Voorbeelden van gekozen thema's - Hoger

Voorbeelden van gekozen thema’s
1 Wie heb ik aan de lijn?
1 Virtuele communicatie
Jongeren groeien op in een maatschappij waarin het dagelijks leven sterk beïnvloed wordt door tal van
vormen van virtuele communicatie. De mogelijkheden van sms, gsm, msn en chatboxen zorgen ervoor
dat je altijd en ogenblikkelijk bereikbaar bent. Is het zo dat virtuele communicatie aanleiding geeft tot
weinig empathisch gedrag en inlevingsvermogen? Wat te doen met cyberpesten, aankondiging van
zelfdoding, prostitutie op het web, kinderpornosites, wedstrijdgames, … Wat te denken van de nieuwe
media die in de plaats treden van live-contact (chatten, friendster, sms-en, tele-onthaal…)? Dreigt
daardoor de sociale isolatie niet versterkt te worden? Staat de virtuele communicatie een gezonde
levensstijl en lichaamscultuur in de weg? Wat zijn de kenmerken van het taalgebruik? Kan je met chatten
zijn wie je bent? Beknotten de moderne informatiemiddelen onze rust en onze vrijheid? Is versoberen
op dit vlak een noodzaak? Is er een contradictie tussen de toenemende mogelijkheden van communicatie
en vereenzaming van personen?
Hoe kijken jongeren zelf tegen dit aspect aan? Hoe kunnen school en leerkrachten jongeren ondersteunen
in het leren gebruiken van communicatie als sociaal middel?
2 Niemand aan de lijn?
Kan een mens alleen door het leven gaan? Welke mechanismen drijven mensen zover dat zij alles afzweren
en zich van niemand iets aantrekken? Wat zijn voorbeelden van individualisme en onverschilligheid?
Waarom zagen en klagen mensen, en willen zij zich veilig terugtrekken in hun eigen cocon?
Anderen vereenzamen door ziekte, dood van geliefden, werkloosheid, ouderdom, tegenslag, te veel
stress/werkdruk… Wat te denken van de hoge zelfmoordcijfers bij ons? Zijn zelfhulpgroepen de oplossing?
Hoe ga je met deze thema’s om in de klas? Wat doe je als leerkracht bij onverschilligheid, eigenbelang,
egocentrisme, uitsluiting, vereenzaming van leerlingen? Moeten communicatieve vaardigheden een
groter gewicht krijgen in het curriculum van het secundair onderwijs in Vlaanderen? Op welke manier
kan je dat behartigen? Coderen, decoderen en interpreteren van een boodschap waar leer je dat?
3 Overcommunicatie?
Bestaat er zoiets als “te veel aan communicatie?” Of moeten we een onderscheid maken tussen kwantiteit
en kwaliteit? In welke zin draagt de toename van de communicatie bij tot het ontstaan van
‘nieuwe’ netwerken over de wereld? Leidt dit tot meer verdraagzaamheid?
voorbeelden van gekozen t h e m a’s
1

2
Communicatielijnen creëren nieuwe mogelijkheden. Controle ervan creëert nieuwe machtsposities. De
rechten en vrijheden van elke burger vinden we een belangrijk goed. Gelijktijdig investeren we als
samenleving massaal in allerlei controle en bewakingssystemen. Welke krachten en tegenkrachten spelen
hier? Kunnen we iets leren uit de aanpak vroeger en elders? Kunnen camera’s criminaliteit voorkomen
(straat, handelszaken, ...)? Wat te denken van het traceren van gsm-verkeer, de chipkaart voor de
schoolgaande jeugd, de controle van het spijbelen en het verwittigen van ouders met sms?
Is een doorgedreven controle van de communicatielijnen de oplossing voor het oprollen van terrorismenetwerken
en het verhogen van de veiligheid? (bankverrichtingen, satellietgegevens …)
Hoe gaan wij en onze collega’s om met deze thematiek in de klas op school?
4 Met de shoplijn, voor extremisme druk 1
Welke waarden en normen liggen aan de basis van een objectieve verslaggeving en beeldvorming? Zijn
er grenzen aan het tentoonspreiden van emoties in de media? Waarom hebben reality soaps zo’n succes?
Wat is de macht van tv-programma’s waarin mensen worden uitgedaagd tot op de grens van hun kunnen
(Kicks, Expeditie Robinson, Stanley’s route …)?
In welke zin kunnen de media de lezer of de kijker manipuleren? Wat is de macht van de grote mediaconcerns?
Is er een relatie tussen de media en het gedrag van de mens?
Wat te denken over een verslaggeving waarin extreem gedrag binnen bepaalde subculturen gestigmatiseerd
wordt en mogelijk aanleiding geeft tot navolging (hooliganisme, zelfverminking, websites verheerlijking
anorexia, BBET B(bloed)B(Bodem)E (eer)T(trouw))?
Hoe gaan wij en onze collega’s om met deze thematiek in de klas op school?
5 Verkeerd verbonden?
De aanleiding voor de keuze van dit deelthema zijn de misverstanden n.a.v. de voordracht van de paus
in Regensburg. Wat beweegt mensen ertoe om massaal in beweging te komen naar aanleiding van uitspraken
en beelden die volledig uit hun context gehaald zijn? Is dit een voorbeeld van miscommunicatie
door een verschillend referentiekader? Zit er ruis op de communicatie?
