Cdre Th. Ten Haaf - Nederlandse Officieren Vereniging

O PI N I E
Carré 11 - 2009 pagina 6
Defensie Helikop
Een bee
van bin
Op 4 juli 2008 is het Defensie
Helikopter Commando (DHC)
opgericht. Na een plechtige
oprichtingsceremonie ging het
DHC met een luchtdefilé van 22
helikopters boven de vliegbasis
Gilze-Rijen vliegend van start. Met
de vorming van het DHC heeft
Nederland een belangrijke stap
voorwaarts gezet op het gebied
van militaire helikopteroperaties.
Niet alleen nationaal, maar ook
internationaal. 1) Met dit artikel
geef ik u een beeld op hoofdlijnen.
Daarbij wordt ingegaan op vragen
als: Waarom is het DHC opgericht?
Wat is nu dat DHC? Wat wordt het
in de toekomst? Wat zijn zo een
jaar na oprichting van het DHC de
eerste ervaringen?
Cdre Theo TEN HAAF
Commandant Defensie Helikopter Commando

ter Commando
ld
nenuit
Waarom is het DHC opgericht? Wat willen we ermee
bereiken? Daar zijn drie hoofddoelstellingen voor. De
eerste doelstelling is het verhogen van de effectiviteit
van helikopteroperaties. Door de centralisatie van
helikopters in het DHC ontstaat er 1 helikopterloket
waarbij vraag en antwoord optimaal op elkaar worden
afgestemd. Simpel gezegd: de juiste helikopter op de
juiste plaats en op de juiste tijd. Ook zal de centralisatie
van helikopteronderhoud op termijn leiden tot een
hogere inzetbaarheid. 2)
De tweede doelstelling is een verhoging van de
efficiency. Het mag duidelijk zijn dat samenvoeging in
één commando een groot doelmatigheidsaspect heeft.
Concrete voorbeelden: van drie staven (Soesterberg,
Gilze-Rijen, Marheli) naar één DHC staf op de vliegbasis
Gilze-Rijen. Van drie fase-onderhoudslocaties naar
één centrale onderhoudslocatie op Gilze-Rijen. Deze
efficiencywinst is trouwens niet geheel ingeboekt. De
efficiencywinst is weer voor een groot deel gebruikt
om bestaande tekorten in de organisatie op te heffen.
Kortom er is gereduceerd in Chiefs en geïnvesteerd in
Indians. Dit heeft op zichzelf natuurlijk ook weer een
verhoging van de effectiviteit tot gevolg.
Het derde doel dat is gesteld is een verbetering van
standaardisatie op het gebied van helikopteroperaties,
helikopterprocedures en helikopterdoctrines. Het
overnemen van elkaars best practices heeft een synergetisch
effect. Door een betere onderlinge afstemming wordt
één en één drie in plaats van twee.
Wat is het DHC?
Het DHC is nu één van de grootse defensieonderdelen
die we in Nederland kennen. In totaal bestaat het DHC
nu uit 85 helikopters, met meer dan 2200 vte’n (80%
luchtmacht-, 19% marine- en 1% landmachtpersoneel)
en verspreid over vier vliegvelden (in de toekomst drie).
De organisatie heeft een defensiebrede taakstelling en
is onderdeel van het Commando luchtstrijdkrachten. In
de huidige omvang beslaat het DHC iets meer dan een
kwart van de Nederlandse Luchtmacht. De verhuizing
van Soesterberg naar Gilze-Rijen is inmiddels voltooid en
de huidige samenstelling en belegging is als volgt:
Vliegbasis Gilze-Rijen (EHGR): Hier zijn de Apaches
(301 Sq), Cougars (300Sq), Chinooks (298 Sq) en Alouette
helikopters (300 Sq) gestationeerd. Ook de staf DHC,
het fase-onderhoudsquadron (930 Sq),een logistiek
squadron (932 Sq), een opleidingssquadron (299 Sq) en het
basissquadron (931 Sq) bevinden zich op deze locatie.
