Determinanten huishoudelijk energiegebruik - Instituut Samenleving ...

Determinanten huishoudelijk energiegebruik Universiteit Antwerpen, STEM
ongewenste gedrag onaantrekkelijker of minder goed mogelijk wordt. Men
spreekt in dit verband ook van pull-maatregelen: het belonen van de
gewenste gedragsoptie, bijvoorbeeld door een prijsverlaging van een
energiezuinig product; en van push-maatregelen: het bestraffen van een
ongewenste gedragsoptie, bijvoorbeeld door het duurder maken van een
milieu-onvriendelijk product. Het weze duidelijk dat deze strategieën
vertrekken van zogenoemde ‘behaviouristische’ modellen.
De structurele strategieën deelt men traditioneel als volgt in:
94
• Fysieke instrumenten: deze instrumenten zijn gericht op het veranderen
van de fysieke omgeving en op de kwaliteit van de gedragsalternatieven.
Typische voorbeelden zijn technische verbeteringen aan bouwmaterialen of
huishoudtoestellen zodat energiezuinig gedrag makkelijker wordt gemaakt
(pull-maatregel), of aanpassingen aan de verwarmingsinstallatie zodat
energie-onvriendelijk gedrag (te hoge temperaturen) onmogelijk wordt
gemaakt (push-maatregel);
• Financiële instrumenten: deze instrumenten maken het gewenst gedrag
financieel aantrekkelijker, of het ongewenst gedrag financieel
onaantrekkelijker. Typische voorbeelden van pull-maatregelen zijn
subsidies voor zonneboilers, fiscale voorzieningen (investeringsaftrek voor
energiebesparende maatregelen) of kortingen op de prijzen van
energiezuinige producten. Typische voorbeelden van push-maatregelen zijn
heffingen of verhogingen van de indirecte belastingen (BTW, accijnzen, ...);
• Juridische instrumenten: deze instrumenten sturen het gedrag in een
bepaalde richting d.m.v. wettelijke geboden, verboden, normen en
voorschriften. Overtredingen worden (in principe) bestraft. Een typisch
voorbeeld zijn de isolatienormen voor nieuwe woningen 20 ;
• Organisatieveranderingen: deze instrumenten wijzigen de maatschappelijke
structuren en de werkwijzen van organisaties. Een typisch voorbeeld is het
bevorderen van telewerken.
De verantwoordelijkheid voor het op gang zetten van structurele strategieën
ligt klaar en duidelijk bij de overheid.
Cognitief-motivationele strategieën
Cognitief-motivationele strategieën zijn beleidsinstrumenten gericht op het
veranderen van individuele voorkeuren en percepties, dus op het veranderen
van de afwegingen die de individuen maken (SCP, 1996).
Men noemt deze cognitief-motivationele strategieën soms ook wel “sociale
instrumenten”.
20 We zeggen ‘in principe’. De niet eens zo strenge isolatienormen werden in Vlaanderen in
de jaren ‘90 systematisch met de voeten getreden, waarbij er nauwelijks sprake was van enige
noemenswaardige sancties tegen de overtreders.