Hoe verloopt de communicatie tussen de verschillende strekkingen (progressieven – conservatieven)
binnen het katholicisme? En wat met de verschillen tussen christelijke religies? Is hier oecumene mogelijk?
Mogen we religies verengen tot een “instituut” en een “leer”? Wat is wezenlijk? Wat zijn de drijfveren?
Hebben de tien geboden een betekenis in onze samenleving?
Hoe ligt de balans tussen religie en staat? Is de religieuze vrijheid onbeperkt of moet ze zich voegen
naar de wetten van een land en/of universele beginselen zoals de verklaring over de rechten van de

mens? Omgekeerd: in welke mate mag een overheid ingrijpen op een religie en haar gedragsregels en
normen? Hoe voorkom je religieus fanatisme? Is een religieuze oorlog een noodzakelijk kwaad?
6 Spreek ik met God?
Jongeren komen voortdurend op hun innerlijk pad voor keuzes te staan. Welke richting kiezen?
Waarheen gaan? Hoe doodlopende straten en doelloos dwalen vermijden?
Taizé, de jongerendagen in Keulen, de beweging van Luc Versteylen … Christelijke bewegingen spreken
jongeren daarbij aan. Ook andere spirituele bewegingen hebben de wind in de zeilen. Het contact met
jezelf, met de andere, met het alomvattende, kortom, spiritualiteit en zin ontdekken beroert velen.
Zijn hierbij ook nieuwe kansen weggelegd voor de Katholieke Kerk als beweging en als instituut?
Wat loopt goed / fout in de communicatie tussen de Kerk en de maatschappij o.a. de jongeren?
Welke mogelijkheden tot communicatie kunnen symbolen, verhalen, muziek, beweging … hierbij bieden?
7 De groene lijn …
Hoe kijken we naar de natuur? Wat is natuur voor ons? Is ons idee van natuur hetzelfde bij jongeren,
ouderen, stedelingen, landbouwers… en wat betekent het voor verschillende culturen (Indianen,
Hindoe’s, Afrikanen…).
Kijken kinderen en jongeren op dezelfde manier naar natuur? Hoe ontwikkelt het natuurbeeld zich
doorheen de verschillende leeftijdsfasen? Hoe ga je met dit gegeven om in de klas? Hoe kan je jongeren
meer voeling doen krijgen met de natuur?
Moeten wij ons zorgen maken over de manier waarop wij met de natuur omgaan? Staat de natuur alleen
maar ten dienste van de mens of is de mens een onderdeel van die natuur waarvoor hij het nodige
respect moet opbrengen?
Hebben wij een grens overschreden? Denk bijvoorbeeld aan het broeikaseffect, de klimaatswijziging,
verdroging, woestijnuitbreiding, toename huidkanker, uitputting zoetwaterreserves, plundering grondstoffen,
verstoring van ecosystemen in onze eigen omgeving en “exotische” landen door toerisme en
vrijetijdssporten...
Hoe communiceer je met de wereld om je heen over dit thema?
De overheden, zowel lokaal, gewestelijk, nationaal, internationaal, hebben de mond vol over milieu en
laten (dure) plannen maken. Waarom komt daar zo weinig van terecht op het terrein? In welke zin
wordt de eco-gedachte gebruikt en misbruikt?
Wat is de individuele verantwoordelijkheid, de verantwoordelijkheid van de overheden, de internatio-
voorbeelden van gekozen t h e m a’s
3

4
nale verantwoordelijkheid? (vb. Kyoto-protocol, milleniumdoelen, energiebesparing, waterbeheersing,
consuminderen …)
Wat doet de burger aan het milieuprobleem? Hoe breng je de stap van sensibilisatie naar handelen of
gedragsverandering?
Wat kan er in de klas en op school gedaan worden om leerlingen en leerkrachten naar een effectieve
gedragsverandering te brengen en wat betekent het voor uzelf? Wat houdt het milieuzorgsysteem van
de ‘Groene School’ (MOS) in?
8 Voor u is het meneer
De professionele communicatie tussen werkgever en werknemer kent zijn eigen regels en wetten. Wat
te denken over de communicatie in bedrijven n.a.v. een herstructurering met ontslagen, of vragen rond
flexibiliteit en hogere werkdruk? Begrijpen verschillende beroepsgroepen elkaar? Hoe bevorder je de
communicatie tussen de verschillende lagen van de bevolking (vakjargon van een arts, een jurist, de
overheid, het onderwijs …)?
Uit enquêtes blijkt dat leerkrachten globaal tevreden zijn met hun job, maar bij de elementen van
ontevredenheid staat wel de verhouding met de directie bovenaan. Hoe kijken jullie als toekomstige
leerkrachten tegen die gezagsverhouding aan? Hoe ga je om met vormen van autoriteit, gezag, anderen
die jou zeggen wat je mag doen? Hoe kan je participeren aan het beleid van de school?
9 Rooksignalen en dreads
60-80% van een boodschap is non-verbaal. Interpreteren we lichaamstaal altijd correct? Beseffen we
het belang ervan? Interpreteren we een “verkeerde” interpretatie door de andere niet vaak als een
afwijzing? Hoe houden we in dergelijke gevallen de communicatielijnen open?
