Ik had een neef in Den Haag - Vijfeeuwenmigratie.nl

VI
Cl
::::r
(1)
::::J
(1)
0....
(1)
SlJ
::::J
0....
(1)
...,
VI
90
Een onuitwisbaar Indisch stempel
Boven de deur van het voormalige gebouw van
de Rotterdamsche Lloyd aan de Korte Vijver­
berg staat een zandstenen beeld van een Javaanse
vrouw van vorstelijke bloede.! Het beeld
symboliseert de roepende stem van Insulinde.
Wanneer we onze blik omhoog richten, ontwaren
we onder de dakrand een aantal beelden,
die de steden verpersoonlijken die de Rotterdamsche
Lloyd op haar reis naar Indië aandeed.
Achter de vrouw die Marseille verbeeldt, zien
we een trein en een boot: de aankomst van de
Lloyd Rapide in de Franse havenstad en het
vertrek van de boot naar Indië. Aankomen en
vertrekken. Treffender valt het migrantenbestaan
niet te karakteriseren.
De stem van Insulinde klonk in Nederland
waarschijnlijk nergens zo helder als in Den
Haag. Vóór de Tweede Wereldoorlog kwamen
duizenden verlofgangers een aantal maanden
naar Den Haag om nieuwe energie op te doen
en vestigden oud-Indiëgangers zich er defini­
tief na hun pensionering. Na de Japanse bezetting
en de Indonesische vrijheidsstrijd zagen
vrijwel alle Nederlanders zich, vanwege de onhoudbare
situatie in de nieuwe republiek Indonesië,
op den duur genoodzaakt het land te ver­
laten. 2 Tienduizenden streken in de residentie
neer. De bekende schrijver Tjalie Robinson zei
ooit getroffen te zijn door de volledigheid waarmee
60.000 naoorlogse Indische Nederlanders
in het levensbeeld van de stad waren opgeno­
men. Hij wees echter ook op de Indische mensen
die hier al drie, vier generaties woonden en
nog steeds te herkennen waren aan hun accent,
hun eetgewoonten en hun attributen uit het
oude Indië. Zij drukten een onuitwisbaar In­
disch tjap (stempel) op het stadsbeeld. 3
Dat getal van 60.000 Indische Nederlanders,
die overigens niet allemaal in Nederlands-
Indië waren geboren, is gebaseerd op de be­
schikbare gegevens tot en met 1960.4 Tot mei
1952 kwamen er 41. 000 Indische nieuwkomers
naar Den Haag; vijf jaar later was dit aantal op­
gelopen tot 55.000 en in 1960 werd een aantal
van ruim 63.000 personen geteld. s We moeten
ons bij al deze getallen wel bedenken, dat er na
de oorlog nog jarenlang mensen naar Indonesië
vertrokken, dus het aantal Haagse 'blijvers'
valt lager uit. Tussen 1945 en 1952 vertrokken
23 .000 personen (van wie een deel uiteraard
terugkeerde). In de periode 1952 tot 1957 betrof
het een aantal van zesduizend personen, ter­
wijl in de drie jaar daaropvolgend slechts 1.396
mensen de stap waagden. Wanneer we degenen
die naar Indonesië vertrokken in minde­
ring brengen op degenen die zich nieuw in Den
Haag vestigden, komen we voor de hele naoor­
logse periode (tot 1960) op een aantal van
33.000 Indische nieuwkomers.
Het stempel van Den Haag als de w eduwe van
Indië is anno 1998 nog altijd niet vervaagd. Toch
loopt het aantal Indische inwoners gestaag terug.
De eerste generatie sterft langzaam uit en
hun kinderen voelen niet altijd dezelfde band
met Den Haag als hun ouders en trekken weg.
De verschuivende verhoudingen vallen goed af
te lezen aan de huidige cijfers over het aandeel
van Indische mensen in de Haagse bevolking.
In hedendaagse tellingen zijn Indische Nederlanders
te traceren op 'geboorteland' en 'geboor­
teland ouders'. We krijgen dus zowel de eerste
als de tweede generatie in beeld. 6 Wat daarbij
in de eerste plaats opvalt, is dat niet Den Haag
(23.915) , maar Amsterdam (29.760) de meeste
Indische mensen binnen haar gemeentegren­
zen heeft. Met name de tweede generatie is
daar omvangrijker. Verhoudingsgewijs staat
Den Haag overigens nog steeds nummer één: