Jaargang 8 nummer 3 - Beit Ha'Chidush
Jaargang 8 nummer 3 - Beit Ha'Chidush
Jaargang 8 nummer 3 - Beit Ha'Chidush
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Rabbijn Elisa Klapheck:<br />
‘Al ben ik door en door religieus, ik noem mezelf<br />
een seculiere jodin’<br />
De kinderen van Ledor Wador aan het woord<br />
‘Ik wil alles over de joodse feesten leren’<br />
Co-voorzitter Simone IJben over de Hoge Feestdagen<br />
‘Om vergeving vragen vereist nederigheid’<br />
www.beithachidush.nl<br />
8e jaargang no. 3 najaar 2007
Colofon<br />
Chidushim is het blad van de joodse gemeente <strong>Beit</strong> Ha’Chidush<br />
<strong>Jaargang</strong> 8 <strong>nummer</strong> 3 (herfst 5768 – 2007)<br />
Gratis voor leden en vrienden - Los <strong>nummer</strong> € 4,50<br />
Redactie: Chaim Bultsma, Renée Citroen,<br />
Pauline Kalkhove (eindredactie), Dorinde de Tempe<br />
Medewerkers: Mascha Brink, Elisa Klapheck, Marcella Levie,<br />
Simone Meilof IJben, Clary Rooda<br />
Foto’s: BHC<br />
Opmaak en druk: Repros.nl, Amsterdam<br />
Concept: Wanya F. Kruyer<br />
<strong>Beit</strong> Ha’Chidush - Huis van Vernieuwing<br />
Postbus 14613 1001 LC Amsterdam<br />
Postbank 7361168 t.n.v. <strong>Beit</strong> Ha’Chidush, Amsterdam KvK 41217431<br />
bhc.secretariaat@planet.nl<br />
Aanmeldingen en bestelling sidur:<br />
bhc@chello.nl www.beithachidush.nl<br />
Doelstellingen <strong>Beit</strong> Ha’Chidush<br />
<strong>Beit</strong> Ha’Chidush (Huis van Vernieuwing)<br />
is een autonome joodse gemeente, die<br />
sinds 4 april 2005 een vereniging is<br />
met leden, kandidaat-leden, vrienden<br />
en donateurs. De diensten worden<br />
gehouden in de Uilenburgersynagoge<br />
en op andere locaties in Amsterdam.<br />
Sinds 1 mei 2005 heeft <strong>Beit</strong> Ha’Chidush<br />
een eigen rabbijn.<br />
BHC staat voor een egalitaire<br />
gemeenschap, waar geen onderscheid<br />
wordt gemaakt op grond van sekse,<br />
gender- of partnervoorkeur. Lid kan<br />
iedereen worden met ten minste één<br />
ouder die als joods gold in zijn of<br />
haar generatie. BHC is participatief:<br />
de leden worden aangemoedigd om<br />
actief deel te nemen aan de diensten<br />
en krijgen ruimte eigen initiatieven te<br />
ontplooien, zolang die passen binnen<br />
het progressieve gedachtegoed van de<br />
gemeente. BHC ziet zichzelf als<br />
deel van de joodse beschaving, waarin<br />
historisch bewustzijn, religie, traditie,<br />
cultuur, joods denken en handelen<br />
samengaan.<br />
BHC wil een bijdrage leveren aan de<br />
versterking van het joodse bewustzijn<br />
en aan de joodse continuïteit. Wij<br />
vieren de shabbat en de joodse<br />
feestdagen en ontwikkelen hiervoor<br />
eigentijdse rituelen en ceremoniën.<br />
Wij werken aan verdieping en<br />
overdracht van joodse kennis,<br />
cultuur en leefwijzen en doen daarbij<br />
een beroep op rabbijnen, joodse<br />
intellectuelen, kunstenaars en musici.<br />