Martitiem Vliegkamp de Kooy (MVKK): Op
het vliegkamp de Kooy zijn de Lynx helikopters (21)
gestationeerd. Op deze locatie bevinden zich een opleiding-
en SAR squadron (7 Sq), een boordhelikoptersquadron
(860 Sq), een Lynx onderhoudssquadron (990 Sq) en een
vliegkampsquadron (991 Sq). Tevens is op De Kooy de
Full Mission Flight Simulator Lynx geplaatst. Deze simulator
wordt niet alleen door het DHC maar ook door diverse
andere landen (o.a. Duitsland, Noorwegen, Denemarken
en Portugal) gebruikt.
Vliegbasis Leeuwarden: Het DHC is te gast op de
vliegbasis Leeuwarden. Daar zijn drie AB-412 helikopters
gestationeerd (303 Sq).
Vliegbasis Deelen: De vliegbasis Deelen wordt
uitsluitend gebruikt als oefenlocatie en er kan
getankt worden voor oefenvluchten van en naar de
laagvlieggebieden op de Veluwe en in Noord-Nederland.
Foto’s : AB-412 en een
Chinook en Apache takeoff
voor resupplymissie.
Carré 11 - 2009 pagina

Foto’s: Boordvliegploeg aan
het werk met Lynx en de
NH-90.
Carré 11 - 2009 pagina
De locatie is ideaal gelegen voor de grootste klant van
het DHC te weten de 11e Luchtmobiele Brigade. 3)
Voorts is op de School voor Grond-Lucht Samenwerking
te Schaarsbergen het Kwaliteitsbureau Helicopter Handling
(KBH) en het Bureau Externe Ladingen (BEL) van het
DHC gestationeerd.
Fort Hood (USA): Op Fort Hood bevindt zich het
Netherlands Apache Training Detachement (NATD) dat de
Initial Mission Qualification Training Apache en vluchttrainingen
Apache verzorgt en er zijn op Fort Hood 8 Nederlandse
Apaches gestationeerd. Het detachement zelf maakt
geen deel uit van de DHC organisatie, maar het bestand
Apache helikopters kan, wanneer dat noodzakelijk is, in
voorkomend geval worden ingezet t.b.v. DHC operaties. 4)
Bedrijfsvoering: Binnen het DHC zijn vier
hoofdprocessen te onderkennen. Dit zijn het uitvoeren
van operaties, het uitvoeren van onderhoud & logistiek,
het opleiden & het leveren van helikopterexpertise
en last but not least het faciliteren en verzorgen van
de platformlocaties. De organisatie is navenant
georganiseerd. Commandant DHC heeft een chefstaf
tevens plaatsvervangend commandant en stuurt
vier postholders aan. De operationele squadrons zijn
gegroepeerd onder de Postholder Operaties, de logistieke
en onderhoudssquadrons onder de Postholder Onderhoud
& Logistiek, de opleidingssquadrons en expertisebureaus
onder de Postholder Opleidingen & Expertise en de
basissquadrons welke vliegvelddien sten verzorgen onder
de Postholder Faciliteiten en Ondersteuning. Planning
en productiebesturing van helikopteroperaties vindt
centraal plaats door het bureau Operationele Plannen en
Productie met daarin opgenomen het DHC Onderdeels
Coördinatie Centrum (OCC DHC). De uitvoerende
squadrons zijn productgericht ingericht. Zo is bijvoorbeeld
het 930 onderhoudssquadron verantwoordelijk voor het
uitvoeren van het vereiste aantal fase-inspecties aan de
Chinook, Apache, Cougar en op termijn de NH-90 om aan
de gestelde vliegurenvraag van de operationele squadrons
te kunnen voldoen. In een ander artikel van deze Carré
wordt de DHC bedrijfsvoering nader toegelicht.
Huidige operaties (Current Operations): Het
DHC levert defensiebreed helikoptercapaciteit. Het
zwaartepunt van de DHC landoperaties ligt momenteel
bij de ISAF operaties in Afghanstan. De DHC helikopters
maken deel uit van de 1 NLD Air Task Force. Op Kamp
Holland bij Tarin Kowt bevinden zich 5 Apaches en op de
vliegbasis Kandahar 3 Chinooks. De Chinooks opereren in
de zomer in Afghanistan en de Cougar helikopters in de
winter. Ten tijde van het schrijven van dit artikel vindt de
aflossing van Chinooks door Cougars plaats. Op maritiem
gebied zijn DHC Lynx helikopters ingezet voor counterdrug
operaties en Kustwachttaken in de Nederlandse
Antillen en Aruba en voor ondersteuning van de operatie
Atalanta voor de kust van Somalië. 5)
De inzetbaarheid en beschikbaarheid van DHC
helikopters geldt niet alleen voor ondersteuning van
expeditionaire operaties van de krijgsmacht. Inzet vindt
ook plaats boven Nederland in opdracht van CDS
en zoals hiervoor aangegeven in Koninkrijksverband.
