Nieuwsbrief 2013-03 (april).pdf - Ivn

NIEUWSBRIEF
29 april 2013
Hij zit niet in het bestuur, maar op de achtergrond is Niek Gossens uit Beertsenhoven één
van de belangrijkste steunpilaren van IVN Heuvelland. Daarom heel veel positieve reacties
van IVN-ers toen bekend werd dat Niek een koninklijke onderscheiding zou ontvangen.
Koninklijke onderscheiding voor Niek Gossens Bert Verton
Voor Niek was het een volslagen verrassing toen vrijdagochtend 26 april burgemeester
Van den Tillaar van de gemeente Gulpen-Wittem hem een koninklijke onderscheiding
kwam bezorgen. “Heksen” noemde hij zijn kleindochter Claire en overbuurvrouw Hilde,
want zij hadden reeds vorig jaar het proces in gang gezet, maar wel alles voor Niek
verborgen weten te houden.
Lid in de Orde van Oranje-Nassau, zo mogen we Niek voortaan noemen. Dit vanwege zijn
grote verdiensten voor onder meer de Postduivenvereniging, de Buurtvereniging, het
Brand museum, de Heemkundevereniging en natuurlijk het IVN. De liefde voor de natuur
heeft Niek vooral van meester Giessen, waar hij op enthousiaste wijze over kan vertellen.
Het werd een drukke dag voor Niek. 's Avonds werd nog een verrassingsfeestje voor hem
georganiseerd, waar ook tal van zijn natuurvrienden hem kwamen feliciteren en toezingen.
Niek, nogmaals van harte proficiat!

AGENDA
Zaterdagmiddag 18 mei
Met de kinderen op zoek naar fossielen in Groeve 't Rooth. Meer informatie en aanmelden
bij Maria Mobers.
Zondag 9 juni
Voorjaarsexcursie naar Breinigerberg (D) o.l.v. Bert Verton. Carpool om 9:30 uur vanaf
het grote parkeerterrein te Wittem.
Vrijdag 30 augustus
Het jaarlijkse uitstapje voor leden en donateurs van IVN Heuvelland is wat later in het jaar
dan gebruikelijk, want we wachten dit keer op de bloei van de Gentianen.
Plantago
Plantengroep Plantago trekt erop uit op 9 mei, 23 mei, 6 juni en 20 juni. Nadere
informatie en aanmelden bij Tonnie Kleijnen.
Natuurtochten Joost
Joost maakt natuurtochten op 3 mei, 17 mei, 31 mei en 14 juni. Interesse? Neem dan
even contact op met Joost van Koppen.
Zomeravondwandelingen
De befaamde zomeravondwandelingen vanuit Wijlre o.l.v. Hub Sluijsmans worden weer
gehouden elke dinsdagavond in juli en augustus (in totaal 9 keer).
De meest actuele informatie vindt u altijd op de website van IVN Heuvelland.
Witte paarse dovenetels
“Nooit eerder gezien” zei Hub
Sluijsmans, toen hij deze foto
toonde. En dat wil wat zeggen,
want Hub loopt al ruim 50 jaar
mee bij het IVN.
Hub maakte dit plaatje in de
omgeving van zijn woonplaats
Wijlre. De witte exemplaren zijn
GEEN witte dovenetels, maar
albino's van de paarse dovenetel.
Een leuke en bijzondere vondst!
IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid, afdeling Heuvelland
Secretaris: Bert Verton, Burg. Petersstraat 2, 6321 DD Wijlre, Tel. 043-4506066, bert@verton.nl

Ons lid Joost van Koppen uit Margraten is reeds acht jaren actief met een jeugdgroepje
genaamd de Plateautrappers. Zijn gedachte is: “wie de jeugd heeft, heeft de toekomst.
Het IVN vergrijst, van onderuit MOET nieuw enthousiasme komen”. Uiteraard zijn we het
100% eens met deze visie en wij zijn dan ook erg verheugd dat de Plateautrappers deel
zullen gaan uitmaken van IVN Heuvelland!
Plateautrappers naar IVN Heuvelland Joost van Koppen
Sinds 8 jaar bestaan de Plateautrappers, de pubergroep van het voormalige IVN
Margraten. Na het einde van het IVN Margraten ondergebracht bij de VTN te Cadier en
Keer en nu sluiten we ons aan bij IVN Heuvelland.
