De schaduw als werkterrein in regressietherapie

inzichten van Jung, toegespitst op de interactie tussen bewustzijn en lichaam, met verdere uitwerking van het
begrip ‘polariteit’. In het vierde hoofdstuk leg ik het verband met regressie: hoe is regressie, via de ons
aangeleerde technieken, werkzaam in en met de schaduwzijde: overeenkomsten, toepassingen, verklaringen;
aangevuld waar mogelijk met illustraties uit mijn praktijk.
Deze scriptie geeft mijn collega’s-therapeuten en Tasso-studenten een beeld van de eerste stappen in de
therapie-wereld. Met de goed uitgeruste gereedschapskist van Tasso kom je een eind, bepaalde ons
aangeleerde technieken zijn uniek en uiterst effciënt. Maar het therapie-veld is breed, de aanspoelende
cliënten verscheiden. De beginnende therapeut – hoe pak ik mijn cliënt aan? wat is het wezenlijke
probleem? – heeft vaak nood aan een breder houvast.
Basis-inzichten
Het onderbewuste is volgens Jung geen kelder waarin een mens zijn afval stort. Het is de onuitputtelijke
bron van het bewustzijn en van de scheppende én vernietigende geest van de mensheid. Het onderbewuste
bestaat volgens Jung uit het persoonlijke onderbewuste en het collectieve onderbewuste. Archetypen
behoren tot de tweede categorie van het onderbewuste. Deze symbolische oerbeelden zijn door de
evolutie met het menszijn verbonden, ze worden indirect overgedragen, bv. via de ziel.
Jung onderscheidde volgens dezelfde logica drie soorten schaduw als deel van het onderbewuste: de
collectieve, archetypische en persoonlijke schaduw. De collectieve schaduw, het maatschappelijke kwaad,
bespreken we hier niet verder. Als ik het hier verder over de schaduw heb, dan bedoel ik voornamelijk de
persoonlijke schaduw, die ook elementen bevat van de archetypische schaduw.
Schaduw = het persoonlijke onbewuste; de onbewuste, ‘natuurlijke’, instinctieve kant van een menselijk
wezen. Schaduw = die elementen, gevoelens, ideeën, overtuigingen waarmee we ons niet kunnen
identifceren en die we als gevolg van onze opvoeding, cultuur of waardesysteem onderdrukken. Schaduw =
alle gevoelens en vermogens die het ego (de persoonlijkheid) heeft afgewezen. Deze zijn weggeduwd in de
schaduw en veroorzaken o.a. kinderlijke reacties, emotionele gehechtheden, neurotische symptomen en
onontwikkelde talenten en gaven.
De schaduw is het inferieure wezen in onszelf, degene die alle dingen verlangt te doen die we onszelf niet
toestaan, die alles is wat wij niet willen zijn. Het is al dat waar we ons voor schamen, alles wat we van
onszelf niet wensen te weten.
Een belangrijk begrip bij Jung is de individuatie, dit is de winst die optreedt wanneer we onze schaduw
aanpakken. Individuatie is het proces dat ons heel en uniek maakt. Het doel is het licht én de duisternis te
omhelzen en zo een opbouwende relatie te krijgen tussen beide krachten” het ego (de persoonlijkheid) en
het zelf (het centrum, de synthese). Contact maken met je schaduw is je bewust worden van het innerlijke
confict dat voorheen onbewust regeerde. Als dit lukt, maakt onbewuste splitsing plaats voor bewust
confict. Bewuste controle vult onbewuste instinctieve regulatie aan.
De schaduw is een wezenlijk onderdeel van ons. Het is niet louter onze donkere kant, het bevat tegelijk al
ons groeipotentieel, onze uitdaging naar volledigheid. De schaduw is dus onze duisternis, maar ook onze
baken naar het licht. Wat we afwijzen en waarvoor we op de loop gaan, blijkt uiteindelijk de verzoenende
bron te zijn waaruit vitaliteit, creativiteit & authentieke spiritualiteit opwellen.
Voor Freud was het onderbewustzijn immoreel en onverzoenbaar met de bewuste persoonlijkheid (en
daarenboven volledig gerelateerd aan onderdrukte seksualiteit. Voor Jung is het onderbewustzijn veel ruimer
dan de seksualiteit, het is een persoonlijkheid op zich, die we verkennen omdat die veel potentieel bevat.
Het Christendom heeft door de eeuwen heen een ontkennende houding ingenomen tegenover de schaduw.
Alleen het goede mag in het christendom, het duwt het kwade weg. Wat het nog erger maakt, het
Christendom gaat de schaduw gelijkschakelen met het lichaam. Allicht behoren wij, al dan niet met inbegrip
van onze ouders, tot de eerste generaties die deze last (lichaam= schaduw = zonde) hebben kunnen
afwimpelen!
Bij Jung is er geen dualisme van Goed en Kwaad, zoals in het Christendom. We overwinnen de schaduw niet
door ze te vernietigen, we moeten haar herkennen en begrijpen waar ze in onszelf en ons dagelijkse leven
voor staat.
2