Clubblad 135 - Amathysta

TiJDSchRiFTENBEhEER DHr. G. H. A. JANsseN TiJDSchRiFTENBEhEER DHr. G. H. A. JANsseN
GRoNDBooR & hAMER - NR. 6, 2009
Deze uitgave is in zijn geheel aan aardkundige
excursiepunten in Noord-brabant gewijd.
Bedafse Bergen bij de gemeente Uden. Stuifzand-
gebied met opgestoven landduinen. De Peelrandbreuk
en het Sint Annabosch. Dit bos telt maar liefst 280
plantensoorten.
peelrandbreuk en maashorst. Ten westen van Uden
is een aantal meters hoge steile rand in het landschap,
de Peelrandbreuk. Deze rand is ontstaan door het uit
elkaar bewegen van de West-Europese aardkorst.
De Dommel. Tussen Geldrop in het zuidoosten en
Boxtel in het noordwesten ligt het Dommeldal. Dit is
een gebied met dek- en stuifzandgebieden. Op vele
plaatsen zijn nog sedimentatieprocessen actief.
De Kampina en Oisterwijkse bossen en vennen.
Wat er is te zien en wat er wordt getoond is op een
geomorfologische kaart waar te nemen. De belangrijkste
aardkundige processen begonnen 30000 jaar
geleden. Toen was er een koud en droog klimaat. De
bodem was permanent bevroren. 15000 Jaar later
verdween de permanente vorst uit de ondergrond en
ontstonden lange dekzandpakketten.
De brabantse wal, bij Woensdrecht en bergen op
Zoom. De steile rand bestaat uit een 30 km lange en
25 m hoge helling. In deze helling komen getijdenafzetting
van 1,8 miljoen jaar geleden voor. Het is de
oudste wal uit het Kwartair.
Groeve boudewijn. In deze groeve ten oosten van
Ossendrecht komen geologisch zeer oude- en jonge
afzettingen voor, gescheiden door erosiefases.
De biesbosch. Zie: www.biesboschmuseum.nl. De
drie aardkundige landschappen. Onderin het Middeleeuwse
ontgonnen rivierengebied. Daar bovenop
een zoetwatergetijden delta en slikken. Op de bodem
bevinden zich nu ooibos en rietvelden. Oorspronkelijk
was dit gebied een polder in de 14e eeuw maar de
dijkdoorbraken in 1421 en 1424 veranderden het
gebied en ook de loop van de Merwede.
De brabantse peel. De Peelvennen bestaan uit moerasgebieden,
die de resten vormen van een zeer uitgestrekt
hoogveengebied. De vorming van veen en
hoogveen wordt verklaard. Zie: www.aardkunde.nl.
Alle artikelen worden toegelicht met goede kaarten,
foto’s en tekeningen van de geologische structuren en
grond- en bodemsoorten.
GRoNDBooR & hAMER - NR. 2, 2010
Geologisch onderzoek in het rijsterbos in
zuidwest Friesland. De beschrijving van de
diverse lagen in deze afgraving en het verband
met elders gevonden zanden, zoals bij Usselo
met vergelijkbaar samenstelling 150 km oostelijk.
Een ander onderdeel handelt over zwerfsteenin-
30
houd. Een boeiende goed geschreven uiteenzetting.
Zeer oude miljoenpoot. Het 425 miljoen jaar oude
fossiel is in Schotland bij de stad Stonehaven aan het
strand opgegraven.
Witte rapakivi. Dit is een speciaal soort graniet,
filipstadgraniet. Het bestaat uit kwarts, orthoklaas en
oligoklaas. Deze liggen als schijven met een diameter
van 2 tot 3 cm in het basismateriaal. Een tekening van
dit soort graniet is aanwezig
bontzandsteen, meer dan alleen een rode zandsteen.
Bontzandsteen is tijdens het Trias afgezet in
een bekken, dat grote delen van Midden-Europa omvatte.
Het bekken lag toen op de breedtegraad die nu
Noord-Afrika is. De rode kleur is ontstaan door hematiet
dat op de korrels is neergeslagen. Bontzandsteen
komt voor in drie soorten met elk zijn eigen karakteristieke
eigenschappen.
smeltwaterafzettingen, ontsloten bij de ecopassage
bij elst. Om het geheel te kunnen
ondersteunen zijn 40 betonnen palen gefabriceerd.
Eerst werden er gaten geboord in het zand, toen
werd er cement gestort. Het cement is in het zand
getrokken, waardoor het zand nu vastzit aan de palen.
In het zand zijn prachtige sedimentaire structuren
te zien.
FAcETTEN - NR. 3, JUNi 2010
Kometen brachten weinig water naar de Aarde.
Water en vluchtige stoffen kwamen 4,568 miljard geleden
niet voor op de Aarde. Die stoffen kwamen 26
miljoen jaren later bij een botsing van een object zo
groot als Mars. Uit verschillende vormen van zilver
heeft men de ontstaansgeschiedenis van onze planeet
kunnen verklaren.
spanje rijk aan mineralen. Een reisverslag naar
vindplaatsen in Spanje. Er worden 18 vindplaatsen beschreven.
Behalve aan mineralen wordt ook aandacht
besteed aan natuur en cultuur.
Het uitbarsten van nog drie IJslandse vulkanen.
Wetenschappers maakten een tijdlijn van 205 uitbarstingen
in de afgelopen 1100 jaar en ontdekten
een cyclus. Men verwacht de komende 50 jaar meer
activiteit.
mineralen zoeken in Griekenland. Sinds begin 2010
is het Griekse eiland Serifos geologisch beschermd
gebied. Zoeken naar mineralen is hier verboden.
effecten van IJslandse vulkanen op Nederland.
In 1783 zorgden zware vulkaanuitbarstingen uit hetzelfde
gebied als nu voor zwaveldampen boven noord
Nederland met gevolgen voor de gezondheid en aantasting
van metalen.
sporen van een reuze schorpioen ontdekt in
Schotland.
De zoogdieren zijn mede door het uitsterven van vissen
ontwikkeld.
GEoDE - NR. 3, MEi-JUNi 2010
Hoe heet was onze Aarde in het begin? Aan
de basis van de wetenschappelijke discussie liggen
twee bewijsstukken. Oeroude stenen en nog oudere
mineraalkorreltjes. De oudste steensoort (4 miljard
jaar) is acastagneiss. Een oudere steen is nooit
gevonden. De vroege Aarde was dus 500 miljoen
jaar een magmazee. Er zijn echter zirkonen die 4,4
miljard jaar oud zijn. De Aarde moet dus genoeg
zijn afgekoeld om de deeltjes te laten stollen. Hafnium
speelt een belangrijke rol bij de verklaring voor de
scheiding tussen aardkorst en aardmantel.
Antimoon (Sb). Een metalloide, een element dat voor
wat betreft de eigenschappen tussen metalen en niet
metalen in zit. In gedegen vorm komt het nauwelijks
voor. Meestal is antimoon aan zwavel gebonden,
Antimoniet Sb2S3. Het wordt in China, Roemenië en
Bolivia gedolven. Het is een belangrijke stof voor de
moderne elektronica.
DE STEENBEWERKER, JUNi 2010
Verslag van een excursie naar Idar-Oberstein.
De interessantste vindplaatsen zijn bezocht. Op een
akker in Freisen zijn stukken agaat gevonden. Een
andere mogelijkheid was een akker bij Gottschied,
maar deze was ingezaaid. In Bruchweiler op een
afvalhoop van een slijper was volop keuze. De beste
vindplaats was de steengroeve bij Langenthal,
N i E U W E l E D E N
daar had men een stuk rots met een explosie laten
springen. Hier zijn hele mooie stenen gevonden.
Vormen van kwarts. Bij een temperatuur lager
dan 573˚C wordt laagkwarts gevormd (trigonaal).
Bij een temperatuur hoger dan 573˚C en lager dan
870˚C wordt hoogkwarts (hexagonaal) gevormd.
Bij temperaturen hoger dan 870˚C wordt tridymiet
gevormd en bij temperaturen hoger dan 1470˚C wordt
cristobaliet gevormd. De 10 soorten kwarts worden
beschreven.
STEENGoED, NR. 3, 2009-2010
Verslag van de excursie naar de eifel. Bij de
groeve "De Dellen" in Rothenber zijn enige deeltjes
Hauyn gevonden van 2 tot 3 mm en een stukje van
4 mm.
Bij de kloofgroeve Nickenicher Weinberg en Hummerich
was weinig te vinden. In de groeve Rauech
naar fossielen gezocht. Bij Bauschberg is vulkanisch
gesteenten.
Geologische excursie naar de Oost-eifel. Het
vulkanisme begon 500.000 jaar geleden. De laatste
en hevigste eruptie vond plaats 12.900 jaar geleden.
Hierbij ontstond de Laacher See. De afzettingen van
dit meer zijn goed bewaard gebleven, hierdoor kan
men de eruptie nu reconstrueren.
Dhr. p.C. Jansen
Eckeharthof 2, 1064 NN Amsterdam, tel. 020-4470162
Dhr. H. Doesburg
Boeierlaan 12, 1503 JV Zaandam, tel. 075-6156024
A D R E S W i J Z i G i N G E N
mevr. H. Leeflang
van: Bovenlandsestraat 43, 1441 NW Purmerend
naar: Domheldercamerastraat 13, 1447 ZP Purmerend
mevr. K. Kees
van: van Houtstraat 40, 6021 AV Budel
naar: Doddendaal 128, 1082 XZ Amsterdam
31