download (512kb) - Goois Natuurreservaat
download (512kb) - Goois Natuurreservaat
download (512kb) - Goois Natuurreservaat
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
J A A R V E R S L A G<br />
E N B E L E I D S V O O R N E M E N S 2 0 0 5<br />
Staan voor de natuur!
2<br />
J A A R V E R S L A G N U M M E R 7 2 V E R S L A G J A A R 2 0 0 4<br />
Het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> wordt gesteund door onder andere de Nationale Postcode Loterij en het VSBfonds.<br />
05-154-1.01.54<br />
Stichting <strong>Goois</strong>ch <strong>Natuurreservaat</strong> Nieuwe Meentweg 2 - Hilversum<br />
Postbus 1001 - 1200 BA Hilversum T (035) 621 45 98 F (035) 623 73 74<br />
gooisnatuurreservaat@gnr.nl www.gnr.nl
3<br />
V O O R W O O R D<br />
Gedurende het jaar 2004 is er heel wat gebeurd in de <strong>Goois</strong>e natuur. Het kan bijna niemand zijn<br />
ontgaan: aan de noordoostkant van Hilversum is het meest zichtbare deel van de Natuurbrug<br />
gereedgekomen, de betonnen viaducten over het spoor en de weg. Er ligt al grond op, en we zijn<br />
begonnen met de eerste aanplant. Nieuwsgierige dieren hebben de overgang al gevonden. Wij<br />
mensen moeten nog even geduld hebben. Als alles volgens plan verloopt - en dat doet het tot nu<br />
toe - kunnen wij in de eerste helft van 2006 de oversteek ook wagen, via voet-, fiets- of ruiterpad,<br />
want daarvoor is allemaal ruimte gemaakt.<br />
Minder in het oog lopend, maar even belangrijk, is dat er hard is gewerkt aan nieuwe plannen<br />
om oude problemen op te lossen, zoals aan de saneringsoperatie rond Anna’s Hoeve. Wij rekenen<br />
erop dat in 2005 de schop in de grond kan gaan.<br />
De Stichting <strong>Goois</strong>ch <strong>Natuurreservaat</strong> heeft een voor Nederland unieke structuur. Nergens anders<br />
werken gemeenten en provincie op deze manier samen om de natuur te behouden. Het resultaat<br />
mag er dan ook zijn. Echter, de stichting kan meer doen voor de natuur dan deze bewaren en<br />
beschermen. Door de natuur te helpen zich te ontwikkelen in al haar schitterende verscheidenheid,<br />
wordt de biodiversiteit gestimuleerd. Steeds meer dier- en plantensoorten doen het Gooi<br />
aan, en vestigen zich in de verschillende biotopen. Dat is niet alleen goed voor het Gooi, waar<br />
bewoners en bezoekers kunnen genieten van een haast wonderlijke afwisseling, maar ook voor<br />
de plaats die het Gooi inneemt in de Ecologische Hoofdstructuur, op nationaal én internationaal<br />
niveau.<br />
Wij zijn op de goede weg, maar er is nog veel te doen, en daarover treden wij graag in dialoog.<br />
Die dialoog kreeg dit jaar heel concreet vorm in de Klankbordgroep Gebruikers Natuurterreinen<br />
<strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong>. In een opbouwende sfeer worden daar feiten en meningen uitgewisseld<br />
over de wijze waarop de stichting de terreinen beheert.<br />
Het jaar 2004 is een vruchtbaar jaar geweest. Samen met directie, medewerkers en met de<br />
inwoners van ’t Gooi zetten we ook in 2005 weer de schouders eronder.<br />
Hilversum, juni 2005<br />
Patrick Poelmann, voorzitter
5<br />
KENNISMAKING 6<br />
- Het <strong>Goois</strong> landschap 6<br />
- Het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> 6<br />
OPMERKELIJK 8<br />
- De Groene Schakel 8<br />
- Natuurontwikkelingsplan Zanderij Crailo 8<br />
- Natuurontwikkelingsplan Zanderij Cruysbergen 8<br />
- Nieuwe schaapskooi Bussummer- en Westerheide 9<br />
- Ontsluiting mediapark 9<br />
- Aankoopbeperking 9<br />
- Nationaal Landschap 9<br />
- Ambitie natuur en landschap 2010 10<br />
- Meerjarenprogramma ontsnippering 10<br />
- Samenwerking CNME 10<br />
- Handhaving 10<br />
- Beheer terreinen 10<br />
- Beheer gebouwen 11<br />
- Cultuurhistorie 11<br />
DE TERREINEN IN... 12<br />
DE STICHTING 20<br />
- Werkorganisatie 20<br />
- Kennisvergaring 20<br />
- Contacten 22<br />
- Financiering 26<br />
BELEIDSVOORNEMENS 2005 28<br />
- Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug 28<br />
- Natuurontwikkelingsplan Zanderij Crailo 28<br />
- Natuurontwikkelingsplan Zanderij Cruysbergen 28<br />
- Nieuwe schaapskooi Bussummer- en Westerheide 28<br />
- Beheer terreinen en gebouwen 28<br />
- Handhaving 29<br />
- Werkorganisatie 29<br />
- Kennisvergaring 29<br />
- Contacten 29<br />
- Financiering 29<br />
BIJLAGE 30<br />
- De mensen van het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> 30<br />
- Grondoverdrachten 33<br />
- Overzichtskaart terreinen 34<br />
I N H O U D
6<br />
K E N N I S M A K I N G<br />
Het <strong>Goois</strong>e landschap<br />
Het Gooi is het Hollandse deel van de Heuvelrug,<br />
die vanaf het Gooimeer als één grote zandrug doorloopt<br />
tot in de zuidoosthoek van de provincie<br />
Utrecht. Het buitengebied van de zes <strong>Goois</strong>e<br />
gemeenten is grotendeels in beheer als natuurterrein.<br />
Daardoor grenzen de woonkernen direct aan natuurgebied.<br />
Grote landbouwenclaves ontbreken. De 19eeeuwse<br />
agrarische dorpjes zijn tegenwoordig centra<br />
van stedelijk gebied. Lagen er in het verleden akkers<br />
om de dorpen heen, dan zijn die nogal eens als<br />
bouwpercelen gebruikt. Een deel van de eeuwenoude<br />
akkertjes, in het Gooi engen genoemd, is nog<br />
intact.<br />
Bepalend voor de <strong>Goois</strong>e natuur zijn de heidevelden,<br />
restanten van wat eens een uitgestrekt heidelandschap<br />
is geweest. Ook veel van de huidige bossen<br />
staan op voormalige heidegrond. Het bos- en heidelandschap<br />
van het Gooi kent veel ecologische bijzonderheden,<br />
zoals natte bodems met kleine waterpartijen<br />
(op de hoge zandgronden geen vanzelfsprekendheid!),<br />
verlaten leemkuilen met bijzondere<br />
plantengroei, nagenoeg onbegroeide zandbodems, de<br />
abrupte overgang van Gooiland naar Gooimeer uit<br />
de tijd dat de Zuiderzee hier aan de heuvelrug<br />
knaagde, en tot slot een ondergrondse waterrug, die<br />
schoon kwelwater levert.<br />
Ook cultuurhistorisch mag het Gooi er zijn. De bossen<br />
aan de westzijde maken veelal deel uit van schitterende<br />
landgoederen. Er zijn grafheuvels, sporen<br />
van oude nederzettingen, karrensporen van oude<br />
handelsroutes en stenen werktuigen die verslag doen<br />
van duizenden jaren bewoninggeschiedenis.<br />
Het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong><br />
Doelstelling<br />
De Stichting <strong>Goois</strong>ch <strong>Natuurreservaat</strong> werd in 1932<br />
opgericht, met als doel:<br />
• de instandhouding van het natuurschoon in het<br />
Gooi door de verkrijging van de aldaar gelegen<br />
terreinen, ten einde deze ten eeuwigen dage onge<br />
schonden als natuurreservaat te behouden, en<br />
• aan het publiek, door vrije toegang tot die<br />
terreinen onder eventueel te stellen bepalingen,<br />
het genot van dat natuurschoon te verzekeren.<br />
Bovenstaande formulering is opgenomen in de<br />
statuten en vormt de basis voor het denken en het<br />
handelen van de organisatie.<br />
Visie<br />
In de visie van de stichting leveren de waardevolle<br />
kenmerken van landschap, natuur en cultureel erfgoed<br />
(samen het "natuurschoon") een belangrijke<br />
bijdrage aan het welzijn van de mens. Het behoud<br />
van deze waarden in het Gooi vindt zij daarom van<br />
groot belang voor de bezoekers en bewoners van de<br />
streek, voor nu en voor later. Iedereen dient de<br />
natuur en het landschap te kunnen ervaren en dient<br />
er kennis over te kunnen verkrijgen. De verkregen<br />
ervaringen en inzichten zullen leiden tot sympathie<br />
voor natuurbescherming, een voorwaarde voor<br />
duurzaam beheer van de terreinen.<br />
De stichting is bovendien van mening dat de voor<br />
het Gooi kenmerkende flora en fauna, los van de<br />
betekenis voor het welzijn van de mens, recht hebben<br />
op voldoende leefruimte van een goede kwaliteit.<br />
Om het ecologisch functioneren van de natuur-
7<br />
terreinen of – op grotere schaal – de <strong>Goois</strong>e stuwwallen<br />
te kunnen waarborgen, moet over eigendoms-<br />
en bestuursgrenzen heen worden gekeken.<br />
Uiteindelijk gaat het om het Gooi als deel van de<br />
Heuvelrug, en als schakel in de Ecologische<br />
Hoofdstructuur van Nederland.<br />
Missie<br />
De stichting heeft van de <strong>Goois</strong>e gemeenschap de<br />
opdracht gekregen voor haar de natuurwaarden, de<br />
landschappelijke waarden en de cultuurhistorische<br />
waarden van het buitengebied voor toekomstige<br />
generaties veilig te stellen. Het is haar taak hiervoor<br />
gronden te verwerven en als natuurgebied te beheren.<br />
Daarnaast werkt de stichting aan herstel van<br />
aangetaste waarden en aan ontwikkeling van<br />
natuurwaarden op bijvoorbeeld cultuurgronden of<br />
in voormalige productiebossen.<br />
Als belangenbehartiger van de <strong>Goois</strong>e natuur wil de<br />
stichting de knelpunten die buiten haar bereik liggen<br />
oplossen door het beleid van de verantwoordelijke<br />
instellingen te beïnvloeden en door mogelijkheden<br />
voor samenwerking te benutten. Op deze<br />
wijze wil zij de barrières voor flora en fauna overbruggen.<br />
De stichting heeft een belangrijke taak als gastheer.<br />
Ze maakt het mogelijk dat bezoekers op hun eigen<br />
manier van de terreinen genieten, voor zover dat<br />
verenigbaar is met de beheeropdracht. Ook probeert<br />
ze het publiek te interesseren voor de natuurhistorie<br />
en de ecologische betekenis van de terreinen.<br />
Participant Deelname Bestuurszetels<br />
Provincie Noord-Holland 25,0% 4<br />
Gemeente Amsterdam 10,0% 2<br />
<strong>Goois</strong>e gemeenten 65,0%<br />
-Blaricum (3,0%) 1<br />
-Bussum (10,4%) 2<br />
-Hilversum (27,8%) 4<br />
-Huizen (14,2%) 2<br />
-Laren (3,9%) 1<br />
-Naarden (5,7%) 1<br />
Totaal 100% 17<br />
Samenwerkingsverband<br />
De Stichting <strong>Goois</strong>ch <strong>Natuurreservaat</strong> is een samenwerkingsverband<br />
van de zes <strong>Goois</strong>e gemeenten, de<br />
gemeente Amsterdam en de Provincie Noord-<br />
Holland. Van oudsher bezoeken veel<br />
Amsterdammers het Gooi, reden waarom ook zij in<br />
het bestuur vertegenwoordigd zijn.<br />
De participanten zorgen gezamenlijk voor de<br />
exploitatiemiddelen van de stichting. Het bestuur<br />
bestaat uit leden van de verschillende gemeenteraden,<br />
van de colleges van Burgemeester en<br />
Wethouders, en van Gedeputeerde Staten en<br />
Provinciale Staten van Noord-Holland. De zetelverdeling<br />
is sinds 1992 niet meer gewijzigd.<br />
Oppervlak<br />
Het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> is ruim 26 vierkante km<br />
groot. Gedurende 2004 groeit het oppervlak iets<br />
(namelijk met 1.39.30 hectare) door aankoop en<br />
ruil van gronden. Drie kadastrale percelen worden<br />
aangekocht en twee delen van kadastrale percelen<br />
worden geruild (zie bijlage 2). Het totale oppervlak<br />
komt daarmee op 2.671 hectare 10 are en 40 centiare.<br />
Hiervan liggen enkele hectaren in de<br />
Utrechtse gemeente Eemnes. Geen bezit van de<br />
stichting, maar wel door haar beheerd, zijn de<br />
Groeve Oostermeent in de gemeente Blaricum, het<br />
Ericaterrein in de gemeente Huizen en het<br />
Laarderhoogt van Waterleidingbedrijf NV PWN in<br />
de gemeente Laren.<br />
De volgende cijfers drukken uit welk percentage<br />
van het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> in de genoemde<br />
gemeente ligt:<br />
5% Naarden<br />
14% Huizen<br />
20% Laren<br />
4% Blaricum<br />
4% Bussum<br />
53% Hilversum
8<br />
O P M E R K E L I J K<br />
De heuvelrug bezien in noordelijke richting. Midden in de foto liggen<br />
heidegebied de stulp en het Pluismeer. op de achtergrond ligt boswachterij<br />
De Vuursche, op de voorgrond het Landgoed Pijnenburg.<br />
De Groene Schakel<br />
Hilversum ligt op de overgang van de Utrechtse<br />
Heuvelrug naar het <strong>Goois</strong>e deel van de Heuvelrug,<br />
en vormt zo een fikse belemmering voor doorgaand<br />
dier- en plantverkeer . De groene doorgang aan de<br />
oostzijde van Hilversum is niet breed. Hier raken<br />
de natuurgebieden van de centrale <strong>Goois</strong>e heide<br />
(Bussummerheide, Westerheide, Zuiderheide,<br />
Laarder Wasmeer) aan de Utrechtse bosgebieden<br />
(Boswachterij De Vuursche, Landgoed Pijnenburg).<br />
De Heuvelrug wordt er rigoureus doorsneden door<br />
de Rijksweg A27, die op zijn beurt wordt gekruist<br />
door de spoorlijn Hilversum – Baarn, de<br />
Soestdijkerstraatweg / Hilversummerweg (N415) en<br />
de locale Weg over Anna’s Hoeve / Zandheuvelweg<br />
tussen Hilversum en Baarn. Deze infrastructuur<br />
vormt bij elkaar een forse barrière voor de fauna<br />
in het hele gebied. De stichting wil deze barrières<br />
zo veel mogelijk passeerbeer maken voor dieren.<br />
In 2004 kunnen met steun van de Nationale<br />
Postcode Loterij een aantal stappen worden genomen.<br />
Het bezit op landgoed De Monnikenberg kan<br />
worden uitgebreid met een dienstwoning van het<br />
Klooster De Stad Gods van de Zusters<br />
Augustinessen van Sint Monica. De plek waar die<br />
dienstwoning staat speelt een rol in de beoogde<br />
opheffing van een knelpunt in de ecologische<br />
verbindingszone, vlakbij het kruispunt van de<br />
rijksweg A27 met de spoorlijn Hilversum – Baarn.<br />
In het nabijgelegen Laarder Wasmeer wordt met<br />
inschakeling van de Universiteit van Amsterdam de<br />
voorbereiding ter hand genomen van het herstel van<br />
het stuifzandlandschap met droge en natte valleien<br />
en met vochtige heide. Hierdoor zal er in 2005 ca.<br />
30.000 kubieke meter voedselrijke en verontreinigde<br />
grond uit de voormalige overstroomgebieden<br />
kunnen worden afgegraven. De grond zal als<br />
categorie 1 grond worden hergebruikt in het<br />
grondlichaam van de Natuurbrug Zanderij Crailo.<br />
Natuurontwikkelingsplan Zanderij Crailo<br />
In de Zanderij Crailo wordt al enkele jaren het<br />
natuurontwikkelingsplan uitgevoerd, waar de<br />
langste natuurbrug ter wereld (grofweg 800 meter<br />
