omgaan met ouders - De Algemene Onderwijsbond

Zeventig procent van
de basisscholen heeft
geen begeleidingsprogramma
voor
beginnende leraren
Coaching komt steeds meer in beeld
Met grote lerarentekorten in het verschiet, wil minister Van der Hoeven de uitstroom van
jonge docenten zoveel mogelijk beperken. In 2007 moet de uitval met tien procent zijn
teruggebracht. Steeds meer scholen zien het belang van begeleiding in. Ons Middelbaar
Onderwijs (OMO), dat 45 scholen voor voortgezet onderwijs in Noord-Brabant bestuurt,
beschouwt de begeleiding als ‘een kwestie van goed werkgeverschap’. Vanaf september
2005 biedt OMO trajecten aan waarin coaching en scholing samen worden gebracht. Nu
wordt het nog aan de scholen zelf overgelaten hoe ze starters opvangen.
Het Zwijsencollege in Veghel (aangesloten bij OMO) is al acht jaar bezig met het begeleiden
van beginnende docenten. Elke starter heeft een begeleider vanuit de sectie en een coach
voor de algemene zaken. Beide begeleiders bezoeken regelmatig de lessen en geven feedback.
Daarnaast zijn er themabijeenkomsten. Binnen tien maanden vindt er een beoordeling
plaats, maar dat oordeel wordt niet uitgesproken door de begeleiders. “Begeleiding en
beoordeling zijn gescheiden”, vertelt Hans van Oosteren, een van de twee coaches die het
Zwijsencollege heeft aangesteld. “Anders kan de begeleiding bedreigend zijn.”
De stichting Carmel, die dertien scholengemeenschappen bestuurt, is twee jaar geleden
begonnen met het opzetten van begeleidingsteams. Het team bestaat uit een interne begeleider
die voor twee dagen per week is aangesteld en een aantal coaches die één dag in de
week zijn vrijgeroosterd. Zij nemen de jonge docenten onder hun hoede en bieden een
begeleidingsprogramma aan. “Goede begeleiding heeft enorme meerwaarde voor de
docent”, vertelt Jeltje Dorgerlo, projectleider Opleiden in de school. “Het is essentieel dat
starters weten waar ze terecht kunnen en dat duidelijk is dat ze niet direct alles hoeven te
weten en te kunnen.”
De openbare basisscholen in Hilversum bieden sinds vier jaar een intensief, verplicht begeleidingsprogramma
aan. Voor iedere starter is een draaiboek ontwikkeld en er zijn vier externe
mentoren aangesteld. Elke starter heeft een interne coach, een mentor en neemt deel
aan bijeenkomsten met een netwerkgroep. De mentor bezoekt de starter een keer in de drie
weken. Een van die mentoren is Henk van Amerongen. “Coaching komt steeds meer in
beeld”, stelt hij. “Maar het beroep is ook een stuk zwaarder geworden.” Hij benadrukt het
belang van externe mentoren. “Door hun onafhankelijke positie waarborg je de vertrouwelijkheid
van de gesprekken. Op deze manier kunnen we veel starters binnenboord houden.
Mensen solliciteren zelfs bij ons vanwege het verplichte mentorprogramma.”
14 Straksvoordeklas • MEI 2005
uitwisselen en casussen behandelen.” Het
Zwijsencollege werkt al acht jaar met een begeleidingstraject
voor jonge docenten (zie kader
Coaching steeds meer in beeld). “Ik heb nu beter
contact met mijn collega’s en veel meer plezier
in mijn werk”, stelt Tanja. “Het is heel fijn om te
weten dat je altijd op iemand kunt terugvallen.”
Zeventig procent van de basisscholen beschikt
niet over een deugdelijk plan voor de begeleiding
van startende leraren. Evelien Hoogendoorn (37)
zou al heel blij zijn als de school af en toe bijpraatmomenten
zou organiseren. In juli 2004 is
ze afgestudeerd aan een verkorte pabo-opleiding.
Na haar afstuderen was het een dag hier en
een dag daar invallen. Dat viel haar niet altijd
mee. “Ik ben niet de enige bij wie het soms een
rommeltje is. Als invaller lopen je lessen bijna
nooit goed omdat je de klas niet kent. Maar als je
dan aan jezelf gaat twijfelen, wordt het van
kwaad tot erger.” Om toch ervaringen uit te
kunnen wisselen heeft ze in Groningen een
intervisiegroep voor beginners opgezet. Een keer
in de twee maanden komt de groep bij elkaar.
Als invaller voelde ze zich soms gebruikt. “Je
moet à la minute opdraven en het zijn vaak de
moeilijkste klassen die je krijgt. Want waar worden
leerkrachten het vaakst ziek? In moeilijke
klassen.” Ze kreeg niet veel steun van de scholen
waar ze als invaller werkte. “Eigenlijk moet er
iemand zijn die je opvangt en vertelt wie de
moeilijke leerlingen zijn. En het scheelt al zo
veel als ze vragen of het een beetje lukt.”
Uit de wind
Sinds februari vervangt ze een leerkracht die met
zwangerschapsverlof is. Evelien vindt het een
verademing om nu haar ‘eigen groep’ te hebben.
“Ik werk op een kleine school in Friesland en heb
twaalf leerlingen. Ik word een beetje uit de wind
gehouden en dat is heel prettig. Ik hoef bijvoorbeeld
geen remedial teaching te doen. De
deuren tussen de lokalen staan open en dat
maakt het makkelijker om om hulp te vragen.”
Ze heeft inmiddels geleerd niet te hoge eisen
aan zichzelf te stellen. “Je kunt het niet voor
honderd procent goed doen, je moet zelfs niet
streven naar negentig procent. Zo’n eerste jaar
vreet energie. Je moet dus vooral niet in commissies
gaan zitten.”
Ook in landen als Engeland, Frankrijk, Canada
en de Verenigde Staten is de uitval onder jonge
docenten groot. Daarom hebben deze landen
speciale begeleidingsprogramma’s ontwikkeld