Bieden symbolen hierbij alternatieve mogelijkheden?
Is er voor jongeren binnen onze maatschappij voldoende ruimte om creatief en non-conformistisch te
denken en te handelen? Kunnen jongeren voldoende mogelijkheden benutten voor hun persoonlijke
ontwikkeling? Kunnen onze toekomstdromen werkelijkheid worden? Kunnen we nog streven naar een
duurzame samenleving of is dit onrealistisch?
Is er nog sprake van een typische jongerencultuur (met een eigen taal, muziek, kleding, literatuur, film,
videoclips, sociale fotografie, theater, protest-bewegingen …)? Welke boodschap draagt de huidige
jongerengeneratie uit via kunst en cultuur?
Hoe kijken jongeren zelf tegenover dit aspect aan? Hoe gaan wij en onze collega’s om met deze thematiek
in de klas, op school en in ons eigen leven? Naast communicatievaardigheden is het van belang dat
leerlingen kritisch durven kijken naar hun houding.

10 Wablieft?!
Communicatie verloopt niet altijd zoals wij het ons voorstellen. Kinderen met autistiform gedrag, met
een visuele/auditieve handicap gebruiken een andere vorm van communicatie.
Communiceren wij nog met elkaar? Werkt ook de zap-cultuur door in onze communicatie met mensen?
Stellen we gesprekken uit? Hoe dicht kan en mag men komen in communicatie?
De generatiekloof speelt eveneens op het vlak van communicatie. Jongeren hebben een eigen taal die
vaak niet begrepen wordt door volwassenen. Hoe kunnen misverstanden op het vlak van communicatie
voorkomen worden? Moet de communicatie afgestemd worden op de doelgroep met doelgroepspecifieke
programma’s, kranten, tijdschriften, …?
Hoe ga je om met multiculturaliteit in de klas?
Hoe kijken jongeren zelf tegenover dit aspect aan? Hoe gaan wij en onze collega’s om met deze thematiek
in de klas op school en in ons eigen leven?
Veel leerkrachten klagen over gebrekkige communicatie op school. Vaak ook de ouders. Daardoor ontstaan
misverstanden, frustraties, wrijvingen en vooral ook gemiste kansen. Goede communicatie op
school voorkomt problemen of zorgt ervoor dat probleemgedrag (pesten, drugs, agressie, faalangst) of
leerproblemen (dyslexie) vlug en efficiënt worden aangepakt. Hoe komen we tot goede communicatie?
Wie het antwoord vindt op deze vraag is op weg naar een succesvolle school.
2 Ik en jij, wij en zij
Deelthema’s van het vakoverschrijdend project ‘ik en jij, wij en zij’
1 Wij en de natuur
Moeten wij ons zorgen maken over de manier waarop wij met de natuur omgaan? Staat de natuur alleen
maar ten dienste van de mens of is de mens een onderdeel van die natuur waarvoor hij het nodige
respect moet opbrengen? Hebben wij geen grens overschreden? Denk bijvoorbeeld aan het
broeikaseffect,de klimaatswijziging, verdroging, woestijnuitbreiding, toename huidkanker, uitputting
zoetwaterreserves, plundering grondstoffen, verstoring ecosysteem in exotische landen door (rugzak)
toerisme, vrijetijdssporten bij ons in de natuur…
Hoe kijken we naar de natuur? Wat is natuur voor ons? Is ons idee van natuur dezelfde als andere
bevolkingsgroepen (stedelingen, boeren…) en culturen? Kijken kinderen en jongeren op dezelfde
manier naar natuur? Hoe ontwikkelt het natuurbeeld zich doorheen de verschillende leeftijdsfasen? Hoe
ga je met dit gegeven om in de klas? Hoe kan je jongeren terug dichter bij de natuur brengen?
2 Wij en de biomedische wetenschap
De medische wetenschap heeft fantastische vorderingen gemaakt in het terugdringen van ziekten, het
verbeteren van de levenskwaliteit en het verlengen van het leven. Zijn er ethische grenzen aan de
voorbeelden van gekozen t h e m a’s
5

6
toepassing van biomedische technieken? Mag de wetenschap(per) om het even wat ontwikkelen en
toepassen? Bijvoorbeeld: klonen, kunstmatig verwekken van kinderen met de juiste genstructuur om
het leven van een ander kind te redden, levensverlenging ten koste van elke prijs, euthanasie…
Hoever gaat het individuele beslissingsrecht van de patiënt over medische behandelingen? Bijvoorbeeld
bij het weigeren van behandelingen voor kanker, bloedtransfusies (getuigen van Jehova)… Mogen
ouders beslissen over de verdere behandelingen/ingrepen voor hun kinderen in functie van levensverlenging
of levensbeëindiging?
Hoe ga je met deze thematiek om in de klas?
