de pfd - Cranio Sacraal eindwerken

Luister naar jezelf en geniet van
de ervaring van het leven:
De wijsheid
van het lichaam
Geschreven, geproduceerd en mogelijk
gemaakt door cranio-sacraal therapie
Peirsman Cranio Sacraal Academie
Olivier Verbist (2012)

Dankwoord
Tot op heden heb ik het geluk gehad een verscheidenheid van personen
tegen te komen en een veelvoud van ervaringen op te doen, die mij bewust
en onbewust tot de persoonlijkheid hebben gemaakt die ik nu uitstraal. Mijn
dank gaat uit naar al deze mensen. In zekere mate naar al die enthousiaste
personen die mij gesteund hebben, de prachtige mensen die mij cranio
sessies hebben gegeven en de lieve mensen die ik een sessie mocht geven.
Ik ben ervan overtuigd dat ik nog vele nieuwe en oude gezichten zal tegenkomen
in de komende dagen, weken, maanden en jaren zodat wij samen
kunnen groeien naar de personen die we wensen te zijn of oorspronkelijk
waren.
Ik dank u van harte met het aanvangen van het lezen van dit werk en hoop
dat u er voldoende plezier aan beleefd om door te zetten tot het einde.
Daarnaast wens ik u een prachtig, geweldig, mooi, leerrijk, gezond, liefdevol
en gelukkig leven toe.
1

Inhoud
Dankwoord 1
Inhoud 2
1 Inspiratie tot eindwerk 3
2 De grondbeginselen van de geneeskunde
2.1 De arts als monteur 4
2.2 De arts als tuinier 5
2.3 De kennis van het volk 6
2.4 Cranio-sacraal therapie 8
3 Onze huid
3.1 Onze eerste beschermlaag 9
3.2 De spiegel van je welzijn 11
3.3 Ontspanning voor ons hele lichaam (Cranio) 12
4 Ons skelet
4.1 Een geraamte van botten 13
4.2 De verbinding van de botten 15
4.3 Ruimte creëren (Cranio) 17
5 Onze spieren
5.1 De motors van het lichaam 19
5.2 Vertrouwen geven aan onze spieren (Cranio) 21
5.3 Diep Spierwerk (Cranio) 22
6 Onze organen
6.1 Yin en Yang 24
6.2 De Vijf Elementen 26
6.3 Functies en emoties van onze organen 28
6.3.1 Longen / Dikke darm 30
6.3.2 Hart / Dunne darm 32
6.3.3 Milt, Pancreas / Maag 34
6.3.4 Lever / Galblaas 36
6.3.5 Nier/ Blaas 38
6.3.6 Hartbeschermer/ Drievoudige verwarmer 40
6.4 Luisteren naar onze organen (Cranio) 41
7 Vloeistoffen in het lichaam
7.1 Bloedvatenstelsel 43
7.2 Lymfestelsel 46
7.3 Urinewegen 48
7.4 Cerebrospinaal vocht (Cranio) 49
7.5 Energie 52
7.6 Een goede doorstroming (Cranio) 55
8 Zelfkennis is het begin van alle wijsheid 56
Bronnen en afbeeldingen 57
2

1. Inspiratie voor eindwerk
‘(Zelf)kennis is het begin van alle wijsheid.’
Tijdens alle modules van de opleiding tot cranio-sacraal therapeut die ik heb
doorlopen waren er een veelvoud van termen die niet tot mij doordrongen.
Mijn kennis van het menselijk lichaam was beperkt tot de seksuele voorlichting
uit de lagere school, de lessen biologie uit de middelbare school en de luchtvaartgeneeskunde
uit de opleiding tot lijnpiloot. Was dit voldoende om een
vorming tot cranio-sacraal therapeut te volgen?
Bij de Peirsman Cranio Sacraal Academie begint men de basisopleiding met
het aanvoelen van het cranio-sacraal ritme. Mits de nodige oefening gaat dit
sneller dan je verwacht. De inspirerende leraars en boeiende ervaringen als
patiënt en behandelaar doen de rest om door te zetten. Maar hoe kan je
cranio-sacraal uitleggen aan een leek? Om dit te kunnen verwoorden ben ik
mij beginnen verdiepen in de anatomische kennis van het menselijk lichaam.
Niet enkel mezelf maar een groot deel van de bevolking, inclusief diegenen
met een universitaire opleiding, hebben een ondermaatse kennis over het
menselijk lichaam. We kennen enkel de uiterlijke kenmerken en sommige
organen.
Dus het wordt hoog tijd dat we onze verantwoordelijkheid opnemen en een
grotere interesse tonen in ons eigen lichaam dat we dagelijks meesleuren.
Motiveer u om boeken te lezen, films te zien, cursussen te volgen, etc. Of u
kan beginnen met mijn eindwerk te lezen om basiskennis op te doen die u
kan inspireren. ‘De wijsheid van het lichaam’ vertrekt vanuit het standpunt
van de westerse geneeskunde waar de meesten mee vertrouwd zijn. Dit
breid ik uit met traditionele Chinese geneeskunde en volkswijsheid om te
verwoorden waarmee cranio-sacraal therapie het welzijn van het lichaam
helpt.
Een goed geïnformeerde burger kan betere afspraken maken voor het
welzijn van zijn lichaam. En als ons lichaam goed aanvoelt, voelen we ons
beter. In de volksmond zegt men dan ook ‘Ne gezonde mens is ne gelukkige
mens’.
Ik hoop dat dit eindwerk u verrijkt en stimuleert om naar uw eigen lichaam te
luisteren.
3

2. De grondbeginselen van de geneeskunde
2.1 De arts als monteur
‘Iemand dient eerst ziek te worden voordat men zich over zijn gezondheid
kan verheugen.’
Alhoewel de westerse mens zichzelf ooit zag als een integraal deel van alles
wat bestond, zowel het zichtbare als het onzichtbare, ziet de westerse mens
zich nu als los staand van de natuur. De wereld kan, net als een machine, uit
elkaar gehaald worden en teruggebracht worden tot zijn componenten. De
westerse realiteit ligt in de tastbare structuur van de materie. Wat gemeten,
gekwantificeerd en geanalyseerd kan worden, dat is de realiteit.
In het westen heeft men niet altijd zo gedacht. Met de opkomst van de
wetenschap, met de Franse filosoof en wiskundige Descartes aan de basis,
kwam ook de overtuiging dat alleen dat bestaat wat we kunnen zien en
meten. Je moet niet ergens in geloven, maar je moet kunnen bewijzen dat
het er is.
Descartes zag geen enkel verschil tussen de machines die de mens maken en
de verschillende lichamen die alleen de natuur creëert. Mechanische wetten
zouden alle verschijnselen bepalen. Hij zag het menselijk lichaam als een
machine en vergeleek een gezonde man met een goede klok. Tevens trok hij
een duidelijke scheidslijn tussen geest en materie. “Er is niets in het concept
van het lichaam dat aan de geest toebehoort, en niets in het concept van
de geest dat aan het lichaam toebehoort” aldus Descartes.
Binnen dit wereldbeeld zijn de natuur en de mens onderworpen aan
mechanische wetten. De westerse geneeskunde is hierdoor de studie van het
functioneren van de menselijke machine. De monteur (arts) verricht nu en
dan routineonderhoud, maar is er vooral om noodreparaties uit te voeren. Hij
duikt in de onderdelen en vervangt kapotte elementen om de machine weer
aan de praat te krijgen. De monteur (arts) scheidt het geheel in delen om de
aard, omvang en functie van ieder onderdeeltje apart te kunnen vaststellen.
Het defecte onderdeel kan van het organisme worden gescheiden en men
kan het zo geïsoleerd behandelen, verwijderen of vervangen.
Het lichaam bestaat uit heel veel onderdelen en voor ieder onderdeel is er
een specialist die over zijn eigen onderdeeltje van het geheel heel veel weet
en kan.
4

2.2 De arts als tuinier
‘Een ziektesymptoom is nooit een straf, het is altijd een aanwijzing.’
De oosterse filosofie is gebaseerd op de gedachte dat al het leven plaatsvindt
binnen de cirkel van de natuur. De dingen zijn met elkaar verbonden en
wederzijds van elkaar afhankelijk. De natuur is een verenigd systeem van
tegenovergestelde en elkaar aanvullende aspecten: yin en yang. De natuur
is constant in beweging en volgt cyclische patronen die transformatieprocessen
beschrijven. Zo gaat de winter over in de lente en wordt een peuter een
kleuter. Wanneer de elementen van de natuur in evenwicht zijn, is het leven
harmonieus en bloeiend.
Binnen het oosterse wereldbeeld is de mens een microkosmos van de natuur,
een klein universum. Als miniatuurkosmos worden we voortgedreven door
dezelfde krachten. Leven en dood houden elkaar in evenwicht. Het zichtbare
en het onzichtbare, het lichaam en de geest zijn aspecten van een voortdurend
proces dat per definitie altijd verandert en in beweging is. Aangezien
alles binnen deze cirkel met elkaar verbonden is, wordt gezondheid in een
breed kader gezien en het definieert het hele wezen binnen de sociale en
natuurlijke orde. Wat goed is voor de natuur, is goed voor de mens. Wat goed
is voor de geest, is goed voor het lichaam en andersom. Het beschadigen
van een deel, betekent het beschadigen van het geheel.
De mens wordt gezien als een microkosmos, een tuintje. Een tuin is een dynamisch,
zelfregulerend systeem dat zonlicht en water omzet in het levende
weefsel van de plant. In de cyclus der seizoenen is er een tijd om te ontkiemen,
groeien, rijpen, oogsten en composteren. Het is niet de tuinman die de
tuin doet bloeien, maar de natuur. De tuinman is een bondgenoot die de
bodem voorbereidt, zaad inzaait, watert, onkruid wiedt en planten neerzet in
de juiste verhouding met elkaar en met de zon. De rol van de traditionele
Chinese geneeskunde is het cultiveren van het leven.
De tuinman (arts) beschermt het lichaam vanuit het besef dat de ziekte
ontstaat als verstoring in het emotionele en het geestelijke lichaam van de
mens. En de genezing betreft een proces van het hele lichaam. Dat wil
zeggen dat men van mening is dat, ongeacht waar een ziekte zich heeft
ontwikkeld in het fysieke lichaam, het hele lichaam ziek is.
Chinese geneeskunde kan verfijnde onbalans in het lichaam opsporen en
een behandeling bieden voordat de ziekte tot ontwikkeling komt.
5

