum GGZ te Amsterdam.
In deze vergelijkende analyse wordt nagegaan wat de sterke en zwakke kanten zijn
van beide instrumenten.
De theoriegestuurde persoonlijkheidsdiagnostiek vindt plaats met tests,vragenlijsten.
Deze tests worden in combinatie met elkaar en in de context van elkaar
geinterpreteerd. De gegevens binnen een test, de verschillende schaalscores,
worden met elkaar gecombineerd tot een profiel. De vele mogelijke combinaties
worden met behulp van theoretische verklaringsmodellen van betekenis voorzien.
De laatste tien jaar wordt ook gebruik gemaakt van het ontwikkelingsprofiel. Het
referentiekader van het ontwikkelingsprofiel is de ontwikkelings- psychologie.
De sterke kanten van het ontwikkelingsprofiel zijn:
-je brengt de sterke en zwakke kanten van de persoonlijkheid in kaart. Je ziet in
een oogopslag het tegelijkertijd bestaan van adaptieve en disadaptieve
gedragspatronen.
-internationaal is er veel gepubliceerd over het ontwikkelingsprofiel en zijn
betrouwbaarheid en validiteit.
-het semi-getsructureerde interview geeft duidelijke informatie voor die
bepaalde client.
-de afstand tussen de theoretische modellen en de client is klein.
De minder sterke kanten van het ontwikkelingsprofiel zijn:
-de informatie die verkregen wordt is afhankeijk van het goed doorvragen door
de interviewer.
-men moet zich beperken tot de letterlijke uitspraken van de client.
-hypothesen over latente of onbewuste betekenissen mogen hierbij niet gemaakt
worden. De verhouding tussen de manifeste voorgrondpathologie en de latente,
structurele achtergrondpathologie wordt hierbij niet meegenomen.
-het is mogelijk dat soms de sterke kanten van een persoonlijkheid worden
onderschat.

De sterke kanten van de theoriegestuurde profielinterpretatie zijn:
-men kan toetsbare hypothesen maken met betrekking tot latente kwetsbaarheidsfactoren
voor psychopathologie.
-de combinaties van schalen bieden zicht op de onderlinge verhouding van
persoonlijkheidstrekken en kunnen daarmee soms verwijzen naar bepaalde
gedragsdisposities.
-de schalen worden niet afzonderlijk gebruikt en daardoor kan de client de
uitslag minder sturen.
-het afnemen van de NVM en de MMPI-2 neemt naar verhouding minder tijd in
beslag.
De minder sterke kanten vanm de theoriegestuurde profielinterpretatie zijn:
-hij is nog onvoldoende gevalideerd.
-hij geeft vrij abstracte uitspraken over structurele kwetsbaarheid en de aard
van onderliggende dynamische processen.
-deze uitspraken worden niet vertaald naar concrete gedragingen.
-de afstand tussen de psychodynamische theorie en de client is groot.
Beide methoden kunnen elkaar zinvol aanvullen.
Men kan het persoonlijkheidsonderzoek starten met de NVM, MMPI-2 en de NPV.
Om vervolgens het ontwikkelingsprofiel af te nemen. Wat de vragen- lijsten abstract
brengen kan met het ontwikkelingsprofiel geconcretiseerd worden. En wanneer bij de
vragenlijsten blijkt dat de client een structurele kwetsbaarheid heeft kan dat voor de
interviewer bij het ontwikkelingsprofiel reden zijn om extra goed door te vragen naar
het eventuele bestaan van disadaptieve patronen.
Wanneer men te maken heeft met iemand die in de werksituatie disfunctioneert kan
het ook nuttig zijn om beide methoden te combineren.
Ook bij het stellen van een behandelindicatie kan het combineren van beide
methoden nuttig zijn. Men krijgt er dan meer zicht op of bepaalde disadaptieve
scores gerelateerd zijn aan as I of aan de persoonlijkheid. Ook kan men er meer
zicht op krijgen of het ‘vroege’ of het ‘late’ wordt afgeweerd. En kan blijken aan welke
disadaptieve gedrags- en belevingspatronen in de behandeling vooral aandacht
gegeven moet worden en welke valkuilen te verwachten zijn.
In het boek ‘Het ontwikkelingsprofiel’ wordt een casus uitgebreid beschreven om het
bovenstaande uit te werken..