lang en 50 meter breed) een onderdeel van is. In<br />
2004 worden de ‘kunstwerken’ opgeleverd: het<br />
betonwerk van de twee viaducten, één over de<br />
Naarderweg en één over het spoor en het naastliggende<br />
bedrijfsterrein. Daarmee kan worden<br />
gezegd dat de Natuurbrug er definitief staat.<br />
De grondaanvoer gaat gestaag door. Aan het eind<br />
van het jaar 2004 is er nog een krappe 200.000<br />
kubieke meter categorie 1 grond nodig. Er is dan al<br />
anderhalf keer die hoeveelheid aangevoerd. Het<br />
grondwerk dient in verband met subsidie van de<br />
Europese Unie begin 2006 te worden afgerond.<br />
Om over voldoende grond te beschikken wordt<br />
de uitvoering van het natuurontwikkelingsproject<br />
Zanderij Cruysbergen versneld. Er wordt een begin<br />
gemaakt met het plaatsen van wildrasters en<br />
beplanting op de natuurbrug. Ook in de directe<br />
omgeving van de oostelijke helling wordt een grote<br />
klus geklaard. De herinrichting van het Sportpark<br />
Crailo en de verlegging van de ontsluitingsweg in<br />
het sportpark worden vrijwel afgerond. Daarmee is<br />
de herschikking van allerhande sportorganisaties en<br />
van het Dierenasiel Crailo, die er elk hun nieuwe<br />
plek moesten vinden, tot een goed einde gebracht.<br />
Natuurontwikkelingsplan Zanderij Cruysbergen<br />
De Zanderij Cruysbergen aan de zuidwestkant van<br />
Bussum, die in de tweede helft van de 19e eeuw<br />
gebruikt werd voor zandwinning en daarna als<br />
landbouwgrond, is aangemerkt als een natuurontwikkelingsgebied.<br />
De stichting wil daar graag<br />
de potentiële natuurwaarden een kans geven, en<br />
weet zich daarin gesteund door de Provincie Noord-<br />
Holland en het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi<br />
en Vecht. Begin 2004 wordt overeenstemming<br />
bereikt met de eigenaar van Rozenkwekerij De
9<br />
Wilde over aankoop van de grond. Ook wordt er<br />
een herinrichtingsplan voor het gehele natuurgebied<br />
opgesteld. Dat plan wordt gepresenteerd aan buurtbewoners<br />
en aan de Raadscommissie Ruimte van<br />
de gemeente Bussum. Het plan wordt met brede<br />
instemming ontvangen. Er is spoed geboden: bij<br />
het natuurherstel zal grofweg 120.000 kubieke<br />
meter grond vrijkomen, die gebruikt kan worden<br />
voor de verdere aanleg van de grondlichamen van<br />
de Natuurbrug Zanderij Crailo. Dat zal tot een<br />
aanzienlijke kostenbesparing op beide projecten<br />
leiden, zowel voor het ‘wegzetten’ van grond uit<br />
Cruysbergen als voor de aanvoer van grond voor de<br />
Natuurbrug. De aanleg van de Natuurbrug, door<br />
voorwaarden verbonden aan Europese subsidies,<br />
staat onder een zekere tijdsdruk. Alle betrokken<br />
partijen onderkennen dat, en spannen zich in om<br />
de werkzaamheden in 2005 van start te kunnen<br />
laten gaan.<br />
Nieuwe schaapskooi Bussummer- en Westerheide<br />
In het Beheerplan 1998 – 2007 is de intentie<br />
opgenomen om op de Bussummer-, Wester- en<br />
Zuiderheide schapen te laten grazen. Daarvoor zou<br />
een schaapskooi kunnen worden gebouwd op de<br />
Aardjesberg, een plek waar in het verleden ook een<br />
schaapskooi heeft gestaan. Bij nader inzien zijn er<br />
goede redenen om die locatie te herzien: ze ligt in<br />
de ecologische verbindingszone naar de natuurbrug,<br />
er is onvoldoende ruimte voor de aanleg van<br />
parkeerruimte, en het is een archeologisch zeer<br />
belangrijke plek. De gemeente Bussum stelt een<br />
projectgroep in, waar de stichting een initiatiefplan<br />
inbrengt voor een schaapskooi met een mogelijkheid<br />
voor natuureducatie en een eenvoudige<br />
horecagelegenheid. De besprekingen zullen worden<br />
voortgezet in 2005.<br />
Ontsluiting Mediapark<br />
Het bestuur heeft zich sinds 2000 op het standpunt<br />
gesteld dat een verkeersweg ten behoeve van een<br />
betere ontsluiting van het Mediapark in Hilversum<br />
door natuurterrein van het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong><br />
haaks staat op de doelstelling van de stichting.<br />
Na het rapport in 2003 van drs. J.S.J. Hillen over<br />
de mogelijke verbreding van de Larense- en<br />
Hilversumseweg, en vervolgens een nieuwe weg<br />
door het natuurgebied Westerveld en het beschermd<br />
natuurmonument Bussummer- en Westerheide,<br />
komen in 2004 de gemeenten Hilversum, Bussum<br />
en Laren, de Provincie Noord-Holland en de<br />
Rijksoverheid overeen dat de verkeersafwikkeling<br />
binnen de bestaande infrastructuur zal moeten<br />
plaatsvinden. Een aantasting van de kostbare<br />
natuurterreinen van het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> is<br />
daarmee van de baan.<br />
Aankoopbeperking<br />
De door de Rijksoverheid ingestelde stop op<br />
aankoop van grond voor de natuur wordt per<br />
1 januari 2004 opgeheven. Echter, op Prinsjesdag<br />
wordt bekendgemaakt dat het Ministerie van<br />
Landbouw, Natuurbeheer en Voedselveiligheid in<br />
principe geen bestaande natuurgebieden meer zal<br />
aankopen of deze aankopen zal steunen. Agrarisch<br />
gebied kan in sommige gevallen nog wel worden<br />
aangekocht. Het gevolg van de aankoopbeperking is<br />
dat het verkrijgen van rijkssubsidie bij aankopen<br />
opnieuw problematisch is geworden.<br />
Nationaal Landschap<br />
In juli schrijven de gezamenlijke natuurbeheerorganisaties<br />
op de Heuvelrug een brief aan de<br />
Vaste Kamercommissie voor Volkshuisvesting,<br />
Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer van de<br />
Tweede Kamer der Staten Generaal, waarin de<br />
afzenders aandringen op het verlenen van de<br />
status van Nationaal Landschap aan het Gooi en de<br />
Utrechtse Heuvelrug. Hiermee wordt extra aandacht<br />
gevraagd voor de waardevolle natuurlijke eenheid<br />
die de Heuvelrug vormt. Uit de Nota Ruimte,<br />
die de rijksoverheid eind 2004 doet verschijnen,<br />
blijkt dat het noordelijk deel van de Heuvelrug,<br />
waaronder het Gooi, niet wordt aangemerkt als<br />
Nationaal Landschap.
10<br />
‘Ambitie natuur en landschap 2010’<br />
Natuurbeheerdersoverleg Noord-Holland brengt in<br />
het najaar het document Ambitie natuur en landschap<br />
2010 uit. Het behelst 9 projecten, verspreid<br />
over de provincie, waarmee grote winst voor de<br />
natuur kan worden geboekt. Eén van die projecten<br />
is “Heel de Heuvelrug”. Voor het Gooi is het vastgestelde<br />
Uitvoeringsprogramma noordelijke Heuvelrug<br />
onverkort overgenomen in het ambitiedocument,<br />
dat wordt aangeboden aan de Provincie Noord-<br />
Holland. Er ontstaat overleg met het college van<br />
Gedeputeerde Staten over hoe het ambitiedocument<br />
en het beleid van de provincie met betrekking tot<br />
de Provinciale Ecologische Hoofdstructuur op<br />
elkaar kunnen worden afgestemd.<br />
Paddenpoel.<br />
‘Meerjarenprogramma ontsnippering’<br />
In 2004 verschijnt de rijksnota “m.j.p.o.”, ofwel het<br />
“Meerjarenprogramma ontsnippering”. Hierin staan<br />
projecten beschreven waarmee hardnekkige knelpunten<br />
in de Ecologische Hoofdstructuur die het<br />
gevolg zijn van rijksinfrastructuur, opgelost kunnen<br />
worden. Twee knelpunten in het Gooi worden<br />
aangepakt. Rijkswaterstaat Directie Noord-Holland<br />
neemt het beoogde ecoduct over de Rijksweg A1<br />
bij Laren op zich. Rijkswaterstaat Directie Utrecht<br />
en ProRail dragen zorg voor het Ecoduct<br />
Zwaluwenberg over de spoorlijn Hilversum –<br />
Utrecht en over de Rijksweg A27. De stichting<br />
participeert in de projectgroepen die hiervoor<br />
worden opgericht, zodat er een optimale afstemming<br />
is van ecologische maatregelen binnen en buiten het<br />
Gooi. De uitvoering van de twee projecten wordt<br />
verwacht in 2008.<br />
Samenwerking CNME<br />
Aan de intensieve en nuttige samenwerking met de<br />
Stichting Coördinatie Natuur en Milieu Educatie<br />
komt tot ieders spijt een eind als de Stichting<br />
CNME, door onvoldoende subsidies van gemeenten<br />
in Gooi en Vechtstreek, gedwongen wordt<br />
zichzelf per eind december 2004 op te heffen.<br />
Enkele betrokken organisaties, waaronder het <strong>Goois</strong><br />
<strong>Natuurreservaat</strong>, treden in overleg om een manier<br />
te vinden om dit grote gemis te compenseren.<br />
Handhaving<br />
De handhaving in de terreinen blijft ook in 2004<br />
veel aandacht vragen. Boswachters hebben te maken<br />
met het illegaal dumpen van afval, vernieling, brandstichting,<br />
verstoring van flora en fauna, stroperij en<br />
agressie. Om hierop steeds professioneel te kunnen<br />
reageren wordt blijvend aandacht besteed aan<br />
weerbaarheid, conflicthantering en coaching.<br />
Opmerkelijk is dat het hondenbezoek in de terreinen<br />
toeneemt. Dit komt deels door het groeiende aantal<br />
hondenuitlaatcentrales. De natuurgebieden komen<br />
hierdoor nog meer onder druk te staan. Het toezicht<br />
hier krijgt daarom extra aandacht.<br />
Ook de gemeenteraad van Hilversum signaleert bij<br />
de vaststelling van het Bestemmingsplan Buitengebied<br />
dat de handhaving in het buitengebied<br />
extra aandacht behoeft. Op initiatief van de<br />
gemeente wordt een samenwerkingsproject gestart<br />
waarbij de boswachters van de stichting en van de<br />
Vereniging Natuurmonumenten samenwerken met<br />
gemeentelijke en provinciale inspecteurs. Dit leidt<br />
tot voorbereiding van de Samenwerkingsovereenkomst<br />
Handhaving Buitengebied. De overige<br />
gemeenten die in de stichting participeren worden<br />
per brief geïnformeerd over dit initiatief, en worden<br />
uitgenodigd een vergelijkbare overeenkomst met de<br />
stichting aan te gaan.<br />
Beheer terreinen<br />
Het beheer van het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> vraagt<br />
onverminderd om intensieve aandacht, opdat biodiversiteit<br />
en ecologische waarden behouden en<br />
versterkt worden. Dit houdt in de praktijk veelal<br />
in dat voorkomen moet worden dat heideterreinen<br />
en stuifzanden dichtgroeien met gras, struiken en<br />
bomen. Om die reden wordt in 2004 zeer gericht<br />
gemaaid, gesnoeid, gerooid, gekapt en geplagd.<br />
Een ander middel dat bij het open houden van de<br />
terreinen wordt ingezet is begrazing door schapen,
11<br />
geiten of runderen. In de bossen wordt soortenrijkdom<br />
gestimuleerd door op een aantal plekken<br />
bomen te rooien, waardoor er meer licht op de<br />
grond kan komen en zo de onderbegroeiing meer<br />
kansen krijgt. Vooral inheemse boom- en plantensoorten<br />
worden daarbij bevoordeeld. Enkele soorten<br />
bomen en struiken die de natuurlijke bosontwikkeling<br />
belemmeren worden verwijderd.<br />
Een deel van de <strong>Goois</strong>e engen, bestaande uit kleine<br />
akkerpercelen, boomsingels, houtwallen en bosjes,<br />
is in bezit van het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong>. De meeste<br />
akkers worden ook in 2004 aan plaatselijke boeren<br />
verpacht, waarvan eenderde onder de strikte voorwaarden<br />
van de zogeheten natuurpacht. Daarnaast<br />
zijn er enkele percelen in eigen beheer, en zijn<br />
enkele in bruikleen gegeven aan de Stichting Oude<br />
Landbouwgewassen Laren (SOLL). Deze stichting<br />
verbouwt met ambachtelijke technieken een variatie<br />
aan traditionele gewassen op de akkers.<br />
Behalve de bescherming van de natuur en het landschap<br />
is ook het bieden van recreatiemogelijkheden<br />
in de natuur een belangrijke doelstelling van de<br />
stichting. Daarom wordt de nodige aandacht<br />
besteed aan het recreatiemeubilair, dat regelmatig<br />
in alle terreinen wordt gecontroleerd en, waar<br />
nodig, hersteld. Van cruciaal belang voor de<br />
recreatie zijn de wandel-, fiets- en ruiterpaden,<br />
die begaanbaar en vrij van begroeiing worden<br />
gehouden. De routemarkering wordt eveneens<br />
hersteld waar dat nodig is.<br />
In 2004 beheert de stichting – op basis van een<br />
beheerovereenkomst voor twee jaar – voor het<br />
eerste jaar de fietspaden in het buitengebied van<br />
Gooi en Eemland. Ze doet dit namens de<br />
Rijwielpadenvereniging Gooi en Eemland, tegen<br />
een door deze vereniging beschikbaar gesteld vast<br />
budget. Het gaat om 111 km fietspad, op particulier<br />
en gemeentelijk terrein, deels in de Provincie<br />
Utrecht, tot nabij Amersfoort. Aan 17,8 km fietspad<br />
wordt groot onderhoud verricht. De toplaag van<br />
schelpen wordt vervangen door de breuksteensoort<br />
Grauwacke. Tevens wordt een begin gemaakt met<br />
het herstel van verouderde en daardoor slecht<br />
leesbare borden bij de fietspaden. Het reguliere<br />
onderhoud behelst onder andere snoeiwerk in de<br />
winter, maaiwerk in de zomer en het wegblazen<br />
van bladeren in het najaar. Door het slechts beperkt<br />
voorhanden zijn van geldmiddelen bij de rijwielpadenvereniging<br />
kan niet alle achterstand in het<br />
fietspadenbeheer worden weggewerkt. Voor het<br />
uitvoeren van dit beheer en eventueel ook het<br />
aantrekken van derden daartoe, trekt de stichting<br />
per 1 juni op basis van een inleenovereenkomst<br />
een medewerker aan.<br />
Beheer gebouwen<br />
Voor het kantoor van de stichting is 2004 het jaar<br />
van de verbouwing. Een weinig opvallende uitbouw<br />
maakt de zo broodnodige vergroting van het kantooroppervlak<br />
mogelijk. Met de verbouwing kan bovendien<br />
worden voldaan aan de strengere brandveiligheids-<br />
en Arbo-eisen. Om de verbouwing te<br />
vergemakkelijken staat gedurende heel 2004 een<br />
flexibele kantoorunit achter het kantoor. Aan het<br />
eind van het jaar is de verbouwing nog niet klaar,<br />
maar kan het merendeel van de medewerkers in<br />
de reeds gereed gekomen ruimten wel al merken<br />
dat de ruime, lichte kamers het werkplezier aanmerkelijk<br />
vergroten.<br />
Aan diverse dienstwoningen wordt klein onderhoud<br />
verricht.<br />
Cultuurhistorie<br />
Op een aantal locaties in het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong><br />
worden herstelwerkzaamheden uitgevoerd aan<br />
archeologische objecten, zoals de grafheuvels die in<br />
het landschap te zien zijn.