Wij vinden onze inspiratie zowel in de<br />
Tora, de Talmud en andere klassieke<br />
bronnen als bij vernieuwingsgezinde<br />
denkers en groepen in Europa, Israël<br />
en de Verenigde Staten, zoals de<br />
Reconstructionisten, Jewish Renewal en<br />
de Liberals in Engeland.<br />
INHOUD<br />
3. Van de redactie<br />
4. Van het bestuur<br />
5. Rabbijn Elisa Klapheck over moderne devotie<br />
8. Even voorstellen: Clary Rooda<br />
9. Het nut van joodse les<br />
15. Marcella Levie over de nieuwe Sidur<br />
17. Co-voorzitter Simone IJben over de Hoge Feestdagen<br />
18. Redactielid Chaim Bultsma over Jom Kippur<br />
19. Recept van de redactie<br />
20. Agenda en Info<br />
21. Kalender<br />
22. Verklarende woordenlijst<br />
Van de redactie<br />
Vernieuwender kan het bijna niet! Deze<br />
Chidushim is gemaakt door joden en<br />
niet-joden, door ouderen en jongeren,<br />
door leden en vrienden, én door<br />
kinderen en volwassenen. Dit <strong>nummer</strong><br />
symboliseert zowel de kracht van onze<br />
gemeenschap als de eenvoud van haar<br />
doelstellingen: een hechte melting pot.<br />
Kreeg ik als nieuwe niet-joodse eindredacteur<br />
de taak om alle teksten te<br />
verzamelen en te redigeren, zelf vond<br />
ik het vooral belangrijk dat de teksten<br />
goed leesbaar zouden zijn, zowel voor<br />
mensen die heel veel, als voor diegenen<br />
die heel weinig van het jodendom<br />
afweten.<br />
Zoals ook Rabbijn Elisa Klapheck aangeeft<br />
in haar artikel: ‘Binnen een gemeenschap<br />
kunnen waarden ontstaan<br />
zoals solidariteit en sociale verantwoordelijkheid,<br />
empathie en vertrouwen.<br />
Waarden die gegrond zijn in het besef<br />
dat je jezelf in de ander en zelfs in de<br />
vreemdeling kunt terugvinden.’ Elisa<br />
legt vervolgens uit dat een gemeenschap<br />
bijeen wordt gehouden door wat<br />
haar leden als heilig beschouwen.<br />
3<br />
‘Als niets meer heilig is en er dus ook<br />
geen gemeenschap meer bestaat’, zegt<br />
ze, ‘gaan de lelijke kanten van het<br />
individu overheersen’.<br />
Belangrijk dus dat we beseffen dat<br />
wij samen die gemeenschap vormen.<br />
U en ik. Want we zijn gezegend dat we<br />
elkaar hebben! Dat we een plek hebben<br />
waar we elkaar kunnen ontmoeten, van<br />
elkaar kunnen leren. Dat we een plek<br />
hebben waar we samen kunnen zingen,<br />
bidden, zijn. Dat we zowel als individu<br />
mogen bestaan, als ook de verschillen<br />
tussen mensen kunnen laten samensmelten<br />
tijdens een dienst in sjoel.<br />
Want we zijn allemaal blaadjes aan<br />
dezelfde boom en samen zorgen we<br />
ervoor dat die boom kan groeien.<br />
Ik wens iedereen veel leesplezier en<br />
prachtige nieuwe inzichten voor het<br />
komend jaar.<br />
Pauline Kalkhove - Redactielid en eindredacteur.<br />
Vriend van BHC sinds maart<br />
2006, echtgenote van BHC-lid René<br />
Scheenaard en moeder van Isha, Lotte<br />
en Levi.