2.3 De kennis van het volk
‘Pijn is de dokter naar wie het beste wordt geluisterd.’
De bevolking heeft alle kennis om gezond te leven maar door uitstekende
marketing kiezen we (soms of meestal) voor ongezonde gewoontes. Op
belangrijke momenten in het leven houdt de mens er nochtans wel rekening
mee. Tijdens vastenperiodes krijgt het lichaam de tijd om te reinigen.
Wanneer de vrouw zwanger is, let zij op haar voeding en onthoudt zij zich van
alcohol en sigaretten. Baby’s en kinderen mogen ook geen alcoholische
dranken nuttigen of sigaretten roken. Groenten en fruit wordt hen voorgeschoteld
in allerlei papjes of vers bereid op het fornuis. En toch worden langzamerhand
zoetigheden aan hen voorgeschoteld die wij lekker (?) vinden. Is
lekker iets dat van jongs af aan wordt aangeleerd? Zijn (goede en/of slechte)
gewoontes erfelijk? Is onze bereide voeding en drank gemanipuleerd zodat
wij verslaafd geraken? Het goede nieuws is dat we zelf kunnen koken met
verse ingrediënten en dat nieuwe ‘gezondere’ gewoontes eigen kunnen
worden gemaakt. Ik geef tegenwoordig fruit als cadeau wanneer de
gelegenheid zich voor doet. Wat geef jij?
Veel van deze kennis werd overgedragen door de eeuwen heen via volkse
spreuken en wijsheden die vandaag den dag nog altijd gelden. In bepaalde
hoofdstukken zal ik zulke wijsheden met u delen.
Aangezien het volk belang hecht aan een gezond leven, wil ik toch enkele
begrippen verduidelijken. Sommige worden dagelijks gebruikt maar wat
betekenen ze nu eigenlijk?
Gezondheid (volgens Wereldgezondheidsorganisatie) is een toestand
van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welbevinden,
niet alleen de afwezigheid van ziekten en gebreken.
Cholesterol wordt in de lever geproduceerd uit de afgebroken
verzadigde vetten in de voeding. Het is belangrijk voor de opbouw en
het herstel van de cellen, de productie van de geslachtshormonen en
galzuren die helpen bij de spijsvertering.
Eiwitten worden gebruikt om cellen in het lichaam te bouwen en
herstellen, van haren tot inwendige organen, botten, spieren, huid en
teennagels. Bovendien transporteren ze zuurstof van de longen naar
de cellen en fungeren ze als chemische boodschappers.
Koolhydraten zijn de belangrijkste bron van brandstof voor het lichaam.
Mineralen zijn voornamelijk nodig voor de opbouw van de botten.
Vetten leveren vitamine E en vetzuren die het lichaam niet kan
aanmaken.
6

Vitaminen fungeren als katalysator voor verschillende chemische
reacties.
Water is van essentieel belang voor leven. Het bevindt zich in elke cel in
het lichaam en is een onderdeel van bloed. Het menselijk lichaam
bestaat voor ongeveer twee derde uit water en voor een goede
gezondheid moet de balans in stand worden gehouden.
Een goede raad om in balans te blijven wordt in elke taal op dezelfde
manier vertaald:
Overdaad schaadt, middelmaat baat.
Entre trop et trop peu est la juste mesure.
Alle Dingen mit Massen, das soll man tun und lassen.
Moderation in all things.
Tanto es lo de más que lo de menos.
Hippocrates: ‘Ziekte is een gevolg van teveel of een teweinig van iets.’
7

2.4 Cranio-sacraal therapie
Er zijn twee Amerikaanse osteopaten die we de grondleggers van de craniosacraal
therapie mogen noemen. Rond 1920-1930 bestudeerde William
Sutherland de schedel en kwam tot de conclusie dat de schedel uitzet en
inkrimpt. Met andere woorden hij was niet onbeweeglijk zoals de anatomie
tot dan toe veronderstelde. Hij ontwikkelde allerlei zachte technieken – de
eerste stappen in het cranio-sacrale systeem - die hij onderwees in de opleiding
‘craniale osteopathie’ aan ‘The Cranial Academy’ in de Verenigde
Staten. De grote sprong voorwaarts kwam in de jaren zeventig toen John
Upledger tijdens een operatie opmerkte dat er een ritme in de schedel was.
Daarop volgde hij de opleiding ‘craniale osteopathie’ en legde uiteindelijk
de basis van de huidige cranio-sacraal therapie.
Het cranio-sacraal systeem bestaat uit vliezen en cerebrospinale vloeistof die
de hersenen en het ruggemerg omgeven en beschermen. Dit systeem strekt
zich uit van de botten van de schede (het craniale deel) tot aan de botten
van het heiligbeen in het bekken (het sacrale deel). Deze cerebrospinale
vloeistof heeft een beschermende, voedende, reinigende en communicerende
functie. Deze stroming van vloeistof heeft een ritme dat in heel het
lichaam te voelen is.
De therapeut luistert naar het lichaam en voelt ritmestoringen of blokkades
aan die het gevolg kunnen zijn van een zware bevalling, een operatie, een
ongeluk of een trauma. Via zachte manuele (geen manipulatieve) technieken
op het ritme van het lichaam en/of door een gesprek aan te gaan
met de wijsheid van het lichaam van de patiënt komt het lichaam in een
ontspannen sfeer en kunnen deze (emotionele of fysieke) blokkades losgelaten
worden en kunnen de nodige herstellingen worden uitgevoerd. Deze
betere doorstroming voelt men letterlijk in het lichaam en is verhelderend
voor de patiënt.
Deze therapie helpt om harmonie te brengen in de diverse structuren en
systemen van het lichaam. Een behandeling stimuleert de zelfregulering, het
zelfgenezend vermogen en versterkt het afweersysteem van de patiënt.
8

3. De huid
‘Een goede saunabeurt is bevorderlijk voor de huid. De warmte opent de
poriën waardoor gifstoffen in de huid het lichaam kunnen verlaten. Een
koude douche sluit de poriën en de afvalstoffen spoelen van het lichaam. Uw
huid voelt opnieuw fris en jong aan.’
3.1 Onze eerste beschermlaag
Het hele menselijk lichaam wordt omgeven door een dun laagje dat we de
huid noemen. De huid lijkt iets simpels, maar is in werkelijkheid een ingewikkelde
structuur dat even belangrijke functies heeft als welk orgaan dan ook.
De hoofdfunctie van de huid is de verdediging van het organisme eronder.
Hij oefent die defensieve functie uit door als mechanische barrière op te
treden. De delen die de meeste wrijving ondergaan, zijn het dikst, en het
uiteinde van de vingers wordt door een hard aanhangsel (de nagel)
beschermd. Andere verdedigingswapens van de huid liggen op het gebied
van het immuunsysteem en identificeren aanvallers van buitenaf(virussen,
bacteriën, lichaamsvreemde deeltjes, enz.) die door de huid heen willen
binnendringen.
Naast de belangrijke verdedigingsfunctie speelt de huid ook een essentiële
rol bij het op peil houden van de lichaamstemperatuur, die altijd ongeveer
37°C moet bedragen. In omstandigheden met een extreme omgevingstemperatuur
verhindert de huid met een serie reguleringsmechanieken dat
de binnentemperatuur van het lichaam gevaarlijk stijgt of daalt. Dat gebeurt
enerzijds door de werking van talloze klieren zoals zweet-en talgklieren, en
anderzijds door het enorme netwerk van bloedvaten in de huid.
Als orgaan dat in contact staat met de buitenwereld speelt de huid ook een
belangrijke rol bij de relatie tussen het organisme en de buitenwereld. Hij
oefent die functie uit met behulp van een reeks zenuwuiteinden die de
verschillende sensaties (aanraking, pijn, kou, hitte, enz.) opvangen via het
netwerk van zenuwbanen naar het centrale zenuwstelsel dirigeren, waar de
hersenen de informatie verwerken en op grond daarvan proberen te
reageren.
Afbeelding structuur van de huid op volgende pagina
9

Opperhuid: Buitenste van de drie lagen die de huid vormen.
Lederhuid: Tussenlaag in de huid onder de opperhuid en bevat talloze
uiteinden van zenuwen, bloedvaten, zweet- en talgklieren en haarwortels.
Onderhuids vetweefsel: Onderste laag van de huid. Het ligt onder de
lederhuid en bestaat uit veel vetweefsel dat werkt als een soort kussentje voor
de organen eronder (spieren, beenderen, ingewanden, …)
Poriën: Kleine kuiltjes in de huid die soms samenvallen met het
afscheidingsbuisje van een zweetklier.
Zweetklieren: Spiralende, buisvormige klier in de lederhuid die zich
specialiseert in de afscheiding van zweet. Apocriene klier is een zweetklier die
een geur afscheidt.
Talgklieren: Trosvormige klier die een slijmerige en vette stof (talg) afscheidt.
Haarwortel: Buisvormige structuur die de opper- en lederhuid verticaal
doorsnijdt en in een zakje eindigt.
Haarpapil: Uitholling onderaan haarzakje waar twee haarvaten
samenkomen.
10

3.2 De spiegel van je welzijn
De huid is een projectiescherm van alle innerlijke gebeurtenissen. De kleur van
iemands huid of expressie in het aangezicht vertelt ons niet alleen zijn afkomst
en over de hoeveelheid zon die hij/zij heeft gehad maar ook zijn gemoedstoestand
en algemene gezondheid.
Plotse veranderingen in je huidskleur geven meestal een gewijzigde emotionele
toestand weer. Enkele voor de hand liggende voorbeelden zijn: rood
worden van schaamte of woede, bleek van schrik, je transpireert van angst
en krijgt kippevel van afgrijzen. Er zijn ook veranderingen die meer tijd vergen
om zichtbaar te worden. De verkregen voedingstoffen die door je spijsverteringstelsel
worden geproduceerd manifesteren zich ook in je huid. Bij deze
word je er aan herinnerd dat een gezonde voeding resulteert in een gezonde
huid. ‘Je bent wat je eet.’
Expressie in het aangezicht geeft ons veel informatie over de emotionele en
fysieke toestand van je welzijn. Dit uit zich in de volheid van je lippen, de
helderheid van je ogen, de glans van je huidoppervlak, de manifestatie van
wallen onder je ogen, de rimpels op je voorhoofd, enzovoort. Cosmetica kan
heel wat verbergen maar dit kan je poriën afsluiten (de uitscheiding is belemmerd)
en uiteindelijk verwelkt je huid.
Ga regelmatig naar buiten en geniet van het zonlicht want dit is bevorderlijk
voor je huid en maakt energieker. Het verhoogt het prestatievermogen van je
zintuigen, zodat je beter kan horen en zien.
De huid is je innerlijke spiegel en vervult die taak met een onverbiddelijke
eerlijkheid.
Tip aangaande onze hygiëne: Talgklieren zorgen voor een automatische
smeerinrichting. Indien de huid te ruw wordt of te droog wordt door teveel
wassen met zepen (waardoor vet van de talgklieren wordt verwijderd), is het
belangrijk dat de huid gevoed wordt met olie.
11

3.3 Ontspanning voor het lichaam (Cranio)
‘Energie hoeft niet naar stress te gaan en kan beter gebruikt worden voor
ontspanning.’
De patiënt ligt op zijn rug met de kleren aan op een comfortabele matras en
krijgt een deken indien nodig. Met de nodige respect voor de patiënt en zijn
lichaam legt de therapeut zijn handen zachtjes op de scheenbenen (of op
het deken). Men ervaart een warme aanraking dat vertrouwen geeft waardoor
het lichaam de mogelijkheid krijgt om te ontspannen. Deze ontspanning
brengt de hersenen tot rust en de patiënt komt in een halve of volledige
slaap terecht.
Een cranio-sacrale sessie komt overeen met wat er tijdens de slaap gebeurt.
De hersenen, die overdag 20% van de energie van het menselijk lichaam
gebruiken, komen tot rust en worden uitgeschakeld. De overschot van energie
kan nu alle inspanningen, emoties en ervaringen van overdag verwerken.
Lang leve de verdiende slaap.
De therapeut en de patiënt luisteren en voelen op hun eigen manier naar het
lichaam dat geniet van de ontspanning en de aandacht die ze krijgt. Er is
een diepgaand wederzijds respect tussen beide lichamen. Terwijl de therapeut
zijn aandacht geeft aan het lichaam van de patiënt waar nodig, voelt
de patiënt tintelingen en doorstromingen in zijn eigen lichaam. De rust van de
hersenen brengt extra energie vrij die staat te popelen om op een andere
locatie te helpen. Meestal manifesteert deze extra energie zich onder de
handen van de therapeut in het lichaam van de patiënt. Deze energie kan
zich ook verplaatsen of verspreiden via de transportmogelijkheden van het
lichaam.
Een lichaam dient eerst te ontspannen voordat heling zich kan ontplooien.
12