D E T E R R E I N E N I N . . .<br />
12<br />
Naarder Eng & Oostdijk (beide gemeente<br />
Naarden)<br />
De akkers van het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> op de<br />
Naarder Eng zijn in gebruik voor de teelt van<br />
traditionele gewassen, zoals zomer- en wintergranen<br />
en boekweit. Hier wordt door amateur-archeologen<br />
onderzoek gedaan naar overblijfselen uit de prehistorie.<br />
Op de randen van de percelen, langs het<br />
zandpad dat de oude weg van Huizen naar Naarden<br />
markeert, worden rijen beuken aangeplant. Zo<br />
wordt een verdwenen historische beukenlaan teruggebracht<br />
in het landschap. Van de zandweg zelf en<br />
van andere zandwegen wordt het oppervlak hersteld<br />
waar dat nodig is.<br />
Een eikenbosrand wordt afgezaagd op een hoogte<br />
van 30 à 40 cm, in een poging om de aangroei van<br />
eikenhakhout te stimuleren. Volgens de traditionele<br />
manier van het telen van hakhout, bekend in de<br />
engen vanaf de 18e eeuw, wordt de inlandse zomereik<br />
afgezaagd tot een korte ‘stoof’, die vervolgens<br />
weer uitloopt. Na enkele jaren, en elke 4 tot 7 jaar<br />
daarna, kan het hakhout (de uitgegroeide uitlopers)<br />
worden geoogst. Dit eikenhout werd lange tijd<br />
gebruikt voor het stoken van bakkersovens en het<br />
maken van boerengerief, en als afrasteringspalen<br />
langs weilanden. De eikenschors deed dienst bij<br />
de bereiding van looizuur voor leerlooierijen.<br />
Een bosje van Douglas-sparren in de Naarder eng<br />
wordt omgevormd tot een bos met meer loofhout.<br />
Een groot deel van het naaldhout wordt verwijderd<br />
en er worden eiken en beuken geplant.<br />
De uitzichtpunten de Aalberg en de Eukenberg<br />
krijgen een opknapbeurt. Aan de slijtage van de<br />
Zie voor de ligging van de terreinen de<br />
uitklapbare overzichtskaart achterin.<br />
trappen en bankjes is te merken dat de uitzichtpunten<br />
meer en meer bezocht worden. Ze worden<br />
hersteld en het uitzicht op beide punten wordt weer<br />
helemaal vrij gemaakt. Schoolkinderen uit Naarden<br />
planten in het kader van Nationale Boomfeestdag<br />
struikjes op de hellingen van de Eukenberg.<br />
Dit voorkomt dat de hellingen belopen worden.<br />
Tevens wordt er op diverse plekken in de Naarder<br />
Eng Amerikaanse vogelkers verwijderd en wordt er<br />
gesnoeid langs de ruiterpaden.<br />
Limitische Heide, Nieuw Bussummerheide,<br />
Vliegheide, Luchtkasteel & Ericaterrein (alle<br />
gemeente Huizen)<br />
De eerste effecten van de in 2003 geïntroduceerde<br />
begrazing met Charolais-runderen worden zichtbaar:<br />
de runderen vreten gras en jonge scheuten van<br />
Amerikaanse vogelkers en berk. De meer subtiele<br />
effecten zullen later moeten blijken. Licht vergraste<br />
delen van de heide worden geplagd, zodat het heidezaad<br />
straks beter kan ontkiemen.<br />
Op de heidevelden leven de levendbarende hagedis<br />
en de zandhagedis. – Het is de enige plek in het<br />
Gooi waar de zandhagedis voorkomt. – Vrijwilligers<br />
volgen in 2004 het reilen en zeilen van deze diertjes,<br />
en helpen met diverse werkzaamheden, zoals<br />
het aanleggen en open houden van de afzetplekken<br />
voor eieren. Om het leefgebied van deze reptielen te<br />
vergroten, wordt door het kappen van een strook<br />
bos en het verwijderen van de strooisellaag een verbinding<br />
gemaakt tussen de heideterreinen en de<br />
zandverstuivingen. Ook worden er faunagoten aangelegd<br />
tussen een aantal heideterreinen en bosgebieden,<br />
onder andere onder de Naarderstraat, de<br />
Nieuw-Bussummerweg en de Oud-Bussummerweg.<br />
Verwacht wordt dat deze doorgangen vooral door<br />
reptielen zullen worden gebruikt.<br />
Dagrecreatieterrein Thames, gelegen aan de<br />
Langhuizerweg, wordt opnieuw ingericht. Het parkeren<br />
wordt geconcentreerd, waardoor de landschappelijke<br />
waarde in het gebied toeneemt en er<br />
meer ruimte komt voor aangenaam recreëren én<br />
voor de natuur.<br />
In een gedeelte van de terreinen wordt Amerikaanse<br />
vogelkers verwijderd of afgezaagd. Ook worden<br />
jonge bomen en struiken uit het heideveld verwijderd.
13<br />
IJzeren Veld, Bikbergen & Crailo (alle gemeente<br />
Huizen)<br />
De boswerkzaamheden in bosgebied Crailo zijn<br />
gericht op het ontwikkelen van natuurlijk bos, met<br />
veel variatie in soort en leeftijd van de bomen.<br />
Om deze ontwikkeling in gang te zetten wordt<br />
door het verwijderen van bomen een aantal open<br />
plekken gemaakt in het donkere ‘doorkijkbos’ van<br />
Douglassparren. Door de lichtval op de bodem<br />
krijgen andere boomsoorten ook een kans. Bij<br />
Parkeerterrein Crailo wordt het bos hier en daar<br />
uitgedund door selectief wat exemplaren te verwijderen.<br />
Onder andere Amerikaanse eik en beuk<br />
worden weggehaald om te bereiken dat een aantal<br />
zeer oude grove dennen en eiken weer groeiruimte<br />
krijgen. Een aantal eikenwallen die in het verleden<br />
werden aangeplant om er later hakhout van te<br />
kunnen oogsten krijgen ruimte door bomen die er<br />
te dichtbij staan, voornamelijk Amerikaanse eik,<br />
weg te halen.<br />
Een fijnsparbosje van een halve hectare wordt<br />
gekapt. De takken worden op rillen (langwerpige<br />
hopen) gelegd, om broed- en schuilgelegenheid te<br />
bieden aan kleine dieren zoals muis, egel en winterkoning.<br />
Met deze werkzaamheden wordt in één<br />
werkgang de bodem omgewoeld, wat goed is voor<br />
het kiemen van bomen en struiken. Op dit kiembed<br />
kan de natuur vanaf dat moment haar gang gaan.<br />
De verwachting is dat er jong berkenbos met wat<br />
grove den, eik en beuk zal ontstaan.<br />
Eveneens in bosgebied Crailo worden in het<br />
voorjaar enkele bosuilen geringd door de<br />
Roofvogelwerkgroep, in samenwerking met de<br />
stichting.<br />
De in het voorgaande jaar gerestaureerde<br />
Trapjesberg wordt in 2004 veelvuldig bezocht<br />
door recreanten.<br />
Bij dagrecreatieterrein De Steen aan de Crailoseweg<br />
wordt de ligplek van de naamgever van het terreintje,<br />
een zandsteenklomp die in de loop van duizenden<br />
jaren is ontstaan door verkitting van zand met<br />
kalk, opgeknapt. De steen die sinds de jaren vijftig<br />
half uitgegraven ligt, wordt vrijgesteld van de<br />
begroeiing die hem aan het oog onttrekt.<br />
De Beek, Reigerseiland (beide gemeente Naarden)<br />
& Oud Bussem (gemeente Huizen)<br />
Op de oude landgoederen is weinig extra onderhoud<br />
nodig. Hier en daar wordt een boom verwijderd.<br />
Het grasland van 5 hectare, dat behoort tot landgoed<br />
De Beek, blijft in gebruik bij een veehouder.<br />
Huizer Eng (gemeente Huizen)<br />
In de Huizer Eng bedrijft de stichting kleinschalige<br />
landbouw met traditionele gewassen. In 2004 staan<br />
er boekweit, zomerrogge en stoppelknollen (kleine<br />
knolletjes die vroeger door mens en dier gegeten<br />
werden, en nu nog worden gebruikt als meststof<br />
voor het land).<br />
Plaatselijk wordt Amerikaanse vogelkers bestreden.<br />
Dit gebeurt door snoeien en door ‘ringen op stam’.<br />
Dit laatste wil zeggen dat de stam rondom wordt<br />
ingezaagd, zodat de sapstromen verstoord worden<br />
en de boom afsterft. De afstervende kroon biedt een<br />
welkome verblijfplaats en voedselbron voor allerlei<br />
dieren. De specht is daar één van.<br />
Tafelbergheide (gemeenten Huizen en Blaricum),<br />
Blaricummerheide & Noorderheide (beide<br />
gemeente Blaricum)<br />
In het voorjaar knapt de Rotary afd. Bussum de<br />
Tafelberg op door de trap te verstevigen en te verbeteren.<br />
Door snoeiwerk maken de vrijwilligers<br />
het uitzicht weer weids en open.<br />
Vrijwilligers van de werkgroep Nardinclant halen<br />
in de leemkuilen op de Tafelbergheide en de<br />
Blaricummerheide braam en jonge opschietende<br />
boompjes weg. Door het verwijderen van deze<br />
bosopslag krijgen kruiden weer een kans.<br />
Ook de Noorderheide raakt wat al te dicht begroeid.<br />
Om de heide de kans te geven zich te herstellen<br />
worden diverse bomen en struiken weggehaald.