Psychometrisch onderzoek van het Ontwikkelingsprofiel
Lezing door M. Polak, psycholoog/ methodoloog, docente en onderzoeker bij de Universiteit van
Leiden, Departement Psychologie, Sectie Methoden en Technieken.
Het Ontwikkelingsprofiel heeft een aantal ontwikkelingsniveaus (verticaal) en
ontwikkelingslijnen (horizontaal). De eerste hypothese is dat de items binnen elk
niveau coherent zijn, een onderlinge samenhang hebben. Dit betreft de horizontale
structuur van het Ontwikkelingsprofiel, horizontale hypothese genoemd. Dit is
onderzocht met de betrouwbaarheidsanalyse met Cronbach’s alpha. En met de
Correspondentie Analyse. De tweede hypothese is dat de ontwikkelingsniveaus
minder onderlinge samenhang hebben naarmate de niveaus verder uit elkaar liggen,
geordende segmenten van een bipolaire dimensie zijn. Dit betreft dus de verticale
structuur van het ontwikkelings- profiel en wordt verticale hypothese genoemd. Dit is
onderzocht met de Correspondentie Analyse.
De horizontale hypothese gemeten met Cronbach’s alpha (bij 349 personen):
Niveau Alpha
80 0,61
70 0,63
60 0,62
50 0,58
40 0,52
30 0,72
20 0,85
10 0,63
00 0,60
Een uitkomst 0,60 tot 0,80 is voldoende en boven de 0,80 is goed.
Men kan de tien ontwikkelingsniveaus bundelen in drie clusters. Dat biedt een snelle
globale inschatting van de mogelijkheden van de patient.
60 – 80 (adaptief) 0,80
20 - 50 (neurotisch disadaptief) 0,74
0 - 10 (primitief disadaptief) 0,73
Dat betekent dat de meeste niveaus redelijk consistent zijn.
20 heeft een goede interne consistentie. Daar is dus geen interplanetair verkeer
(ieder item wordt dan met een planeet vergeleken).
40 en 50 liggen onder de grens van 0,60 en daar is dus meer interplanetair verkeer.

Eetstoornissen en Persoonlijkheid
Samenvatting van de lezing van E. Willemsen, psychiater bij het Centrum voor
Persoonlijkheidsproblemen van Parnassia in Den Haag.
Over de relatie tussen eetstoornissen en persoonlijkheid bestaat al langer literatuur.
Het is ook mogelijk om deze relatie met het Ontwikkelingsprofiel na te gaan.
8% van de bevolking heeft een eetstoornis. En in de psychiatrie vormen de
eetstoornissen de meest voorkomende doodsoorzaak.
Bij anorexie is er een weigering om een passend gewicht na te streven. Er is een
intense angst voor gewichtstoename. Er is een verstoring van de lichaamsbeleving.
Er kan amenorrhoe ontstaan. Bij het purgerende type is er braken en laxeren, bij het
restrictieve type is dat niet het geval.
Van boulemie spreekt men als er gedurende drie maanden twee of meer keren per
week vreetbuien zijn. Daarbij is er meestal purgeergedrag omte trachten
gewichtstoename te voorkomen.
Wat de comorbiditeit betreft is de literatuur nogal uiteenlopend, maar persoonlijkheidsstoornissen
komen frequent voor. En dan bij anorexia meer uit cluster C dan
uit cluster B en bij boulemie uit beide clusters evenveel.
Er is nog al eens een overgang van anorexia naar boulemie en terug.
Om de relatie van een eetstoornis met een persoonlijkheidsstoornis na te gaan
heeft men gebruik gemaakt van de MMPI, de DAPP en dergelijke. Met behulp van
clusteranalyse heeft men drie clusters geformuleerd:
a. Er is een geringe persoonlijkheidspathologie. Het zijn perfectionis- tische
mensen, die daardoor ook een negatief zelfbeeld hebben. Deze functioneren
meestal goed.
b. Er is en duidelijk tekort komen in het interpersoonlijk functioneren. Het zijn
angstige, vermijdende mensen. Deze ziet men vooral bij anorexia.
c. Mensen met problemen met impulscontrole. Deze ziet men vooral bij mensen
met een purgerende vorm van anorexia en bij boulemie.
De genoemde vragenlijsten zijn vaak gericht op enkele aspecten van de
persoonlijkheid. Het ontwikkelingsprofiel geeft niet alleen een inventarisatie van
persoonlijkheidskenmerken maar brengt ze ook met elkaar in samenhang door de
indeling in ontwikkelingsniveaus, terwijl ook de adaptieve gedragspatronen er bij
betrokken worden.