De pubergroep was een logisch vervolg op de kindergroep van het IVN Margraten die al
jaren floreerde met Liny Pelzer als kartrekker. Als we pubers kunnen boeien vormen die
wellicht later in het volwassen stadium nieuw kader voor jong natuurbesef en jonge
natuurverenigingen!
Beuken planten in d`r Villenderboesj met Staatsbosbeheer(24-3-2007). Het
was een mysterieuze mistige dag en prima plantweer. De kinderen waren
erg verbaasd dat het zo moeilijk was om een gat te graven in de stenige
bosgrond. Na gedegen uitleg van de boswachter hebben ze maar liefst 70
nieuwe beukenboompjes geplant. (Foto: Josien van Boekel)
Twee jaar geleden zijn 5 tot 6 kids 17/18 jaar geworden en onvermijdelijk afgehaakt: ze
krijgen dan banen, vriend/vriendin, gaan studeren, er is geen tijd meer. Sindsdien is het
groepje kleiner en aanmerkelijk jonger: kernleeftijd is nu 10 tot 14 jaar. Het zijn nu alleen
maar jongens.
Basisprincipe voor “de organisatie” is een minimum aan voorbereiding en een maximum
aan plezier. We houden het simpel.
Heel belangrijk is frequent activiteiten aan te bieden en niet verwachten dat iedereen
komt; het is onhaalbaar voor de jeugd om er altijd te zijn. Gevolg is dat er nu ook wel met
3 kids op pad gegaan wordt, en met veel plezier.

Een greep uit onze activiteiten door de jaren heen:
• 's morgens héél vroeg herten kijken
in de Ardennen
• excursie Van Tienhovenmolen
• dropping
• bos planten
• hagen knippen
• wilgen knotten
• poelen aanleggen/opschonen
• nestkasten ophangen voor steenuiltjes
• zoeken met een bat detector
• vuilnis in de natuur opruimen
• dassen kijken
• grotavonturen
• musea bezoeken: hortus Leiden,
zoölogisch museum in Luik,
natuurhistorisch museum Maastricht,
Naturalis, prehistorisch dorp bij Luik
• vele avondwandelingen
• bevers zoeken langs de Maas
• vuurtje maken en dan iets te eten
bereiden
• appels rapen in de Belletboomgaard
• bezoek aan de schaapskudde op de
Sint Pietersberg
• midden in de nacht vleermuizen
vangen met Renee Janssen
• bezoek aan Huize de Beuk met uitleg
over de jacht
• uitleg over mossen en deze bekijken
onder de microscoop
• natuurquiz met prijzen en lekkere
hapjes
• natuurfilm in de bioscoop
• boompjes planten
• uilen luisteren in groot bos in een
winternacht
• volle maan wandelingen
• nestkasten timmeren
• bezoek aan Groeve `t Rooth met een
gids van de Geologische Vereniging
• wandeling Biebos en maaien en
keuvelen in het geadopteerde weitje
• avondwandeling en wild spotten in de
Hoge Venen
• struikopslag zagen in de Curfsgroeve
Kinderen nemen altijd rugzak met wat te eten en drinken mee, een klapzaag, een
snoeischaar en werkhandschoenen (verplicht). Kleding wordt altijd zeer vuil, schoenen
komen onherkenbaar terug. Via de mail maakt de leiding bekend wat er te doen is, waar
en hoe laat. We roepen op tot het meenemen van vrienden en vriendinnetjes.
Meer informatie bij joostvankoppen@gmail.com.
Opschonen en knotten bij onze poel tegenover het Rucidobos. (3-11-2007).
Hard weken maar wel vreselijk ruig. Met het waadpak aan de poel in om
uitgetrokken lisdodden naar de kant te zwieren, maaien en zagen en
daarna takkenrillen maken. Een sfeerfoto…moe en voldaan op weg
naar huis. (Foto: Josien van Boekel)

Tijdens de onlangs gehouden Algemene Ledenvergadering werd het door secretaris Bert
Verton geschreven jaarverslag over 2012 vastgesteld. Het is een vrij lang verhaal, maar
er is dan ook – de opstartfase in 2011 meegerekend – het nodige gebeurd.