14<br />
Het betreft hier Amerikaanse vogelkers, Drentse<br />
krent, eik en den. Vervolgens worden vergraste<br />
gedeelten van de heide geplagd.<br />
Blaricummer Eng met Groeve Oostermeent<br />
(gemeente Blaricum)<br />
De Groeve Oostermeent wordt ook dit jaar begraasd<br />
door enkele runderen en een aantal bokken van het<br />
ras Hollandse landgeit. Om de openheid en heidebiotoop<br />
van het gebied te herstellen worden zo’n<br />
800 jonge bomen gekapt, voornamelijk berken en<br />
wat dennen. Vervolgens worden de open gedeelten<br />
om dezelfde reden machinaal geplagd: de voedselrijke<br />
bovenlaag wordt weggehaald zodat een armere<br />
bodem tevoorschijn komt. Het gaat hier om vochtige<br />
tot natte heide, een landschap dat in het Gooi<br />
schaars is en daarom extra gekoesterd dient te<br />
worden. Een van de zeldzame planten die wordt<br />
aangetroffen is de wolfsklauw. De steilwand voor<br />
oeverzwaluwen wordt intensief gebruikt door deze<br />
ranke diertjes, maar door verstoring door mensen<br />
komen de meeste niet tot broeden.<br />
Cruysbergen (gemeente Bussum)<br />
Voor Zanderij Cruysbergen wordt een herinrichtingsplan<br />
ontwikkeld, dat in stappen wordt uitgevoerd.<br />
In 2004 worden de sloten uitgebaggerd en worden<br />
er nieuwe vlonders over de zanderijsloten aangebracht.<br />
In april wordt een eenvoudig wandelpad,<br />
niet voor niets “Laarzenpad” genoemd, geopend.<br />
Het gemarkeerde pad bestaat uit een route door<br />
het gras en over vlonders, en vormt daardoor een<br />
minimale inbreuk op het natuurlijke beeld van<br />
het terrein. Vanaf dat moment kunnen bezoekers<br />
genieten van het natuurgebied, dat voorheen niet<br />
vrij toegankelijk was.<br />
Net zoals eerdere jaren lopen er Schotse<br />
Hooglanders in Cruysbergen. Langs de Koedijk<br />
wordt de houtsingel gesnoeid.<br />
Fransche Kampheide (gemeente Bussum)<br />
De inrichting van dagrecreatieterrein De Zandzee<br />
wordt gewijzigd. Een sterk met teer verontreinigde<br />
asfaltweg van 450 meter lengte, die als een ovaal<br />
door het terrein loopt, wordt verwijderd, en aan de<br />
rand wordt een nieuw parkeerterreintje aangelegd.<br />
Deze wijziging reguleert en concentreert het<br />
parkeren van auto’s, en geeft meer ruimte aan<br />
natuur en recreatie, alsook aan de ecologische<br />
verbindingszone tussen de Fransche Kampheide<br />
en Zanderij Cruysbergen. De wijziging komt de<br />
mogelijkheden van handhaving op deze plek ten<br />
goede, met name gedurende de nacht, en beperkt<br />
de mogelijkheden voor het illegaal dumpen van<br />
afval in het terrein.<br />
Spanderswoud & De Snip (beide gemeente<br />
Hilversum), De Fransche Kamp (gemeenten<br />
Bussum en Hilversum) & Kamphoeve (gemeente<br />
Bussum)<br />
In februari, als de paddentrek van start gaat, plaatst<br />
de stichting samen met buurtbewoners en de<br />
Vereniging Natuurmonumenten een paddenscherm<br />
van 1.800 m lengte langs de Oude Meentweg, op de<br />
grens van de gemeenten Wijdemeren en Hilversum.<br />
Amfibieën trekken in die periode naar de sloten<br />
van de 's-Gravelandse polder om zich daar voort<br />
te planten, maar moeten dat vaak met de dood<br />
bekopen. Het is echter voor de laatste keer dat een<br />
maatregel van die schaal nodig is, want enkele<br />
maanden later wordt de Oude Meentweg met<br />
allerhande maatregelen autoluw gemaakt om<br />
sluipverkeer te weren. Aan de kant van Hilversum<br />
wordt een parkeerterreintje aangelegd. Alle bermen<br />
worden voorzien van anti-inritpalen. Hiermee is<br />
de rust in het bos weergekeerd. Voor fietsers en<br />
wandelaars is de situatie bovendien een stuk veiliger<br />
geworden. Om amfibieën te beschermen tegen het<br />
spaarzame bestemmingsverkeer worden er zes<br />
faunatunnels in de weg aangebracht. Ook worden<br />
er voorbereidingen getroffen om het aansluitende<br />
Ankeveense Pad af te sluiten. Voortaan is er nog<br />
maar een paddenscherm van beperkte lengte nodig,<br />
namelijk voor het eerste gedeelte van de Oude<br />
Meentweg vanaf de Bachlaan, daar waar te weinig<br />
ruimte is om een blijvend paddenscherm te plaatsen.<br />
Vrijwilligers steken de ijsvogelwandjes in het<br />
Spanderswoud verticaal af. Deze zijn in weer en<br />
wind wat verzakt, waardoor ze minder aanlokkelijk<br />
zijn voor de vogels. Door het onderhoud bieden de<br />
wandjes weer een optimale nestgelegenheid.<br />
Aan het eind van het jaar wordt op het halfopen<br />
heideterreintje De Snip een groot aantal bomen<br />
geveld om de oorspronkelijke omvang van het<br />
heideterreintje zo veel mogelijk te herstellen.<br />
Dit is onder andere van belang om de geïsoleerde<br />
populatie van de levendbarende hagedis een duurzaam<br />
voortbestaan te garanderen. De Snip maakt<br />
deel uit van de te realiseren heideverbinding tussen<br />
Foto: Arcadis
15<br />
de Franse Kampheide en de Bussummerheide, in<br />
het verlengde van de natuurbrug in Zanderij Crailo.<br />
De verbinding zal zo bijdragen aan uitwisseling<br />
van flora en fauna via de natuurbrug. Onder de<br />
bevolking en in de media ontstaat grote onrust<br />
over het rooien van de bomen. De stichting erkent<br />
publiekelijk dat de omvang van de maatregel te<br />
groot is geweest, omdat er te veel afschermende<br />
beplanting langs de Bussummergrindweg is verwijderd.<br />
Ook geeft de aan dat het informeren van<br />
de bevolking onvoldoende aandacht heeft gekregen.<br />
Ze maakt haar excuses.<br />
Op een groot deel van het seizoenskampeerterreintje<br />
op de Fransche Kampheide wordt Amerikaanse<br />
vogelkers verwijderd om inheemse soorten meer<br />
ruimte te geven. Tevens wordt een tiental dode<br />
bomen verwijderd om te voorkomen dat dode<br />
takken op caravans en tenten zouden kunnen waaien.<br />
In het najaar worden er schapen op het weiland aan<br />
de Oude Meentweg gezet. Het raster van het weiland<br />
wordt vervangen door een nieuw raster van<br />
Ursusgaas.<br />
Oude situatie.<br />
Nieuwe situatie.<br />
Zanderij Crailo (gemeenten Bussum en<br />
Hilversum)<br />
Door uitvoering van Natuurontwikkelingsplan<br />
Zanderij Crailo is een deel van de zanderij minder<br />
goed toegankelijk. Het blijft echter mogelijk om het<br />
terrein te bezoeken en via de uitzichttoren en het<br />
vlonderpad te genieten van de waterpartij en al het<br />
leven daarin.<br />
Het blijkt dat jaren geleden vlakbij het huidige<br />
kantoor van de stichting bij vergissing een stapel<br />
zwerfkeien, verzameld als hommage aan de natuurbeschermer<br />
Eli Heimans, is verwijderd. Om iets<br />
tegenover deze vergissing te stellen worden de<br />
keien verwerkt in een wandelpad, het Heimanspad<br />
genoemd. In de loop van het jaar worden de<br />
aanduidingen, bestaande uit de zwerfkeien,<br />
aangelegd. Ook een trap die deel uitmaakt van de<br />
wandeling wordt in orde gemaakt. De constructie<br />
van voorlichtingsborden bij de route wordt voorbereid<br />
voor plaatsing bij de officiële opening van<br />
het wandelpad in 2005.<br />
Bussummerheide, Westerveld (beide gemeenten<br />
Hilversum) & Westerheide (gemeenten Laren en<br />
Hilversum)<br />
In het hele gebied wordt op een aantal locaties<br />
geplagd om de heide in stand te houden. Plaatselijk<br />
wordt heide gemaaid. In de bosgebieden wordt<br />
Amerikaanse vogelkers verwijderd. Wandelroutes<br />
en fietsroutes worden nagekeken en waar nodig<br />
hersteld. Er worden in toenemende mate reeën<br />
gesignaleerd. Naar schatting gaat het om een dertigtal<br />
dieren, waarvan één zwart, een kleur die weinig<br />
voorkomt bij reeën. De dieren zijn opmerkelijk<br />
genoeg niet erg schuw, en kunnen daardoor regelmatig<br />
vanaf korte afstand worden geobserveerd.<br />
Op de Westerheide maakt de stichting samen met<br />
de Archeologische Monumentenwacht een begin<br />
met het herstellen van een aantal archeologische<br />
objecten: grafheuvels, urnenvelden en de banscheiding.<br />
Dit laatste is een oude grensaanduiding<br />
tussen Laren en Hilversum, bestaand uit drie<br />
walletjes die vlak naast elkaar liggen.<br />
Op de Westerheide worden in het najaar jonge<br />
exemplaren van den, eik en berk over tientallen<br />
hectaren weggehaald om de heide open te houden.
16<br />
Laarder Eng & Verspreide Laarder Engen<br />
(gemeente Laren)<br />
De traditionele gewassen op de kleine landbouwpercelen<br />
worden jaarlijks gewisseld om de grond<br />
niet eenzijdig uit te putten en ziektes te voorkomen.<br />
In 2004 staan er stoppelknollen, boekweit en rogge<br />
op het programma. Het bemesten gebeurt net als<br />
andere jaren met ruige stalmest (mest met stro<br />
erin). Dit komt natuur en milieu ten goede.<br />
Mauvezand (gemeenten Blaricum en Laren) &<br />
Bosje van Six (gemeente Blaricum)<br />
In de zandverstuiving van het Mauvezand worden<br />
bomen en struiken verwijderd, en worden de<br />
bosranden teruggedrongen om de open ruimte te<br />
behouden.<br />
In het Bosje van Six worden direct rond de paddenpoel<br />
bomen omgetrokken ten behoeve schuilgelegenheid<br />
en zonlicht voor de warmteminnende<br />
amfibieën. De poel wordt ten dele wat dieper<br />
uitgebaggerd.<br />
Zuiderheide (gemeente Laren) & De Lieberg<br />
(gemeente Eemnes)<br />
De 8 km lange veekering rond de Zuiderheide<br />
vraagt door slijtage na 15 jaar gebruik steeds meer<br />
herstelwerkzaamheden. De afrastering wordt daarom<br />
volledig vervangen, inclusief de vele doorgangen<br />
voor fietsers, voetgangers en ruiters. Aan de voorzijde<br />
(heikant) van Theehuis ’t Bluk wordt de veekering<br />
tegelijk verplaatst en verlaagd. Hierdoor kijkt<br />
de bezoeker van het theehuis niet meer tegen een<br />
weinig aantrekkelijke afrastering aan, maar kan hij<br />
er overheen kijken.<br />
Het wandelpad langs de Hilversumseweg, achter<br />
het pompstation van Hydron langs, wordt in samenwerking<br />
met het bedrijf iets opgeschoven. Het nieuwe<br />
tracé gaat op grotere afstand achter het bedrijfsterrein<br />
langs. Het voordeel voor Hydron is dat het waterwinstation<br />
daardoor beter te beveiligen wordt, maar<br />
vooral ook de natuur heeft baat bij de maatregel: er<br />
ontstaat een rustige zone langs het hek van Hydron.<br />
Daardoor kunnen reeën beter passeren, op speciaal<br />
gemaakte overgangen in het hek rond het terrein<br />
van het pompstation. De uitwisseling van reeën en<br />
kleine zoogdieren tussen het Hydron-terrein en de<br />
Zuiderheide wordt hiermee bevorderd. De ruiterpaden<br />
door de Zuiderheide krijgen een opknapbeurt.<br />
Waar nodig wordt de begroeiing flink gesnoeid.<br />
Het gentianenveldje bij ’t Laer wordt gemaaid en het<br />
maaisel afgevoerd. Hierdoor verschraalt de grond,<br />
wat noodzakelijk is voor de instandhouding van<br />
de klokjesgentiaan. Ook andere soorten die goed<br />
gedijen op de natte heide, zoals de zonnedauw,<br />
hebben baat bij dit maaibeheer.<br />
Op de Lieberg wordt het grondtalud van het openluchttheater<br />
verstevigd door meer grond aan te<br />
brengen. De toegangstrap krijgt een stevige trapleuning.<br />
In het theater vinden gedurende de zomer<br />
vier goed bezochte kindervoorstellingen plaats.<br />
Ook krijgt De Lieberg een nieuw toiletgebouw,<br />
nadat het verouderde toiletgebouw is afgebroken.<br />
Het gebouw wordt onder andere gebuikt door de<br />
deelnemers aan het jaarlijkse Vakantiekamp Agnes<br />
uit Amsterdam.<br />
Postiljon (gemeente Laren)<br />
Op de Postiljon is het beheer voornamelijk gericht<br />
op het in stand houden van de verschillende landschapselementen.<br />
Op de heide worden boompjes en<br />
struiken verwijderd. De zandverstuiving wordt open<br />
gehouden door de randen schoon te houden van<br />
zandzegge. Als deze uitstekende zandvastlegger<br />
eenmaal met zijn ondergrondse uitlopers het zand<br />
bij elkaar houdt, krijgen namelijk ook andere<br />
planten, struiken en bomen een kans er te ontkiemen,<br />
en dat is niet de bedoeling. Op een aantal<br />
plekken wordt bovendien Amerikaanse vogelkers<br />
verwijderd of teruggesnoeid.<br />
Laarder Wasmeer (gemeenten Laren en<br />
Hilversum)<br />
Naar aanleiding van het droogvallen in 2003 van<br />
de Leeuwenkuil, de meest noordelijke plas van het<br />
gebied Laarder Wasmeer, is de sanering van het<br />
gebied, dat in het verleden vervuild is door lozingen<br />
uit de riolering, versneld op gang gekomen. Het is<br />
een project waar de gemeenten Hilversum en Laren,<br />
de Provincie Noord-Holland, het<br />
Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht en de<br />
Stichting <strong>Goois</strong>ch <strong>Natuurreservaat</strong> in samenwerken.<br />
Over de natte delen wordt men het snel eens, maar<br />
de sanering van de lichtere vervuiling op de droge<br />
terreindelen leveren meer discussie op. Deze lichtere<br />
vervuiling met voornamelijk fosfaten en stikstof<br />
is namelijk niet schadelijk voor de volksgezondheid,<br />
maar wel voor het beoogde ecologisch herstel. Dit<br />
blijkt uit onderzoek, in opdracht van de stichting,<br />
door bodemkundige prof. dr. J. Sevink van de
17<br />
Universiteit van Amsterdam. Hij is bereid gevonden<br />
nader onderzoek te doen naar de bodemkwaliteit in<br />
het gebied in het licht van natuurherstel. Uit de<br />
rapportage kunnen ondermeer de volgende conclusies<br />
worden getrokken:<br />
• Op een aantal plekken is de verontreiniging<br />
minder ernstig dan door het Hoogheemraadschap<br />
aanvankelijk werd aangenomen. De verontreiniging<br />
gaat niet diep, doch is oppervlakkig aanwezig<br />
over aanzienlijke oppervlakten (in de overstroomgebieden);<br />
een deel van de verontreinigde<br />
grond is niet heel zwaar verontreinigd, maar valt<br />
onder categorie 1 grond.<br />
• Daartegenover staat dat ook in de droog staande<br />
terreindelen zware verontreinigingen die niet<br />
eerder bekend waren, zijn geconstateerd. Er is alle<br />
reden om ook die te saneren.<br />
• Onder een groot deel van het gebied is de<br />
podzolbodem nog intact. Dit is een van nature<br />
ondoorlaatbare grondlaag die typisch is voor<br />
heide-ecosystemen zoals die in het Gooi voorkomen.<br />
Dit laatste betekent dat er van nature weer<br />
natte delen zullen ontstaan, namelijk op die plaat<br />
sen waar regenwater op de podzolbodem stuit en<br />
derhalve niet kan wegzakken naar het grondwater.<br />
Aan de oevers van het Groot Waschmeer worden<br />
bodemmonsters verzameld ten behoeve van<br />
onderzoek van de nog aanwezige ‘zaadbank’.<br />
De uitgewassen zaden worden in de kassen van de<br />
Universiteit van Utrecht uitgezaaid. De resultaten<br />
zullen in 2006 bekend zijn. Deze gegevens zijn van<br />
belang om een optimaal herstel van het te saneren<br />
natuurgebied op gang te kunnen brengen, waarbij<br />
de oorspronkelijke oeverflora weer tot ‘bloei’ kan<br />
komen.<br />
In 2004 wordt de zoektocht naar gelden voor een<br />