Nationale taken worden 24/7 uitgevoerd door de
Lynx (SAR, ondersteuning DSI/UIM) en AB-412 (SAR
en patiëntentransport vanaf de Waddeneilanden).
In voorkomend geval worden Apaches (bijvoorbeeld
zoekacties t.b.v. Justitie), Chinooks en Cougars (bijvoorbeeld
bos- en industriebrandbestrijding, evacuaties bij
watersnood) eveneens ingezet voor nationale taken.
Uitvoering van de nationale taken moet niet worden
onderschat. Het is een continue commitment waar
veel vraag naar is en in geval van rampen en militaire
bijstand is deze inzet beeldbepalend hoe de Nederlandse
samenleving over Defensie denkt.
Internationaal gezien behoort Nederland kwalitatief
gezien tot de top drie in helikopteroperaties en vervult
het een voortrekkersrol. Zo zijn we op dit moment
een van de drie hoofdrolspelers op het gebied van
helikopteroperaties in Afghanistan. Bij de orkaan Katrina
waren we als een van de eerste landen in staat om bij New
Orleans hulp te bieden. De Helicopter Weapon Instructors
Course (HWIC) wordt internationaal als een van de meest
toonaangevende tactische helikopteropleidingen gezien.
In Europees verband bestaat hiervoor veel belangstelling.
Met de vorming van het DHC bevestigt Nederland deze
voortrekkersrol. Het DHC is het eerste commando in
Europa waar sprake is van een maximale integratie van
marine- en luchtmachthelikopters. 6)
Wat wordt het DHC?
Het DHC is nu een jaar oud, maar is nog maar net
begonnen aan een transitie die nog tot eind 2013 duurt.
Grote projecten in dit transitietraject zijn de introductie

van de NH-90 helikopter en de invoering van 6 extra
Chinooks van het ‘F’ model. Met de introductie van dit
type wordt tevens de taakstelling op het gebied van
Special Forces operaties uitgebreid.
NH-90: De invoering van de NH-90 is de rode draad die
de transitie van het DHC in de komende jaren bepaalt.
Er worden in totaal 20 NH-90’s aangeschaft waarvan
12 in de Nato Frigate Helicopter versie (NFH) en 8 in de
Transport Nato Frigate Helicopter versie (TNFH). De NFH’s
worden op MVKK gestationeerd en de TNFH’s op de
vliegbasis Gilze-Rijen.
Met de introductie van de NH-90 wordt niet alleen
de kwaliteit van de maritieme helikopters enorm
verhoogd, maar tevens vindt een significante toename
van transportcapaciteit plaats voor ondersteuning van
amfibische operaties. Invoering van de NH-90 leidt
tevens tot reductie van helikoptertypes (uitfasering AB-
412 en Lynx) en van locatiebelegging (concentratie SAR
en patiëntentransporttaak op De Kooy). In de huidige
planning wordt de eerste NH-90 in december 2009
aan Nederland overgedragen, na acceptance test wordt
de eerste echte DHC NH-90 in maart 2010 op MVKK
verwacht. 7) Daarna begint een transitietraject dat tot
eind 2013 duurt en een aantal significante mijlpalen
kent. De eerste mijlpaal betreft het bereiken van de
Walops kwalificatie met de NH-90 NFH eind 2011.
Taken als SAR en patiëntentransport kunnen dan met
de NH-90 worden uitgevoerd binnen 860 Squadron
en de AB-412 wordt dan afgestoten en het personeel
van 303 squadron wordt eveneens in 860 Squadron
opgenomen. Een tweede mijlpaal is het bereiken van
de Boordops kwalificatie in 2012. Op dat moment kan
de NH-90 NFH worden ingezet voor alle operationele
taken. Met het bereiken van deze kwalificatie worden de
Lynx helikopters afgestoten. De invoering van de NH-
90 loopt vervolgens verder door met de introductie
van de TNFH bij het 300 Squadron op Gilze-Rijen. De
eerste vier TNFH zullen naar verwachting eind 2012
zijn gearriveerd. De resterende vier eind 2013. De
TNFH wordt zowel ter ondersteuning van land- als van
maritieme operaties ingezet.
CH-47F Chinook: De transportcapaciteit van het
DHC wordt de komende jaren significant uitgebreid.
Zes nieuwe helikopters van het type CH-47 F stromen
in 2010 en 2011 in. Dit is het allernieuwste model
Chinook dat momenteel ook bij de US Army wordt
ingevoerd. Het totale bestand aan Chinook helikopters
komt daarmee op 17. Om redenen van operationele
effectiviteit en onderhoudbaarheid worden de ‘oude’
Chinooks in de jaren daarna gemoderniseerd en op de
‘F’ standaard gebracht. Met de invoering van de CH-47F
vindt ook een uitbreiding van de taakstelling plaats. Bij de
aanschaf van deze helikopter is ook speciale uitrusting
(SF pakketten zoals warmtebeeld-apparatuur (FLIR) en
betere zelfbescherming) aangekocht waardoor de Chinook
de primaire helikopter wordt voor het uitvoeren van SF
operaties van de Nederlandse krijgsmacht.
Verdere rationalisatie: Met de Begroting voor 2010 is de
studie rationalisatie helikoptercapaciteit aangekondigd.
Het behoeft geen betoog dat verdere reductie van
helikoptertypes kan worden bereikt door in de toekomst
helikoptertypes nog verder te reduceren. In dit traject is
het van belang om het ‘kind niet met het badwater weg te
gooien’ door een terugval in transporthelikoptercapaciteit
te veroorzaken. Reductie van types is eerst mogelijk
wanneer afdoende transportcapaciteit blijft bestaan en
tevens door vliegend- en technisch personeel voldoende
ervaring is opgedaan met nieuwe toestellen. De studie
zal een antwoord geven op de vragen wat de beste
rationalisatieoptie is en welk tijdpad hiervoor het meest
optimaal is.
Dhc: een jaar na oprichting, de eerste
ervaringen.
Wat zijn zo, een jaar na oprichting van het DHC,
de eerste ervaringen? Brengt het nu de opbrengst
die is verwacht? Een korte schets langs de lijnen van
de hoofddoelstellingen effectiviteit, doelmatigheid en
standaardisatie. Allereerst de effectiviteit. Deze is op
diverse gebieden inderdaad verbeterd. Zo is bijvoorbeeld
een tekort aan redders op de AB-412 opgelost door de
inzet van redders van 7 Squadron. Multi-type training, een
training waarbij de diverse helikoptertypes met elkaar
in tactische formaties vliegen, wordt nu veel vaker
uitgevoerd. Idem voor wat betreft training van Cougar
helikopters voor maritieme operaties. Dit alles verhoogt
de kwaliteit van de vliegende bemanningen.
Opvang van tekort aan helikoptercapaciteit geschiedt
sneller en meerdere helikoptertypes worden daarbij
Foto’s: Cougar en een Lynx
a/b HrMs Rotterdam.
Carré 11 - 2009 pagina 9

Foto’s: NLD & UK
Chinooks vertrekken van
Kandahar voor een
luchtaanval op Musa Qala.
Op de andere foto een
Apache.
Carré 11 - 2009 pagina 10
ingezet (bijvoorbeeld in geval van niet-inzetbaarheid AB-
412 voor SAR en patiëntenvluchten wordt de Lynx en/
of Cougar ingezet). De inzet van helikopters en platforms
wordt snel en effectief aangestuurd en uitgevoerd
getuige een weekend van ongeplande nationale bijstand
in september waarin tegelijkertijd Cougars en Chinooks
vanaf maritiem vliegkamp De Kooy werden ingezet
voor bosbrandbestrijding bij Schoorl, de SAR Lynx
tweemaal uitrukte op de Noordzee en de AB-412 een
patiëntentransport uitvoerde vanaf de Waddeneilanden.