4. Het skelet
4.1 Een geraamte van botten
Het skelet –een geraamte van botten- steunt ons lichaam en beschermt de
ingewanden. Het is opgebouwd uit het skelet van de romp (de schedel, de
wervelkolom en de borstkas) en het skelet van de ledematen. Bot is een
stevig, kalkachtig weefsel dat functioneert als opslagplaats voor calcium en
bevat beenmerg waarin bloedcellen worden geproduceerd. Botten zijn een
aanhechtingsplaats voor spieren die kunnen samentrekken, waardoor het
lichaam kan bewegen.
De schedel is het skelet van het hoofd. Het bovendeel van de schedel, de
schedelholte, omvat en beschermt de hersenen en delen van de hersenstam.
Het gezichtsskelet zit onder het gezicht. Waar de schedelholte en het
gezichtsskelet elkaar raken, zitten de twee oogkassen. De schedelbasis
scharniert op het eerste bot van de ruggenwervel, de atlas. Dankzij dit
gewricht kan het hoofd buigen en draaien.
De wervelkolom bestaat uit een aantal kleine botten, de rugwervels. Er zijn 7
nekwervels, 12 borstwervels, 5 lendenwervels, het heiligbeen en staartbotje.
De wervels scharnieren ten opzichte van elkaar dankzij de tussenwervelschijven.
Tussen de wervels zitten flexibele stukjes kraakbeen. Elke wervel kan
slechts een paar graden op de tussenwervelschijf draaien, maar al deze
kleine bewegingen samen zorgen voor een grote beweeglijkheid van de
ruggenwervel.
De borstkas bestaat uit 12 borstwervels, de ribben en het borstbeen. De
ribbenkast beschermt het hart en de longen.
Het skelet van de ledematen bestaat uit de botten van de ledematen, en de
schouder –en bekkengordels- de botten die de ledematen steunen en vasthechten
aan het skelet van de romp. De bekkengordel moet het lichaamsgewicht
dragen en is daardoor minder flexibel dan het schouderblad dat vrij
in de ribbenkast beweegt doordat hij er met de spieren aan vastzit. Het
schouderblad wordt alleen aan de voorzijde gestabiliseerd door het sleutelbeen.
De bekkengordel echter zit aan het skelet van de romp vast, daar
waar de 2 heupbotten onder aan de wervelkolom aan het heiligbeen
vastzitten.
Afbeelding van skelet en bot op volgende pagina
13

4.2 Verbinding van de botten
In een gewricht komen twee botten samen. De botten kunnen gefixeerd en
onbeweeglijk zijn, zoals tussen de botten van de schedel. Een dergelijk
gewricht (synartrose) komt voor bij botten die voor of kort na de geboorte
met elkaar zijn verbonden. Gewrichten kunnen ook een beetje beweeglijk
zijn, zoals de botten aan de voorzijde van het bekken. Een dergelijk gewricht
(symfyse) is verbonden door kraakbeen weefsel. Er zijn ook gewrichten die vrij
kunnen bewegen, zoals de gewrichten van de ledematen. Een dergelijk
gewricht (diathrosis) wordt bij elkaar gehouden en kan bewegen door
spieren, gewrichtsbanden en pezen. Het botachtige oppervlak van beweegbare
gewrichten is bedekt met glad kraakbeen. Gewrichtsvocht (synovia)
komt voor in de gewrichtsholte waar geen kraakbeen in zit en smeert het
gewricht.
Er zijn verschillende soorten beweeglijke gewrichten. Bij een kogelgewricht,
zoals heup en schouder, is er vrij beweging mogelijk in alle richtingen. De
elleboog en knie zijn scharniergewrichten die voornamelijk in één vlak kunnen
buigen. Bij een zadelgewricht, zoals het onderste gewrichtje van de duim, is
een glijdende beweging naar twee kanten mogelijk. Een gewricht met platte
gewrichtsvlakken, zoals tussen de handwortelbeentjes in de pols, kan maar
een beetje bewegen. Draaigewrichten kunnen rondom een bepaalde as
draaien en zijn te vinden tussen de eerste wervels. In een synoviaal gewricht
zijn de uiteinden van botten glad en zijn ze bedekt met gewrichtskraakbeen.
Er is heel weinig weerstand.
Als er meer gewrichten zijn, is de totale beweging de som van de bewegingen
van de individuele gewrichten. De wervelkolom is daarvan een voorbeeld.
Dankzij de acht handwortelbeentjes van de pols kan de hand op
allerlei manieren bewegen. Door de zeven voetwortelbeentjes in de enkel
kan de voet in allerlei richtingen bewegen, zodat lopen over oneffen oppervlak
mogelijk is.
Kraakbeen is een sterk, semi-transparant, elastisch, flexibel bindweefsel.
Gewrichtsbanden zijn sterke, witte, vezelachtige, enigszins elastische weefsels.
Gewrichtsvocht is een heldere, lichtgele, gelachtige vloeistof.
Pees is het uiteinde van de spier waarmee deze aan de beenderen is
vastgehecht.
15

Afbeelding van gewrichten
16

4.3 Ruimte creëren (Cranio)
Cranio-sacraal therapie geeft extra aandacht aan de schedel en het bekken
en met al de botten waarmee deze contact hebben. Mits een slechte bevalling
of een ongeval kunnen beenderen in het lichaam verschoven zijn en/of
geblokkeerd geraken. Zoals iedereen het beste voor zicht wenst, wensen de
menselijke botten ook op hun natuurlijke plaats te zitten.
De cranio-sacraal therapeut leert tientallen zachte manuele technieken
waardoor beenderen comfortabeler komen te zitten in het lichaam. Bij overdruk
kan er ruimte gecreëerd worden tussen de communicerende botten. Er
wordt niet aan manipulatie gedaan maar het ritme van het lichaam van de
patiënt wordt gevolgd zodat de beenderen terug hun natuurlijke, comfortabele
plaats kunnen innemen. Eventuele geknelde zenuwen krijgen terug
een vrije doorgang wat een positieve uitwerking heeft op het verwerken van
motorische en sensorische prikkels.
Door het direct of indirect ontspannen van het cranio-sacraal systeem
worden de schedelnaden, die de schedelbeenderen als een soort gewricht
met elkaar verbinden, vrijer en flexibeler. Tegelijk ontspant via de schedelbeenderen
het zich daarachter bevindende hersen- en ruggemergvlies (dat
zich via het zenuwstelsel naar het hele lichaam verspreidt) op een zachte
manier. Daarmee wordt overtollige spanning van het hersen- en ruggemergvlies
verminderd en verbetert de circulatie van het cerebrospinale vocht. Dit
bevordert het hele cranio-sacrale systeem waardoor zelfgenezende eigenschappen
van het lichaam hun taken weer opnemen.
De nodige ruimte creëert extra ontspanning voor het gehele lichaam.
Afbeelding van de schedel op de volgende pagina: inzicht verwerven in de
complexiteit van de beenderen is van groter belang dan de individuele
benamingen voor de lezer.
17

5. Spieren
5.1 De motors van het lichaam
Het complexe geheel van de spieren bestaat uit organen die verantwoordelijk
zijn voor elke beweging die het menselijk lichaam onderneemt. De
verplaatsing van de benen (lopen), het kloppen van het hart (bloedpomp),
het heen-en-weer gaan van de ogen (waarmee we onze blik op iets kunnen
richten), de spasmodische bewegingen van de darm (waardoor de voeding
door het spijsverteringskanaal loopt), de samentrekkingen van het gezicht
(die een gemoedstoestand aanduiden), de bewegingen van de ribbenkast
(zodat we kunnen ademen), enz. zouden zonder spieren onmogelijk zijn.
Het menselijk lichaam kent tal van verschillende spieren, die in drie groepen
uiteenvallen:
- Skeletspieren of spieren met dwarsgestreepte vezels (dwarsgestreepte
spieren), die de bewuste bewegingen van het skelet verzorgen;
- Spieren met gladde vezels (gladde spieren), die de onbewuste bewegingen
van de ingewanden verzorgen. Ze maken contracties van
bloedvaten, darmen, baarmoeder, bronchiën, enz. mogelijk;
- Dwarsgestreepte vezels die zo goed als allemaal vlak onder de huid
liggen. Ze hebben te maken met de skeletstructuur eronder (botten,
kraakbeen, gewrichten) en zijn meestal georganiseerd in
tegengestelde werkende groepen. Deze verzorgen de bewegingen
van de ledematen, de ruggegraat, het gezicht, enz.
De spieren worden gemobiliseerd door een bevel vanuit het centrale zenuwstelsel,
dat via de zenuwen wordt doorgegeven totdat de spieren bereikt zijn.
De koppeling van de diverse zenuwen met de spieren vindt plaats via een
structuur die een motorneuron heet. Dit motorneuron zet met een gecompliceerd
proces de elektrische impuls uit de zenuwen om in biochemische
veranderingen binnen de microscopische kleine intramusculaire structuren,
waarna de bewegingen van spierconcentraties plaatsvinden.
Afbeelding van het spierstelsel op de volgende pagina: inzicht verwerven in
de complexiteit van het spierstelsel is van groter belang dan de individuele
benamingen voor de lezer
19

5.2 Vertrouwen geven aan onze spieren (Cranio)
‘Onuitgesproken gevoel wordt in de spieren van ons lichaam opgeslagen.’
Bij kwetsuren gaan we bewust bepaalde bewegingen van pijnlijke spieren zo
weinig mogelijk gebruiken. De angst voor pijnscheuten is te groot. Daarom
belasten we liever onbewust een andere spier met het risico dat deze spier
overbelast geraakt. We kunnen beter deze pijnlijke spier meer vertrouwen
geven om volledig te herstellen zodat deze zijn werk terug naar behoren kan
uitvoeren.
Als de hersenen tot rust zijn gekomen, kan de extra energie zich concentreren
op de ontspanning van een spierletsel zodat er sneller genezing optreedt.
Ondertussen kan de spier hersteld zijn maar is er nog steeds de angst om
deze spier ten volle te benutten. Daarvoor kan de therapeut op het ritme van
het lichaam bijvoorbeeld een arm, been of nek ontwinden. Door vanuit
stilstand minimale bewegingen te maken, luisterend naar het lichaam tot
welke grenzen hij mag gaan, worden deze bewegingen langzaam groter. Op
een ontspannen manier vertellen de spieren aan de hersenen dat ze
bruikbaar zijn zonder pijn te voelen. Om een volledig vertrouwen te krijgen in
(on)gecontroleerde bewegingen, zonder (on)verwachte pijnscheuten
kunnen meerdere sessies voor nodig zijn.
Het vertrouwen in onze spieren mag uitgebreid worden naar de rest van ons
lichaam want ons lichaam heeft het beste met ons voor. Onze hersenen
beweren soms het tegengestelde maar dit zijn enkel excuses om onze
uitdagingen (problemen, pijnen, enz.)niet aan te gaan. Met voldoende
vertrouwen kan je je grenzen verleggen op het ritme van je lichaam.
21

5.3 Diep Spierwerk (Cranio)
‘Wie zelf zijn angsten opzoekt, zal er niet langer door worden bezocht.’
Bij diep spierwerk gaat de therapeut op een zachte manier zijn handen
dieper in het lichaam van de patiënt duwen om de psoas-spier ruimte te
geven zodat deze kan ontspannen. Dit geeft je de mogelijkheid om
bepaalde angsten bespreekbaar te maken.
De psoas-spier maakt een verbinding tussen de achterzijde van het bovenbeen
en hecht aan je middenrif, onderweg aanhechtend aan je hele onderrug.
Op deze spier liggen je nieren en je darmen. De psoas en de nieren zijn
verbonden met je autonome zenuwstelsel en dat is je vecht en/of vluchtmechanisme,
je verdedigingssysteem. De psoas is je vluchtspier en vanuit dat
systeem bepaal je of je vecht, vlucht of bevriest. Als die psoas niet kan terugkomen
in zijn ontspanning dan verkrampt hij het centrum van je lichaam,
dewelke ontzettend belangrijk is voor je welzijn. Des te meer ontspanning, des
te meer capaciteit, des te meer veerkracht hier is om te kunnen laden en
ontladen, des te beter is je potentie voor gezondheid.
Omdat de psoas heel gevoelig kan zijn, draait en trekt de therapeut eerst
zachtjes aan de armen en/of benen om deze spier te ontspannen. Daarna
werkt men zacht tussen het bekken en het middenrif om uiteindelijk de
handen dieper in het lichaam te duwen bij elke inademing van de patiënt.
Dit gebeurt met constante controle bij de patiënt zodat deze dit ervaart als
een diepere ontspanning die extra ruimte geeft.
Tijdens de diepere ontspanning krijgt de patiënt de kans om in te gaan op
bepaalde angsten die herinnerd worden. Er wordt de mogelijkheid gegeven
om over deze angsten te praten en deze een plaats te geven in het verleden.
Nu men zijn angsten onder ogen heeft gezien in een veilige omgeving,
zullen deze angsten het leven van de patiënt minder of niet meer kunnen
beïnvloeden. Zodoende kan de patiënt opgewekter van het leven genieten.
22

Afbeelding van de psoas-spier
23

6. De organen
‘De organen vergieten de tranen die de ogen weigeren los te laten.’
6.1 Yin en yang
De Chinese geneeskunde gaat ervan uit door het observeren van alle aspecten
in de fysieke wereld, dat alles wat zich voordoet in de ons omringende
natuur, bestaat uit twee afhankelijke componenten, yin en yang. Men
merkte op dat de natuur zich lijkt te groeperen in paren van onderling afhankelijke
tegendelen. Zo heeft het begrip ‘dag’ geen betekenis zonder het
begrip ‘nacht’, het begrip ‘omhoog’ geen betekenis zonder een begrip
‘omlaag’ enzovoort.
Het symbool Tai ji geeft de volledige samenhang weer tussen yin (zwart) en
yang (wit). Deze twee kleuren, wit en zwart, kunnen niet zonder elkaar, ze zijn
elkaars schaduw en bewijzen elkaars waardigheid (yang in yin, yin in yang)
Afbeelding van Tai Ji
In het Chinese denken wordt yang vereenzelvigd met activiteit, en yin met
structurele passiviteit. Dit gegeven houdt in, dat een bepaald deel enkel kan
bestaan in zijn relatie met het totale geheel. Het yin en yang zijn elkaars
tegenpolen, maar tegelijkertijd elkaars aanvullend aspect. Zij manifesteren
zich in elk wezen, in alle dingen en ieder fenomeen in de natuur rondom ons.
Men zou kunnen stellen, dat ze overal elkaars tegengestelde gelijke zijn en
dat tussen beide toch een duidelijke analogie bestaat.
De hemel is yang, de aarde yin.
De dag is yang, de nacht yin.
De man is yang, de vrouw yin.
Energie is yang, materie yin.
24

Door diepere en verdere bestudering van beide fenomenen bemerkt men
dat rust en bewegen, licht en donker, versnelling en remming, buiten en
binnen, materieel en immaterieel, warm en koud steeds met elkaar door een
innerlijke polariteit verbonden zijn. Hierbij moet er nogmaals op gewezen
worden, dat yin en yang elkaar aanvullen en zeker niet elkaar tegenspreken.
In geen enkel geval is het ene ‘goed’ en het andere ‘slecht.
Het innerlijke evenwicht tussen yin en yang kan men alleen handhaven,
wanneer men de kunst verstaat heer en meester te blijven over zijn
hartstochten en hobby’s.
25

6.2 De Vijf Elementen
De ‘vijf elementen’ ontstonden uit het observeren van de verschillende groepen
van dynamische processen, werkingen en kenmerken die in de natuur te
zien zijn. Deze zijn:
Water: nat, koel, dalend, stromend, enz.
Vuur: droog, heet, opstijgend, bewegend, enz.
Hout: groeiend, buigzaam, geworteld, sterk, enz.
Metaal: snijdend, hard, geleidend, enz.
Aarde: productief, vruchtbaar, potentie voor groei, enz.
Het belangrijkste aspect van deze kenmerken is dat ze alle zowel yin- als
yang-aspecten bevatten en zo dit onderliggende principe van interactieve
dualiteit weerspiegelen, dat zo essentieel is voor het Chinese denken. Daarin
heeft elk element een reeks overeenkomsten of correspondenties , zowel met
de natuur als met het menselijk lichaam.
De Chinese geneeskunde gebruikt een stelsel van onderlinge relaties tussen
de vijf elementen om te kunnen begrijpen hoe de lichaamsprocessen elkaar
ondersteunen en beheersen.
De cyclus van wederzijdse voortbrenging of bevordering. Zo brandt
vuur bijvoorbeeld om aarde te scheppen, voedt water de groei van
hout en zo verder. Toegepast op het orgaansysteem ontwikkelen zich
ook dergelijke bevorderlijke relaties: Hart ondersteunt milt, milt ondersteunt
longen, longen ondersteunen nieren, nieren ondersteunen lever
en lever ondersteunt hart.
De cyclus van wederzijdse beheersing. Zo zal water bijvoorbeeld vuur
beheersen in de zin dat water vuur kan blussen, vuur laat metaal smelten,
metaal kan hout hakken, enzovoort. Met betrekking tot de Chinese
geneeskunde helpen de longen bijvoorbeeld de leverenergie te
beheersen en bevordert op die manier een soepel functioneren van
de lever.
In werkelijkheid worden de vijf elementen gebruikt in elke categorie van geur
en kleur, smaak, emoties, dieren, generaties, planeten en letterlijk alle fenomenen
uit de kosmos.
26

Schema van de vijf elementen
Element Orgaan Ingewand Weefsel Lich.vocht Zintuig
Hout Lever Galblaas Spier/Zenuw Traan Ogen
Vuur Hart Dunnedarm Circulatie Zweet Tong
Aarde Milt Maag Bindweefsel Speeksel Mond
Metaal Long Dikke darm Huid Slijm Neus
Water Nier Blaas Botten Urine Oren
Element Ontwikkeling Pos.emotie Neg.emotie Houding Kleur
Hout Geboorte Verdraagzaam Agressie Lopen Groen
Vuur Puberteit Kalmte Opgewonden Inspanning Rood
Aarde Volwassen Sympathie Obsessie Zitten Geel
Metaal Bejaard Geluk Verdriet Liggen Wit
Water Dood Zelfvertrouwen Angst Staan Swart
27

6.3 Functies en emoties van onze organen
Onze emoties kunnen heel belangrijk zijn voor onze gezondheid volgens de
westerse geneeskunde. Aan de ene kant laat men gegevens zien dat het
verband tussen emoties en gezondheid vooral sterk is bij negatieve gevoelens
: boosheid, bezorgdheid en depressie. Deze toestanden kunnen als ze sterk
zijn en lang duren de vatbaarheid voor ziekten vergroten, de symptomen
verergeren, of herstel verhinderen.
Aan de andere kant schijnen positievere toestanden als gemoedsrust en
optimisme heilzame effecten op de gezondheid te hebben – hoewel de
gegevens over de invloed van positieve emoties op de gezondheid niet zo
sterk zijn als voor negatieve emoties.
De oosterse filosofie benadrukt daarentegen dat zowel positieve als
negatieve emoties een heel belangrijke invloed hebben op herstel van het
lichaam.
Afbeelding van de organen
28

De lichaamsorganen als fysieke structuren (Westerse Geneeskunde -WG)
De grote bijdrage van de westerse anatomie en fysiologie aan de wereld is
een ongelooflijk hoogontwikkeld inzicht in de delen waaruit het lichaam
bestaat. Onder deze samenstellende delen valt de nadruk op de afzonderlijke
organen met hun biologische en functionele eigenschappen. Zo wordt
het hart bijvoorbeeld beschouwd als een zeer ingewikkelde en betrouwbare
pomp die zorgt voor een constante bloedstroom door het hele lichaam.
De geneeskunde in de westerse benadering heeft zich bijna uitsluitend
beziggehouden met de poging te begrijpen hoe deze onderdelen normaal
functioneren en hoe deze normale functie defect kan geraken. Hieruit
evolueren de specialisten die soms het lichaam als één geheel uit het oog
verliezen.
De lichaamsorganen als werkingen (Traditionele Chinese Geneeskunde -TCG)
In de Chinese geneeskunde is het eerste dat opvalt dat er heel weinig wordt
gezegd over organen als lichaamsdelen, maar dat er ontzaglijk veel wordt
gezegd over de manier waarop een orgaan, als geheel, onderdeel van het
totale dynamische energieproces van het lichaam is. Ziekte wordt gezien als
een disharmonie in het proces , die verholpen moet worden, niet als het
‘stukgaan van de machinerie’ wat gerepareerd moet worden.
De organen worden verdeeld in yin- en yangorganen:
De ‘zang’-organen (yin-organen): In het algemeen liggen de zang
volgens de Chinese geneeskunde dieper in het lichaam en hebben te
maken met het aanmaken, de opslag en regulatie van de fundamentele
substanties.
De ‘fu’-organen (yang-organen): In het algemeen liggen de fu in de
Chinese geneeskunde dichter aan de oppervlakte van het lichaam en
hebben de functie van het opnemen, verdelen en uitscheiden van
lichaamsvloeistoffen. De fu-organen worden beschouwd als organen
waarin voortdurend beweging en verandering plaatsvinden.
We beperken ons tot 12 organen waar we onze voedingsstoffen (de westerse
denkwijze) of energie (oosterse denkwijze) uithalen en houden rekening met
de yin-yang regel:
Zang Yin Longen Hart Milt Lever Nieren Hartbeschermer
Fu Yang Dikke
darm
Dunne
darm
Maag Galblaas Blaas Drievoudige
verwarmer
29

6.3.1 Longen / Dikke darm
‘Ik hoor en vergeet, ik zie en onthoud, ik doe en begrijp.’
Longen
WG: Twee organen van sponsachtig bindweefsel aan weerszijden in de borstholte.
Ze liggen achter de ribben en steunen op het middenrif. De longen zijn
verdeeld in kwabben. De linkerlong heeft slechts twee kwabben en is kleiner
dan de rechterlong, aangezien het hart en de bijhorende bloedvaten meer
ruimte innemen aan de linkerkant van de borstkas. De luchtpijp vervoert ingeademde
lucht omlaag naar de bronchusboom in de longen, waar zuurstof
en kooldioxide worden uitgewisseld.
De longen bevatten miljoenen kleine luchtzakjes (longblaasjes) die aan het
uiteinde liggen van de vertakkingen van de bronchusboom. De wanden van
de longblaasjes zijn extreem dun en zijn bedekt met haarvaatjes. Hierdoor
kan zuurstof uit de ingeademde lucht naar het bloed stromen en kan koolmonoxide
vanuit het bloed naar de longblaasjes stromen, zodat het kan
worden uitgeademd.
TCG: De longen zorgen voor een goede ademhaling, regelen de lichaamstemperatuur
aan de oppervlakte en geven een heldere, krachtige stem.
Naast zuurstof en koolzuurgas, assimileren de longen ook kosmische energie.
Deze kosmische energie wordt getransformeerd in mentale en fysieke energie.
Hierdoor bepalen de longen tevens onze associaties met de buitenwereld,
zoals: het denken, luisteren, en leren begrijpen. Samen met het hart
reguleren de longen de bloedcirculatie, er is een directe relatie met het
huidoppervlak. De longen worden gerelateerd aan de neus (het reukvermogen).
De keel is het centrum van de longenergie.
Zangorgaan (Yin):
Controleren de Qi (= energie) en domineert de ademhaling.
Openen zich in de neus. (Zintuig)
Beheersen de verspreiding en het omlaag brengen van qi.
Reguleren de waterbanen van het lichaam.
Controleren de huid en het lichaamshaar.
Geven ons een gevoel van verbinding met de wereld.
Hebben een intern-externe relatie met de dikke darm.
Spiritueel aspect: Herbergt de dierlijke ziel of fysieke ziel en leidt fysieke
energieën en vitaliteit; het wordt eerder met substantie dan energie
geassocieerd.
30

