Determinanten huishoudelijk energiegebruik - Instituut Samenleving ...

Universiteit Antwerpen, STEM Determinanten huishoudelijk energiegebruik
Toets van deze suggesties aan de originaliteit van het voorstel:
• Er bestaan uiteraard al indirecte taksen (BTW, accijnzen) op de diverse
energiedragers, inclusief een “energieheffing”, maar fiscaliteit is in België
een federale materie en de taksen hebben weinig of geen regulerend
effect. De invloed van de prijzen op het energiegedrag benaderen
economen via prijselasticiteiten. De prijselasticiteit e van een energievorm
(stookolie, aardgas, elektriciteit, ...) duidt aan dat de vraag naar die
energievorm met |e| % zal dalen (de wet van de vraag stelt dat e negatief
is) als de prijs met 1 % zou stijgen. De literatuur toont aan dat geschatte
prijselasticiteiten zeer sterk variëren [zie o.a. Lafferty et al. (2001) voor de
vraag naar elektriciteit]. De meeste energie-economen zijn het eens dat de
prijselasticiteit van energie eerder inelastisch is (|e| < 1), maar wel
significant verschillend van nul. Dit betekent concreet dat de overheid het
energiegedrag van de eindgebruikers kan beïnvloeden door de invoering
van energietaksen (MIRA Achtergronddocument 1.4 Energie, 2004)
• De minimumaccijnzen voorzien in de Europese richtlijn ‘energiebelasting’
(2003/96/EG) van 27 oktober 2003 geeft geen aanleiding tot het invoeren
van nieuwe belastingen in België, vermits de de huidige heffingen en
bijdragen reeds ruimschoots het minimum niveau overschrijden dat
voorzien is in de richtlijn.
• Het aanpassen van de BTW en het (substantieel) verhogen van de
energieprijzen zijn strict genomen geen ‘originele’ ideeën, maar de
toepassing ervan in Vlaanderen (en elders in Europa) zou wel vernieuwend
en alleszins ‘gedurfd’ zijn.
• Derde partij financiering is evenmin een origineel idee. De federale
overheid wil dit systeem al toepassen om energiebesparing in
overheidsgebouwen te realiseren. Er zijn ook particuliere ondernemingen in
Vlaanderen die dit systeem hanteren, maar dan enkel gericht naar
bedrijven. Het ‘vernieuwende’ is zeker dit systeem ook toe te passen voor
gezinnen.
Suggesties i.v.m. structurele strategieën: juridische instrumenten
Tot de categorie juridische instrumenten behoren de suggesties:
• bepaalde energie-opslorpende toestellen uit de handel halen. Door in te
grijpen op het niveau van de producten kijkt men naar de basisproblematiek
en vertrekt men vanuit een duurzaamheidsidee – wat sterk constrasteert
met het huidige consumptiedenken;
• reclame voor niet-energiezuinige toestellen verbieden. Deze suggestie
kreeg drie rode kaarten: men riskeert snel ingehaald te worden door de
technologie; een panellid wenst geen ‘regelneverij’, en tot slot moet men
het belang van reclame op gedragsverandering ook niet overschatten;
• een ‘energieprestatieverplichting’ invoeren. De motivatie is dat een
verplichting meer zekerheid biedt qua energiebesparende effecten, vermits
het effect van vrijwillige acties eerder beperkt is. Een
energieprestatieverplichting laat nog voldoende vrijheid aan de bouwheer
om de energieprestatie creatief in te vullen. De verplichting zou bovendien
de architect, de aannemer en andere intermediairen ertoe aanzetten hun
gedrag en hun communicatie vis-à-vis de bouwheer aan te passen. Deze
suggestie kreeg twee rode kaarten: een panellid wil geen ‘regelneverij’, en
97