3 Wij en Amerika
Zeker sinds de oorlog in Irak, zetten de Europeanen zich meer en meer af tegen de politiek van de
Verenigde Staten en de nieuwe wereldorde die zij willen installeren. Moeten wij ons zorgen maken over
de verrechtsing in de USA aangezien zij de leidende mogendheid zijn? Het teruggrijpen naar conservatieve
waarden, het religieus fundamentalisme (moral majority/ bv. verbod op onderwijzen van de evolutieleer),
terugschroeven van allerhande vrijheden en verworvenheden al dan niet onder het mom van
bestrijding van het terrorisme of religieuze motieven, de verwevenheid van pers en politiek, het naïeve
patriottisme, het gebrek aan kennis over de wereld buiten de USA, het falende onderwijssysteem en de
gezondheidszorg, de dualisering van de samenleving (the have’s and the have not’s)… Kan je de USA nog
een democratie noemen of eerder een plutocratie (regering door een club van zeer rijke ondernemers, in
dit geval gelinkt aan de olie- en wapenindustrie) die ongelimiteerd hun belangen willen veilig stellen
tegen de rest van de wereld in (afwijzen van de Kyoto-normen, buiten spel zetten van de VN zoals in de
kwestie Irak, afwijzen van internationaal gerechtshof Den Haag, verzet tegen de genocidewet in België,
vrijhandel zolang het in hun kraam past…). Moet Europa hier een tegenwicht bieden?
Intussen gaat de sluipende veramerikanisering van onze levenswijze verder met kenmerken zoals consumentisme,
mediatisering, individualisering, ver-Hollywood-isering, ver-microsoft-isering, ver-macdonald-isering,
ver-coca-lisering… Wat kunnen wij leren van de Amerikanen en waarin kunnen wij onze
eigenheid en waarden bewaren?
Hoe ga je met deze thematiek om in de klas?
4 Wij en de overheid/politiek
Er is een grote onverschilligheid, zelfs aversie t.o.v. de politiek. Waar komt dit vandaan, wat zijn volgens
jullie de oorzaken? Wat vind je van de stemplicht? Er is ook groot wantrouwen t.o.v. het gerecht. Hoe
komt dat?
Wat te denken van de mediatisering van de politiek, de invloed van de spindoctors, het gevecht om de
tv, het kiezen van ministers op basis van hun imago (jong, vrouw, BV) i.p.v. omwille van hun ervaring
en dossierkennis…?
Voelt de Belg zich nog wel betrokken bij de verregaande bevoegdheidsopdeling tussen federaal, gewestelijk,
provinciaal en gemeentelijk niveau, om van het Europese nog maar te zwijgen. Zijn volksraadplegingen
een middel om de relatie met de burger te verbeteren?

Wat verwachten we van de overheid, waarvoor moet die prioritair zorgen? Over welke middelen dienen
zij daartoe te beschikken? Zijn de middelen daartoe wel toereikend? Wat te denken van fiscale amnestie?
Is de belastingsdruk wel rechtvaardig verdeeld en hoe kan het eventueel beter?
Hoe kan je met leerlingen werken aan de vakoverschrijdende eindterm burgerzin?
5 Wij en zij, werknemers en werkgevers
Wat te denken van de eis tot toenemende flexibiliteit van de werknemers, looninlevering, gedwongen
ontslag, uitstapregelingen…? Wat zijn wenselijke regelingen om het welbevinden van zowel werkgever
als werknemer te verhogen? Moet een bedrijf bijvoorbeeld kinderopvang organiseren voor zijn werknemers?
Wat vind je van positieve discriminatie van allochtonen, vrouwen? En van het uitrangeren van
50-plussers?
Wat vind je van het concept van ‘de actieve welvaartsstaat’? Moeten we de activiteitsgraad nog opdrijven?
Moeten we met z’n allen gaan werken tot 70 jaar? Is werk de belangrijkste zingever in ons leven?
Wordt het hebben van een studentenjob de norm? Gevolgen voor sociaal leven, studies? Wat te denken
van discriminatie van kinderen van gescheiden ouders op dit vlak?
Uit enquêtes blijkt dat leerkrachten globaal tevreden zijn met hun job, maar bij de elementen van
ontevredenheid staat wel de verhouding met de directie bovenaan. Hoe kijken jullie als toekomstige
leerkrachten tegen die gezagsverhouding aan? Hoe ga je om met vormen van autoriteit, gezag, anderen
die jou zeggen wat je mag doen? Hoe kan je participeren aan het beleid van de school?
6 Wij en wie ‘anders’ is
Hoe staan we tegenover mensen die ‘anders’ zijn: andersvaliden, sociaal achtergestelden, allochtonen,
andersgelovigen…?
Intolerantie alom. Waar komt xenofobie (angst voor vreemdelingen) vandaan? In welke mate leeft er in
elk van ons een racist? Hoe zou ik reageren op de opening van een asielcentrum in mijn straat?
Is stemrecht voor migranten gewenst en op welk niveau (gemeentelijk, gewestelijk of federaal)? Wat te
denken van de verplichte inburgering?
Hoe ga je om met multiculturaliteit in de klas? Welke mechanismen spelen bij het ontstaan van concentratiescholen?
Wat is jouw mening omtrent het gelijke kansenbeleid in Vlaanderen?
7 Ik en jij als partners
‘Verbonden voor het verdere leven, voor eeuwig trouw’: kunnen we dit echt wel waarmaken? Waarom
liggen de echtscheidingscijfers vandaag zo hoog? Hoe denken we in 2003/4 over relaties?