De energie van de longen produceren het slijm.
Positieve emotie: Geluk
Negatieve emotie: Verdriet, bezorgdheid
Spreekwoord:
Long en lever uitspuwen. (=Hevig braken.)
Sterke longen hebben. (=Niet spoedig buiten adem geraken.)
Dikke darm
WG: De karteldarm is een deel van de dikke darm en strekt zich uit van de
dunne darm tot de endeldarm. Hij wordt in verschillende segmenten
gedeeld: blindedarm, opstijgende deel, dwarse deel, afdalende deel en
sigmoïd. De functie is het naar de anus stuwen van vast materiaal, en water
en zouten te laten absorberen die na passage door de dunne darm zijn
overgebleven.
De endeldarm is het op een na laatste deel van het spijsverteringskanaal en
leidt naar de anus. In de endeldarm komt vanuit het sigmoïd al het afvalmateriaal
terecht dat hier korte tijd wordt opgeslagen voordat het als ontlasting
kan worden verwijderd. Ook komen hier gassen terecht, die als winden door
de anus ontsnappen.
TCH: De dikke darm krijgt het onzuivere uit de dunne darm, dat hij verder
verfijnt en waar hij nog meer zuivere vloeistof uithaalt. De dikke darm is de
grote eliminator van de geest, en van het lichaam. De dikke darm regelt de
speekseltoevoer, de thermoregulatie, het opnemen van vitamine K en B12 en
de dehydratie van de darminhoud.
Fu-orgaan (Yang):
Controleert het doorsturen en uitscheiden van afvalstoffen.
Vormt de stoelgang.
Absorbeert vloeistof uit de afvalstoffen.
31

Hart
6.3.2 Hart / Dunne darm
WG: Het hart is in essentie een gespierde pomp die verantwoordelijk is voor
het voorstuwen van bloed door de vaten van het lichaam. Het bestaat uit
twee helften die van elkaar worden gescheiden door een dikke spierwand.
Elke helft is weer onderverdeeld in een bovenste ruimte (boezem) en een
onderste ruimte (kamer).
De linkerkant van het hart ontvangt zuurstofrijk bloed vanuit de longen en
pompen het naar het lichaam door de grootste slagader, de aorta. De
rechterkant ontvangt relatief zuurstofarm bloed vanuit het lichaam en verplaatsen
dat naar de longen voor de gaswisseling. Deze twee bloedsomlopen
worden wel respectievelijk de grote bloedsomloop (lichaamscirculatie)
en klein bloedsomloop (longcirculatie) genoemd.
TCH: Het hart wordt beschouwd als de specialisatie van de bloedvaten. Hart
en schildklier worden vaak onder één noemer genoemd. De hartslag is een
consequentie van de circulatie, die afhankelijk is van yin-yang (zuurstof)
kwaliteit van het bloed. Zuurstof-rijk bloed is yang, zuurstof-arm bloed is yin.
Het hart vormt het centrum van de bloedcirculatie, het centrum van de
geest, zetel van vitaliteit en spiritualiteit en vooral levensvreugde. Geestelijk
vermogen uit zich in goede verbale expressie. De tongpunt is de manifestatie
van het hart.
Emoties die direct op het hart inwerken, geven gevolgen voor het individu, als
er een discrepantie ontstaat tussen zoals hij is en zoals hij wil zijn, of zoals de
wereld wil dat hij is.
Zangorgaan (Yin):
Regeert het bloed en beheerst de bloedvaten.
Opent zich in de tong. (Zintuig)
Manifesteert zich in de gelaatskleur.
Houdt de vreugde in stand.
Heeft een intern-externe relatie met de dunne darm.
Spiritueel aspect: Herbergt de geest en wordt geassocieerd met eigendom
en correctheid.
De energie van het hart produceert het zweet.
Positieve emotie: Kalmte, blijdschap, vreugde, lachen
Negatieve emotie: Opwinding, schrik
32

Spreekwoord:
Het hart op de tong hebben. (=Hij zegt alles wat hij denkt.)
Zijn hart vasthouden. (=In angst verkeren voor de afloop van iets.)
Haar hart klopte in de keel. (=Ze was niet op haar gemak.)
Waar het hart van vol is, loopt de mond van over. (=Men spreekt graag
over datgene waarvan men vervuld is.)
Zijn hart aan iets ophalen. (=Er volop van genieten.)
Dunne darm
WG: Een lange buis van ruim zes meter lang die bij de maag in de buikholte
begint en met vele bochten en lussen door de buikholte loopt. De gehele
dunne darm is gevouwen, zodat hij minder plaats inneemt in de buikholte. De
voorzijde ligt tegen de voorste buikwand. Hier vinden spijsvertering en resorptie
van voedingstoffen plaats. Om de resorptie goed te laten verlopen, is de
binnenkant bekleed met darmvlokken. De dunne darm bestaat uit drie delen:
de twaalfvingerige darm, de nuchtere darm en de kronkeldarm.
In de twaalfvingerige darm worden spijsverteringssappen toegevoegd: gal
van de lever en enzymen van de pancreas of alvleesklier. Terwijl de voedseldeeltjes
steeds verder door de darm geduwd worden, worden ze afgebroken
tot steeds kleinere deeltjes – koolhydraten, eiwitten, vetten, vitaminen en
water. Deze deeltjes worden door het slijmvlies van de dunne darm opgenomen
en aan de bloedbaan afgegeven. Ze worden dan in de lever opgeslagen
voor gebruik in de stofwisselingsprocessen van het lichaam.
TCH: Vanuit de maag komt gedeeltelijk verteerd voedsel in de dunne darm.
Hier wordt de zuivere en onzuivere energie gescheiden. Het zuivere deel gaat
naar de milt en dan naar de bovenste verwarmer. Onzuivere vloeibare stoffen
gaan naar de nieren, onzuivere vaste stoffen gaan naar de dikke darm.
Functies die de dunne darm reguleren, zij:
Produceren van vitale energie.
Voedsel bewerken en afgeven aan het bloed.
Resorptie van water tot 10 liter per 24 uur.
Dunne darm wordt ook wel vergeleken met de hersenen. De dunne darm
zuivert de gedachten.
Fu-orgaan (Yang):
Ontvangt en transformeert.
33

6.3.3 Milt, pancreas / Maag
Milt-Pancreas
WG: De milt ligt links in de buik achter de negende, tiende en elfde rib, vlakbij
het uiteinde van de pancreas. De milt bevat twee soorten weefsel: rode en
witte pulpa. De rode pulpa fungeert als opslagplaats van bloed en draagt bij
aan de vernieuwing van het bloed. De milt breekt namelijk de rode bloedcellen
af die zijn afgestorven. Daarnaast heeft de witte pulpa een immunologische
functie door bij te dragen aan de aanmaak van antistoffen, waaronder
de lymfocyten die zorgen voor filtering en neutralisatie van lichaamsvreemde
stoffen.
WG: De pancreas of alvleesklier bevindt zich boven in de buikholte, onder
lever en achter de maag bevindt. Dit klierachtig orgaan heeft een gemengde
functie: exocrien (voor de spijsvertering) en endocrien (hormoonproducerende
cellen). De exocriene functie bestaat uit het afscheiden van
pancreassap dat wegstroomt naar de twaalfvingerige darm. Deze sappen
zorgen voor de vertering van eiwitten, vet en zetmeel in het voedsel. De
endocriene functie bestaat uit het de afscheiding van insuline en glucagon.
Dit zijn twee hormonen die belangrijk zijn voor de stofwisseling van koolhydraten
of suikers en zo de glucosespiegel regelen.
TCH: De milt is de opslagplaats en verdeler van de maagenergie en heeft
invloed op de bloedkwaliteit en kwantiteit, het bindweefsel, de huid en de
spijsvertering . Er is een relatie met mond, lippen en tong. Milt en pancreas
vormen één orgaan. De milt controleert de wiskundige aanleg en is verantwoordelijk
voor helder inzicht en begrip. Zowel de interne als externe vloeistofbalans
hangt nauw samen met de miltconditie. De milt reguleert de samenstelling
van het bloed. Het lymfevocht wordt samen met de thymus door de
milt gereguleerd.
De milt is natuurlijk afhankelijk van de kwaliteit van de voeding, omdat het nu
eenmaal zo is dat ‘de motor alleen op goede brandstof loopt’.
Zangorgaan (Yin):
Is verantwoordelijk voor spijsvertering en stofwisseling.
Beheerst het stijgen van de Qi.
Houdt het bloed binnen de vaten.
Controleert de ledematen en voedt de spieren.
Opent in de mond, manifesteert zicht in de lippen. (Zintuig)
Heeft een intern-externe relatie met de maag.
34

Spiritueel aspect: Herbergt het intellect, heerst over reflectie en intentie en
wordt soms beschreven als ‘bewustzijn van mogelijkheden’.
De energie van de milt produceert het speeksel.
Positieve emotie: Sympathie, glimlach
Negatieve emotie: Obsessie, piekeren, bezorgdheid, peinzen
Spreekwoord:
De milt steekt mij. (= ‘k Voel pijn in die streek door het harde lopen.)
Maag:
WG: De maag is een groot zakachtig orgaan aan de slokdarm waar deze
door het middenrif de buikholte binnenkomt. De maag ligt centraal boven in
de buikholte, onder de bovenbuik. Een deel van de bovenkant wordt aan de
voorzijde bedekt door de lever. Vanuit de maag loopt de twaalfvingerige
darm naar beneden. In de maag worden de ingenomen voedingstoffen
verzameld. De maagsappen die de klieren in de maagwand afscheiden
spelen een rol in de voedselvertering. Door de samentrekking van de wanden
wordt het voedsel door elkaar gekneed.
TCG: Alle energie van de maag vindt zijn weerklank in elk ander orgaan. Alle
vaste en vloeibare voeding gaat eerst naar de maag. In de maag vinden
processen plaats –waaronder neutralisering van de temperatuur van het
voedsel-, die het voedsel prepareren voor opname in de dunne darm. Door
deze processen vinden bloed, mentale en fysische energie hun oorsprong in
de maag. Directe verbindingen vanuit de maag gaan naar tanden, tandvlees,
tong, speekselklieren, kaakholten en intern klierweefsel aldaar. De
oorsprong van de vijf smaken ligt in de maag.
Fu-orgaan (Yang):
Zee van voedsel, plaats van vertering.
Scheidt het zuivere van het onzuivere.
Zendt de Qi omlaag.
Spreekwoord:
Hij zit ermee in zijn maag. (=Hij kan het niet kwijtraken.)
Dat ligt hem dwars in de maag. (=Daar zit hij mee verlegen.)
35

