Statuten en reglementen* - PvdA

Bepalingen over de besluitvorming in de partij
In de voorgestelde reglementen zijn veel uitgebreidere bepalingen dan in de huidige reglementen opgenomen
over de besluitvorming in de partij. Er zijn ook enkele veranderingen:
• Het was een brede wens dat verankerd wordt dat bij het stemmen over een voorstel waarbij diverse amendementen
aan de orde zijn de stemming gebeurt in volgorde van verstrekkendheid.
• Amendementen die alleen tot doel hebben een voorstel of een gedeelte daarvan te schrappen, krijgen voortaan
een andere behandeling. Ze worden gezien als een aankondiging om over een voorstel of een gedeelte
ervan apart te stemmen. Daartoe moet wel eerst bekend zijn hoe het uiteindelijke voorstel of de resulterende
tekst luidt. Dat betekent dat dergelijke schrapvoorstellen niet meegaan in de reeks amendementen, maar
pas bij afsluitende stemmingen over een deel of het geheel van een voorstel worden afgehandeld.
• Moties die een gevoelen uitdrukken zijn niet door anderen amendeerbaar, al staat het indieners vrij om hun
motie nog aan te passen voordat er over gestemd wordt. Natuurlijk kunnen anderen, bijvoorbeeld degene
aan wie de boodschap is gericht, aangeven dat een motie voor hen aantrekkelijker (of uitvoerbaar) wordt als
er wijzigingen in worden aangebracht, maar het is aan de indieners om dergelijke verzoeken al dan niet te
honoreren.
• Als in de aanloop naar de besluitvorming (dat kan vooraf zijn aan de vergadering, maar ook tijdens de vergadering)
over een voorstel door de indiener van een voorstel amendementen van anderen worden overgenomen
(geheel of ten dele), dan zijn die wijzigingen vanaf dat moment onderdeel van het voorstel. Vooral
tijdens congressen heerst veel verwarring over de status van het "oorspronkelijk voorstel" in relatie tot al dan
niet overgenomen amendementen en preadviezen waarin aanpassingen zijn verwerkt ("wie is er voor het
preadvies?"). Uiteraard moeten de aangebrachte wijzigingen helder blijven tijdens de behandeling en er zijn
bepalingen opgenomen dat degenen die een amendement hebben ingediend op het oorspronkelijk voorstel
de gelegenheid moeten hebben na te gaan of ze dat amendement nog willen handhaven of iets wijzigen
(intrekken mag ook natuurlijk).
• Om geen verwarring te hebben tijdens een vergadering, is de eerste ondertekenaar van een voorstel, een
motie of een amendement degene die bepaalt of het in stemming komt, aangepast wordt, wordt teruggetrokken
of anderszins. Soms worden voorstellen gedaan door indieners die er gezamenlijk over beraadslaagd
hebben en dan zullen ze ook afspraken moeten maken wie de eerste ondertekenaar is en hoe die
eventueel tactisch moet manoeuvreren of tijdig even overleg moet plegen. Vooral bij congressen, door de
wijze van voorbereiden, fungeren veel ondertekenaren van een voorstel, motie of amendement als ondersteuners
en feitelijk niet als mede-indiener.
Bepalingen over de ledenraadpleging
Het instrument ledenraadpleging wordt nog nader geëvalueerd door de Commissie Evaluatie Ledendemocratie,
maar op enkele punten was een wijziging nu al hard nodig.
Om deel te kunnen nemen aan een ledenraadpleging heeft een kandidaat ondersteunende handtekeningen
nodig. In de huidige reglementen was niet duidelijk dat die handtekeningen moeten komen van leden die
gerechtigd zijn aan de ledenraadpleging zelf mee te doen: dat is nu wel vastgelegd.
Dan was er bij elke ledenraadpleging de vaste drempel om minstens 50 geldige handtekeningen ter ondersteuning
te overleggen. Dit aantal is bij landelijke ledenraadplegingen verhoogd tot 100, maar bij ledenraadplegingen
in afdelingen die kleiner zijn dan 500 leden gesteld op 10% van het ledental.
Als het gaat om de ledenraadpleging voor lijsttrekker of voorzitter (andere mogen niet), dan gelden er zwaardere
eisen aan degenen die kandidaat willen zijn dan als het gaat om een plaats in het bestuur of op een kandidatenlijst.
Tegen de achtergrond van de vastgestelde profielschets kunnen kandidaten die onvoldoende voldoen aan
de eisen uit de profielschets geweigerd worden. Kandidaten kunnen tegen zo´n beslissing in beroep gaan.
Bepalingen over de kandidaatstelling
De kandidaatstelling voor vertegenwoordigende functies is een gevoelige zaak in de partij. Er spelen persoonlijke
belangen naast partijbelangen. Bij het formeren van een fractie gaat het altijd om het zoeken van een goed
evenwicht in de nieuw te vormen fractie, naast de beoordeling van de individuele kwaliteiten van elke kandidaat.
De nieuwe reglementen kennen zes aparte delen voor het voorbereiden van en deelnemen aan verkiezingen,
148 Congresvoorstellen
voor elk soort verkiezing één. De gang van zaken bij de verschillende procedures is zo goed mogelijk met elkaar
in overeenstemming gebracht. De systematiek in deze zes delen komt overeen.