Van het bestuur<br />
Tijdens de Hoge Feestdagen gaan we bij onszelf te rade. Wat hebben we in het<br />
afgelopen jaar geleerd en wat willen we volgend jaar bereiken? Ook het bestuur<br />
kijkt terug op een jaar vol memorabele activiteiten.<br />
De komende Hoge Feestdagen zullen<br />
dit jaar het thema Tikkun Olam hebben.<br />
Traditioneel betekent dat ‘de<br />
wereld herstellen door sociaal betrokken<br />
te zijn’, als een van de onderdelen<br />
van Tzedaka (rechtvaardigheid en<br />
gerechtigheid). Het woord Tikkun<br />
betekent ‘rechtzetten, op orde brengen’.<br />
Dat is iets wat we voor Jom<br />
Kippur proberen te doen: ons leven en<br />
onze relaties op orde brengen. Maar<br />
Tikkun kan ook de behoefte uitdrukken<br />
om een eigen joodse gemeenschap en<br />
identiteit te creëren*.<br />
Verbonden zijn<br />
Het helen van je eigen gemeente en<br />
je eigen identiteit is een belangrijk<br />
uitgangspunt voor BHC. We zijn een<br />
gemeente, maar<br />
zijn we ook een<br />
gemeenschap?<br />
De afgelopen<br />
Seider kwam ik<br />
wat later binnen<br />
en ik voelde al meteen een soort<br />
verbondenheid in de sjoelruimte. Die<br />
werd nog versterkt door het zingen, de<br />
muziek, de kavanot van veel verschillende<br />
mensen, de aandacht voor alle<br />
details van de shammashim en door de<br />
gesprekken tijdens het eten. Om die<br />
verbondenheid vast te houden, is het<br />
goed erbij stil te staan. Want waarom<br />
voelen we ons verbonden? Door samen<br />
de feesten te vieren, samen te zingen<br />
en te eten? Zeker, maar ook door<br />
samen een dienst voor te bereiden<br />
en te houden of samen te oefenen in<br />
het optillen van de Tora. En zelfs door<br />
praktische zaken zoals het kopen van<br />
de challes, het vertalen van een tekst<br />
voor de nieuwsbrief en het uitzoeken<br />
van juridische details voor het contract<br />
van de rabbijn. Dat allemaal zorgt voor<br />
betrokkenheid bij onze gemeente van<br />
veel mensen, die elkaar daardoor beter<br />
leren kennen en gaan waarderen.<br />
‘Vernieuwing is het zetten<br />
van een andere klemtoon’<br />
Vernieuwing<br />
Maar waar is dan de vernieuwing waar<br />
BHC zegt voor te staan? Ogenschijnlijk<br />
zijn het allemaal weinig opzienbarende<br />
dingen, geen revolutionaire veranderingen<br />
van de traditie. Maar zo is het nooit<br />
gegaan, zoals rabbijn Elisa in haar laatste<br />
column op de website schrijft. Het<br />
gaat om verandering van details, van<br />
het zetten van een andere klemtoon.<br />
Dat gaat soms vanzelf, bij toeval, denk<br />
aan de dienst op de boot van 1 juni j.l.<br />
of onze gewoonte een challe-ketting te<br />
maken bij de kiddush. Soms is het een<br />
bewuste verandering. Een mooi voorbeeld<br />
is onze nieuwe Sidur, een product<br />
van de samenwerking van velen binnen<br />
en buiten BHC met vele vernieuwende<br />
details, waar Marcella naar verwijst<br />
in haar speech bij de presentatie, die<br />
elders in dit <strong>nummer</strong> te lezen is.<br />
Ook bij de diensten op Rosh Hashana<br />
en Jom Kippur willen we zo veel<br />
mogelijk mensen betrekken, bij het<br />
zingen, het voorlezen en becommentariëren<br />
van de tekst en bij het lezen uit<br />
de Tora. Dat laatste gebeurt door niet<br />
steeds één persoon op te roepen, maar<br />
een hele categorie.<br />
Hieronder kunnen<br />
verschillende<br />
mensen vallen, zelfs<br />
mensen die niet<br />