6.3.4 Lever / Galblaas
‘Je bent wat je leest.’
Lever:
WG: Een groot orgaan rechtsboven in de buikholte onder de onderste ribben
in de rechterbovenbuik . De linkerkwab van de lever strekt zich uit naar het
midden. De belangrijkste spijsverteringsfunctie is de aanmaak van gal, een
vloeistof die in de twaalfvingerige darm stroomt via de galwegen. Gal is van
wezenlijk belang voor de vertering van de vetten. Bovendien werkt de lever
als een energiecentrale, omdat hier een groot deel van de glucose en ander
voedingstoffen worden omgezet in energie ten behoeve van het organisme.
TCG: De lever is de voorraadschuur van bloed en lichaamscellen. Hij speelt
een rol in de vetstofwisseling, het ontgiften van het bloed, produceert de gal,
is de bron van het creatieve karakter, heeft functionele invloed op spieren en
pezen, heeft invloed op oog, nagels, seksualiteit en de genitalia, bloedvaten
en traanvloeistof.
Een gezonde lever geeft lange fitheid en algemeen motorisch welbevinden.
Zangorgaan (Yin) :
Slaat het bloed op.
Waarborgt het harmonisch stromen van Qi en bloed.
Controleert de pezen.
Opent in de ogen. (Zintuig)
Manifesteert zich in de nagels.
Oefent controle uit over ons leven in al zijn facetten.
Heeft een intern-externe relatie met de galblaas.
Spirituele aspect: Herbergt de etherische ziel, heerst de bewuste en onbewuste
gedachten en wordt geassocieerd met bewegende energieën.
De energie van de lever produceert de tranen.
Positieve emotie: Verdraagzaam
Negatieve emotie: Woede, drift, verontwaardiging, ergernis, frustratie,
agressie
Spreekwoord:
Iets op zijn lever hebben.(=Op het hart hebben of schuldig aan iets zijn.)
Iets op zijn lever krijgen. (=Berispt worden.)
36

Fris van de lever spreken. (=Openhartig, spontaan, vrijuit)
Galblaas:
WG: Zakachtig orgaan dat onderdeel is van het galwegenstelsel. Hier wordt
de in de lever geproduceerde gal opgeslagen en ingedikt tot de gal naar de
twaalfvingerige darm stroomt. De galblaas zit vast aan de onderzijde van de
lever en bestaat uit het deel bij de galblaasbuis, een middendeel en een
distaal deel. Deze delen worden respectievelijk hals, lichaam en bodem van
de galblaas genoemd.
TCG: De galblaas levert als enige orgaan pure energie, de andere zijn een
mengeling van zuivere kosmische energie en onzuivere aardse energie. Gal
wordt als overschot van de lever-qi gezien speelt een rol in het stimuleren van
de soepele stroom van qi en bloed.
Invloed van de galblaas:
Sterke invloed op spieren en gewrichten.
Reductie van spier- en gewrichtstoxinen.
Invloed van tonus op spieren en ligamenten.
Invloed op spasmen en contracturen.
Verantwoordelijk voor algemene besluitneming, geeft moed en durf.
Spreekwoord:
De gal komt bij hem boven. (=Zijn drift komt op.)
Zijn gal uitspuwen. (=Zijn toorn uiten.)
Zijn pen in de gal doppen. (=De bitterste woorden kiezen.)
37

6.3.5 Nieren / Blaas
‘Je kan alleen maar leren wat je oren willen horen, wat je ogen willen zien.’
Nieren:
WG: De nieren zijn twee boonvormige, roodbruine organen die het afvalmateriaal
dat bij de normale werking van het lichaam ontstaat, moeten verwijderen
en de hoeveelheden zouten en water in het lichaam in evenwicht
moeten houden. Dat doen ze door een teveel aan water en chemische
stoffen uit het bloed te filteren en deze in vorm van urine te verwijderen. De
nieren bevinden zich aan de achterkant van de buikholte, aan iedere kant
van de ruggengraat één, ter hoogte van de onderste ribben.
Naast de filtering en verwijdering van afvalstoffen zorgen de nieren ook voor
het in stand houden van de lichaamsvloeistoffen. Ze zorgen ervoor dat het
evenwicht tussen het water, de elektrolyten en de andere stoffen in stand
blijft.
De nieren spelen een belangrijke rol bij de regulering van de bloeddruk door
middel van de afscheiding van renine en bij de verkalking van de botten
door middel van de activering van vitamine D die verantwoordelijk is voor de
afzetting van kalk in botten. Ook spelen de nier een rol in de aanmaak van
bloedcellen.
TCH: De nieren reguleren, met de blaas als magazijn, de waterhuishouding.
De nier bevat de Qi van de opgenomen voeding en vloeistof, en heeft sterke
invloed op de seksuele energie, de vruchtbaarheid, de voortplanting en de
geslachtsorganen. Verder creëert de nier het bot, de tanden, het beenmerg,
het ruggenmerg en de hersenen. De nier speelt een regulerende rol bij de
bloedzuivering, arteriële tensie, gezicht en gehoor, spijsvertering, wilskracht en
karaktervastheid.
Zangorgaan (Yin) :
Slaan de essentie ‘Jing’(=energie) op, beheersen voortplanting, groei
en ontwikkeling.
Produceren merg, vullen de hersenen, regeren de botten en maken
bloed aan.
Onderhouden de ‘poort van levenskracht’.
Regeren water.
Beheersen de ontvangst van Qi.
Openen zich in het oor. (Zintuig)
Manifesteren zich in het haar.
38

Domineren de twee onderste lichaamsopeningen.
Heeft een intern-externe relatie met de blaas.
Spirituele aspect: Herbergt de wilskracht maar wordt met wensen en
verlangens geassocieerd en met de ontwikkeling van wijsheid.
De energie van de nieren produceert het oorsmeer.
Positieve emotie : Zelfvertrouwen
Negatieve emotie: Angst
Spreekwoord :
Angst gaat in merg en been zitten.
Van angst krijgen we slappe knieën.
We voelen angst tot op het bot.
In hart en nieren. (=Door en door)
Blaas:
WG: De blaas, die in de kleine bekkenholte ligt, maakt deel uit van de
urinewegen. Urine uit de nieren komt via de urineleiders in de blaas en wordt
daar opgeslagen. Als de blaas vol is, wordt hij via de urinebuis geledigd.
TCG: De blaas krijgt afvalvloeistoffen uit de longen, de dunne en de dikke
darm en slaat deze onder invloed van de nieren op en scheidt ze uit als urine.
De blaas heeft een regulatie-aspect in de waterdoorstroming van de
hersenen, invloed op rug en ruggemerg, samen met lever en de nier invloed
op het genitale stelsel.
Fu-orgaan (Yang):
Regelt mee de vloeistofbalans van het lichaam.
Scheidt nogmaals heldere en troebele vloeistoffen.
39

6.3.6 Hartbeschermer / Drievoudige verwarme
Twee extra organen uit de Chinese geneeskunde, de hartbeschermer en
drievoudige verwarmer, worden besproken omdat deze ook belangrijk zijn bij
cranio sacraal therapie.
Hartbeschermer:
Vormt de externe bescherming van het hart.
Heeft nauwe relatie met het hart, de bloedcirculatie en de seksuele
nierfunctie.
Werkt preventief op mogelijke infecties en reguleert de bloeddruk.
Geluksgevoel ontspringt aan de hartbeschermer.
Bestuurt uitingen van vreugde en genot.
Drievoudige verwarmer:
De drievoudige verwarmer vormt de integratie en mentale evenwicht in het
lichaam van yin en yang. Levert energie aan alle twaalf meridianen en wordt
als de moeder van de twaalf meridianen beschouwd.
De drievoudige verwarmer bestaat uit drie delen:
Bovenste verwarmer omvat long en hartbeschermer.
Middelste verwarmer omvat milt, maag, lever, galblaas en pancreas.
Onderste verwarmer omvat urinewegen, geslachtsorganen en darmen.
De drievoudige verwarmer is een functie van het organisme met als doel het
leven te handhaven door energie van lucht en voedsel in het lichaam te
assimileren.
Algemene functies:
Thermostaat
Scheiding van heldere en troebele vloeistoffen
Transformatie van voedsel
Bloedvorming
Eliminatie van afvalstoffen
Activatie van energie uit voedsel
In de cranio-sacraal therapie kan de meridiaan van de drievoudige verwarmer
via manuele technieken op de arm worden gestimuleerd.
40

6.4 Luisteren naar onze organen (Cranio)
‘Lichaam is bagage die je meeneemt doorheen je leven.’
Al onze ervaringen zitten boordevol emoties. Deze emoties geven energie
aan onze organen of nemen energie van onze organen. Met andere
woorden onze emoties nestelen zich in onze organen om deze beter of
slechter te doen functioneren. Het lichaam geniet van de positieve ervaringen
maar heeft soms de grootste moeite met het verwerken van de negatieve
ervaringen. Het is aan ons de keuze. Wat doen we hiermee?
Ofwel kiezen we voor een populaire hedendaagse uitspraak ‘Vergeet het
gewoon!’ Dan dienen we ons wel de vraag te stellen of we dit echt zullen
vergeten zonder pijnlijke herinneringen te krijgen? Anders kiezen we voor de
wijsheid van de organen die al generaties meegaat: Wat ligt er op uw hart?
Wat ligt er op uw maag? Wat ligt er op uw lever? Spuwt uwe gal eens uit!
Wat scheelt er nu eigenlijk?
De ontspannen en veilige omgeving die cranio aanbiedt, geeft het lichaam
van de patiënt de mogelijkheid om hierover te praten. Onze gedachten
kunnen ons hierbij helpen. Bij eender welke vraagstelling, de eerste gedachte
‘ons buikgevoel’ is het meest eerlijke antwoord. Als we onze hersenen raadplegen,
luisteren we niet meer naar onze organen in de buikstreek. We willen
eerlijk zijn tegenover onszelf en spuwen ons verhaal uit. De eerste horde is
genomen.
Eens we ons emotionele ervaring hebben verteld kunnen we kiezen om
volgende stappen te zetten. Is het voldoende om enkel het verhaal te
vertellen? Aanvaarden we dat deze emotie blijft? Zoeken we naar een
antwoord? Leren we er iets uit? Kunnen we ervoor zorgen dat zoiets in de
toekomst niet meer gebeurd? Vergeven we onszelf of een ander? Laten we
het los? Allemaal vragen die kunnen beantwoord worden in de veilige
omgeving waar we ons bevinden.
Als onze grijze cellen in de hersenen meer luisteren naar onze organen
kunnen we heel wat ongemakken voorkomen. Onze omgeving heeft ons
weliswaar geleerd dat hersenen ons lichaam commanderen maar wees niet
getreurd, nieuwe gewoontes kunnen worden aangeleerd. Mits een goede
dialoog tussen onze hersenen en onze organen kunnen prachtige, gezonde
resultaten worden geboekt.
41

Iets op om over na te denken:
Onlangs stond ik stil waarom vrouwen langer leven dan mannen. Zou het
mogelijk zijn omdat vrouwen emotioneler zijn? Is emoties uiten een start van
de verwerking ervan? Laten vrouwen zware lasten van hun schouders glijden
nadat ze uit deze emoties hebben geleerd? Zou dit zo’n sterk effect hebben
op het welzijn zodat zij langer leven? Worden ze sterker door hun emoties te
uiten? Of speelt de factor dat vrouwen (soms) gezonder eten om er goed te
blijven uitzien?
Stel je voor dat de emoties en ervaringen dagelijks openhartig worden
gedeeld, geanalyseerd en verwerkt met familie en vrienden. En er wordt
bewust de keuze gekozen voor gezonde voeding.
Zouden de organen van de mens zich beter voelen als ze kwalitatief voedsel
mogen verwerken en geen overvloed van negatieve emoties dienen op te
kroppen? Zouden de leeftijdsstatistieken wijzigen? Wat denk jij?
42