Ten opzichte van de huidige reglementen zijn er de volgende veranderingen:
• In principe is het bestuur van de geleding die een kandidatenlijst vaststelt verantwoordelijk om de ontwerpkandidatenlijst
voor te bereiden, op te stellen en te verdedigen. Zo´n bestuur kan zich laten bijstaan door
anderen, maar dat is voor de bevoegde vergadering niet van belang: die heeft alleen te maken met het
bestuur. Als de bevoegde vergadering (eventueel op voorstel van het bestuur) dat wenst, of als het aantal
beschikbare bestuursleden om de kandidaatstelling voor te bereiden minder dan drie bedraagt, dan worden
de taken bij de kandidaatstelling overgenomen door een onafhankelijke kandidaatstellingscommissie. In dat
geval stelt de bevoegde vergadering die onafhankelijke kandidaatstellingscommissie ook zelf samen en heeft
het bestuur alleen een faciliterende rol.
• Er kunnen zich kandidaten melden van wie het bestuur of de onafhankelijke kandidaatstellingscommissie
als oordeel heeft dat deze absoluut niet in de procedure mogen worden meegenomen. Dergelijke kandidaten
kunnen bij de huidige reglementen bezwaar maken bij een bezwarencommissie. De beroepsgang blijft
bestaan, maar wordt in de nieuwe reglementen neergelegd bij de beroepscommissie. De bezwarencommissie
wordt geschrapt.
• Er is in de afgelopen jaren kritiek geweest op het partijbestuur dat kandidaten die geen lid waren van de partij
of althans niet op tijd lid waren geworden dispensatie verleende om toch op een kandidatenlijst te kunnen
staan. Deze mogelijkheid van dispensatie was niet opgenomen in de huidige reglementen, vandaar de
kritiek. Omdat er behoefte bestaat aan het instrument van dispensatie, is dat in de nieuwe reglementen
opgenomen.
• Bij het vaststellen van een kandidatenlijst komt het nogal eens voor dat de bevoegde vergadering betekenisvolle
wijzigingen aanbrengt in de lijst of grote moeite heeft met een kandidaat. Met de huidige reglementen
in de hand treedt dan een ongemakkelijke situatie op, omdat bijvoorbeeld een kandidaat keer op keer wordt
weggestemd en telkens een plaats zakt. De vergadering wil die kandidaat niet en het bestuur of de onafhankelijke
commissie staat machteloos, want men dient elke keer de kansloze kandidaat te verdedigen. Om dergelijke
situaties het hoofd te bieden, zijn in het voorstel twee instrumenten aangereikt. In de eerste plaats
kan de bevoegde vergadering een kandidaat met een tweederde meerderheid de kandidatuur ontnemen (en
dat moet gebeuren voordat die kandidaat een definitieve plaats op de kandidatenlijst is toebedeeld). In de
tweede plaats kan het bestuur of de onafhankelijke kandidaatstellingscommissie, mits er al wel een wijziging
is opgetreden bij het vaststellen van de kandidatenlijst ten opzichte van de ontwerpkandidatenlijst, de
ontwerpkandidatenlijst aanpassen. Uiteraard mag die aanpassing niet gaan over plaatsen die al door de
bevoegde vergadering zijn ingevuld.
• Het kan voorkomen dat tussen het publiceren van de ontwerpkandidatenlijst en de behandeling daarvan
door de bevoegde vergadering een beeldbepalende kandidaat moet worden geschrapt, bijvoorbeeld door
terugtrekken of overlijden. In het voorstel bestaat dan de mogelijkheid dat een kandidaat die niet in beeld
was bij de opstelling van de ontwerpkandidatenlijst deze opengevallen positie inneemt. In dat geval moet de
bevoegde vergadering er wel eerst mee akkoord gaan dat deze nieuwe kandidaat "in blessuretijd" wordt toegevoegd.
Bepalingen over deelname aan een college of de regering
In de huidige reglementen waren de bepalingen niet altijd even helder en consistent als het gaat om instemming
door de partij met deelname aan een college of de regering.
In het voorstel is één lijn getrokken. De bevoegde vergadering dient in te stemmen met het door de partij toetreden
tot een college of de regering. Dat gebeurt op basis van het onderhandelingsresultaat: het coalitieakkoord
of het regeerakkoord. Dat akkoord wordt bereikt door de fractie. Het is niet de bedoeling dat de partij op enige
wijze mee onderhandelt bij het toetreden tot een dagelijks bestuur: dat is volstrekt de verantwoordelijkheid van
de fractie.
De noodzaak van instemming komt voort uit de betekenis die wij hechten aan het verkiezingsprogramma. Na
de onderhandelingen ligt er immers een coalitieakkoord of regeerakkoord en wat daarin staat gaat voor op wat
er in het eigen verkiezingsprogramma is geregeld. Door in te stemmen met deelname aan college of regering
wordt bekrachtigd dat het coalitieakkoord of het regeerakkoord voorgaat, en dat overigens natuurlijk het verkiezingsprogramma
van kracht blijft voor zaken die niet in het akkoord geregeld zijn.
Congres 21 en 22 januari 2012 149