Jaarverslag 2012
Oprichting
Na de opheffing van IVN Gulp & Geul (december 2010) nam Tonie
Lassauw het initiatief voor een doorstart. Al snel sloten Henri Thijssen
en Bert Verton zich bij hem aan. Juridisch bestond de voormalige IVNafdeling
echter niet meer, zodat een nieuwe vereniging moest worden
opgericht met inbegrip van de opbouw van een ledenbestand. Daarbij
ondervonden we gelukkig goede steun van zowel IVN-districtsbestuur
als IVN-consulentschap.
De formele beslissing tot oprichting van IVN Heuvelland viel aan een keukentafel te Schin
op Geul op maandag 29 augustus 2011. De eerste echte Algemene Ledenvergadering
vond plaats op 12 januari 2012 in Wijlre. Hier werd Tonie Lassauw benoemd als voorzitter
en Henri Thijssen en Bert Verton als bestuursleden. Tevens werd besloten de modelstatuten
van het landelijke IVN te gaan hanteren. Op 16 januari 2012 accepteerde het
landelijk bestuur van het IVN de nieuwe vereniging als IVN-afdeling i.o. (in oprichting). De
notariële oprichtingsakte van IVN Heuvelland passeerde op 4 april 2012 bij Notariskantoor
America te Wittem, waarna we onder nummer 55079830 bij de Kamer van Koophandel
werden ingeschreven.
Activiteiten 2011
Reeds in de aanloop tot de oprichting en tijdens de oprichtingsfase
hebben enkele activiteiten plaatsgevonden. Zo verzorgde Bert Verton
op vrijdag 10 juni 2011 voor een groep van circa 12 ex-leden van IVN
Gulp & Geul een uitstapje naar de Eifel, waarbij de Sistigerheide, de
Froschberg en NSG Griesbeuel werden bezocht. De meest bijzondere
vondst was de uiterst zeldzame honingorchis.
Op zondag 4 september 2011 leidde Henri Thijssen in het kader van de
Sterwandeling een klein groepje belangstellenden van Mechelen naar
de top van de Gulperberg. Hier kwamen meerdere IVN-afdelingen en
aanverwante clubs bijeen. Nuttig waren vooral de contacten die we
daar in het kader van de doorstart hebben kunnen leggen.
Erg veel belangstelling bleek er voor de presentatie van Bert Verton over
orchideeën in Zuid-Frankrijk op maandag 28 november 2011. Het zaaltje
in Oud Wielder zat met meer dan 35 mensen zo goed als vol. Een
geslaagde primeur voor IVN Heuvelland constateerde Henri in zijn verslag
over deze avond.
Activiteiten 2012
Tonie Lassauw
Honingorchis
De eerste maanden van 2012 hebben met name Maria Mobers, Tonie Lassauw en Bert
Verton veel tijd besteed aan het project Scharrelkids. Gepland waren twee cursusavonden
voor ouders en grootouders en enkele buitenactiviteiten met de kids erbij. Helaas meldden
zich te weinig deelnemers om deze cursus door te kunnen laten gaan.

Op 9 april 2012 verleenden we als vanouds medewerking aan de bloesemtochten
van het IKL. Henri Thijssen liep met een groep het rondje “Verborgen
Kuttingen”. Tonie Lassauw en Frans Kerssemakers verzorgden de “Parel van
het Heuvelland” vanuit Slenaken.
Bert Verton leidde op Koninginnedag een publieksexcursie naar het dal van de
Hohnbach bij Kelmis (B). Er waren 15 deelnemers, waaronder enkele nieuwe
gezichten. Vele botanische bijzonderheden zoals zinkviooltje, bleke schubwortel
en mannetjesorchis werden gevonden.
Op vrijdag 8 juni verzorgde Bert Verton speciaal voor onze leden en donateurs
een uitstapje naar de Eifel. Het werd een dagje heerlijk struinen door de
kalkgraslanden bij Embken. Henri vond zelfs een bloeiende bokkenorchis en na
afloop was het nog heel gezellig op een terrasje in Nideggen met een feestelijk
tintje wegens de verjaardag van Mientje.