Voor het eigen onderzoek betreffende de relatie tussen een eetstoornis en
persoonlijkheid is gebruik gemaakt van het Ontwikkelingsprofiel. Van 93 vrouwen is
een ontwikkelingsprofiel gemaakt aan de hand van interviews en met aanvullende
gegevens uit dossiers. Daarnaast was er een controlegroep van psychiatrische
patiënten zonder eetstoornis en een controlegroep van een normale populatie.
Resultaten.
Het profiel van de gemiddelde eetstoornispatient laat veel scores onder de 50 zien.,
vooral het niveau symbiose (30) en verzet (40). Scores op de onderste drie niveaus
zijn er nauwelijks. Ook op de bovenste twee niveaus zijn er nauwelijks score.
Fragmentatie en structuurloosheid ziet men bij eetstoornis- patienten niet en in die
zin verschillen zij van de controle groep van psychiatrische patienten. Er is ook een
duidelijk verschil met de controlegroep van de normale populatie. Het ontbreken van
basisvertrouwen (39) springt daarbij in het oog.
De ontwikkelingsprofielen bij anorexia en boulemie zijn ongeveer gelijk.
Wanneer er structuurloosheid is dan moet men rekenen op een lange duur van de
stoornis, hetgeen ook geldt als er een geringe individuatie is.
Bij clusteranalyse valt op dat de in de literatuur genoemde drie clusters in dit
onderzoek niet naar voren komen. De totale eetstoornisgroep laat in dit onderzoek
twee clusters zien. Bij de ene groep ligt de piek op het ontwikkelings niveau
‘symbiose’ en bij de andere groep behalve een hoge score op ‘symbiose’ ook op
‘verzet’. Omdat de onderzochte groep relatief een gering aantal patiënten had
moeten deze twee clusters meer gezien worden als een detaillering binnen de groep
geremd/vermijdende patiënten.
De conclusie bij dit onderzoek is dat er veel comorbide persoonlijkheidspathologie
is en met name neurotische disadaptieve stoornissen.
Zij is tenslotte van mening dat de dimensionele persoonlijkheidsdiagnostiek, het
ontwikkelingsprofiel, thuis hoort in het programma van de eetstoornissen. Dit gezien
de vele disadaptieve en de weinige adaptieve gedragspatronen. Het afnemen en
bespreken van het ontwikkelingsprofiel is een goed uitgangspunt voor het opstellen
van een behandelplan

‘Brand je vingers niet’; het ontwikkelingsprofiel als hulpmiddel om richting en
grenzen van het coachingproces te bepalen
Samenvatting van de lezing van W. Scholte, psycholoog/ psychotherapeut en onderzoeker
bij het Centrum voor Psychotherapie van De Gelderse Roos; tevens therapie- en
coachingpraktijk.
In 2004 gaf hij cursus aan coachers. Het bleek dat het Ontwikkelingsprofiel daar
een nuttig instrument bij was.
Wat verstaat men onder coaching:
-het dient ter ondersteuning van de mensen die gecoached worden.
-het dient ook om de werkvreugde te verhogen.
-het is een vorm van professioneel management.
Welke kenmerken heeft het coachen:
-het gaat daarbij om de relatie van de persoon met zijn werk.
-het heeft een losse vormgeving; er komen geen protocollen aan te pas.
-er wordt in toenemende mate gebruik gemaakt van psychotherapeutische
deeltechnieken., zoals psychodrama.
Iedereen kan zich coach noemen, maar gezien de vaak complexe vragen is een
professionalisering van het coachen van groot belang. Het is daarbij in de aanvang
niet altijd duidelijk of er psychopathologie of persoonlijkheidsproble- matiek een rol
speelt.
Bij de start staat het werk centraal, later komt de persoon van de coacher meer
centraal te staan. Soms komt er een psychotherapeutisch proces op gang. Omdat
het plaats heeft onder de titel ‘cursus aan coachers’ wordt de client de narcistische
krenking bespaard om aan een officiele psychotherapie deel te nemen.
De laatste tijd zijn er steeds meer psychotherapeuten die cursus aan coachers
geven.
Wanneer is er een indicatie om hierbij het Ontwikkelingsprofiel te betrekken.
-Het meest bepalend hierbij is de setting en het contract dat is gesloten.
-Het ontwikkelingsprofiel komt vooral te pas als iemand voor langere tijd begeleid wil
worden. Je kan dan het ontwikkelingsprofiel relateren aan de mensen met wie de
coacher te maken heeft.
-Ook is het ontwikkelingsprofiel van nut om te bepalen of de coacher begelei- ding
nodig heeft of dat er eerder psychotherapie nodig is. In dat geval is het vooral van
belang om de adaptieve aspecten te versterken.
-Als iemand een loopbaanadvies wil hebben kan het ontwikkelingsprofiel ook
diensten bewijzen.