eerder waren opgeroepen. Dat is vorm<br />
geven aan inclusiviteit, maar ook een<br />
persoonlijke invulling van ieders eigen<br />
joodse identiteit.<br />
Nieuwe jaar<br />
Wat betreft de plannen voor het<br />
komend jaar, de Hagada-commissie is<br />
inmiddels begonnen met de voorbereidingen<br />
voor onze eigen Hagada. De<br />
Mincha-diensten in 2008, die als thema<br />
‘het joodse levensgevoel’ zullen hebben<br />
en waar we vooral seculiere joden<br />
bij willen betrekken, staan al in de<br />
steigers. Daarnaast zit het Giur-beleid<br />
in de voorbereidende fase en wordt het<br />
Maror-project voor rituele voorwerpen<br />
voortgezet. Wie over deze projecten en<br />
alle andere activiteiten van BHC mee<br />
wil denken en eraan mee wil werken is<br />
van harte welkom.<br />
Ook roepen we iedereen op in het<br />
nieuwe jaar veel leden en vrienden<br />
te werven, zodat BHC kan groeien en<br />
onze rabbijn behouden kan blijven.<br />
We wensen alle leden, vrienden en<br />
andere betrokkenen bij BHC een heel<br />
goed, zoet en gezond nieuwjaar in<br />
verbondenheid en met veel neshomme!<br />
Namens het bestuur,<br />
Renée Citroen<br />
secretaris<br />
* zie www.jrf.org<br />
Rabbijn Elisa Klapheck:<br />
‘Het probleem is niet het individualisme,<br />
maar de afschaffing van de gemeenschap’<br />
Wat is de waarde van een gemeenschap?<br />
En hoe geven we de joodse<br />
identiteit vorm? Volgens Rabbijn Elisa<br />
Klapheck is het antwoord even eenvoudig<br />
als ingewikkeld. Na'ase venishma<br />
– ‘We zullen doen en we zullen horen’<br />
‘‘Heb je als rabbijn niet gebroken met<br />
je verleden als politiek journaliste?’<br />
wordt me wel eens gevraagd. Helemaal<br />
niet. Het ene sluit naadloos op<br />
het andere aan. Politiek betekent in de<br />
praktijk de ‘onderhandeling over het<br />
algemeen belang’, waarbij het algemeen<br />
belang een weerslag is van wat<br />
heilig is in een bepaalde samenleving.<br />
Religie is ‘de onderhandeling over wat<br />
heilig is’. Heilig (kadosh) betekent<br />
‘compleet, vol-<br />
maakt, volledig’.<br />
In de Talmud<br />
gaat het over de<br />
onderhandeling<br />
over het heilige,<br />
waarvan de grondbeginselen al in de<br />
Hebreeuwse Bijbel zijn vastgelegd.’<br />
Wij in plaats van ik<br />
‘De joodse opvatting van het heilige is<br />
vooral collectief en daarmee politiek.<br />
Het gaat altijd om de heiligheid van<br />
de gehele gemeenschap van Israël.<br />
Het merendeel van de joodse gebeden<br />
spreekt uit naam van een ‘wij’ en niet<br />
van een ‘ik’ – uit naam van de joodse<br />
gemeenschap en niet van de individuele<br />
jood. Jom Kippur vraagt om de<br />
heiligheid van de Knesset Jisrael, de<br />
verzameling van Israël. Het jodendom<br />
heeft dus een politieke essentie, en<br />
het bestaan van joden in de diaspora<br />
is een politieke boodschap aan volken<br />
voor wie religie vooral een individuele<br />
keuze is. Het jodendom daagt anderen<br />
uit om zich te verdiepen in de heilige<br />
dimensie van de gemeenschap waarin<br />
men leeft. Het jodendom zou daarbij<br />
de harde scheiding tussen politiek en<br />
religie moeten corrigeren die vooral<br />
vanuit het christendom mogelijk is – de<br />
scheiding tussen publiek en privé, tussen<br />
staat en kerk, tussen het profane<br />
en het heilige. Helaas nemen joden in<br />
‘Je moet op Jom Kippur vasten<br />
om te weten hoe gemeenschap<br />
met God mogelijk wordt’<br />
4 5<br />
