Ik had een neef in Den Haag - Vijfeeuwenmigratie.nl

11
na kon worden verlengd. Wie zich vervolgens voorgoed wilde vestigen, ondervond
nauwelijks tegenwerking. Dat veranderde pas tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen
de controle aan de grenzen toenam. Aanleiding was de grote stroom Belgische
vluchtelingen en de angst voor infiltratie van buitenlandse revolutionairen. Aan de
bepalingen in het Vreemdelingenreglement van 1918 lagen echter dieperliggende
oorzaken ten grondslag. De belangrijkste waren de toegenomen invloed van de
staat op de economie en de verbreiding van het algemeen kiesrecht. Hierdoor kreeg
de staat, die de werkloosheidsuitkeringen ging financieren, meer belang bij het af­
schermen van de arbeidsmarkt tegen vreemdelingen, met name in tijden van eco­
nomische tegenspoed. 2 Het in bepaalde gevallen voorrang geven aan Nederlanders
werd vanaf 1918 mogelijk door een uitgebreid visumstelsel. Een visum werd alleen
afgegeven wanneer de arbeidsmigrant geen bedreiging vormde voor de positie van
Nederlandse arbeiders. Hoewel de visumplicht voor de meeste landen na een paar
jaar weer werd afgeschaft, bleef zij voor Duitsland tot 1926 van kracht. Dienstbodes
werden overigens uitgezonderd van de maatregel, omdat aan hen in Nederland een
groot gebrek bestond.
Het afschaffen van de toelatingsregels in de tweede helft van de jaren twintig was
van korte duur. Met het uitbreken van de crisis in 1930 werkten ambtenaren druk
aan een nieuwe regeling, ditmaal in de vorm van een wet. Die kwam er in mei 1934.
Voortaan moesten werkgevers die vreemdelingen in dienst wilden nemen een ver­
gunning aanvragen bij het Ministerie van Sociale Zaken. Sommige werkgevers van
buitenlandse herkomst, zoals Italiaanse terrazzowerkers en joodse vluchtelingen
in de confectie, omzeilden de nieuwe wet door landgenoten die bij hen werkten als
zelfstandig ondernemer te laten registreren. In andere sectoren bleek het onmoge­
lijk om Nederlanders op grote schaal aan het werk te krijgen in banen die daarvóór
door buitenlanders waren bezet. Het gevolg was, dat de immigratiebeperkingen
voor bepaalde sectoren langzaamaan soepeler werden toegepast. Dit beleid zou
ook na de Tweede Wereldoorlog in grote lijnen hetzelfde blijven. 3
Nieuwkomers nader beschouwd
In 1998 maken buitenlanders 4,3 procent uit van de Nederlandse bevolking, een
aanzienlijk lager percentage dan tijdens de zeventiende eeuw, toen het om zo'n
tien procent ging. In die periode van economische voorspoed was de komst en ves­
tiging van immigranten van grote betekenis voor de Nederlandse economie. Dat lag
anders in de decennia vanaf 1848. Kijken we naar het aandeel vreemdelingen op de
Nederlandse bevolking, dan zien we het percentage vanaf het einde van de acht­
tiende eeuw dalen van 6 procent naar minder dan 2 procent omstreeks 1870. Daarna