7. Vloeistoffen in het lichaam
7.1 Bloedvatenstelsel
Het hart- en bloedvatenstelsel bestaat uit organen die verantwoordelijk zijn
voor het transport van het bloed door het hele menselijke lichaam. Bloed is
een essentiële vloeistof die zuurstof en elementen bevat die noodzakelijk zijn
voor het leven van de lichaamscellen. Anderzijds voert het bloed stoffen af
die niet bruikbaar en mogelijk giftig zijn voor het lichaam.
Slagaders en aders
Het centrum van het hart en bloedvaten stelsel is een orgaan dat gelegen is
in de borstkas: het hart. Het hart is een ware motor die zoals een pomp het
bloed door het hele lichaam stuwt. Van hieruit ontstaan twee omvangrijke
vaatstelsels die zich door het hele lichaam vertakken: het arteriële vaatstelsel
met slagaders en het veneuze vaatstelsel met aders.
Slagaders zijn flexibele, dikwandige, buisvormige bloedvaten die het bloed
vanuit het hart naar de rest van het lichaam transporteren. Het arteriële
vaatstelsel begint in het hart en vertakt zich in de slagaders tot kleine
bloedvaten. De haarvaten (kleine bloedvaten die met het blote oog niet
zichtbaar zijn) worden steeds dunner om alle cellen van de verschillende
weefsels tot in de verste uithoeken van het lichaam te kunnen bereiken. Zij
vervoeren het bloed uit de longen, dat rijk is aan zuurstof en voedingstoffen,
door het lichaam. (In afbeelding op pagina 45 in het rood weergegeven.)
Aders zijn dunwandige lagedrukbloedvaten waardoor het bloed terugstroomt
naar het hart. Het veneuze vaatstelsel begint waar het arteriële
eindigt in de kleine bloedvaten en gaat over in aders, die geleidelijk in
omvang toenemen naarmate ze dichter bij het hart komen. Ze vervoeren het
zuurstofarme met afvalstoffen verzadigde bloed uit de celstofwisseling naar
het hart. (In afbeelding op pagina 45 in het blauw weergegeven.)
Bloedsomloop
‘Wisseldouches – warm en koud – bevorderen de bloedcirculatie.’
De bloedsomloop door het hele lichaam via de slagaders en aders begint en
eindigt in het hart en wordt grote circulatie of lichaamsbloedsomloop
genoemd. De grote circulatie heeft als taak het zuurstofrijke arteriële bloed
naar de lichaamscellen te vervoeren en het zuurstofarme met afbraakstoffen
verzadigd bloed van de cellen naar het hart terug te voeren.
43

Er bestaat nog een andere bloedsomloop die bij het hart begint en eindigt:
de kleine circulatie, die ook longenbloedsomloop wordt genoemd. In
tegenstelling tot de grote circulatie doorkruist deze niet het hele lichaam.
Deze circulatie transporteert alleen het zuurstofarme, met koolstofdioxide
verzadigde bloed uit het veneuze vaatstelsel naar de longen. Daar wordt het
gezuiverd en voorzien van zuurstof afkomstig uit de ingeademde lucht. Als het
bloed met zuurstof is verzadigd, wordt het teruggevoerd naar het hart om
vanaf daar weer door het hele lichaam vervoerd te worden.
Samenstelling en functies van het bloed
Hoewel op het eerste gezicht het bloed een homogene samenstelling blijkt
te hebben, bestaat het bloed uit diverse bestanddelen. In het bloed bevindt
zich een vloeibaar gedeelte, het plasma, dat vooral uit water bestaat. In dit
water zijn glucose, eiwitten, elektrolyten(=natrium, kalium, calcium, fosfaat,
chloride en bicarbonaat zijn de belangrijkste), vitaminen en andere stoffen
opgelost. Het bloed bevat tevens een aantal vaste cellen: de rode
bloedcellen, de witte bloedcellen en de bloedplaatjes. Elke cel heeft een
specifieke functie. De gemiddelde levensduur van de bloedcellen is kort en
ze moeten daarom worden vervangen door nieuwe cellen. Dit proces vindt
plaats in het beenmerg, de lymfeklieren en de milt.
De belangrijkste functies van het bloed zijn:
Naar de diverse weefsels transporteren van zuurstof in de rode
bloedcellen.
Naar de cellen transporten van voedingsstoffen die zijn opgelost in het
plasma zoals glucose, eiwitten, elektrolyten, vitaminen en regulerende
stoffen zoals hormonen(=stoffen die prikkelend of remmend werken op
de organen).
Transporteren van afvalstoffen naar de organen die zich hiervan
kunnen ontdoen (longen en nieren).
Verweer tegen infecties dankzij de witte bloedcellen die schadelijke
stoffen kunnen herkennen en tegenhouden.
Het voorkomen van te groot bloedverlies na verwondingen dankzij de
bloedplaatjes die zorgen voor de stolling van het bloed.
Regulering van de lichaamstemperatuur door meer of minder bloed
naar de huid te laten stromen, zodat hitte kan worden afgegeven via
verdamping of straling.
Het bloed speelt een belangrijke rol bij het in stand houden van het
evenwicht tussen de systemen die nodig zijn om de organen naar behoren te
laten functioneren.
44

Afbeelding van hart en bloedsomloop
45

7.2 Lymfevatstelsel
Het lymfevatstelsel is een netwerk van vaten, knopen en organen en heeft
twee functies. Het brengt een groot deel van een doorzichtige vloeistof
tussen de cellen terug naar de bloedsomloop en het zit vol gespecialiseerde
witte bloedcellen en macrofagen (zuiverende cellen), die indringers als
bacteriën, virussen en kankercellen aanvallen.
Het lichaamsweefsel zit vol met een bijna doorzichtige vloeistof (interstitieel
vocht). Dit komt via filtratie uit de bloedvaten in het weefsel terecht. Deze
vloeistof ‘lymfe’ bestaat uit water, eiwitten, zouten, glucose en witte bloedcellen.
Het lymfevatstelsel heeft geen pomp; het transport van lymfe door het
lichaam is daarom afhankelijk van de bewegingen van het skeletspierweefsel
en de ademhaling. Lymfe wordt verzameld, afgevoerd, gereinigd in de
lymfeknopen en komt weer terug in het bloed door de vaten van het
lymfevatsysteem.
Het lymfevatstelsel is ‘eenrichtingsverkeer’: elk vat begint als klein haarvat dat
aan één kant dicht zit. Het absorbeert moleculen, indringers en voedingstoffen.
Samen vormen de haarvaten dan een groter lymfevat die de lymfe
naar het bloed transporteren.
Langs de lymfevaten liggen groepjes lymfeknopen. Inkomende lymfe
verspreidt zich door de lymfeknoop en gaat door een samenstelling van witte
bloedcellen en macrofagen. Afval van indringers, die niet door de huid zijn
tegen gehouden, en kankercellen wordt verzwolgen door macrofagen en
gespecialiseerde witte bloedcellen. Lymfeknopen filteren en vernietigen dus
niet alleen indringers voordat ze in het bloed worden opgenomen, maar ze
activeren en vermenigvuldigen witte bloedcellen om specifieke antilichamen
aan te maken om in grote getale de boosdoener aan te vallen; dit is een
verantwoordelijke opbouw van onze immuniteit.
De organen die betrokken zijn bij dit complexe systeem zijn de lymfeknopen
die in verschillende groepen bij elkaar zitten, de thymus(zwezerik), het beenmerg
(productie van bloedcellen) en de milt (opslagplaats van bloedcellen).
Thymus = Belangrijk orgaan achter het borstbeen dat de productie regelt van
gespecialiseerde cellen voor het immuunsysteem.
Lymfeknopen = ‘Lymph nodes’ in ‘t Engels
Milt = ‘Spleen’ in ’t Engels
Afbeelding van lymfevatstelsel en thymus op volgende pagina
46

7.3 Urinewegen
De urinewegen zijn van levensbelang. Ze zorgen voor de afvoer van de
afvalproducten van de stofwisseling en zorgen voor de juiste balans tussen
water en elektrolyten in het bloed.
De complexe werking van de cellen van het menselijk lichaam zorgt dagelijks
voor een aanzienlijke hoeveelheid afvalstoffen. Deze komen normaal
gesproken in de bloedbaan terecht. Als het bloed niet goed gezuiverd zou
worden, zou het evenwicht worden verstoord. Hierdoor kan het lichaam
mogelijk niet meer goed functioneren. De meeste reststoffen zijn namelijk
giftig voor het lichaam als ze in grote hoeveelheden aanwezig zijn. De nieren
en urinewegen zorgen voor de filtering en zuivering van het bloed en de
uitscheiding van afvalstoffen.
Voor de uitvoering van deze zuivering beschikt het lichaam over 2 ovale
organen achter in de buikholte, achter het buikvlies: de nieren. De nieren
ontvangen via de nierslagaders een groot deel van het bloed tijdens de
omloop door het lichaam. De zuivering van het bloed vindt plaats in de
structuren die zich in de functionele eenheden van de nier bevinden. Tijdens
de filtering wordt het bloed zodanig gezuiverd dat de stoffen die nuttig zijn
voor het lichaam worden geresorbeerd en weer in de bloedbaan terechtkomen
via de nieraders. De afvalproducten worden verdund in het geresorbeerde
water. Zo wordt de urine geproduceerd en uiteindelijk uitgescheiden.
Voor deze uitscheiding heeft het urinewegstelsel twee afvoerbuizen, de
urineleiders. Deze lopen vanaf de nieren naar de blaas. Daar wordt de urine
opgeslagen tot deze wordt uitgescheiden. Deze uitscheiding vindt plaats via
de urinebuis, de buis die de blaas met de buitenkant verbindt.
Afbeelding van het urinestelsel
48

7.4 Cerebrospinaal vocht (Cranio)
Gespecialiseerde haarvaten in de hersenventrikels produceren cerebrospinaal
vocht. Dit heldere vocht –gefilterd bloed zonder rode bloedlichaampjes,
glucose, enz.- vult de ventrikels en de andere holten in de hersenen waarmee
zij in verbinding staan en creëren zo een beschermlaag voor het centrale
zenuwstelsel.
Cerebro = Wat de hersenen betreft (van Dale)
Spinaal = Wat de ruggegraat betreft (van Dale)
Afbeelding van hersenventrikels
Van de grondlegger van de osteopathie, Andrew T. Still, zijn citaten afkomstig
als: ‘De heldere vloeistof is het voornaamste, bij ons bekende element in het
lichaam’ en ‘De heldere vloeistof is als vloeibaar als licht’.
De cranio-sacraal therapie geeft de cerebrospinaal vloeistof of heldere
vloeistof volgende functies:
Bescherming van hersenen en ruggemerg.
Geeft voeding aan de hersenfuncties.
Reiniging van het lichaam. (Afvoer gebeurt via het lymfestelsel.)
Verspreidings- en actiepotentiaal voor het centraal zenuwstelsel.
Deze heldere vloeistof, een belangrijke drager/opslagplaats van energie en
informatie, is namelijk constant in beweging tussen de schedel en het heiligbeen:
vanuit de hersenen, door het ruggemerg tot het staartbotje en terug
naar boven. Deze stroming van vocht is als een getijdenbeweging constant
aanwezig. Deze getijdenbeweging is het cranio-sacraal ritme dat kan
worden opgevat als de dynamische weerspiegeling van onze levenskracht.
49