ecologisch verantwoorde herinrichting van het<br />
gebied voortgezet. De Nationale Postcode Loterij<br />
stelt 1 miljoen euro beschikbaar voor het natuurherstel.<br />
Het is niet de bedoeling dat geld aan de<br />
sanering te besteden, want daarvoor is de overheid<br />
verantwoordelijk.<br />
Er wordt een plan gemaakt waarin niet alle natte<br />
delen na de sanering opnieuw onder water zullen<br />
komen te staan. Het plan voorziet in het terugbrengen<br />
van het oorspronkelijke stuifzandlandschap.<br />
Delen die van nature wel waterpartijen zijn, komen<br />
door het onaangetast laten van de podzolbodem<br />
vanzelf weer nat te staan. Daar waar de podzolbodem<br />
door onvermijdelijke oorzaken bij de<br />
sanering toch beschadigd wordt of in het verleden
18<br />
reeds is verstoord, zal deze beschadiging worden<br />
gedicht met een afdichtende laag. Daar waar ook<br />
oorspronkelijk geen podzolbodem lag, wordt ook<br />
geen afdichtende laag aangebracht. Zo ontstaat een<br />
gevarieerd terrein met droge en natte valleien,<br />
een natuurterrein dat deel zal uitmaken van de<br />
ecologische verbindingszone tussen het Gooi en de<br />
Utrechtse Heuvelrug, deel van de Ecologische<br />
Hoofdstructuur.<br />
Tot slot zijn er nog de reguliere onderhoudswerkzaamheden<br />
te noemen: in verschillende ondiepe<br />
kommetjes van het heideven worden jonge struiken<br />
en boompjes verwijderd ten behoeve van de<br />
ontwikkeling van natte heide met zonnedauw en<br />
klokjesgentiaan.<br />
Anna’s Hoeve (gemeente Laren en Hilversum)<br />
Ook de waterbodems van Anna’s Hoeve zijn vervuild,<br />
en worden om die reden gesaneerd. De voormalige<br />
vuilstort onder de Speelweide valt dit lot<br />
eveneens ten deel. Gedurende het jaar 2004 worden<br />
de sanering en de herinrichting van de vijvers en de<br />
speelweide voorbereid door de betrokken partijen.<br />
Midden december neemt de stichting deel aan de<br />
feestelijke startbijeenkomst van de saneringswerkzaamheden.<br />
Diverse vrijwilligersgroepen voeren kleine beheerwerkzaamheden<br />
uit in Anna’s Hoeve. Ze ontdoen<br />
het heidegebied ten oosten van Restaurant Anna’s<br />
Hoeve van een aantal bomen om de heide ruimte<br />
te geven. Ook de markering van de wandelroutes<br />
krijgt een onderhoudsbeurt. Versleten betonnen<br />
wandelroutepaaltjes worden opgeschilderd, gerepareerd<br />
of vervangen.<br />
Monnikenberg (gemeente Hilversum)<br />
Op het landgoed Monnikenberg wordt regulier<br />
onderhoud gepleegd aan onder andere de wandelpaden.<br />
Deze worden open gehouden door snoeiwerk.<br />
Op de akkers van het landgoed teelt de stichting in<br />
2004 boekweit.<br />
Hoorneboegse Heide, Hoogt van ’t kruis,<br />
Zonneheide & Zwarte Berg (alle gemeente<br />
Hilversum)<br />
Na een grondige voorbereiding wordt in mei op de<br />
Hoorneboegse Heide en het Laapersveld en in het<br />
Laapersbos de begrazing gestart. In totaal 16 witte<br />
Charolais-runderen zijn met hulp van diergedragsonderzoeker<br />
W. Netto geselecteerd op hun reactie op<br />
honden, fietsers, wandelaars, paraplu’s en harde<br />
geluiden. Alleen dieren die er blijk van hebben gegeven<br />
niet te snel geprikkeld te raken, en die bij<br />
een te veel aan signalen gewoon weggaan, mogen<br />
het veld in. Deze selectie, die nog zorgvuldiger is<br />
gebeurd dan normaal, is nodig omdat hier voor het<br />
eerst begrazing gecombineerd wordt met het toestaan<br />
van loslopende honden, mits deze honden<br />
onder appèl staan. De introductie van de runderen<br />
op de Hoorneboegse Heide gaat gepaard met uitgebreide<br />
voorlichting in de vorm van aangepaste borden<br />
in het terrein, een voorlichtingsavond, publiciteit<br />
via de pers en het aanbieden van folders op 10<br />
plaatsen in het terrein. De voorlichting en controle<br />
blijven aandacht vragen, want er blijken desondanks<br />
bezoekers te zijn die de dieren te dicht benaderen.<br />
Met alle werkzaamheden in het terrein ter voorbereiding<br />
van de begrazing wordt de gelegenheid te<br />
baat genomen om versleten bankjes en picknicksets<br />
te vervangen, zodat alles er weer verzorgd bij ligt.<br />
Vrijwilligers rooien een aantal dennetjes ten behoeve<br />
van een betere ontwikkeling van de heide.<br />
Met een tractor met klepelaar wordt op de Zwarte<br />
Berg de Amerikaanse vogelkers teruggedrongen.<br />
Hierdoor krijgen inheemse boomsoorten als eik,<br />
berk, lijsterbes en vlier meer kansen zich te ontwikkelen.<br />
Het Tienhovens Kanaal dat door het gebied<br />
loopt wordt uitgebaggerd om verlanding van dit<br />
kanaal tegen te gaan. Dit maakt het voor de kamsalamander,<br />
de heikikker en andere amfibiesoorten<br />
een aantrekkelijker gebied om zich voort te planten.<br />
Laapersveld, Laapersbos & Dassenveld (alle<br />
gemeente Hilversum)<br />
In het Laapersveld en het Laapersbos lopen vanaf<br />
mei 5 Charolais-runderen (zie hierboven). Daar<br />
vindt tevens een inventarisatie van dassen plaats.<br />
In het Dassenveld wordt onderhoudt gepleegd aan<br />
de houtsingel die de dieren naar de dassentunnels<br />
onder de Utrechtseweg en onder de spoorlijn<br />
Hilversum - Utrecht leidt.<br />
Laapersheide (gemeente Hilversum)<br />
Op de Laapersheide maken vrijwilligers twee open<br />
plekken. Met een lier trekken ze een aantal naaldbomen<br />
om, zodat loofbomen meer licht en daarmee<br />
meer kans op groei krijgen.<br />
Huydecopersbos & overhoeken tegen A27 (alle<br />
gemeente Hilversum)<br />
In het najaar wordt in het Huydecopersbos een
19<br />
poel die in het verleden droog is komen te staan<br />
opnieuw uitgegraven. Tegelijk worden in de<br />
zandoevers enkele steile wandjes aangebracht om<br />
insecten een goede nestelplaats te bieden.<br />
De Zuid & Hilversums Wasmeer (beide gemeente<br />
Hilversum)<br />
Aan het begin van het jaar wordt gewerkt aan het<br />
beheer van de bosranden. Er worden lichtplekken<br />
gecreëerd die de bosranden aantrekkelijker maken<br />
voor insecten en reptielen. De plekken vormen<br />
stapstenen voor migratie.<br />
In De Zuid wordt langs de ruiterpaden gesnoeid om<br />
een prettige doorgang te garanderen.<br />
In overleg met de stichting sluit Rijkswaterstaat aan<br />
het eind van het jaar het parkeerterrein De Bosberg<br />
langs de Rijksweg A27, grenzend aan het bosgebied.<br />
Hiermee komt er een eind aan de overlast vanaf de<br />
parkeerplaats.<br />
In het terrein Hilversums Wasmeer worden in de<br />
kerstperiode jonge bomen, voornamelijk dennen,<br />
uitgetrokken. Dit gebeurt om de heide open te<br />
houden.
20<br />
D E S T I C H T I N G<br />
Werkorganisatie<br />
Functies<br />
Eind 2004 kent de stichting dezelfde functies en<br />
formatieplaatsen als eind 2003. Eén vacature is op<br />
dat moment onvervuld, die van secretarieel medewerker<br />
(0,63 fte).<br />
FUNCTIE FTE<br />
Rentmeester 1,00<br />
Hoofd beleid & organisatie 1,00<br />
Coördinator communicatie en<br />
automatisering 1,00<br />
Medewerker bedrijfsbureau 1,00<br />
Projectmedewerker 1,00<br />
Assistent bedrijfsbureau 1,00<br />
Managementassistent 1,00<br />
Medewerker secretariaat 1,48<br />
Medewerker financiële administratie 0,75<br />
Hoofd terreinbeheer 1,00<br />
Regiobeheerder 2,00<br />
Boswachter 5,89<br />
Veeverzorger 1,00<br />
Assistent veeverzorger 1,00<br />
Medewerker communicatie<br />
en vrijwilligerswerk 1,00<br />
Terreinmedewerker 5,00<br />
TOTAAL 26,12<br />
Rechtspositie<br />
De stichting volgt de CAO van de provincie, die<br />
van kracht blijft tot maart 2005. Op advies van de<br />
Arbo-dienst wordt besloten om voor boswachters<br />
en terreinmedewerkers, wier werkzaamheden<br />
lichamelijk hoge eisen stellen, een aanstellingskeuring<br />
in te stellen.<br />
Jaarafsluiting<br />
Als afsluiting van het jaar wordt een informeel<br />
buffet gehouden voor medewerkers, bestuursleden<br />
van de Stichting <strong>Goois</strong>ch <strong>Natuurreservaat</strong> én<br />
bestuursleden van de Stichting Steun <strong>Goois</strong><br />
<strong>Natuurreservaat</strong>.<br />
Kennisvergaring<br />
Binnengekomen verslagen van onderzoekingen in<br />
de terreinen<br />
De stichting heeft een bibliotheek met divers informatiemateriaal<br />
over de natuurterreinen, waaronder<br />
verslagen van onderzoeken naar de flora en fauna<br />
in de natuurterreinen. Van deze categorie zijn in de<br />
loop van 2004 onder andere de volgende titels<br />
binnengekomen:<br />
• Verslag Veldwerk Naarder Eng najaar 2003,<br />
Studentenverslag Universiteit Leiden, F. van<br />
Oosterhout;<br />
• Bosmieren in het Gooi, P. van der Linden et al.;<br />
• Inventarisatie amfibieën in het Gooi, rapportage<br />
1998 – 2003, G.J. Brandjes en O. Langendorff;<br />
• Karakteristieke macro-nachtvlinders van de heide<br />
in Het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong>, onderzoeksrapport<br />
2003, Joop Schaffers;<br />
• Overzicht van de resultaten van roofvogelbroedsel<br />
op de terreinen van Het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong>,<br />
Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten en verschillende<br />
gemeenten in 2003, Hanneke Sevink;<br />
• Vogels van de Monnikenberg, Resultaten van een<br />
broedvogelinventarisatie in 2003, Vogelwerkgroep<br />
Het Gooi en Omstreken;<br />
• Natuurwaarden van Westerveld, Alterra: J.<br />
Dirksen, E.A. van der Grift en D.A. Jonkers.<br />
Dit laatste onderzoek over de natuurwaarden van<br />
Westerveld wordt gedaan in opdracht van de<br />
stichting. De onderzoekers concluderen dat<br />
Westerveld een kerngebied vormt in de Ecologische<br />
Hoofdstructuur. Het functioneert als slaap-, nestelof<br />
rustplek voor diersoorten die de omliggende<br />
heideterreinen als foerageer- of jachtterrein gebruiken.<br />
Er komen reeën, hazen, vleermuizen, diverse amfibieënsoorten<br />
en vele tientallen vogelsoorten voor.<br />
Behalve 98 soorten hogere plantensoorten werden<br />
er 85 paddenstoelensoorten aangetroffen, waaronder<br />
beschermde volgens de Rode Lijst.<br />
Vanuit de eigen stichting wordt onderzoek gedaan<br />
voor het Programma Beheer van de rijksoverheid.<br />
Hieruit komt het volgende rapport voort:<br />
Programma Beheer Monitoring Resultaten 2004,<br />
drs. E.C.H. van Heusden.
21<br />
Cursussen en opleidingen<br />
In de loop van het jaar wordt van alle boswachters<br />
de aanstelling tot BOA (Bijzonder Opsporings<br />
Ambtenaar) verlengd met vijf jaar, met uitzondering<br />
van een boswachter wiens aanstelling nog niet verlopen<br />
was.<br />
Verder volgt één medewerker een cursus “Tekenen<br />
in ArcMap”, een computerprogramma waarmee<br />
gebiedskaarten kunnen worden gemaakt. Een andere<br />
medewerker volgt een cursus “Publiciteit”, georganiseerd<br />
door de Milieufederatie Noord-Holland.<br />
Werkbezoek<br />
Op 16 juni gaan de medewerkers van de stichting<br />
op werkbezoek naar Natuurpark De Hoge Veluwe.<br />
Daarbij wordt bijzondere aandacht besteed aan het<br />
herstel van stuifzandlandschappen en de invloed<br />
van ree, edelhert, damhert en wild zwijn op de ontwikkeling<br />
van het landschap.
22<br />
C O N T A C T E N<br />
Klankbordgroep<br />
De Klankbordgroep Gebruikers Natuurterreinen<br />
<strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> krijgt in 2004 definitief<br />
vorm. De deelnemende organisaties vertegenwoordigen<br />
diverse maatschappelijke belangen, zoals<br />
natuur, recreatie en cultuurhistorie. Via de klankbordgroep<br />
wil de stichting op een structurele wijze<br />
contact houden met mensen die zich betrokken<br />
voelen bij het werk van het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong>.<br />
De heer P. Nijhoff, oud-directeur van de Stichting<br />
Natuur en Milieu en lid van de Raad voor het<br />
Landelijk Gebied, stelt zich beschikbaar om op<br />
vrijwillige basis als onafhankelijk voorzitter te<br />
fungeren. Ook meldt zich een kandidaat voor de<br />
functie van secretaris, de heer A.M. Wiezer, voormalig<br />
manager personeelszaken bij de Vereniging<br />
Natuurmonumenten. De klankbordgroep gaat<br />
enthousiast van start. In een plezierige en constructieve<br />
sfeer worden diverse onderwerpen omtrent het<br />
beheer van de terreinen besproken, en wordt<br />
wederzijds informatie uitgewisseld.<br />
Deelnemers zijn:<br />
• Fietsersbond, afdeling Naarden/Bussum/Huizen<br />
• <strong>Goois</strong>e Atletiek Club<br />
• IVN Gooi en Omstreken<br />
• K.C. Gooi- en Eemland<br />
• Nederlandse Stichting Hekvrije Heide<br />
• Stad en Lande Ruiters Blaricum<br />
• Stichting Behoud <strong>Goois</strong>e Heide<br />
• Sticht <strong>Goois</strong>e Wandelsport Bond<br />
• Stichting Wandelplatform LAW<br />
• Vereniging Leefmilieu Het Gooi, de Vechtstreek e.o.<br />
• Vereniging Vrienden van het Gooi<br />
• Vogelwerkgroep Het Gooi en omstreken<br />
• Werkgroep Landschapsbeheer Nardinclant<br />
Media<br />
In de loop van het jaar gaan enkele tientallen<br />
persberichten uit, meestal om excursies, andere<br />
publieksevenementen en beheerwerkzaamheden aan<br />
te kondigen. Regelmatig weten de media ook zelf<br />
het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> te vinden om activiteiten<br />
te verslaan of om informatie in te winnen.<br />
Om- en aanwonenden<br />
De stichting doet veel aan het vooraf informeren<br />
van om- en aanwonenden als er beheer- of handhavingsmaatregelen<br />
verricht gaan worden. In 2004<br />
worden beheermaatregelen die het publiek raken zo<br />
veel mogelijk gekoppeld aan excursies en andere<br />
voorlichtingsactiviteiten. Waar nodig krijgen om- en<br />
aanwonenden een specifiek op hun situatie gerichte<br />
brief in de bus, of er wordt een speciale bijeenkomst<br />
georganiseerd. Een voorbeeld van zo’n<br />
speciale voorlichtingsbijeenkomst is die op 6 mei in<br />
de Pniëlkerk te Hilversum, over de introductie van<br />
begrazingsbeheer op de Hoorneboegse Heide.<br />
Publieksevenementen<br />
De volgende publieksevenementen vinden plaats:<br />
• Nationale Boomfeestdag: struiken planten op<br />
de flanken van de Eukenberg in samenwerking<br />
met de gemeente Naarden;<br />
• Paaseieren zoeken bij de schaapskooi te Blaricum;<br />
• Dauwtrappen over de Bussummer- en Westerheide<br />
(Hemelvaart);<br />
• Schaapscheerdersdag rond de schaapskooi op de<br />
Blaricummerheide;<br />
• Deelname aan evenement van de Stichting Oude<br />
Landbouwgewassen Laren in het kader van het<br />
10-jarig bestaan van deze stichting;<br />
• Landelijke ‘Verbindingsdag’: fietstocht langs<br />
ecologische knelpunten in samenwerking met<br />
het IVN;<br />
• Fietsdag in samenwerking met dagblad de Gooi- en<br />
Eemlander;<br />
• Nationale Natuurwerkdag: beheerwerkzaamheden<br />
in samenwerking met Nardinclant op de<br />
Postiljonheide en op de Laapersheide;<br />
• Kerstsfeer met midwinterhoornblazen in de<br />
Schaapskooi.