Europa deze taak<br />
niet vaak op zich.<br />
Tegelijkertijd is het<br />
een gegeven dat<br />
er sinds de Shoah<br />
weinig joden zijn<br />
overgebleven, een kwetsbare en vaak<br />
teleurgestelde quantité négligeable.<br />
Toch blijft de opdracht van de openbaring<br />
aan de berg Sinaï voor het hele<br />
volk Israel bestaan: de door God<br />
gewenste en in de westerse maatschappij<br />
gerealiseerde vrijheid van<br />
de mens. Elke generatie moet deze<br />
vrijheid opnieuw bewerkstelligen met<br />
behulp van morele discipline en culturele<br />
ontwikkeling. Ze dient gericht te<br />
zijn op het overwinnen van de sociale<br />
en persoonlijke onderdrukking en zich<br />
bewust te zijn van wat heilig en niet<br />
heilig is. Het is een opdracht die joden<br />
in een niet-joodse maatschappij blijft<br />
uitdagen.’<br />
Normen en waarden van een<br />
gemeenschap<br />
‘Het probleem van de hedendaagse<br />
samenleving is niet het individualisme<br />
met zijn egoïsme en materialisme als<br />
zodanig, maar de afschaffing van de<br />
gemeenschap.<br />
Hoe meer ik als rabbijn te maken heb<br />
met het stichten van een kehila, een<br />
gemeenschap, hoe bewuster ik me<br />
ervan word, dat het individu alleen
in verbinding met een gemeenschap<br />
belangrijke waarden kan ontwikkelen.<br />
Binnen een gemeenschap kunnen<br />
waarden ontstaan zoals solidariteit en<br />
sociale verantwoordelijkheid, empathie<br />
en vertrouwen. Waarden die gegrond<br />
zijn in het besef dat je jezelf in de<br />
ander en zelfs in de vreemdeling kunt<br />
terugvinden. Een gemeenschap wordt<br />
bijeengehouden door wat haar leden<br />
als heilig beschouwen. Als niets meer<br />
heilig is en er dus<br />
ook geen ge-<br />
meenschap meer<br />
bestaat, gaan de<br />
lelijke kanten van<br />
het individu overheersen.<br />
Dan krijg je al gauw cynisme<br />
en onverschilligheid, nijd en wantrouwen.<br />
Gemeenschap en besef van het<br />
heilige zijn twee kanten van dezelfde<br />
medaille. Het lijkt paradoxaal, maar het<br />
op de troon plaatsen van het individu<br />
in onze maatschappij en de daarmee<br />
samenhangende afschaffing van de<br />
gemeenschap, leidt tot een vernietiging<br />
van de politieke sfeer. En daarmee<br />
wordt het onmogelijk dat het individu<br />
zijn eigen grenzen overschrijdt naar<br />
iets groters, de gemeenschap.’<br />
Het halve verhaal<br />
‘Ik ben rabbijn voor joden die deelnemen<br />
aan de westerse democratie en de<br />
grondslagen daarvan in de Hebreeuwse<br />
Bijbel herkennen. Het zijn joden die<br />
verlichte kranten lezen en daarin de<br />
discussies uit de Talmud terugvinden,<br />
die zich niet schamen om over heiligheid<br />
te praten en zich ervan bewust<br />
zijn dat geleefde normen en waarden<br />
altijd het heilige weerspiegelen – ook<br />
al neem je het woord niet in de mond.<br />
Voor zulke joden is het niet gemakke-<br />
‘Al ben ik door en door religieus, ik<br />
noem mezelf een seculiere jodin’<br />
lijk om zich te uiten in een samenleving<br />
waarin het woord ‘heilig’ voornamelijk<br />
christelijke connotaties heeft, God is<br />
bezet met beelden van een machteloze<br />
betovergrootvader en religie wordt<br />
vooral verbonden met geloof en bidden.<br />
In deze samenleving leidt de dogmatische<br />
scheiding tussen politiek en religie<br />
ertoe, dat er alleen een museaal en gedateerd<br />
religieus patroon overblijft, dat<br />
niet bij machte is om licht te werpen<br />