Is er een verband tussen de snelle verspreiding van soa’s (seksueel overdraagbare aandoeningen) en de
hogere tolerantie t.a.v. persoonlijk, seksueel genot? Hoe kunnen we seksualiteit en relaties de juiste
plaats geven in ons leven? Over seksueel functioneren blijven veel jongeren met vragen zitten waarmee
ze nergens terecht kunnen. Welke rol kan de school hierin vervullen?
Jongeren die tot de ontdekking komen dat ze homo of lesbienne zijn, hebben het vaak niet gemakkelijk.
Het gevoel ‘anders’ te zijn en de angst voor discriminatie en uitsluiting speelt hen parten.
voorbeelden van gekozen t h e m a’s
7

8
Jongeren worden niet zelden complexen over hun uiterlijk aangepraat. Wat te denken van schoonheidschirurgie
om de ander te behagen?
Vriendschappen en verliefdheden, homoseksualiteit of heteroseksualiteit, ongewenst of gewenst zwanger,
ongewenste seks, maar ook leraars en ouders die scheiden, het maakt allemaal deel uit van het leven op
school. Welke rollen kunnen de school en de leerkrachten op dit vlak spelen?
8 Kind en ouder, jong en oud
In welke mate kunnen kinderen nog echt kind zijn in deze prestatiegerichte maatschappij (druk op
kinderen om te presteren op school, in de sport, muziek, dans…)? Worden kinderen niet meer en meer
gezien als volwassenen in pocketformaat (o.a. Eurosong voor kinderen, programma’s waarin kinderen
baas zijn, Big Brother met kinderen, maquillage en manicurecursussen voor tienjarigen…)? Welke educatieve
en begeleidende rol kunnen de leerkrachten hierin spelen? Hoe kunnen ouders betrokken worden
in het beleid van de school?
Hoe is het gesteld met de rechten en plichten van kinderen in onze samenleving? En daarbuiten?
Kinderen en jongeren zijn extra kwetsbaar. Ze zitten vaak in een afhankelijke positie, hebben minder
greep op de condities waarin ze leven en ze moeten voor zichzelf nog uitzoeken welke keuzes ze willen
en kunnen maken. Wat is de verantwoordelijkheid van de volwassenen en de school hierin?
Hoe is de relatie van jongeren met ouderen? In de media wordt jong en dynamisch als model naar voren
geschoven. Hoe gaan we om met ouderen in het bedrijfsleven, de politiek, het vrijwilligerswerk? Hoe
kijken we aan tegen oud worden? Hoe gaan we om met hulpbehoevende bejaarden? Zijn rusthuizen de
oplossing? Moeten kinderen betalen voor de opvang van ouders? Wat te denken van bijvoorbeeld kangoeroewonen?
Hoe benader je de problematiek van de vergrijzing in de klas?
9 Wij, jongeren onderling
De school is een omgeving waarin jongeren samen werken en leven, waarin vriendschappen en verliefdheden
ontstaan, waarin de sociale druk om zich aan stereotype rollen te houden groot kan zijn.
Jongeren gaan zich in toenemende mate afstemmen op leeftijdsgenoten die overeenkomstige inzichten
hebben en in vergelijkbare omstandigheden leven. De jongere is zeer afhankelijk van de normen en het
oordeel van de peergroep. In de peergroep gaat de jongere zich meten met de maatstaven van populariteit
om zijn zelfwaardegevoel en identiteit te bevestigen. Hoe gaan jullie met die druk om? Met uitsluiting?
Pesten? En welke rol kan en moet de school hierin spelen?
Jongeren groeien hier op in relatieve vrede en welvaart en ze weten duchtig van die welvaart te profiteren:
gsm-gebruik, zapcultuur, chatten op internet, merkkledij, eigen uitgaanszaken… Ook hier is er
een enorme druk om mee te doen met de heersende cultuur van consumentisme, zoniet dreig je sociaal
geïsoleerd te raken. Hoe kijken jongeren zelf tegenover dit aspect aan? Hoe kunnen school en leerkrachten
jongeren ondersteunen bij hun ontwikkelingsvragen en bij het maken van weloverwogen keuzes?

10 Ik en alleen ik
Kan een mens alleen door het leven gaan? Welke mechanismen drijven mensen zover dat zij alles afzweren
en zich van niemand iets aantrekken? Wat zijn voorbeelden van individualisme en onverschilligheid?
Waarom zagen en klagen mensen, en willen zij zich veilig terugtrekken in hun eigen cocoon?
Wat te denken van de nieuwe media die in de plaats treden van live-contact (chatten, friendster, smsen,
tele-onthaal…)?
Anderen vereenzamen door ziekte, dood van geliefden, werkloosheid, ouderdom, tegenslag, te veel
stress/werkdruk… Wat te denken van de hoge zelfmoordcijfers bij ons? Zijn zelfhulpgroepen de oplossing?
Hoe ga je met deze problematieken om in de klas? Wat doe je als leerkracht bij onverschilligheid, egocentrisme,
uitsluiting, vereenzaming van leerlingen?
3 Kies je grenzen
Deelthema’s van het vakoverschrijdend project ‘Kies je grenzen?!’
1 Open grenzen – gesloten deuren, over begrenzen en ontgrendelen
Communiceren wij nog met elkaar? Hoe doen we dat? Kennen we onze buren nog? Zijn veel mensen een-
zaam? Werkt ook de zap-cultuur door in onze communicatie met mensen? Stellen we gesprekken uit?