23<br />
Lezingen<br />
Groepen en organisaties doen regelmatig een verzoek<br />
om een lezing over een specifiek onderwerp.<br />
Enkele groepen waarvoor in 2004 een lezing wordt<br />
gehouden zijn: KNNV, Stichting Culturele<br />
Ontspanning Apollo (Hilversum), De Morgenster<br />
(Hilversum), Fietsgilde ‘t Gooi, Landgoed<br />
Hoorneboeg, Van Rossumstichting (Naarden),<br />
Wijkcentrum Laarwijk (Bussum), Larense<br />
Montessori, Buurtvereniging Argus (Laren), Rotary<br />
Naarden-Bussum, Verzorgingstehuis Antoniushof<br />
(Bussum).<br />
Excursies<br />
Er zijn regelmatig excursies, die steeds vaker gekoppeld<br />
worden aan voorgenomen beheermaatregelen.<br />
Zo krijgt het publiek de gelegenheid zich vooraf te<br />
laten voorlichten over maatregelen die in de directe<br />
omgeving op stapel staan.<br />
De excursie “Heidestapstenen” belicht onder andere<br />
de kapwerkzaamheden in De Snip, de<br />
“Runderexcursie Hoorneboegse Heide” geeft een<br />
toelichting op de begrazing, “Groeve Oostermeent”<br />
gaat over de noodzaak van het verwijderen van bos,<br />
en voor omwonenden van Cruysbergen wordt een<br />
exclusieve excursie gegeven over het natuurontwikkelingsplan<br />
voor het gebied.<br />
Verder zijn er excursies op Landgoed de<br />
Monnikenberg, een reeënexcursie, een avondexcursie<br />
(“Nachtkijkers”), een excursie door de<br />
Huizer Eng, één door De Zuid, één door Crailo, een<br />
excursie rond de zandhagedis, een archeologische<br />
excursie op de Westerheide, een excursie over de<br />
paddentrek, en voor adoptanten van de schapen en<br />
runderen een excursie over de rol die deze dieren<br />
spelen in de natuur.<br />
Op specifiek verzoek worden excursies verzorgd<br />
voor: Wandelen voor Water (i.s.m. PWN),<br />
Jeugdgroep De Vogelaartjes, Familie Van Rossem,<br />
Kamp Agnes, <strong>Goois</strong>e Daltonschool (vanuit ’t Laer),<br />
<strong>Goois</strong> Lyceum (Bussum), Noorderschool, Nivon<br />
(Haarlem), Hermesschool (vanuit ’t Laer), De<br />
Tuinclub (Gooi), Mariaschool (Eemnes),<br />
Praktijkschool Laapersveld (Hilversum) en<br />
Gedeputeerde Hans Schipper en gezelschap.<br />
De IVN-natuurgidsen verzorgen publieks-excursies<br />
in de gebieden: Bosgebied Crailo, Tafelberg- en<br />
Blaricummerheide, Spanderswoud, Anna’s Hoeve,<br />
Cruysbergen e.o. en Monnikenberg.<br />
Uitgaven<br />
Als gebruikelijk wordt ook in 2004 vier maal een<br />
Nieuwsbrief uitgegeven, in een oplage van 9.000.
24<br />
Het derde nummer van dit jaar krijgt een afwijkende<br />
vorm: voor één keer gaat alle aandacht naar het<br />
dieren- en plantenleven in het Gooi. Het wordt een<br />
vrolijk nummer, waarin de natuurlijke rijkdom van<br />
het gebied in al haar glorie naar voren komt. De<br />
lezers, voornamelijk bestuurders en begunstigers<br />
van de Stichting Steun <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong>,<br />
kunnen zo weer eens zien waarvoor zijzelf en<br />
anderen zich zo inzetten. Ook het vierde nummer<br />
ziet er afwijkend uit. Hierin neemt het thema<br />
“Heel de Heuvelrug” een centrale plaats in.<br />
Bruggespraak, eerder in het leven geroepen om<br />
apart aandacht te besteden aan het Natuurontwikkelingsproject<br />
Zanderij Crailo en in het<br />
bijzonder voor de Natuurbrug in dat terrein, kent<br />
een oplage van 10.000. Dit omdat het bulletin naar<br />
dezelfde groep als de Nieuwsbrief wordt verstuurd,<br />
maar tevens wordt verzonden naar de projectpartners,<br />
de sponsors, een aantal overheidsinstellingen<br />
en sport- en andere verenigingen die betrokken zijn<br />
bij het project. Ook dit blad kende het afgelopen<br />
jaar een special, namelijk over de herinrichting van<br />
sportpark Crailo.<br />
Websites<br />
De eigen website (www.gnr.nl) vormt een steeds<br />
belangrijker orgaan om met het publiek in contact<br />
te treden. Het bezoekeraantal over 2004 ligt op<br />
11.698 (unieke bezoekers, d.w.z. dat dubbele<br />
bezoeken vanaf hetzelfde adres niet meegeteld<br />
worden). Op de website staan onder andere<br />
wetenswaardigheden over de terreinen en worden<br />
actuele activiteiten aangekondigd. Er is een<br />
koppeling naar de tweede website van de stichting:<br />
www.natuurbrug.nl, die ook goed bezocht wordt:<br />
3.355 unieke bezoekers.<br />
De stichting neemt eveneens deel in de websites<br />
www.nbonoordholland.nl, van Natuurbeheerdersoverleg<br />
Noord-Holland, en ww.natuurwegwijzer.nl,<br />
waar onder andere de agenda met publieksactiviteiten<br />
in de natuurgebieden van heel Noord-<br />
Holland is te vinden.<br />
Samen met een groot aantal andere natuurorganisaties<br />
wordt in de loop van het jaar de website<br />
www.heeldeheuvelrug.nl voorbereid, met steun<br />
van de Nationale Postcode Loterij. Vanaf midden<br />
december is de website in de lucht en kunnen<br />
burgers en bestuurders er informatie vinden over<br />
het herstel van de Heuvelrug als natuurlijke en<br />
ecologische eenheid.<br />
‘t Laer<br />
In ’t Laer, groepsverblijf voor veldwerk en natuureducatie,<br />
wordt een programma geboden waar<br />
gedurende het jaar 9 scholen met 11 groepen aan<br />
deelnemen, met in totaal 338 kinderen. De kinderen<br />
maken gebruik van educatieve ‘ontdekvestjes’,<br />
waarin allerlei attributen zitten om onderzoek in<br />
de natuur mee te doen. De meeste groepen worden<br />
begeleid door IVN-natuurgidsen. Naast de reguliere<br />
schoolgroepen maken ook verscheidene ‘groene’<br />
groepen, zoals het IVN, de Vogelwerkgroep,<br />
de Roofvogelwerkgroep, NJN en WNF-rangers<br />
gebruik van 't Laer voor cursussen, lezingen en<br />
vergaderingen. Ook is er een familiebijeenkomst<br />
met 37 kinderen.<br />
In totaal maken in 2004 52 groepen gebruik van<br />
’t Laer, die goed zijn voor 1.789 personen met<br />
84 overnachtingen.<br />
Infoschuur en uitzichttoren Natuurbrug Zanderij<br />
Crailo<br />
De in november 2003 gestarte structurele voorlichting<br />
in de Infoschuur Natuurbrug Zanderij<br />
Crailo wordt gedurende heel het jaar 2004 met<br />
succes voortgezet. Elke tweede en vierde zondag<br />
van de maand krijgt het publiek er toelichting op<br />
het project van de natuurbrugvrijwilligers, die het<br />
‘verhaal van de Heuvelrug’ vertellen.<br />
Op weekdagen worden groepen ontvangen, zowel<br />
klassen van het voortgezet onderwijs als groepen<br />
volwassenen uit binnen- en buitenland (35 groepen).
25<br />
Hieronder worden een aantal van die groepen<br />
genoemd, die vaak een bezoek aan de infoschuur<br />
combineren met een excursie of kleinschalig<br />
natuurbeheer: Aloysiusmavo, Bouwsociëteit Gooi en<br />
Omstreken, Cursisten Nieuwland, Docenten VO,<br />
Familie Glastra, Fietsgilde, Free Choice (scholenproject),<br />
Griftlandcollege, Gooifund, <strong>Goois</strong> Lyceum,<br />
Groenlinks Laren, Hogeschool De Driestar, IVN afd.<br />
De Ronde Venen, KRO, Minister Calsschool,<br />
Nationaal Park Zuid Kennemerland, Nike Europe,<br />
Paasheuvelgroep, Pokon Chrysal, SBB, Sherpa,<br />
Universiteit van Amsterdam, Vereniging Anna’s<br />
Hoeve, Vituscollege, VMBO groenvoorziening,<br />
Vrijwilligers Landschap Noord Holland, Willem de<br />
Zwijgercollege.<br />
De min of meer toevallig op de kop getikte uitkijktoren,<br />
een overname van de Floriade 2002, is een<br />
groot succes, en wordt dankbaar ingezet bij de<br />
intensieve voorlichting over<br />
Natuurontwikkelingsplan Zanderij Crailo. Door<br />
groepen mee te nemen op de toren kan alles<br />
wat eerst op de kaart is aangewezen ook nog in<br />
werkelijkheid worden getoond, en wel vanuit vogelvluchtperspectief.<br />
Schaapskooi<br />
Het hele voorjaar lang bezoeken scholengroepen<br />
(meestal groep 7, soms gecombineerd met groep<br />
6 of 8) de schaapskooi in het kader van natuureducatieve<br />
projecten. In totaal gaat het om 1.475<br />
leerlingen: 62 groepen van 43 verschillende<br />
scholen. Het aantal scholen dat meedoet is daarmee<br />
bijna verdubbeld ten opzichte van het voorgaande<br />
jaar. De voorlichting wordt door de scholen voorbereid<br />
met behulp van een lespakket dat door de<br />
stichting is ontwikkeld.<br />
Op zondagen zijn er activiteiten voor het brede<br />
publiek, steeds rond een maandelijks thema. De<br />
thema’s van 2004 zijn: geologie, padden en kikkers,<br />
het Drents heideschaap, de bosuil, vogels, vlinders<br />
en insecten, leemkuilen, grazers van de heide, bijen,<br />
vleermuizen en “waar zijn de dieren in de winter?”<br />
De traditie dat kinderen er elke laatste zondag van<br />
de maand kunnen komen knutselen rond het<br />
maandthema wordt onder grote belangstelling<br />
voortgezet. Ook zijn er de inmiddels in brede kring<br />
bekende jaarlijks terugkerende evenementen:<br />
Paaseieren zoeken, Schaapscheren, Halloween, en<br />
“Kerstsfeer in de schaapskooi”.<br />
Relaties<br />
De stichting is door haar rentmeester vertegenwoordigd<br />
in het bestuur van:<br />
• Stichting Steun <strong>Goois</strong>ch <strong>Natuurreservaat</strong>,<br />
• Stichting Coördinatie Natuur- en Milieueducatie<br />
Gooi en Vechtstreek (CNME),<br />
• Rijwielpadenvereniging Gooi- en Eemland.<br />
Daarnaast heeft de stichting in 2004 behalve met de<br />
participanten, andere overheden en de leden van de<br />
Klankbordgroep <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> structureel of<br />
met regelmaat overleg met de volgende organisaties:<br />
• Bosgroep Midden Nederland,<br />
• Heimans en Thijsse Stichting,<br />
• Landschap Noord-Holland,<br />
• Natuurbeheerdersoverleg Noord-Holland,<br />
• Natuur en Milieufederaties van Noord-Holland en<br />
Utrecht,<br />
• Platform Verbinden en Ontsnipperen,<br />
• Rijkswaterstaat Noord-Holland,<br />
• Rijkswaterstaat Utrecht,<br />
• Staatsbosbeheer Noord-Holland en Utrecht,<br />
• Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en<br />
Eemstreek,<br />
• Stichting Oude Landbouwgewassen.<br />
• Stichting tot Behoud en beheer<br />
van de Fransche Kamp,<br />
• Stichting Het Utrechts Landschap,<br />
• Vereniging Natuurmonumenten,<br />
• Vereniging tot Behoud van Anna’s Hoeve e.o.,<br />
• Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie (IVN)<br />
Gooi e.o.,<br />
• projectpartners Natuurbrug Zanderij Crailo.<br />
Samen met andere natuurorganisaties op de<br />
Heuvelrug treft de stichting voorbereidingen voor<br />
het ontwikkelen van een fietsroute van Gooimeer<br />
tot Nederrijn, die zal verschijnen in de vorm van<br />
een boekje met toelichting op bezienswaardigheden<br />
en wetenswaardigheden over ondermeer de ecologische<br />
aspecten van het landschap onderweg.