Tekorten aan Lynx onderhoudspersoneel zijn verminderd
door 6 leerlingmonteurs Chinook en Apache te derouteren
naar de Lynx. 8) Zijn we er daar mee? Neen, het DHC kan
nog altijd niet in afdoende mate aan de krijgsmachtbrede
vraag naar helikopters voldoen. Maar dat heeft meer te
maken met een algemeen inzetbaarheidprobleem (m.n.
bij de Lynx en de Chinook) dan dat komt door de vorming
van het DHC.
Ten aanzien van de efficiency kan ik kort zijn. Die winst
is bereikt. De verhuizing van Soesterberg naar Gilze-
Rijen is voltooid en de staven MARHELI en Vliegbasis
Soesterberg zijn opgeheven. Het fase-onderhoud wordt
nu gecentraliseerd uitgevoerd op Gilze-Rijen en inmiddels
zijn de eerste Cougars en Chinooks binnen de gestelde
termijnen uit de fasedocks gerold. De logistieke diensten
van Soesterberg en Gilze-Rijen zijn nu geïntegreerd en
centraal gehuisvest op Gilze-Rijen. Ik ben er van overtuigd
dat het DHC ook hier nog verdere efficiencywinst kan
halen. De verhuisperiode is pas een paar maanden
afgerond en een organisatie moet zich na een verhuizing
ook nog verder inregelen. Dat proces is nu nog volop
gaande en zal zeker leiden tot verdere verbetering.
Dan de standaardisatie. Ook hier zijn de eerste effecten
zichtbaar. Zo zijn procedures op het gebied van
vliegveiligheid en operationele informatievoorziening
aan vliegend personeel geharmoniseerd. Best practices
van de diverse opleidingen worden overgenomen
en geïmplementeerd. Standaardisatie van militaire
luchtvaarteisen op operationeel gebied (MAR-Ops) en
opleidingsgebied (MAR-FCL) wordt helikopterbreed en
eenduidig uitgerold. Tenslotte is de regie over het geheel
aan vlieg- en technische opleidingen sterk verbeterd.
Natuurlijk is het DHC er nog niet. We hebben pas het
eerste jaar voltooid van een proces van reorganisaties
en veranderingen dat nog tot eind 2013 duurt. Iedere
cultuuromslag kost tijd en effort en dat is bij het
DHC niet anders. Zo komen bijvoorbeeld nog steeds
storingsreacties voor waarbij tegenvallers worden
verweten aan de vorming van het DHC terwijl de
oorzaken vaak elders liggen. Op Maritiem Vliegkamp
de Kooy heerst bij een deel van het personeel nog
onzekerheid en onduidelijkheid over de eigen positie in
het transitietraject Lynx- NH-90. Nu het besluit CDS is
genomen om het fase-onderhoud NH-90 op Gilze-Rijen
te concentreren kan een personeelstransitienota worden
afgerond. Na overleg met de medezeggenschapscommissie
kan naar verwachting in november aanstaande de
resterende onduidelijkheid worden weggenomen. Toch
is er wel degelijk een DHC-gevoel ontstaan. Zo zijn er
bijvoorbeeld uiterst geslaagde korpsdiners voor officieren
en onderofficieren gehouden. Het DHC logo wordt
algemeen herkend en veel gedragen. Transporthelikopters
en Apaches opereren voor hun schietoefeningen op
de Waddeneilanden nu standaard vanaf De Kooy in
plaats van Leeuwarden (sorry Leeuwarden). En het
allerbelangrijkste: mensen beginnen elkaar over en weer
goed te kennen en te begrijpen.
Tot slot zij nog vermeld dat medezeggenschap in het
DHC een vaste en goede vorm heeft gekregen. Initieel
werd de medezeggenschapscommissie gevormd door de
bestaande MC’s van Soesterberg, De Kooy en Gilze-Rijen
bij elkaar te voegen en te laten optreden als MC DHC.
Inmiddels zijn de (elektronische) verkiezingen gehouden
en is het MC volledig gelegitimeerd. De belangstelling
voor de MC is groot (19 leden en alle posities gevuld)
en het overleg wordt van beide kanten als constructief
ervaren.