Hebben anderen een grens? Hoe dicht kan en mag men komen? Is er nog respect voor de andere?
Bewaken we onze eigen grenzen? Hoe groot is de draagkracht van een mens en is die draagkracht verschillend
op andere plaatsen in de wereld?
Moet de privacy beschermd worden? Wat zijn bijvoorbeeld de grenzen bij een verslaggeving omtrent
rechtszaken? Wat is de plaats van de journalist? Is hij een objectieve verslaggever of de verdediger van
een standpunt van burgers of belangengroepen? Kunnen camera’s criminaliteit voorkomen (straat, handelszaken,
…)? Hoever reiken de rechten van het individu t.o.v. het geheel van een samenleving?
Mensen vereenzamen door ziekte, dood van geliefden, werkloosheid, ouderdom, tegenslag, te veel
stress/werkdruk… Wat moeten we denken van de hoge zelfmoordcijfers bij ons? Zijn zelfhulpgroepen
de oplossing?
Hoe staan we tegenover mensen die ‘anders’ zijn: andersvaliden, sociaal achtergestelden, allochtonen,
andersgelovigen…?
Hoe ga je met deze thematiek om in de klas en met collega’s op school? Wat doe je als leerkracht bij
onverschilligheid, egocentrisme, uitsluiting, vereenzaming van leerlingen?
voorbeelden van gekozen t h e m a’s
9

10
2 Open en bloot
Zijn er grenzen aan het tentoonspreiden van emoties in de media? Mag je individuele emoties, het
overschrijden/ verleggen van de grenzen en intieme details publiek maken op tv? Waarom hebben reality
soaps zo’n succes? Zijn deze programma’s – ondanks hun succes – wel verantwoord? Heeft het open
en bloot tentoonstellen van de seksualiteit op tv wel een meerwaarde?
Waarom brengen ketens zoals Hema een kinderstring op de markt? Wordt er aan intimiteit en warmte
ingeboet door deze tendensen?
Hoe ga je met deze thematiek om in de klas en met collega’s op school?
3 Grenzen aan de groei?
Kan de economische groei onbeperkt verder gaan? Hoe ver gaan multinationals voor hun winst? Mag
een bedrijf als DHL uitbreiden omwille van de werkloosheid, of moeten we denken aan de nachtrust van
mensen?
Moet alles sneller?
Is de mens in staat om op internationaal niveau te komen tot afspraken in sociale voorzieningen en
lonen?
Wat is het belangrijkste probleem dat eerst moet aangepakt worden in het zuiden: de schrijnende
armoede of de democratie?
Leidt kapitalisme tot nieuwe vormen van slavernij dichtbij en veraf?
Wat te denken van de eis tot toenemende flexibiliteit van de werknemers, looninlevering, gedwongen
ontslag, uitstapregelingen…? Wat zijn wenselijke regelingen om het welbevinden van zowel werkgever
als werknemer te verhogen? Wat vind je van positieve discriminatie van allochtonen, vrouwen en van
het uitrangeren van 50-plussers? Is werk de belangrijkste zingever in ons leven?
Hoe ga je met deze thematiek om in de klas en op school?
4 Grenzen in de medische wereld?
De medische wetenschap heeft fantastische vorderingen gemaakt in het terugdringen van ziekten, het
verbeteren van de levenskwaliteit en het verlengen van het leven. Zijn er ethische grenzen aan de
toepassing van biomedische technieken? Mag de wetenschap(per) om het even wat ontwikkelen en
toepassen? Bijvoorbeeld: klonen, kunstmatig verwekken van kinderen met de juiste genstructuur om
het leven van een ander kind te redden, levensverlenging ten koste van elke prijs, euthanasie…
Hoever gaat het individuele beslissingsrecht van de patiënt over medische behandelingen? Bijvoorbeeld
bij het weigeren van behandelingen voor kanker, bloedtransfusies (getuigen van Jehova)… Mogen
ouders beslissen over de verdere behandelingen/ingrepen voor hun kinderen in functie van levensverlenging
of levensbeëindiging?
Hoe ga je met deze thematiek om in de klas en op school?

5 Grenzen aan tolerantie en aan intolerantie
Is goed zijn synoniem met tolerantie? Hoe ga je op een gepaste manier om met tolerantie en intolerantie?
Waar komt xenofobie (angst voor vreemdelingen) vandaan? In welke mate leeft er in elk van ons een
racist? Hoe zou ik reageren op de opening van een asielcentrum in mijn straat? In hoeverre stoelt
racisme op vooroordelen en uiterlijk?
Vormen de allochtonen een bedreiging voor ons? Hoe gaan we om met migraties en de problematiek van
asielzoekers? Is de multiculturele – interculturele samenleving een utopie? Waarin ligt het anders zijn
van mens tot mens?
Stemrecht voor migranten? Wat te denken van de opgang van extreem rechts in Europa?
Is multiculturaliteit enkel een bedreiging? Hoe kunnen we genieten van de multiculturaliteit rondom ons?
Is een multiculturele samenleving mogelijk? In hoeverre zijn we tolerant voor iemand die anders is?