De zomeravondwandelingen met Hub
Sluijsmans waren een groot succes. Maar
liefst negen dinsdagavonden in juli en
augustus trok Hub door de omgeving van
Wijlre, iedere week weer een ander rondje.
Sommige mensen beviel het zo goed dat ze
bleven komen en zo werd de groep steeds
groter tot ruim 40 belangstellenden op de
laatste avond.
Het IVN organiseert jaarlijks ergens in het land een Zomerweek. In 2012 vertoefde men in
Mechelen, midden in het werkgebied van IVN Heuvelland. Logisch dus dat ook enkele van
onze gidsen medewerking verleenden. Op 6 augustus maakte Henri Thijssen een wandeltocht
van het Schweiberger Bos naar het Onderste Bos en langs de Geul. Op dezelfde dag
verkende een andere groep met Bert Verton de omgeving van Breinigerberg (D).
Ook in 2012 deed IVN Heuvelland mee met de Sterwandeling. Op 2 september leidde
Henri Thijssen onze groep vanuit Vaals langs de Klinikum en via de indrukwekkende
Westfriedhof naar de top van de Vaalserberg. Daar werden alle groepen van de
deelnemende IVN’s gastvrij ontvangen door de jubilerende IVN-afdeling Vaals.
Bleke schubwortel
Wim Knops verdiept zich de laatste jaren in paddenstoelen en dat was duidelijk te merken
tijdens de paddenstoelenexcursie in de Vijlenerbossen op zondagochtend 28 oktober. Meer
dan vijftig verschillende soorten toverde Wim tevoorschijn in de omgeving van Het Hijgend
Hert. De 20 deelnemers waren zeer tevreden en dat gold ook voor onze gids, vooral toen
een zesjarig jongetje de zeer zeldzame slijmerige blekerik had gevonden.
Helaas slecht weer op zaterdag 3 november, toen IVN Heuvelland
zich presenteerde op de jaarlijkse Hubertusmarkt te Gulpen. Maar
liefst 10 IVN-leden toonden zich bereid om mee te helpen deze
dag: Tonnie, Tonie, Niek, Monique, Frieda, Marleen, Maria, Henri,
Charles en Bert. Naast het geven van informatie waren er
activiteiten voor kinderen en was er een quiz (gewonnen door
Karin Brauwers en Joyce van der Goor). Natuurlijk werden ook
diverse nuttige contacten gelegd.

Ongeveer 50 mensen bezochten de presentatie van Bert Verton over orchideeën en
vlinders in Andalusië op woensdagavond 28 november. Heemkundevereniging Wielder had
haar grenzen tijdelijk opgerekt tot het zuiden van Spanje en daardoor konden we terecht
in hun mooie zaal in het Wielderhoes met uitstekende projectiemogelijkheden.
Plantago
Na enig vooroverleg in het voorjaar van 2012 was op donderdag-avond
26 april de start van Plantengroep Plantago. Voor coördinator Tonnie
Kleijnen min of meer de voortzetting van een eerder initiatief, maar nu
onder de paraplu van IVN Heuvelland. Deze eerste avond in Oud Wielder
ging het uiteraard over de weegbree.
Een groepje van circa 12 plantenliefhebbers trok er tijdens het bloeiseizoen
regelmatig op uit, waarbij tal van bijzondere planten werden
gevonden, zoals de aarddistel bij de Wolfskop te Cadier en Keer.
In het najaar volgden enkele avonden in Oud Wielder. Naast theorie
werden ook twee leuke en leerzame presentaties verzorgd: Henri
Thijssen vertoonde plaatjes van de alpenflora en Monique Hermans
vertelde zeer boeiend over het mergellandschaap. Ook werden tijdens
de laatste maanden van het jaar nog een paar mooie wandelingen op
zaterdag-ochtend gemaakt die steevast eindigden in de plaatselijke kroeg.
En verder…
Al tijdens de voorfase is contact gezocht met de gemeente Gulpen-Wittem. In 2012
ontvingen we € 750,00 subsidie van deze gemeente. Tevens heeft Niek Gossens namens
onze vereniging zitting genomen in de Technische Commissie van IKL en gemeente.