26<br />
F I N A N C I E R I N G<br />
Financiering<br />
Voor het werk van Stichting <strong>Goois</strong>ch <strong>Natuurreservaat</strong><br />
wordt gebruikgemaakt van de volgende geldstromen:<br />
• structurele bijdragen van de participanten: de<br />
<strong>Goois</strong>e gemeenten, de gemeente Amsterdam en<br />
de Provincie Noord-Holland,<br />
• subsidies voor het beheer (Rijk) en de inrichting<br />
(Provincie) van de terreinen,<br />
• aankoopsubsidies (Rijk en Provincie)<br />
• projectbijdragen van de Stichting Steun <strong>Goois</strong><br />
<strong>Natuurreservaat</strong><br />
• giften van particulieren, bedrijven en fondsen<br />
(Nationale Postcode Loterij, VSBfonds, e.a.),<br />
• inkomsten uit verhuur, pacht, vergunningen<br />
en koetsiers- en ruiterkaarten.<br />
Ontvangen subsidies<br />
Stichting <strong>Goois</strong>ch <strong>Natuurreservaat</strong> ontvangt als<br />
eigenaar en beheerder van de <strong>Goois</strong>e natuurterreinen<br />
subsidie van het Ministerie van Landbouw,<br />
Natuurbeheer en Voedselkwaliteit. Dat gebeurt<br />
volgens de regeling Natuurbeheer 2000, ook wel<br />
Programma Beheer genoemd. Het is dit geld dat<br />
sinds 2001, samen met de bijdragen van de<br />
participanten, de financiële basis vormt voor het<br />
dagelijkse beheer van de natuurterreinen.<br />
Voor het opstellen van gebiedsplannen en voor de<br />
uitvoering van beheer- en inrichtingsmaatregelen<br />
wordt van de volgende subsidies gebruik gemaakt:<br />
• Fonds Natuur en Landschapsbescherming van<br />
de Provincie Noord-Holland;<br />
•realisatie van 6 faunavoorzieningen tussen de<br />
natuurgebieden Limitische Heide, Nieuw<br />
Bussummerheide, Vliegheide, Luchtkasteel,<br />
Bikbergen en IJzeren Veld te Huizen;<br />
• opstellen van het ‘Uitvoeringsprogramma<br />
Noordelijke Heuvelrug - gebiedsplan & projectenprogramma<br />
voor natuur, landschap en recreatie in<br />
het Gooi en het noordelijk deel van de Utrechtse<br />
heuvelrug;<br />
• opstellen van het ‘Uitvoeringsplan Ontsnippering<br />
’t Gooi - realisatie van faunavoorzieningen ter ver<br />
betering van de ecologische samenhang’.<br />
• Deelverordening Openluchtrecreatie van de<br />
Provincie Noord-Holland;<br />
• herinrichting dagrecreatieterrein Thames te<br />
Huizen;<br />
• herstel Trapjesberg te Huizen;<br />
• aanleg van een recreatieve wandelroute door de<br />
Zanderij Cruysbergen te Bussum;<br />
• herinrichting dagrecreatieterrein De Zandzee op<br />
de Fransche Kampheide te Bussum;<br />
• herinrichting van de Oude Meentweg en het<br />
Ankeveense Pad in het Spanderswoud te<br />
Hilversum.<br />
• Regeling EG-Steunverlening Akkerbouwgewassen,<br />
voor de akkerbouw op de landbouwgronden;<br />
• Regeling effectgerichte maatregelen in bossen en<br />
natuurterreinen;<br />
• plaggen van vergraste heideterreinen op de<br />
Noorderheide;<br />
•realisatie van begrazingsvoorzieningen op de<br />
natuurterreinen Hoorneboegse Heide, Zwarte berg,<br />
Laapersveld en Laapersbos.<br />
• Regeling Dierlijke EG-premies, voor het houden<br />
van schapen, zoogkoeien en mannelijke runderen<br />
in de begrazingsgebieden.<br />
Stichting Steun <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong><br />
Alle gelden die particulieren en private instellingen<br />
beschikbaar stellen voor het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong><br />
komen op het conto van de Stichting Steun <strong>Goois</strong><br />
<strong>Natuurreservaat</strong>. Deze stichting heeft tot doel<br />
fondsen te werven en te beheren voor de financiering<br />
van bijzondere projecten in het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong>.<br />
In 2004 zijn dat ondermeer de volgende<br />
projecten:<br />
• Introductie runderbegrazing Hoorneboeg<br />
• Faunavoorzieningen (faunatunnels) noordelijke<br />
heidevelden<br />
• Herstelplan Groeve Oostermeent<br />
• Begrazingsplan Zuiderheide<br />
• Heideherstelplan<br />
• Begrazingsplan Hoorneboeg<br />
• Paddentunnels Oude Meentweg<br />
• Engherstel Naardereng<br />
• Herinrichting dagrecreatieterrein De Zandzee<br />
• Plan uitzichttoren Tafelberg<br />
• Herinrichting Oude Meentweg / Ankeveense pad<br />
• Wandelroute Zanderij Cruysbergen<br />
• Ontwikkelen foldermaterialen<br />
• Opzetten digitaal beeldarchief<br />
• Begeleiding vrijwilligerswerk<br />
• Aankoop bosgrond en dienstwoning<br />
De Monnikenberg<br />
Gevers van een extra of bijzondere gift worden apart<br />
vermeld in de Nieuwsbrief. In 2004 zijn dat, behalve<br />
de hieronder genoemde instanties:<br />
• een natuurvriend die bij overlijden € 15.000,-<br />
naliet,<br />
• een begunstiger in Maartensdijk die € 1.500,- extra<br />
doneerde,
27<br />
• een dame in Kortenhoef die € 500,- schonk voor<br />
de <strong>Goois</strong>e natuur,<br />
• IMMS Consultancy te Hilversum,<br />
dat een schenking deed van € 500,-,<br />
• trimclub de Woudhijgers, die € 300,- gaf voor een<br />
bankje in het Spanderswoud,<br />
• AVTempo (Atletiek Vereniging Bussum) die € 100,gaf.<br />
De Stichting Steun <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> ontvangt<br />
zeer grote giften van de Nationale Postcode Loterij<br />
en van het VSBfonds ten behoeve van projecten in<br />
het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong>.<br />
Eind 2004 telt de ‘steunstichting’ 5.849 begunstigers<br />
die op regelmatige of onregelmatige basis een<br />
bijdrage doen. Daarnaast zijn er 251 ‘begunstigers<br />
voor het leven’ en 15 bedrijfsdonateurs:<br />
Bedrijfsdonateurs van het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong>:<br />
• Arcadis Regio West - Hoofddorp<br />
• Arfman Hekwerk - Holten<br />
• Connexxion - Hilversum<br />
• DHV Management Consultants - Amersfoort<br />
• Dura Vermeer Infrastructuur - Baarn<br />
• Grondbalans - Broek op Langedijk<br />
• Horex Business Ventures - Huizen<br />
• J.A. de Mulder Makelaarskantoor - Laren<br />
• Loyens & Loeff - Amsterdam<br />
• Notariskantoor Smit & Delen - Baarn<br />
• Pokon & Chrysal International - Naarden<br />
• Quest International - Naarden<br />
• Schimmel Elektrotechniek - Laren<br />
• Ton Spoelder Slagerij - Laren<br />
• Zinkstok Advocatenkantoor - Huizen<br />
Het is mogelijk om adoptant te worden van een<br />
schaap of een Schotse hooglander. In 2004 zijn er<br />
144 adoptanten, waarvan er enkele meerdere dieren<br />
hebben geadopteerd. De gelden worden geheel<br />
besteed aan de verzorging van de grazers in de<br />
terreinen.<br />
Financiële kerngetallen 2004 (afgerond)<br />
Onderhoud Projecten<br />
natuurterreinen<br />
Uitgaven € 2.335.000 € 1.613.000<br />
Ontvangsten<br />
Bijdrage participanten € 1.550.000<br />
Eigen opbrengsten € 445.000<br />
Bijdragen derden € 340.000<br />
Projectinkomsten<br />
Provincie Noord-Holland € 182.000<br />
Stichting Steun<br />
<strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> € 1.011.000<br />
Ministerie van LNV € 408.000<br />
Overige € 12.000<br />
Totaal ontvangsten € 2.335.000 € 1.613.000<br />
Totaal Bos en Heidebezit<br />
per 31 december 2004 2.688 ha<br />
Totale uitgaven per ha € 1.470,-<br />
Onderhoud natuurterreinen per ha € 870,-<br />
Totaal inwoners <strong>Goois</strong>e gemeenten<br />
per 1 januari 2004 194.400<br />
Totale uitgaven<br />
per inwoner het Gooi € 20,31 100%<br />
Bijdrage per inwoner het Gooi € 5,18 26%<br />
Externe opbrengsten<br />
per inwoner het Gooi € 15,13 74%<br />
De projectkosten worden volledig betaald door<br />
subsidies, giften en bijdragen van externe partijen.
B E L E I D S V O O R N E M E N S<br />
28<br />
Beleidsvoornemens 2005<br />
In 2005 zal het huidige beleid worden voortgezet.<br />
De stichting blijft op grond van haar doelstelling<br />
pal staan voor het behoud van de natuur, en maakt<br />
recreatie in die natuur mogelijk. Haar beleid zal<br />
zij baseren op haar Beheervisie en beheerplan<br />
1998-2007 (1998) op de Beheervisie en –plannen<br />
Beschermde Natuurmonumenten in het Gooi<br />
(1999) en op het Uitvoeringsprogramma noordelijke<br />
Heuvelrug (2003). Waar zich kansen voordoen zal<br />
zij projecten uitvoeren op basis van deze plannen<br />
en van het Uitvoeringsplan Ontsnippering ’t Gooi<br />
(2003).<br />
Uitvoeringsprogramma Noordelijke Heuvelrug<br />
Opnieuw zal de aandacht uitgaan naar de ecologische<br />
doorgang tussen het <strong>Goois</strong>e deel van de<br />
Heuvelrug en het Utrechtse deel: project De Groene<br />
Schakel. Een element van aanzienlijk belang hierin<br />
vormt in 2005 de eerste fase van de sanering van<br />
Laarder Wasmeer en Anna’s Hoeve. Een aantal<br />
andere onderdelen van het Uitvoeringsprogramma<br />
Noordelijke Heuvelrug zullen de fase van planvorming<br />
ingaan. Om te beginnen is daar het<br />
project Heideverbinding Crailo. De stichting zal<br />
actief meewerken aan de planvorming en realisatie<br />
van de ecologische verbindingszone voor de<br />
noordelijke heidevelden met de centrale heide<br />
(met de natuurbrug over de A1). In samenwerking<br />
met Rijkswaterstaat, de betrokken gemeenten en<br />
de provincie en andere betrokken instanties.<br />
Daarnaast zal de stichting in 2005 participeren<br />
in de voorbereiding van de realisatie van de<br />
Natuurbrug Zwaluwenberg in het kader van het<br />
project Verbinding Hoorneboeg. Hierbij wordt<br />
samengewerkt met Rijkswaterstaat, de Provincies<br />
Noord-Holland en Utrecht, de gemeente Hilversum,<br />
Natuurmonumenten, Het Utrechts Landschap en<br />
het Ministerie van Defensie.<br />
Natuurontwikkelingsplan Zanderij Crailo<br />
In 2005 zal de Natuurbrug Zanderij Crailo voor<br />
een groot deel gereed komen. De laatste 200.000<br />
kubieke meter grond zal aangevoerd worden en<br />
in het gereedkomende terrein zullen beplanting en<br />
paden aangebracht worden. De inrichting van het<br />
sportpark zal definitief afgerond worden.<br />
Natuurontwikkelingsplan Zanderij Cruysbergen<br />
Natuurontwikkelingsplan Zanderij Cruysbergen<br />
zal in 2005 van start gaan, omdat de grond die er<br />
verwijderd zal worden noodzakelijk is voor de<br />
voltooiing van de Natuurbrug in de Zanderij Crailo.<br />
Op grond van het herstelplan zal het natuurgebied<br />
opnieuw ingericht worden.<br />
Schaapskooi Bussummer- en Westerheide<br />
De stichting zal het overleg met de gemeente<br />
Bussum over de mogelijke locatie voor de bouw<br />
van een schaapskooi voortzetten.<br />
Beheer terreinen en gebouwen<br />
De hoofdtaak van de stichting ligt in het behouden<br />
van de natuur door deze goed te beheren. De wijze<br />
waarop dat gebeurt is vastgelegd in haar Beheervisie<br />
en beheerplan 1998 – 2007 (1998). De uitvoering<br />
van dat plan zal in 2005 voortgezet worden. Dit<br />
betekent dat de biodiversiteit en de ecologische<br />
waarden worden behouden en zo mogelijk worden<br />
versterkt door gericht te maaien, te snoeien, te rooien,<br />
te kappen en te plaggen. Ook zal het inzetten<br />
van begrazing door runderen en schapen worden<br />
voortgezet. Veel aandacht zal uitgaan naar het terugdringen<br />
van Amerikaanse vogelkers en eventuele<br />
andere plaatselijk overheersende soorten.<br />
Waar nodig en mogelijk worden faunaverbindingen<br />
tussen de natuurterreinen en andere faunavoorzieningen<br />
aangelegd. Met de Provincie Noord-Holland<br />
zal overleg worden gepleegd met als doel te komen<br />
tot een faunavoorziening onder de Bossevainweg<br />
tussen de Blaricummerheide en de Noorderheide.<br />
Als de financiële dekking rond komt zal gewerkt<br />
worden aan faunatunnels onder de Nieuwe<br />
’s-Gravelandseweg, ter verbinding van Zanderij<br />
Cruysbergen en de Fransche Kampheide. Ook<br />
zullen plannen worden ontwikkeld en besprekingen<br />
gevoerd voor faunapassages onder de druk bereden<br />
provinciale Fransche Kampweg, tussen de Fransche<br />
Kamphoeve en het Spanderswoud.<br />
In de Zanderij Crailo zal in april 2005 de broedwand<br />
voor oeverzwaluwen worden vervangen.<br />
In plaats van het indertijd gestorte ‘klapzand’,<br />
dat telkens opnieuw moet worden afgestoken,<br />
komt er een wand van leemhoudend zand.<br />
Elementen die recreatie mogelijk en plezierig<br />
maken, zoals paden, routes en meubilair, zullen<br />
op reguliere wijze onderhouden worden. Ook voor<br />
2005 is de stichting de overeenkomst met de<br />
Rijwielpadenvereniging Gooi en Eemland aangegaan<br />
om de fietspaden in dit gebied te beheren op basis
29<br />
van een vastgesteld budget. In 2005 zal de samenwerking<br />
in 2004 worden geëvalueerd, en zal<br />
worden bekeken hoe het beheer van de fietspaden<br />
het beste geregeld kan worden voor de toekomst.<br />
Bezien zal worden of de samenwerking met de<br />
Rijwielpadenvereniging Gooi en Eemland omtrent<br />
het beheer van de fietspaden in het buitengebied<br />
van Gooi en Eemland met ingang van 2006<br />
duurzaam zal worden voortgezet.<br />
Het fietspad dat vanuit de Bussummer- en<br />
Westerheide aansluit op de Natuurbrug Zanderij<br />
Crailo zal in fasen worden aangelegd naar gelang<br />
de grondwerken van de Natuurbrug vorderen.<br />
Dat betekent dat het nieuwe pad naar verwachting<br />
in het voorjaar van 2006 gereed zal komen.<br />
In 2005 zal worden onderzocht of het mogelijk is<br />
bovenop de Tafelberg een uitzichttoren te plaatsen.<br />
Als de financiële dekking rond komt krijgen de<br />
Dudok-bruggen over de vijvers in het terrein Anna’s<br />
Hoeve een opknapbeurt.<br />
De verbouwing van het stichtingskantoor van het<br />
<strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> in de Zanderij Crailo zal in<br />
2005 worden afgerond.<br />
Het opknappen van een aantal historische objecten,<br />
zoals de grafheuvels die in het landschap terug te<br />
vinden zijn, zal in 2005 worden voortgezet.<br />
Handhaving<br />
De handhaving in samenwerking met de gemeente<br />
Hilversum, de Provincie Noord-Holland en de<br />
Vereniging Natuurmonumenten kan in 2005 een<br />
nieuwe impuls krijgen door ondertekening van<br />
de Samenwerkingsovereenkomst Handhaving<br />
Buitengebied en de start van de feitelijke samenwerking<br />
door gezamenlijk toezicht in het veld.<br />
Met gemeenten die positief zullen reageren op het<br />
aanbod om een dergelijke overeenkomst met de<br />
stichting te overwegen, zal de stichting in overleg<br />
treden om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn.<br />
Werkorganisatie<br />
In de werkorganisatie worden geen wijzigingen in<br />
de omvang of schikking van functies verwacht.<br />
De vacature van secretarieel medewerkers (0,63 fte)<br />
zal vervuld worden.<br />
Kennisvergaring<br />
Waar zich de noodzaak voordoet zullen medewerkers<br />
de mogelijkheid krijgen deel te nemen<br />
aan cursussen of andere vormen van deskundigheidsbevordering.<br />
Contacten<br />
De uitwisseling van informatie met de Klankbordgroep<br />
<strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> zal worden voortgezet.<br />
In de omgang met de pers zal een actievere houding<br />
worden aangenomen. Meer dan voorheen zal<br />
contact gezocht worden wanneer er informatie<br />
verstrekt kan worden die voor de bevolking van<br />
belang kan zijn, of die de stichting kan helpen zich<br />
te profileren. Aan het tijdig informeren van om- en<br />
aanwonenden als er werkzaamheden in de terreinen<br />
gepland staan zal extra aandacht worden besteed.<br />
De jaarlijks terugkerende publieksevenementen<br />
zullen in dezelfde vorm op de agenda van 2005<br />
verschijnen. Lezingen en excursies zullen worden<br />
gegeven op aanvraag en/of op eigen initiatief,<br />
wanneer de stichting dat wenselijk acht voor<br />
bepaalde groepen.<br />
De Nieuwsbrief wordt in dezelfde vorm voortgezet,<br />
met een verschijningsfrequentie van vier maal per<br />
jaar, en vergezeld van Bruggespraak. Behalve de<br />
eigen websites www.gnr.nl en www.natuurbrug.nl<br />
zal ook in 2005 meegewerkt worden aan gezamenlijke<br />
websites. Aan de eerste, www.heeldeheuvelrug.nl,<br />
die in 2004 ontstond, wordt nog een<br />
gezamenlijke website toegevoegd, namelijk<br />
www.EHS.nl, die informatie zal bieden over de<br />
Ecologische Hoofdstructuur.<br />
De voorlichting in de schaapskooi wordt op dezelfde<br />
voet voortgezet, evenals de samenwerking hierin<br />
met het IVN. Omdat de voorlichtingsevenementen<br />
in de Infoschuur Natuurbrug Zanderij Crailo veel<br />
en enthousiast publiek trekken, zal worden onderzocht<br />
of er mogelijkheden zijn om de Infoschuur<br />
ook na de opening van de Natuurbrug in 2006 te<br />
behouden.<br />
Bezien zal worden of de uitzichttoren Natuurbrug<br />
Zanderij Crailo vrij toegankelijk kan worden<br />
gemaakt.<br />
Samen met andere natuurorganisaties op de<br />
Heuvelrug zal verder worden gewerkt aan een<br />
fietsroute van Gooimeer tot Nederrijn, die zal<br />
verschijnen in de vorm van een boekje met toelichting<br />
op de ecologische aspecten van het<br />
landschap onderweg.<br />
Financiering<br />
In de wijze waarop de activiteiten van de stichting<br />
gefinancierd worden, zijn geen fundamentele<br />
wijzigingen te verwachten.