Bestaat er nog vergevingsgezindheid, respect en verdraagzaamheid? Wordt de ‘andere’ als een een
indringer gezien? Hoe denken we over anders-begaafd? Wordt er nog gepest? Bestaat de zondebok nog?
Zoeken we de schuld buiten onszelf?
Hoe ga je met deze thematiek om in de klas en op school? Hoe ga je om met multiculturaliteit in de
klas? Welke mechanismen spelen bij het ontstaan van concentratiescholen? Alle Leuvense scholen
ondertekenden een non-discriminatieverklaring: wat houdt die in?
6 Gesloten grenzen
Een van de moderne problemen is het migratieprobleem: vluchtelingen komen naar het rijke Westen in
de hoop hier hun soelaas te vinden. Vaak dromen ze van werkgelegenheid, luxe, een veilige thuis, …
Is het niet zinvoller de condities in de vertreklanden te verbeteren? Wat te denken van opvangkampen
in de Noord-Afrikaanse havensteden voor asielzoekers? Kunnen we iedereen zomaar binnen laten? Waar
moeten we de grens trekken? Bouwen we een fort Europa?
Wat met de migratie vanuit Oost-Europa naar hier en de verplaatsing van bedrijven naar ginds? Europese
arbeiders migreren naar de buurlanden. In hoeverre spelen lage lonen en tewerkstellingen in de bouw
mee? Hoeveel mensen hebben er buitenlands poetspersoneel? Hoever moet de regering gaan voor asielzoekers?
Langs welke kanalen komen vluchtelingen naar ons land? Wat moet gedaan worden aan de mensenhan-
del? Mogen alleen de knappe koppen en de sporthelden de Belgische nationaliteit krijgen of ook Mustafa
van om de hoek?
Hoe zit het met het vluchtelingenbeleid in ons land en in Europa?
Hoe ga je met deze thematiek om in de klas en met collega’s op school?
voorbeelden van gekozen t h e m a’s
11

12
7 Grenzeloos gezond
Is er een grens aan de persoonlijke vrijheid bij het gebruik van schadelijke genotsmiddelen: roken –
alcohol – drugs, …? In hoeverre moet de overheid dit reglementeren?
Waar ligt de individuele verantwoordelijkheid bij het kiezen van voeding? Wat is de verantwoordelijk-
heid van de producent, de handel en de consument? Wat is de rol van de reclame als verleider in onze
voedselvoorziening? Hoe zorg je ervoor dat mensen kiezen voor gezond voedsel? Vlees eten kan de
gezondheid ernstige schade toebrengen: moet iedereen vegetariër worden?
Wat is de impact van de reclame op een gezonde levensstijl?
Is het gebruik van GGO’s verantwoord? Wat is de rol van de additieven in de voeding? In welke mate
moet het voorzorgprincipe spelen? Wat is je mening omtrent een project van suikervrije scholen?
Hoe ga je met deze thematiek om in de klas en met collega’s op school?
8 Onder de boomgrens
Moeten wij ons zorgen maken over de manier waarop wij met de natuur omgaan? Staat de natuur alleen
maar ten dienste van de mens of is de mens een onderdeel van die natuur waarvoor hij het nodige
respect moet opbrengen? Hebben wij geen grens overschreden? Denk bijvoorbeeld aan het broeikaseffect,
de klimaatswijziging, verdroging, woestijnuitbreiding, toename huidkanker, uitputting zoetwaterreserves,
plundering grondstoffen, verstoring ecosysteem in exotische landen door (rugzak)toerisme,
vrijetijdssporten bij ons in de natuur…
Hoe kijken we naar de natuur? Wat is natuur voor ons? Is ons idee van natuur dezelfde als andere
bevolkingsgroepen (stedelingen, boeren…) en culturen? Kijken kinderen en jongeren op dezelfde
manier naar natuur? Hoe ontwikkelt het natuurbeeld zich doorheen de verschillende leeftijdsfasen? Hoe
ga je met dit gegeven om in de klas? Hoe kan je jongeren terug dichter bij de natuur brengen?
Wat is de impact van allerlei vormen van vervuiling op de mens, de natuur, de aarde? Wat is de individuele
verantwoordelijkheid, de verantwoordelijkheid van de overheden, de internationale verantwoordelijkheid?
Kan de technologie bijdragen aan de verbetering van het milieu? Onder welke voorwaarden? Wat zijn in
deze de mogelijkheden en de moeilijkheden van nieuwe technologieën? Is duurzaamheid alleen bereikbaar
binnen de context van een gunstige economische conjunctuur?
De overheden, zowel lokaal, gewestelijk, nationaal, internationaal, hebben de mond vol over milieu en
laten (dure) plannen maken. Waarom komt daar zo weinig van terecht op het terrein? In welke zin

wordt de eco-gedachte gebruikt en misbruikt?
Wat doet de burger aan het milieuprobleem? Hoe breng je de stap van sensibilisatie naar handelen of
gedragsverandering? Wat kan er in de klas en op school gedaan worden om leerlingen en leerkrachten
naar een effectieve gedragsverandering te brengen? Wat houdt het milieuzorgsysteem van de ‘Groene
School’ (MOS) in?
Hoe ga je met deze thematiek om in de klas en met collega’s op school?
9 Grenzen aan luxe?
We hebben nooit genoeg, altijd moet het meer en meer en meer zijn. De materiële maatschappij en de
wereld van consumeren wordt gepromoot in reclame. Zijn er grenzen aan verwennen?