Op 6 maart 2012 besloot het Algemeen Bestuur van de Milieufederatie Limburg positief op
de aanvraag van IVN Heuvelland tot aansluiting. Vanaf deze datum zijn wij dus - zoals
bijna alle IVN-afdelingen in de provincie - ook aangesloten bij dit overkoepelende orgaan.
In de loop van 2012 kwamen we in contact met Joost van Koppen en Raymond Tilmans.
Beiden werden lid van IVN Heuvelland. Joost onderneemt regelmatig natuurtochten en
andere activiteiten, die we ook aankondigen in onze Nieuwsbrief en daardoor toegankelijk
maken voor onze leden en donateurs. Raymond heeft onlangs een excursie geleid vanuit
Noorbeek in samenwerking met de Stichting Heem & Groen uit deze plaats.
Het afgelopen jaar werd door IVN Limburg een groep
landschapsgidsen voor Zuid-Limburg opgeleid. De
geslaagden ontvingen op 27 oktober 2012 hun diploma,
onder hen Hans Lansink en Harrie Hutschemakers.
Beiden zijn woonachtig in het werkgebied van IVN
Heuvelland en inmiddels actief lid van onze vereniging.
Harrie Hans
Aarddistel

De taakverdeling binnen het bestuur was als volgt:
• Voorzitter: Tonie Lassauw
• Secretaris/penningmeester: Bert Verton
• Bestuurslid (met name PR): Henri Thijssen
Daarnaast verleende met name Niek Gossens tal van hand- en spandiensten en was ook
Tonnie Kleijnen als coördinator van Plantago nauw betrokken bij het bestuurlijke werk.
IVN Heuvelland maakt deel uit van de regio Maastricht & Mergelland van het IVN. Onze
bestuursleden namen deel aan de regiovergaderingen op 19 maart 2012 in Gulpen en
8 oktober 2012 in Cadier en Keer. Op deze data was tevens het overleg met de Milieufederatie
Limburg.
Tonie Lassauw maakte in 2011 tijdens de oprichtingsfase van IVN Heuvelland twee keer
een Nieuwsbrief. Vanaf december 2011 nam Bert Verton deze taak van Tonie over. In de
loop van 2012 werd acht keer een Nieuwsbrief uitgebracht. De verspreiding onder leden,
donateurs en relaties geschiedde zoveel als mogelijk per e-mail. Verheugend is dat een
behoorlijk aantal mensen inhoudelijk hebben bijgedragen. Henri Thijssen heeft zich
ontwikkeld tot onze vaste verslaggever bij excursies en andere evenementen. Fijn is ook
dat we de zeer interessante artikelenreeks over flora en fauna rondom Wijlre die ons lid
Niek Gossens schreef voor Heemkundevereniging Wielder mogen herpubliceren.
Het landelijke IVN is in 2012 gestart met een geheel vernieuwde website. Lange tijd waren
hier grote technische problemen hiermee, die vooral Henri Thijssen veel tijd en ergernis
heeft gekost. Inmiddels zijn de meeste obstakels overwonnen en heeft Henri een goed
gevulde afdelingssite weten te realiseren. Het internetadres luidt
http://ivn.nl/afdeling/heuvelland.
De vereveningscommissie van de voormalige IVN-afdeling Gulp & Geul heeft
onlangs de opheffing afgewikkeld. Op 1 december 2012 werd een bedrag
van € 5.470,80 oftewel bijna het gehele resterende saldo overgeboekt naar
IVN Heuvelland. In 2013 ontvingen we nog € 32,33. Het stelt ons vanaf nu
in staat om met minder financiële belemmeringen te werken aan onze
doelstellingen.
Tot slot de aantallen leden en donateurs:
• Per 1 januari 2012: 21 leden en 7 donateurs;
• Per 1 januari 2013: 35 leden en 9 donateurs.
In 2012 is één lid uitgeschreven wegens wanbetaling en één lid heeft opgezegd. We
hebben dus 16 nieuwe leden en 2 nieuwe donateurs kunnen noteren.

Zaterdag 23 maart j.l. was ons lid Harrie Hutschemakers aanwezig bij de officiële opening
van het Hoenderhofje voor het Mergelland Hoen. Harrie schreef een verslagje, waarin hij
ook wat meer interessante informatie geeft over de Volmolen bij Epen.