Afsluiting
Het Defensie Helikopter Commando is goed van start
gegaan. Zoals in iedere organisatie die een verandering
ondergaat is/was een gevaar voor verwarring en
onzekerheid als gevolg van reorganisatie potentieel
aanwezig. Ik constateer echter dat de operationele
taakuitvoering zowel expeditionair als nationaal in het
eerste jaar ondanks de samenvoeging marine/luchtmacht
helikopters en de verhuizing van Soesterberg naar Gilze-
Rijen goed is uitgevoerd. Ook is de organisatie niet ‘de
weg kwijt’ door alle reorganisaties. Er is een begin van

een DHC-gevoel ontstaan en de DHC korpsgeest begint
zich te ontwikkelen. Al met al zijn we een organisatie
met zelfvertrouwen. We hebben tot nu toe in onze
operaties bewezen dat we goed zijn. Onze ambitie is
om bij de beste helikopterorganisaties ter wereld te
blijven behoren. Daarom blijven we kritisch op onszelf
en waken we voor zelfgenoegzaamheid. We gaan dus
niet achterover leunen op onze eerdere successen.
Neen, we realiseren ons ook drommels goed dat ‘wie
hoog vliegt diep kan vallen’. Waar het uiteindelijk om
gaat is dat de helikopters van het DHC er zijn wanneer
ze worden gevraagd. Dat is en blijft de enige maatstaf
waar het DHC op wordt afgerekend en waar het om
draait!
Noten
1) Binnen het DHC zijn alle helikopters van zowel Marine als luchtmacht
geïntegreerd in één commando opgenomen. Daarmee loopt Nederland
voor op andere landen.
2) Het helikopteronderhoud is geconcentreerd op de vliegbasis Gilze-Rijen.
Daar wordt nu in een gigantische hangar onder één dak fase-onderhoud
verricht aan de Cougar, Chinook en Apache helikopters. Op termijn komt
daar het fase-onderhoud van de NH-90 bij. Gestart wordt met het opleiden
van monteurs op meerdere types helikopter (Multi-tasking). Daardoor
kan flexibeler worden ingespeeld op piekmomenten door zwaartepunten
in het onderhoud te verleggen. Ook wordt het werk voor de mensen
zelf inhoudelijk nog interessanter en worden de doorgroeimogelijkheden
vergroot. Om- cq bijscholing vergt echter nog tijd (zo moeten bijvoorbeeld
na een opleiding monteurs minimaal een half jaar ervaring op het nieuwe
type opdoen).
3) Momenteel is de staf van de 11e Luchtmobiele Brigade gestationeerd
op Kamp Vrijland op de vliegbasis Deelen. Dit in afwachting van nieuwbouw
op de Oranjekazerne te Schaarsbergen.
4) Zo zijn ten tijde van de UNMEE missie in Eritrea Apache helikopters
vanuit Fort Hood direct ingevlogen naar Djibouti.
5) Dat de inzet van de Lynx helikopter effectief is blijkt maar weer uit
het feit dat een ‘skiff ’ (snelle boot) met waarschuwingsschoten vanuit de
helikopter tot stoppen is gedwongen.
6) Vergelijkbare commando’s zijn te vinden in het Verenigd Koninkrijk en
Zweden. Het VK kent een Joint Helicopter Command, maar daar zijn de
boordhelikopters van de Engelse fregatten niet in opgenomen. Deze maken
nog steeds deel uit van de UK Navy. In Zweden beschikt men nog niet over
de kwaliteit helikopters zoals deze te vinden zijn in het DHC.
7)De introductie van de NH-90 is reeds begonnen. Er zijn in totaal al 38
luchtvarenden en technisch personeel opgeleid. Op MVKK vindt momenteel
een fabrieksopleiding plaats op een NH-90 van de fabriek. De eerste
ervaringen met deze NH-90 zijn goed. Ten tijde van het schrijven van dit
artikel is reeds meer dan 90 uur gevlogen. Drie vliegers zijn klaar met hun
typerating en aan de opleiding van de vierde vlieger is begonnen. De ‘kat in
de zak’ (typering Telegraafartikel) doet het tot nu toe dus niet slecht.
8) Voor deze jonge mensen een nog bredere en nog meer uitdagende
beroepservaring. Deze mensen hebben inmiddels ook gevaren om ervaring
op te doen met helikopteroperaties aan boord. Zij zijn zeer enthousiast en
hebben de garantie gekregen dat wanneer ze willen ze weer op termijn
worden omgeschoold op de Chinook resp Apache. Kortom maatwerk dat
zowel de organisatie als de individuele medewerker dient.
Carré 11 - 2009 pagina 11