Ik had een neef in Den Haag - Vijfeeuwenmigratie.nl

Brigadier G .J . Spaay van
de vreemdelingendienst
was een graag geziene
gast in de Chinese restau­
rants. De 'consul van de
Chinezen' zit hier voor
restaurant Insulinde
op de Thomsonlaan in
februari 1956. [SFA]
61
de recordprijzen van 1931-1932 enkele jaren later
al niet meer gehaald. Een pindaventer was
in 1936 blij als hij aan het eind van de week} 4,­
had verdiend. Veel Haagse Tchekiang-Chinezen
bleven zich dan ook op de handel in kleedjes
en kantwerk richten, waarmee zij bedui­
dend meer verdienden. 4
Dat men bij het schatten van de welstand van
de Chinezen niet altij d moest afgaan op hun ui­
terlijk en kleding valt op te maken uit een verhaal
van brigadier Spaay van de Haagse vreemdelingendienst.
5 Toen hij een in zijn ogen
kwijnend pindamannetje oppakte voor trans­
port naar China, vond hij bij fouillering op het
bureau een bedrag van achtduizend gulden op
diens magere lijf. Overigens was al eerder aan
het licht gekomen dat 'minvermogende' uitge­
zette Chinezen op volle zee ineens over veel
geld beschikten. Volgens Spaay waren het
'handelaren in het kwadraat' en waren er op de
wereld geen spaarzamer en harder werkende
lieden te vinden.
Consul van de Chinezen
Staan ze op verlies of op winst? Uit geen en­
kel gebaar is het op te maken. Onbewogen
staren ze naar hun spel. Een van die niet meespelende
Chinezen, die - even onbewogenachter
de kring loopt en over de gebogen rug­
gen de kansen bekijkt, mompelt een paar
woorden. Niemand reageert. Drie, vier ronden
gaat het spel verder. Dan kiest het geluk
onverwacht de zijde van de enige niet­
Chinees in dit zwijgende gezelschap. Op
onverklaarbare wijze leggen de Chinezen de
figuren weg, die de gastspeler nodig heeft.
De glimlach om zijn lippen verraadt dat het
hem voorspoedig gaat. Serie na serie maakt
hij vol. Het einde van dit spel Mah-Yong
komt snel. De Chinezen springen plots op,
lachen en kloppen de winnaar op de schou­
ders. 'Spaay van de politie gewonnen.
Politie spelen sterk vandaag.'6
In een beschrijving van de vroegere Chinese
gemeenschap in Den Haag mag een portret van
brigadier G.J. Spaay niet ontbreken. Hij kwam
in 1936 bij de vreemdelingendienst werken en
werd vrijwel direct belast met het toezicht op
de Chinezen. Nog steeds verschijnt er bij veel
van hen een glimlach om de lippen als zijn
naam valt en herinneren zij zich hoe Spaay altijd
present was op hun bruiloften en partijen.
Hij wist als geen ander hoe moeilijk het voor
de Chinezen was om in een vreemd land een
nieuw bestaan op te bouwen, in een cultuur die
zo veel verschilde van wat zij gewend waren.
Daarom hielp hij hen met het invullen van
formulieren en het regelen van de huur en
zorgde hij in de oorlog voor rijst, bonnen,
steun en onderdak. Toen een voorman van
69 Chinese pindaventers, die bij het Gewestelijk
Arbeidsbureau stonden ingeschreven,
vroeg of zij gehoor moesten geven aan de oproep
van de Duitsers om bunkers te bouwen in
Hoek van Holland, antwoordde Spaay dat ze
dat niet moesten doen. Dus gingen ze niet. Hij
was hun raadgever, hun consul, en in de loop
der jaren groeide er een bijzondere verstand­
houding tussen de brigadier en de Haagse
Chinezen. Als blijk van genegenheid lieten
zij hem zo nu en dan een spelletje mahjong
winnen.
Als brigadier bij de vreemdelingenpolitie had
Spaay tot taak de Chinese vreemdelingen
nauwlettend in de gaten te houden. Er mocht
dan wel eens iemand in de cel terechtkomen,
Spaay begreep dat je met een vijandige opstelling
niets te weten kwam, dus probeerde hij
contact met hen te krijgen. Daarin slaagde hij
wonderwel. 7
Tot in de jaren zestig treffen we in de verslagen
van de vreemdelingenpolitie zinnetjes aan
over het toezicht op de Chinezen-kolonie.
Meestal de standaardzin: 'Het gebruikelijke
toezicht op de Chinezen-kolonie gaf geen re­
den tot bijzondere opmerkingen.' De jaarlijkse
controle vond plaats in de nacht van de 24ste
of 25ste december. Voor het kantoor van de
vreemdelingendienst, op de Laan Copes van
Cattenburch nummer 3, kwamen dan vijf
patrouillewagens voorrijden waar de 'turfbri­
gade' instapte. Vervolgens reden de rechercheurs
naar de nauwe straatjes waar de Chine­
zen woonden en waar een doordringende geur
hing van gebrande suiker en gebakken nootjes.