Mergelland Hoenderhofje en Volmolen Epen Harrie Hutschemakers
Na een welkomstwoord en toelichting over het “Genootschap van het Herve/Mergelland
Hoen” door de heer Ton Wanders werd door mevrouw Anya Niewierra, directeur VVV Zuid-
Limburg in haar toespraak ingegaan op het belang, om het streekeigene van Zuid-Limburg
bij onze gasten onder de aandacht te brengen.
Het Herve Hoen is een oud huisdierras en behoort
tot het cultureel erfgoed van onze streek. Dit oude
ras is het resultaat van meer dan een eeuw fokkerskunst
en vertelt hierdoor een levend verhaal. In
combinatie met archeologische vondsten, beeldmateriaal
en geschriften, geeft dit ras inzicht in
landbouwmethoden uit vroegere tijden in de
stedendriehoek Luik-Aken-Maastricht.
Verdere info: www.mergellandhoen.nl.
Waarom Volmolen bij Epen?
Ca. 12e eeuw watergedreven molen; water- en windgedreven molens waren lange tijd de
enige mechanische aandrijfkracht.
De volmolen van Epen is een watergedreven middenslagmolen. Bij voldoende wateraanvoer
en dat is bij de Geul geen probleem kan hiermee de grootst mogelijke energie
van water benut worden. Er wordt hierbij gebruik gemaakt van de stroomsnelheid en de
zwaartekracht van het omlaag vallende water. Bij onderslag wordt alleen gebruik gemaakt
van de stroomsnelheid en bij bovenslag vrijwel alleen van de zwaartekracht.

In de 16e eeuw lakenindustrie in Aken. Het stadsbestuur bepaalde in 1696 dat elke
weefbaas slechts drie weefgetouwen in bedrijf mocht hebben(later twee). De voortvarende
wevers weken uit naar naburige plaatsen. Von Clermont was Lutheraan (in de
17e eeuw in Aken verboden) vestigde zich in Vaals, waar dit geen probleem was, omdat
hier behalve de katholieke, meerdere kerkgenootschappen waren. Von Clermont was zeer
succesvol en leverde o.a. aan het Russische en Oostenrijkse hof. In 1716 kocht hij het
prachtige kasteel Neubourg te Gulpen.
In de 17e en 18e eeuw werden d.m.v. weefgetouw (veelal huisvlijt in winter) laken
geweven, waarvan b.v. dekens gemaakt werden. Deze stoffen werden gevold om ze viltig
en waterafstotend te maken. Dit gebeurde in het begin door ze in grote kuipen in een
mengsel van leem/vet en mensenwater (urine) te leggen en hier met de voeten op te
stampen. Toen de watermolen hiervoor gebruikt kon worden gebeurde dit met een stoort
hamers (stampers), eerst van eikenhout en later van ijzer, die door waterkracht aangedreven
werden. Dit proces leverde nogal stankoverlast op en daarom werden de molens
ook buiten de dorpen gebouwd.
Tot 1869 volmolen, grote brand en daarna weer opgebouwd als graanmolen.(Carbonische
zandsteen uit omgeving). In 1977 gekocht door Natuurmonumenten en tot in jaren 90 nog
gemalen voor bakkerijen. Daarna niet meer i.v.m. hygiëne-eisen waar men niet meer aan
kan voldoen en concurrentie door grote meelfabrieken. Tweewekelijks een demonstratie
op zaterdag. Er wordt dan biologische gerst gemalen die door een boer uit Zuid-Limburg
wordt geleverd. Het gemalen meel gebruikt hij voor veevoer en vervolgens wordt de
biologische melk door Campina gebruikt om hier biologische yoghurt van te maken.
Op jaarbasis wordt 12.000 tot 15.000 kg gemalen. Op deze manier blijft de molen in
goede staat omdat gebruik van de maalstenen hiervoor noodzakelijk is. Pas na een tot
anderhalf uur loopt de molen pas echt lekker. De mulder hoort dit. Bij benutten van de
volledige capaciteit kan men deze hoeveelheid in een week malen. Molen niet direct aan
Geul, maar aan gegraven molentak, waarbij waterhoogte geregeld kan worden. Thans
tevens aandrijving voor oplaadpunt elektrische fietsen.