Wat is het beste: grenzeloze vrijheid of bevrijdende grenzen? Moeten we jongeren weerbaar maken tegen
de consumptiemaatschappij?
Jongeren uit het westen groeien hier op in relatieve vrede en welvaart en ze weten duchtig van die
welvaart te profiteren: gsm-gebruik, zapcultuur, chatten op internet, merkkledij, eigen uitgaanszaken…
Ook hier is er een enorme druk om mee te doen met de heersende cultuur van consumentisme,
zoniet dreig je sociaal geïsoleerd te raken. Hoe kijken jongeren zelf tegenover dit aspect aan? Hoe kunnen
school en leerkrachten jongeren ondersteunen bij hun ontwikkelingsvragen en bij het maken van
weloverwogen keuzes?
Hoe kunnen ouders nog tijd maken voor hun kinderen, een duidelijk onderscheid maken tussen vertroetelen
en verwennen?
Hoe ga je met deze thematiek om in de klas en met collega’s op school?
10 Grenzen aan prestatie
In welke mate kunnen kinderen nog echt kind zijn in deze prestatiegerichte maatschappij (druk op
kinderen om te presteren op school, in de sport, muziek, dans…)? Worden kinderen niet meer en meer
gezien als volwassenen in pocketformaat (o.a. Eurosong voor kinderen, programma’s waarin kinderen
baas zijn, Big Brother met kinderen, maquillage en manicurecursussen voor tienjarigen…)? Welke educatieve
en begeleidende rol kunnen de leerkrachten hierin spelen? Hoe kunnen ouders betrokken worden
in het beleid van de school? Wat zijn in deze rechten en plichten van kinderen en volwassenen?
Wat betekent ethiek in de sport? Is het gebruik van middelen voor sportverhogende prestaties verant-
woord? Is topsport op jonge leeftijd verantwoord? Zijn de hoge gages voor reclame nog verantwoord?
Hoe ver kunnen grensverleggende sporten gaan?
Agressie is onlosmakelijk verweven met het beoefenen van sport op hoog niveau. Zo zal agressieve
ingesteldheid van spelers t.o.v. elkaar tijdens een voetbalwedstrijd de kansen op het behalen van een
overwinning verhogen. Is dit wel een juiste tactiek?
Daarnaast hebben we de ouders aan de zijlijn. Wanneer de scheidsrechter een ‘verkeerde’ beslissing
neemt, hoor je ze roepen en tieren op hem. Zo leren kinderen al van jongsaf verbale agressie.
voorbeelden van gekozen t h e m a’s
13

14
Uit een onderzoek blijkt dat bij huisartsenbezoeken de klacht ‘angst’ meer en meer voorkomt. Men
spreekt van een chronisch angstsyndroom. Er wordt meer en meer van ons verwacht. Dat begint reeds op
heel jonge leeftijd bijvoorbeeld allerhande lessen voor jonge kinderen. We zijn aan te veel gebonden, dit
veroorzaakt stress. Er zijn te veel ‘musts’. Evolueren we naar een maatschappij waar we meer en meer
concurrenten worden van elkaar? Moet je een workaholic zijn om maatschappelijk aanvaard te worden?
Hoe kunnen we in ons dagdagelijks (studenten)leven een gezonde levensstijl ontwikkelen en beschavingsziekten
vermijden? Hoe kunnen we onthaasten? Hoe ga je om met prestatiedruk? Hoe sta je
tegenover een 24ureneconomie? Hoe bereiden we jongeren voor op de prestatiemaatschappij? Hoe
maken we ze weerbaar? Hoe bouw je dat zelfvertrouwen op?
Hoe ga je met deze thematiek om in de klas en met collega’s op school?
11 Grenzen in het christendom/religie/geloof
Waar liggen de grenzen in het christendom? Volgen wij de beslissingen zoals de Paus en de kerk als
instituut het ons voorschrijven? Mogen we religies verengen tot een “instituut” en een “leer”? Wat is
wezenlijk? Wat zijn de drijfveren? Hebben de tien geboden een betekenis in onze samenleving?
Wat met de verschillende strekkingen (progressieven – conservatieven) binnen het katholicisme? En wat
met de verschillen tussen christelijke religies? Is hier oecumene mogelijk?
Hoe ligt de balans tussen religie en staat? Is de religieuze vrijheid onbeperkt of moet ze zich voegen
naar de wetten van een land en/of universele beginselen zoals de verklaring van de rechten van de
mens? Omgekeerd: in welke mate mag een overheid ingrijpen op een religie en haar gedragsregels en
normen? Wat met de hoofddoeken? Discriminatie van de vrouw of andere groepen?
Zijn de vele subculturen en sekten niet een logisch gevolg van een samenleving waarin de individuele
vrijheid een basisrecht is? Niet het bestaansrecht van deze groeperingen, maar de door hen gehanteerde
gedragscodes en normen dienen onderwerp te zijn van een maatschappelijk debat.
Hoe ontstaat fundamentalisme en waardoor wordt het gevoed? Wat drijft extremisten tot geweld en
terreur? Hoe voorkom je religieus fanatisme? Is een religieuze oorlog een noodzakelijk kwaad?