Het ontwikkelingsprofiel is niet geschikt om te gebruiken bij werving en selectie,
omdat in die situatie nog al eens wenselijke antwoorden worden gegeven.
Het is ook niet geschikt om te gebruiken als de werkproblemen te maken hebben met
negatieve werkomstandigeheden.
Een voorbeeld:
Een 38-jarige man begeleidt IT-ers. Op het werk zijn er hoge normen. Hij doet alles
voor zijn gezin en zijn werk. Hij heeft geen tijd voor zich zelf. Hij mist een gevoel van
tevredenheid. Het ontwikkelingsp[rofiel laat zowel adaptieve als disadaptieve scores
zien. Hij heeft geen coaching of therapie gevolgd. Drie maanden later had hij een
burn out.
Het ontwikkelingsprofiel kan ook dienst doen om zicht te krijgen op een
bedrijfscultuur en als referentiekader om interacties op een afdeling te doorzien.
Een voorbeeld:
In het bedrijf heerste een rivaliserende cultuur. Het eigen product werd opgehemeld.
Men sprak vaak in superlatieven. Er was een neiging om andere bedrijven omlaag te
halen. De leidinggevenden devalueerden hun onderge- schikten. Er was onderlinge
jalouzie en concurrentie.
Het gevaar was te weinig rust en holding in het bedrijf.. Er was te weinig aandacht
voor kwaliteitsontwikkeling. En mogelijkheden om samen te werken met anderen
werden niet gezien.
De oplossing was om te bevorderen dat men anderen ging helpen om diens doelen
te bereiken, daarbij de afgunst loslatend.
Leren om te excelleren zonder verliezers.

Tom Berk
2 Juni j.l. werd in de Sint Janskerk in Utrecht het nieuwe boek van Tom Berk
gepresenteerd:
Leerboek Groepspsychotherapie.
Zo’n veertig belangstellenden hoorden de toespraken van de uitgever, de voorzitter
van de NVGP, Hans Groen, de voorzitter van de sectie psychotherapie van de NVvP
en tenslotte Tom Berk zelf. Hij zei onder andere dat het boek is gepubliceerd onder
auspicien van de NVGP. Een der sprekers (het is mij ontschoten wie) sprak de hoop
uit dat de groepspsychotherapie meer aandacht zou krijgen in de opleiding van
psychiaters en dat dit leerboek daarbij gebruikt zou worden. Vervolgens was er
receptie en kochten een aantal mensen de eerste exemplaren.
Het is een lijvig ‘state of the art’ leerboek van 525 bladzijden. Het boek omvat 4
delen.
Deel 1 bespreekt de componenten waaruit de groepstherapie is opgebouwd. Vier
visies op groepspsychotherapie van belangrijke stromingen komen aan de orde. En
een aantal andere themata.
Deel 2 is gericht op de concrete groepstherapiepraktijk met al zijn facetten. Onder
andere worden besproken de vier ontwiokkelingsfasen en situaties als stilte,
agressie, verzetten van groepszittingen enz.
Deel 3 bespreekt enkele belangrijke doelgroepen en settings. Onder andere de
residentiele en semi-residentiele groepstherapie. En psychotherapiegroepen voor
patienten met persoonlijkheidsstoornissen en therapiegroepen voor patienten met
trauma’s.
Deel 4 gaat over referentiekaders en over onderzoek. Hier worden besproken de
cliëntgerichte psychotherapie (Rogers), de gedragstherapie, de dialectische
gedragstherapie (linehan), de cognitieve psychotherapie, de cognitieve therapie van
Beck en de schema focussed therapy van Young. De psychodynamische therapie
dus niet, omdat deze in deel 1 vrij uitgebreid aan de orde is geweest.
In het voorwoord dat Tom Berk van uit zijn huis in Frankrijk schrijft zegt hij dat het
beste onderzoek dat beschikbaar is duidelijk maakt dat groepspsycho- therapie de
vergelijking met individuele psychotherapie glansrijk doorstaat en hij noemt daarbij
als voorbeeld J. van der Stel die in 2004 een literatuur- overzicht gaf:
Groepspsychotherapie in de geestelijke gezondheidszorg en de verslavingszorg in
vergelijking met individuele psychotherapie, te vinden in het Handboek
groepspsychotherapie.