De vier belangrijkste eigenschappen van het cranio-sacraal ritme zijn:
Cycli per minuut: Snelle ritme (6 à 12 cycli per minuut), Trage ritme (2
à 3 cycli per minuut), Heel trage ritme (1 cycli per 2 minuten).
Amplitude/spectrum: Het ritme laat een groot of kleine
rotatiebeweging toe tussen heiligbeen/onderste ruggewervel en
achterhoofdsbeen/wiggebeen.
Kracht: De kracht van het ritme zegt veel over de vitaliteit en het
zelfregulerend vermogen van het lichaam.
Symmetrie/links-rechts, regelmaat: Het ritme kan aan beide kanten
waarneembaar zijn of beperkt aan één kant.
Cranio (Grieks voor schedel)
Sacraal – afleiding van sacrum (Grieks voor heiligbeen)
Afbeelding van de circulatie van het cranio sacrale vocht
Hersenen
De hersenen zijn het hoofdkwartier van het zenuwstelsel. Ze reguleren de
algehele controle van vitale lichaamsfuncties en stellen ons bovendien in
staat om ontvangen zintuiglijke informatie waar te nemen en erop te
reageren, om na te denken, te spreken en besluiten te nemen en om een
reeks doelmatige, gecoördineerde bewegingen uit te voeren.
De hersenen wegen gemiddeld 1,4kg en liggen grotendeels binnen de
schedelholte. De hersenen bestaan uit miljarden zenuwcellen (neuronen) en
ondersteunende cellen (glia). Boodschappen worden via prikkels van het ene
deel van de zenuwcel naar het ander verstuurd door de afgifte van chemische
stoffen. De menselijke hersenen kunnen in vier belangrijke delen
50

worden onderverdeeld: de grote hersenen, de tussenhersenen, de hersenstam
en de kleine hersenen.
De grote hersenen maken het grootste deel uit van de hersenen en
staat in voor de verwerking van onze waarneming in zicht, het geheugen,
de waarneming van aanraking, het begrip van smaak, het belang
van beweging, het denkvermogen, gedrag en persoonlijkheid.
De tussenhersenen versturen belangrijke sensorische informatie naar de
verschillende gebieden in de grote hersenen en controleren lichaamsfuncties
als eten, drinken, afweer en voortplanting. Het speelt ook een
belangrijke rol bij de uiting van emoties, zoals angst en woede.
Door de hersenstam lopen opstijgende zenuwbanen, die sensorische
informatie van het ruggemerg naar de hersenen afvoeren, en afdalende
zenuwbanen, die motorische opdrachten naar het ruggemerg
voeren. De hersenstam bevat de 12 hersenzenuwen en belangrijke
reflexcentra die vitale functies aansturen, zoals hartslag en ademhaling.
De kleine hersenen zijn belangrijk bij de controle van beweging, vooral
bij de coördinatie van vrijwillige spieractiviteiten en bij het behoud van
het evenwicht.
Afbeelding van de hersenen
51

7.5 Energie
Het menselijk lichaam volgens de traditionele Chinese geneeskunde is in de
allereerste plaats een energiesysteem, waarin verschillende substanties op
elkaar inwerken en samen het fysieke organisme scheppen. Deze fundamentele
substanties, die variëren van het materiële tot het immateriële, zijn qi, jing,
bloed, lichaamsvloeistoffen en shen. Het is belangrijk altijd te bedenken dat
er niet één afgescheiden van de rest beschouwd kan worden en dat er
volgens het Chinese model een voortdurende dynamische wisselwerking
tussen deze bestaat.
Jing, qi en shen samen worden in de Chinese geneeskunde de ‘Drie
Schatten’ genoemd en beschouwd als de essentiële componenten van het
leven van ieder mens:
Jing is de meest verdichte component en is verantwoordelijk voor de
ontwikkelingsprocessen van het lichaam.
Qi is het volgende stadium, verantwoordelijk voor het meer
onmiddellijke, bezielde leven van het lichaam.
Shen is het meest verfijnde niveau, verantwoordelijk voor menselijk
bewustzijn.
Wanneer de ‘Drie Schatten’ in harmonie zijn, straalt de mens van leven; fysiek
fit, mentaal scherp en alert.
Jing
Jing kan vertaald worden als ‘essentie’, datgene wat de basis vormt van alle
aspecten van organisch leven.
Oorsprong van jing:
Aangeboren essentie wordt gevormd door het samenkomen van
seksuele energie van bij man en vrouw bij de conceptie.
Postnatale essentie is de essentie die door de werking van milt en
maag uit eten en drinken wordt verkregen
Functies van jing:
Jing regeert groei, voortplanting en ontwikkeling. (Onze dynamiek op
lange termijn)
Jing bevordert nier-qi, dewelke wordt beschouwd als de basis van alle
qi in het lichaam.
Jing produceert merg.
Jing vormt de basis van onze constitutie.
52

Qi (Uitgesproken als ‘tsji’)
Qi is afwisselend vertaald als ‘energie’, ‘levensenergie’, ‘levenskracht’,
enzovoort. Qi kan ook uitgedrukt worden als ‘materie die op het punt staat
energie te worden of energie die op het punt staat zich tot stof te verbinden’.
Oorsprong van qi:
Prenatale qi die we erven van onze ouders.
Postnatale qi uit het voedsel dat we eten (milt) en lucht die we
inademen (longen).
Functies van qi:
Shen
Qi is de bron van lichaamsactiviteit en –beweging. (Onze dynamiek op
korte termijn)
Qi verwarmt het lichaam. (Onze temperatuurregelaar)
Qi is de bron van bescherming voor het lichaam. (Ons immuunsysteem)
Qi is de bron van omzetting in het lichaam. (Van voedsel en lucht)
Qi regeert het vasthouden en insluiten. (Bescherming van organen en
weefsels)
Shen kan vertaald worden als de geest of de ziel van het individu. We kunnen
zeggen dat het bestaan van menselijk bewustzijn een bewijs is voor de
werking en aanwezigheid van de shen. Overdag is shen naar verluidt te zien
zijn in de alerte helderheid (glans) van de ogen als iemand zich volledig
bewust is van zijn of haar bewustzijn, daden en vermogens.
Bloed en lichaamsvloeistoffen
Chinese geneeskunde ziet bloed en vloeistoffen als een zeer materiële en
vloeibare manifestatie van Qi en Jing.
Het kanalenstelsel
De energie van het menselijk lichaam circuleert volgens de traditionele
Chinese anatomie via een kanalenstelsel, een netwerk van paden door het
lichaam die de organen met elkaar verbinden en qi en andere basissubstanties
verspreiden. Het is voor een goede gezondheid van groot belang dat
deze ontastbare routes, soms meridianen genoemd, vrij van obstakels blijven.
De twaalf primaire kanalen zijn verbonden met de zang-fu organen. Ze
vormen zes paren met hun verwanten op de - voorkant, achterkant en die
ertussenin – ledematen. Er zijn acht secundaire kanalen die de communicatie
53

tussen paren van primaire kanalen ondersteunen voor een gestage stroom
van qi en bloed. Daarnaast zijn er nog twaalf kanalen die de combinatie van
yin-en yang-kanalen bevorderen, vijftien verbindende kanalen die ook bij de
communicatie betrokken zijn, twaalf pees-spierkanalen en nog talloze
zijkanalen.
Als we de westerse voedingstoffen mogen vergelijken met de oosterse
energie, dan krijgt de energie extra transportmogelijkheden.
Afbeelding van de hoofdmeridianen
54

7.6 Een goede doorstroming (Cranio)
Een vrije doorstroming wordt bevorderd door opheffing van blokkades of
herstellingen aan kanalen. (Kanalen verwijzen naar de transportroutes van
eender welke vloeistof in ons lichaam.) De opheffing van sommige blokkades
vinden plaats door ontspanning van de botten/spieren en door ruimte te
creëren in het lichaam. Andere blokkades en herstellingen worden uitgevoerd
na communicatie met de verantwoordelijke organen.
Als de therapeut luistert naar het lichaam van de patiënt en de organen van
de patiënt praten met de therapeut dan is er omgekeerd ook communicatie
mogelijk. De therapeut heeft de mogelijkheid om de patiënt hierbij te betrekken
of gaat zelf de communicatie in stilte aan met de betrokken organen en
cellen om zo de nodige kanalen een opknapbeurt te geven. De eerste ploeg
cellen die ter plaats wordt gestuurd zorgt voor een grondige kuisbeurt (vb.
verwijdering van slechte cellen). De tweede ploeg cellen begint aan de
heropbouw. Bij voltooiing van de werken wordt een derde ploeg cellen
eraan herinnerd om een oogje in het zeil te houden zodat er zich geen
nieuwe breuk of blokkade kan manifesteren.
Er kan ook met het ‘Stil punt’ worden gewerkt om blokkades op te heffen of
herstellingen uit te voeren. De therapeut legt zijn handen waar het lichaam
van de patiënt om vraagt en volgt het cranio sacrale ritme tot dit langzaam
stopt. Dan heeft men een ‘Stil punt’ bereikt. Of de taal van het lichaam
vertelt ons dat er zich op deze plaats een probleem manifesteert dat nu kan
opgelost worden. Door onze aandacht hierop te vestigen krijgt deze plaats
de extra energie waar het om vraagt. Na een tijdje beginnen onze handen
terug te bewegen en weten we dat dit ‘Stil punt’ tot het verleden behoort.
Op deze plaats in het lichaam is er een oplossing aangeboden. De patiënt
ervaart dit als een opgelucht gevoel.
Zowel aandacht voor het lichaam of communicatie met het lichaam als ‘Stil
punt’ herinneren de cellen eraan om hun taken naar behoren uit te voeren.
Deze celherinnering stimuleert de zelfregulering, het zelfgenezend vermogen
en versterkt het afweersysteem van de patiënt.
Het ontspannen van het cranio-sacraal systeem en de daardoor duidelijkere
bewegingen van het cranio-sacraal ritme bevorderden de doorstroming van
de verscheidene lichaamsvloeistoffen en maken een harmonieuzer geheel
van ons lichaam.
55

8. Zelfkennis is het begin van alle wijsheid
Cranio-sacraal therapie is een manier om ontspannen op reis te vertrekken
en jezelf te ontdekken. Het is een lange en boeiende reis die soms het uiterste
vergt maar je kunt er steeds op vertrouwen dat je lichaam de wijsheid heeft
om nooit zijn grenzen te overschrijden. Onbewust neem je je eigen leven zelf
in handen. En het moment dat je jezelf begrijpt, begrijp je de anderen en de
wereld om je heen.
56

Bronnen en afbeeldingen
‘De complete atlas van het menselijk lichaam’ Rebo International, 2006
‘Anatomica, de nieuwe medische encyclopedie’ Librero, 2004
‘The Chinese Medicine Bible’ Penelope Ody, Octopus Publishing Group Ltd
‘Traditionele Chinese diagnostiek’ Kees Goos en Berry Rijnen, Uitgeverij Ankh-
Herme
‘Chinese Medicine’ Tom Williams, Uitgevrij Kosmos-Z&K
‘Cranio-sacraal therapie’ Etienne Peirsman en Marijke Baken, Uitgevrij Ankh-
Hermes, 2003
‘Cranio Sacraal Zelfbehandeling’ Daniel Agustoni, Uitgeverij Akasha, 2009
Afbeeldingen
www.boisdouce.nl
www.10voorbiologie.nl
www.umcn.nl
www.atrose-blog.nl
www.livingsystemscoaching.be
www.vosmedisch.nl
www.kumodokwan.com
www.merckmanual.nl
www.biologiepagina.nl
www.naturalhealthschool.com
www.nxdomain.nl
www.yoga-cs.nl
www.svbiologie.wikispaces.com
www.sabinesschatkist.nl
57