op hedendaagse<br />
politieke en<br />
maatschappelijke<br />
vragen. Al ben ik<br />
door en door religieus,<br />
toch noem<br />
ik me een seculiere jodin, want ik wil<br />
niet een stap terug doen in de westerse<br />
maatschappij met haar democratie<br />
en de vrijheid van het individu. Toch<br />
vertelt een seculiere identiteit maar het<br />
halve verhaal. Wie vandaag ‘gelooft’<br />
dat men het seculiere en het heilige,<br />
politiek en religie, God en overheid,<br />
kerk en staat simpelweg van elkaar<br />
kan scheiden, laat de maatschappij<br />
over aan reactionaire krachten die<br />
de scheiding proberen teniet te doen<br />
door de vrijheid van het individu in te<br />
perken. En dit soort krachten heeft<br />
meer invloed dan mensen die het heilige<br />
negeren en daarbij over het hoofd<br />
zien, dat de religieuze dimensie van het<br />
leven altijd dieper ligt dan de seculiere.<br />
Voor joden geldt dit evenzeer. Als je<br />
als jood de dynamiek en de rituelen<br />
van je religie negeert, laat je het veld<br />
over aan conservatieve krachten die<br />
deze begrippen op hun eigen manier<br />
invullen, en ook definiëren wat en wie<br />
joods is. Steeds meer seculiere joden<br />
in Israël trekken zich terug uit het politieke<br />
en militaire circuit, omdat ze hun<br />
handen er niet aan vuil willen maken.<br />
Dit is even betreurenswaardig als dat<br />
steeds meer joden – in Nederland, in<br />
Europa, zelfs in de Verenigde Staten<br />
– zich uit het religieuze circuit terugtrekken<br />
en denken dat het voldoende is<br />
om ‘gewoon joods te zijn’, in plaats van<br />
actief iets te doen.’<br />
Rituelen praktiseren<br />
‘‘Een identiteit zoek je niet. Een identiteit<br />
vind je niet. Een identiteit moet<br />
je vormgeven.’ Kort geleden zei een<br />
bevriende journaliste dit tegen mij en<br />
deze zinnen laten me niet meer los.<br />
Maar het is niet zo eenvoudig. De<br />
bestaande vormen van het jodendom<br />
zijn al zo oud en door zo veel generaties<br />
gepraktiseerd, dat de joodse identiteit<br />
erin bestaat gewoon dat te doen<br />
wat je groot- en overgrootouders al<br />
deden. Hoe kun je daar nieuwe vormen<br />
aan geven?<br />
Door ze te doen. Echt waar! Door de<br />
joodse rituelen weer te praktiseren.<br />
Door ze met een hedendaagse ervaring<br />
en betekenis te vullen. Door de joodse<br />
traditie te herinterpreteren en andere<br />
accenten te leggen dan een eeuw geleden.<br />
Door de Tora en de commentaren<br />
opnieuw te lezen en hun essentie op<br />
een nieuwe manier te begrijpen. Door<br />
de joodse gemeenschap van morgen<br />
een vorm te geven die niet alleen wordt<br />
geheiligd door te lezen en te begrijpen,<br />
maar vooral ook door gezamenlijk te<br />
beleven. Maar dat kun je niet uit het<br />
niets. Je moet<br />
een shabbat<br />
vieren om te<br />
begrijpen dat de<br />
joodse opvatting<br />
van de vrijheid<br />
van ieder schepsel elk weekeinde<br />
opnieuw wordt geheiligd. Je moet een<br />
seideravond vieren om te beseffen hoe<br />
dwingend Gods opdracht is om maatschappelijke<br />
onderdrukking te bestrijden.<br />
En je moet op Jom Kippur gevast<br />
hebben om te weten hoe je tijdens de<br />
Ne’ila, het slotgebed, vrij wordt van<br />
fysiek en materieel gewicht zodat<br />
gemeenschap met God mogelijk wordt.<br />
En gesterkt door deze ervaringen<br />
kun je dan de noodzakelijke stappen<br />