30<br />
B I J L A G E 1<br />
De mensen van het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong><br />
Bestuur<br />
Mevrouw drs. I.G.G. de Lange neemt in de loop van het jaar afscheid, omdat zij geen deel meer uitmaakt van<br />
het Bussums gemeentebestuur.<br />
Eind 2004 was de bestuurssamenstelling als volgt:<br />
Participanten Leden Plaatsvervangende<br />
leden<br />
Provincie 1 P.J.M. Poelmann, voorzitter* drs. P.S. Visser, 1e plaatsvervanger*<br />
Noord-Holland 2 drs. W.J.M. Holthuizen mr. ir. J. Bezemer<br />
3 H.J. Walch mw. P.D.A.M. Baks<br />
4 drs. B. Heller drs. K.W.C. Breunissen<br />
Gemeente 5 P. Zwart* M.J.A. Reuten<br />
Amsterdam 6 O.J.M. Olmer R. Jamari<br />
Gemeente 7 mr. J.G. Jorritsma* mw. drs. W.H.C. Ton<br />
Blaricum<br />
Gemeente 8 drs. A. Branderhorst* drs. H. Schoon<br />
Bussum 9 drs. J.H.J. Zegering-Hadders mw. G.N. van Ramshorst<br />
Gemeente 10 mw. H.C. Heerschop, secretaris* E.C.N.G. Reijn<br />
Hilversum 11 mw. J.A.E. van Olm-Koenen F.J.M. Klein<br />
12 I. de Vries mw. J. van Wijngaarden-Bruinink<br />
13 mw. M.C. van Oort K. Griffioen<br />
Gemeente 14 mw. dr. W.H. Metz, plv. voorzitter* dr. J.F.M. Kolk<br />
Huizen 15 mr. H van Amstel R. Schaap<br />
Gemeente 16 mw. A.M. de Groot-Kennis mw. J.C.M.J. Meulenkamp-van Dijk<br />
Laren<br />
Gemeente 17 P.J. Veldman* J.H. Landsaat<br />
Naarden<br />
Overig<br />
Erevoorzitter drs. R.J. de Wit<br />
Gewest Gooi en drs. F.J.L. van Dulm, waarnemer<br />
Vechtstreek<br />
Rentmeester** ing. H. Korten, ambtelijk secretaris<br />
* Dit bestuurslid is tevens lid van het dagelijks bestuur.<br />
** De functie van rentmeester is vergelijkbaar met zowel die van directeur als van penningmeester.<br />
Omdat hij verantwoordelijk is voor de voorbereiding en de uitvoering van bestuursbesluiten fungeert<br />
de rentmeester in het bestuur als ambtelijk secretaris.
31<br />
Medewerkers<br />
Eind 2004 zijn de volgende medewerkers in dienst:<br />
• Blessing, B.M. (Ben) - regiobeheerder (noord)<br />
• Borsboom, J.W. (Jan) - assistent veeverzorger<br />
• Broeke, B. (Ben) - boswachter<br />
• Didderen, J.M.Th. (John) - boswachter<br />
• Erkelens, L. (Laura) van - managementassistent<br />
• Griffioen, A. (Age) - terreinmedewerker<br />
• Griffioen, H.J.G. (Johan) - veeverzorger<br />
• Hiep-Kerkhof, M.G. (Mirjam) de - boswachter<br />
• Hulzink, P.G.M. (Poul) - hoofd terreinbeheer<br />
• Kok, J.A. (Joop) - terreinmedewerker<br />
• Kooij, E. (Els) van der - medewerker financiële<br />
administratie<br />
• Korten, H. (Henk) - rentmeester<br />
• Kremer, G.G. (Gerrit) - regiobeheerder (zuid)<br />
• Laar, F. (Fons) van - assistent bedrijfsbureau<br />
• Laar, W. (Willem) van - terreinmedewerker<br />
• Landsmeer, D. (Dick) - hoofd beleid en organisatie<br />
• Meijer, J.V. (Jos) - boswachter<br />
• Oevelen, E.C.A. van (Edwin) -<br />
coördinator communicatie en automatisering<br />
• Peters, A.J. (René) - boswachter<br />
• Rossel, R.J. (Rob) - boswachter<br />
• Ubbink, P.J. (Paul) - medewerker bedrijfsbureau<br />
• Veenstra, P.M. (Pieter) - projectmedewerker<br />
• Verboom, Y.M.G. (Yvonne) - medewerker<br />
secretariaat<br />
• Visser, G.M. (Gerie) - terreinmedewerker<br />
• Visser, J. (Joop) - terreinmedewerker<br />
• Vlaanderen, J.P. (Jaap) - medewerker<br />
communicatie en vrijwilligerswerk<br />
Ingeleend op basis van de Wet Inschakeling<br />
Werkzoekenden:<br />
• E.C.H. (Noor) van Heusden - onderzoeker voor<br />
Programma Beheer<br />
Per 1 januari 2004 gedetacheerd vanuit NV PWN<br />
Waterleidingbedrijf Noord-Holland de heer H.H.<br />
Niewöhner als onderhoudsmedewerker rijwielpaden<br />
Rijwielpadenvereniging Gooi en Eemland.<br />
Stagiairs<br />
Bij het <strong>Goois</strong> <strong>Natuurreservaat</strong> is voor een beperkt<br />
aantal leerlingen en studenten ruimte om onder<br />
begeleiding praktijkervaring op te doen. De stichting<br />
is erkend opleidingsbedrijf voor leerlingen in<br />
het middelbaar groenonderwijs. De stagiairs in<br />
2004 zijn Peter Kroon (Helicon, Velp) en Sybrand<br />
Loois, (Wellant College te Houten).<br />
Financiële Adviescommissie<br />
Het bestuur wordt bijgestaan door een Financiële<br />
Adviescommissie van ambtelijke vertegenwoordigers<br />
van de participanten. In 2004 zijn er geen wijzigingen<br />
in de samenstelling van de commissie. Deze is:<br />
• Provincie Noord-Holland - mw. M. Wessel,<br />
• Gemeente Amsterdam - E. Buijs,<br />
• Gemeente Blaricum - vacature,<br />
• Gemeente Bussum - W. Oosterhuis,<br />
• Gemeente Hilversum - G.J. Roozeboom,<br />
• Gemeente Huizen - P.E. van Rooy,<br />
• Gemeente Laren - F. Kamphuis,<br />
• Gemeente Naarden - A.P. Koks.<br />
Vrijwilligers<br />
Bij de stichting werken verschillende groepen<br />
vrijwilligers. Enkelen doen op kantoor klussen waar<br />
de medewerkers niet aan toekomen. In de terreinen<br />
zijn diverse vrijwilligers actief in het beheer.<br />
Deels zijn dat scholieren die voor één dagje komen<br />
en medewerkers van bedrijven voor wie het een<br />
personeelsuitje is. Andere beheervrijwilligers in<br />
het terreinbeheer komen met regelmaat een dag<br />
werken, meestal in vaste groepjes. Ook zijn er<br />
vrijwilligers die een taak hebben in de educatie,<br />
en bijvoorbeeld bezoekers rondleiden. Andere<br />
vrijwilligers doen al dan niet in verenigingsverband<br />
onderzoek in de terreinen.<br />
De jaarlijkse bijeenkomst voor de ruim honderd<br />
vrijwilligers vindt in december plaats in de<br />
Infoschuur bij de Natuurbrug. Er wordt teruggeblikt<br />
op het werk van onder andere de natuurbrugvrijwilligers,<br />
een relatief nieuwe loot aan de<br />
vrijwilligerstak.
32<br />
B I J L A G E 1<br />
Beheervrijwilligers<br />
In de terreinen zijn de volgende groepen en personen<br />
op reguliere basis werkzaam:<br />
• Vereniging Anna’s Hoeve, die met haar vrijwilligersgroep<br />
en andere incidentele groepen 126 mensuren<br />
onderhoudswerk verricht in natuurgebied Anna’s<br />
Hoeve;<br />
• de Oude-Loods-vrijwilligers, twee mensen die een<br />
werkloods van de stichting als uitvalsbasis gebruiken<br />
en elke maandag op de heide werken;<br />
• mevrouw Van Es, die jaar in, jaar uit, afval verwijdert<br />
uit het Spanderswoud;<br />
• de Bussummerheide-vrijwilligers, tevens werkzaam<br />
op de Fransche Kampheide, die elke donderdag<br />
bezig zijn met het open maken van verboste heide;<br />
• Detox-Utrecht, die garant staat voor wekelijks een<br />
dagdeel werkzaamheden;<br />
• Werkgroep Landschapsbeheer Nardinclant, die<br />
gedurende vijf dagen, verspreid over het jaar,<br />
verjongingsplekken maakt in het Spanderswoud<br />
en in het bos van de Naarder Eng, vergraste<br />
leemkuilen op de Tafelbergheide plagt en de<br />
kalkgraslandjes in Zanderij Crailo maait;<br />
• de Laer-groep, een groepje van drie mensen,<br />
soms aangevuld met tijdelijke vrijwilligers van<br />
de Vluchtheuvel, dat elke woensdag allerhande<br />
werkzaamheden verricht in de bosrijke omgeving<br />
van het groepsverblijf ’t Laer op de Zuiderheide.<br />
Onder leiding van medewerkers verrichten de<br />
volgende groepen divers kleinschalig natuurbeheer:<br />
Scouting Hilfertheem, leerlingen van de Montessorischool<br />
Laren, Lions ’t Gooi, jongeren van Halt,<br />
De Hoeksteen, BAM Neelissen en Van Egteren, Laer<br />
en Berg, de Woudhijgers, de Jeugdkerk uit Huizen,<br />
het BOT-team, leerlingen van het Willem de<br />
Zwijgercollege, Landschap Noord-Holland, Rotary<br />
Naarden-Bussum, Rotary Laren-Blaricum, de<br />
kampeerders van de Franse Kamp, buurtbewoners<br />
uit de omgeving van de Vliegheide en het Kamrad,<br />
medewerkers van NIKE, leerlingen van de Internationale<br />
School Hilversum, leerlingen van het Vituscollege<br />
en leerlingen van basisschool De Hoeksteen.<br />
Educatievrijwilligers<br />
In de educatie zijn de volgende vrijwilligers actief:<br />
• de Schaapskooivrijwilligers, die elke zondagmiddag<br />
met twee personen de voorlichting in de schaapskooi<br />
verzorgen, personen uit een pool van veertien<br />
IVN-natuurgidsen die ieder 7 tot 21 middagen<br />
dienst hebben;<br />
• de Jeugdwerkgroep van het IVN, die het educatieve<br />
programma bij groepsverblijf ’t Laer verzorgt;<br />
• de Laarder-Wasmeer-groep van het IVN, die<br />
tijdelijk ‘in ruste’ is, wegens de bodemsanering;<br />
• de Vogelwerkgroep Laarder Wasmeer, leden van de<br />
Vogelwerkgroep Het Gooi en Omstreken, eveneens<br />
tijdelijk ‘in ruste’ wegens de bodemsanering;<br />
• de Natuurbrugvrijwilligers, een groep van 20<br />
IVN-natuurgidsen, die elke tweede en vierde<br />
zondag van de maand in de Infoschuur te vinden<br />
zijn voor het beantwoorden van vragen en het<br />
geven van presentaties en rondleidingen.<br />
Onderzoeksvrijwilligers<br />
In het verslagjaar 2004 zijn de volgende groepen en<br />
individuen actief in het natuuronderzoek:<br />
• leden van de Koninklijke Nederlandse<br />
Natuurhistorische Vereniging (KNNV), die de<br />
natuurontwikkeling in Zanderij Crailo monitoren;<br />
• de heer W. Briër, die planten en paddestoelen<br />
inventariseert;<br />
• de heer F. Stegehuis, die planten en korstmossen<br />
inventariseert;<br />
• leden van de Roofvogelwerkgroep Het Gooi en<br />
Omstreken, die roofvogels inventariseren en ringen;<br />
• leden van de Vogelwerkgroep Het Gooi en<br />
Omstreken, die nestkastonderzoek doen en in<br />
2004 een inventarisatie uitvoeren naar broedvogels<br />
in de noordelijke heidevelden;<br />
• de heren B. Walet, G.C.L. Vlamings en A. Boelsma,<br />
die archeologische veldinventarisaties uitvoeren;<br />
• de heer J.J.W. Wijsman, die onderzoek doet naar<br />
het voorkomen van de Boommarter in het Gooi<br />
• de heer R. Bekenkamp (e.a.), die de vleermuizen<br />
op het landgoed De Monnikenberg inventariseert;<br />
• de heer J. Schaffers, die de <strong>Goois</strong>e heideterreinen<br />
inventariseert op nachtvlinders.<br />
Kantoorvrijwilligers<br />
Na het vertrek van twee kantoorvrijwilligers<br />
is er nog één vrijwilliger actief op het secretariaat.<br />
Dit is mevrouw B. (Bertie) Wedman-Brand, die<br />
secretariaats- en archiefwerk verzorgt.<br />
Mevrouw I. (Ineke) van der Linde verzorgt de eindcontrole<br />
van tekst en opmaak van de Nieuwsbrieven.
33<br />
B I J L A G E 2<br />
Grondoverdrachten<br />
In 2004 worden geen percelen verkregen in erfpacht dan wel uit legaat. Wel zijn de volgende percelen<br />
aangekocht, verkocht, geruild en gekregen:<br />
Gemeente Kadastrale aanduiding Oppervlak Betreft<br />
(sectie, nummer, deel) (hectare.are.centiare)<br />
Aankoop<br />
Huizen B 7594 0.10.85 Perceel bosgrond<br />
Huizer Eng<br />
B 7595 0.08.00 Perceel bosgrond<br />
Huizer Eng<br />
Laren A 5374 0.88.85 Perceel bosgrond<br />
en dienstwoning<br />
De Monnikenberg<br />
Ruil (gegeven)<br />
Laren G 4434 (deel) 0.27.40 Perceel grond<br />
Natuurgebied Postiljon<br />
Ruil (verkregen)<br />
Laren G 4439 (deel) 0.59.00 Percelen grasland<br />
bosgrond en zandweg<br />
Natuurgebied Postiljon