Apeldoorn - #1 (16.46 MB) - Educom Communicatie

52
toekoMstMuziek “Mijn bemoeienis met Apeldoorn gaat terug naar het begin
van de jaren negentig, toen ik in de jury zat van de internationale Europan-prijsvraag
voor pas afgestudeerde architecten. Apeldoorn deed mee met als opgave het herontwikkelen
van het gebied van het voormalige landgoed Welgelegen, inmiddels een
zieltogend industriegebied. De jury zag geen prijswinnend ontwerp. Om te praten
over deze teleurstellende uitslag organiseerde de gemeente een openbaar debat. Toen
heb ik op tafel gelegd dat de stad veel sterker uit zou moeten gaan van haar eigen
cultuurhistorische kracht, van haar residentiële karakter. Het terugplaatsen van de
obelisk van Het Loo noemde ik toen als toetssteen, waar we overigens nog steeds op
wachten. Wat ik toen ook aan de orde heb gesteld, is dat het gebied Kanaaloevers als
één integraal plan moest worden aangepakt, als een gebied met één samenhangende
identiteit. De prijsvraag was voor een te geïsoleerd gebied uitgeschreven, waardoor
de inzenders niet tot een vanzelfsprekend en overtuigend plan konden komen. Dat
heeft de gemeente toen ter harte genomen en ze heeft opdracht gegeven aan Achterberg
en mij om het integrale Masterplan te ontwikkelen”.
“Dat plan kreeg de naam ‘Beeldvisie Kanaaloevers, nieuw leven in een verlaten gebied’.
De basis was het cultuurhistorische verleden. Wij stelden ons de vraag waarom
dit gebied eruit ziet zoals het eruit ziet. Wat is de historische en stadsmorfologische
achtergrond. We gingen wroeten in historische archieven. We wilden een stedelijke
sfeer creëren, zonder de indruk van een stad te willen wekken. Geen stadspoorten,
want die heeft Apeldoorn nooit gehad. Het is altijd een residentiestad geweest, met
een ‘formeel’ netwerk van lanen en een informeel netwerk van paden en veldweggetjes.
Het kanaal snijdt daar als een volstrekt autonoom element doorheen. Het
moet de slagader zijn, die de twee oevers met elkaar verbindt. Een belangrijke kant
van het kanaal is de bevaarbaarheid. Voor de levendigheid van dit stuk binnenstad
is scheepvaart eigenlijk onmisbaar. Natuurlijk is dat toekomstmuziek, maar in ons
project worden nu al de nodige voorzorgsmaatregelen genomen. Zo is de fiets en
voetgangersbrug De Freule afgestemd op een doorvaarthoogte voor recreatievaart,
en wordt het ophaalmechaniek in de brug in de Molenstraat weer bedrijfsklaar
Vissers aan het Apeldoorns Vissers aan het Kanaal. Apeldoorns Kanaal.
gemaakt. Het gemeentebestuur van Apeldoorn toont daarmee haar toekomst gerichte
blik, maar het laat ook zien dat men kiest voor een levende benadering van cultuurhistorie:
geen eerherstel voor het kanaal zonder scheepvaart.”
zwAAn-kleef-AAn “Politiek Apeldoorn ontving de plannen aanvankelijk met
een zekere scepsis. Niet iedereen zag de kansen van de Kanaaloevers. Ook projectontwikkelaars
waren aanvankelijk aarzelend. Net zoals het stationsgebied had ook het
kanaal aanvankelijk een negatief imago. Maar dit wantrouwen ebde stap voor stap
weg toen het plan succesvol bleek. Aanvankelijk dachten projectleider Huub Selen en
ik aan een uitvoeringsperiode van tien tot vijftien jaar voor de herontwikkeling van
de kanaaloevers, maar paradoxaal zorgde het succes voor een verlenging. Er kwam
een zwaan-kleef-aan effect, waardoor het plangebied steeds groter werd. We gaan nu
uit een plantijd van twintig jaar, en we zitten nu bijna op de helft van de uitvoering.
Het succes van de kanaaloevers heeft voor een mentaliteitsverandering gezorgd. Vijftien
jaar geleden ontmoette ik weinig mensen die trots waren op Apeldoorn. Men
zag niet wat voor fraais men in huis had. Bij het woord monument dacht men aan
een ver verleden. Men had geen oog voor de architectuur uit een recenter verleden.
Door steeds over dit soort zaken te spreken, probeerden we een bijdrage te leveren
aan het cultuurhistorische bewustzijn.”
“Elke stad is anders. Er is geen algemeen model voor stedelijke herontwikkeling.
Een aanpak kun je nooit overplanten naar een andere stad. Toen ik hier kwam,
begon ik met goed rondkijken, praten en lezen over de stad. Zo ontdekte ik dat
er steeds pogingen werden gedaan om van Apeldoorn een andere stad te maken,
dan de stad die ze door historische ontwikkeling is geworden. Deze moderniseringsdrang
maakt velen blind voor de eigen kracht. Die kracht heeft in gelijke mate
betrekking op het begrip conventie als op het begrip interventie. Elke stad moet het
recht claimen op haar eigen soort conservatisme en haar eigen soort moderniteit.
In Apeldoorn liggen we op koers: wedden dat er binnen twintig jaar weer schepen
varen op het kanaal?” «