Mededeling: verwijzingen gevraagd
De (Dag)Klinische Psychotherapie Afdeling van Triversum in Alkmaar is een
landelijk werkende afdeling die is bedoeld voor (dag)klinische behandeling van
jongeren van 14 t/m 21 jaar, met persoonlijkheidproblematiek (in wording). Op korte
termijn zijn er plaatsen beschikbaar voor nieuwe opnames op zowel in de dagkliniek
als in de kliniek.
Mede gezien in het licht van de komende nieuwe financieringssystematiek is het
ook voor klinische psychotherapie afdelingen nog meer van belang om op hun
bezetting te letten. Onderbezetting, en de eventuele consequenties daarvan, is
gezien de kwantitatieve beperkingen voor de ambulante psychotherapieën niet
acceptabel. Wij vinden het belangrijk dat de voor deze afdeling geïndi- ceerde
jongeren, op een vlotte wijze voor een adequate behandeling in aanmerking kunnen
komen. Dit houdt in dat overleg met verwijzers laagdrempelig moet zijn. Indien u een
jongere kent die mogelijk in aanmerking komt voor een behandeling bij ons kunt u
ten alle tijden overleggen.
Tevens zijn er voor onze afdeling een drietal vacatures die op onze website zijn
terug te vinden.
Voor vragen en/of verwijzingen kunt u contact opnemen met de chef-de-clinique van
de (Dag)Klinische Psychotherapie Afdeling, dhr. R.C.C.M. van Dijk.
(Dag)Kliniek voor Klinische Psychotherapie,
Kees Boekestraat 5,
1817 EZ Alkmaar.
Tel. 072-514 03 70
info@triversum.nl
E-mail: rvandijk@triversum.nl www.triversum.nl

Aankondigingen
7 oktober 2005: Psychiatrisch Centrum Sint-Norbertushuis.
Thema: Milieuvriendelijke teamzorg - Motor tot verandering; welke zorg heeft een
team nodig om optimaal te kunnen functioneren.
Plaats :Congrescentrum De Kleiput in het psychiatrisch ziekenhuis Duffel,
Stationsstraat 22 c te Duffel, België.
Inl: tel: 0032 - 15-30 40 30 (Gerdi Fonk)
email: gerdi.fonk@emmaus.be
31 oktober 2005 tot 3 april 2006: F.M. Huitema en M.W.Knigge; organisatie in
samenwerking met de VKP.
Thema: 7 daagse Cursus ‘Holdingsspecifieke aspecten van behandeling’.
Plaats: Zwolse Poort, Centrum voor Deeltijd Klinische Psychotherapie,
Schuttevaerkade 80 – 88 te Zwolle.
Aanmelden voor 15 Oktober bij F. Huitema, Egelslag 2, 9403 XV Assen.
4 november 2005: Nederlandse Vereniging voor Groepsdynamica en
Groepspsychotherapie.
Thema: Andere tijden, andere groepen?
Plaats: Hotel Breukelen te Breukelen.
Inl: tel: 030 – 670 14 25 (secr. NVGP).
Accreditatie aangevraagd bij het NIP en de NVvP.
10 en 11 november 2005: Najaarsconferentie Vereniging voor gedragstherapie en
cognitieve therapie (VGCt).
Thema: Mislukkingen, valkuilen en tips in gedragstherapie en cognitieve therapie
Plaats: Koningshof, Veldhoven.
Inl: tel: 030 – 254 30 54 (Gitte Brock)
e-mail: congres@vgct.nl
17 november 2005: Rino N-H, Amsterdam.
Thema: Het ontwikkelingsprofiel als referentiekader.
Plaats: ?
Inl: tel: 020 – 625 08 03
e-mail: info@rino.nl
Accreditatie aangevraagd.
16 december 2005: Lustrumcongres Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie
(de NVP bestaat 75 jaar).
Thema: Psychotherapie leeft !!! De bruisende ontwikkelingen in de psychotherapie
zelf..
Plaats: Kransnapolsky, Amsterdam.
Inl: tel: 030 – 251 01 61 (secretariaat NVP)
e-mail: nvpst@euronet.nl