zetten. Wat sommige joden als een<br />
provocatie ervaren – een vrouwelijke<br />
rabbijn, joodse homohuwelijken of de<br />
acceptatie van joden van patrilineaire<br />
afkomst – laat zich veel makkelijker<br />
met de joodse traditie verenigen dan<br />
men denkt.<br />
Mijn gemeente in Amsterdam, <strong>Beit</strong><br />
Ha’Chidush, staat erom bekend dat ze<br />
zich in deze kwesties heeft verdiept.<br />
Sommige leden van onze gemeente<br />
zijn met hun leergierigheid, hun kennis<br />
en de erkenning van hun joodse identiteit<br />
veel dieper in de traditie verankerd<br />
dan menigeen in gemeentes, waar het<br />
al voldoende is om van joodse afkomst<br />
te zijn.’<br />
‘De joodse identiteit bestaat erin<br />
dat je doet wat je groot- en<br />
overgrootouders al deden’<br />
6 7<br />
Doen<br />
Na'ase venishma – ‘We zullen doen en<br />
we zullen horen’ (Exodus 24:7).<br />
‘In deze volgorde beloofden de Israëlieten<br />
te handelen, toen ze de wetten van<br />
de Tora hadden aanvaard op de berg<br />
Sinaï. Sommige lezers van de Bijbel<br />
vinden dit onlogisch of een bewijs van<br />
infantiele gehoorzaamheid: doen, nog<br />
voordat je hoort<br />
wat God van je<br />
eist. Je zou eerst<br />
moeten horen, in<br />
dit geval de door<br />
Mozes voorgelezen<br />
wetten, en dan<br />
pas moeten handelen. Maar de joodse<br />
exegese ziet in de genoemde volgorde<br />
een diepere betekenis: eerst doen en<br />
dan het geluid, de consequenties van<br />
het doen horen.<br />
Alle inzichten over wat de werkelijkheid<br />
van je vraagt, vloeien hieruit voort.<br />
Moge ook mij nooit de moed verlaten<br />
om te doen – en vervolgens te horen.<br />
Maar er is mij als jodin en rabbijn in<br />
de 21e eeuw nog een andere uitspraak<br />
tot leidraad geworden. Het is<br />
een spreuk van rabbi Tarfon, die na de<br />
vernietiging van de tempel in de eerste<br />
eeuw samen met zijn mederabbijnen<br />
het jodendom opnieuw opbouwde. Hij<br />
zei: ‘Je hoeft je werk niet te voltooien,<br />
maar je bent ook niet vrij om ermee op<br />
te houden’ (Pirkei Avot, ‘Spreuken der<br />
vaderen’ 2:21).’<br />
Dit is een verkorte versie van de bijdrage<br />
van rabbijn Elisa Klapheck aan: Nader tot U?<br />
Meer moderne devoties. Redactie Manuela<br />
Kalsky, Ida Overdijk en Inez van der Spek<br />
(Amsterdan 2007, uitg. L.J. Veen)
Rabbijn-in-opleiding Clary Rooda:<br />
‘Hoe anders is het joodse leven in Nederland!<br />
Je moet steeds bewuste keuzes maken’<br />
Kwam zij vorig jaar nog als bezoeker in de Uilenburgersjoel, dit jaar assisteert zij<br />
onze rabbijn tijdens de Hoge Feestdagen. Tijd om kennis te maken met de<br />
helpende hand van Elisa: rabbijn-in-opleiding Clary Rooda.<br />
‘Vorig jaar was ik met Jom Kippur<br />
bezoeker in de BHC-sjoel, niet wetende<br />
dat ik er dit jaar als assistent-rabbijn<br />
de Hoge Feestdagen zou leiden... Ik<br />
was even over uit Jeruzalem en besefte<br />
hoe anders het joodse leven in Nederland<br />
is, hoe wij hier steeds bewuste<br />
keuzes moeten maken. ’s Ochtends<br />
fietste ik op weg naar sjoel door<br />
Amsterdam en het gewone leven ging<br />
door, de trams reden, de winkels en<br />
de cafés waren open. Wat een verschil<br />
met Jeruzalem, waar op Jom Kippur<br />
alles dicht is en er geen verkeer is,<br />
behalve een enkele politieauto. De<br />
straten zijn het domein van de kinderen<br />
die er spelen en fietsen. Iedereen<br />
loopt, gekleed in het wit, naar sjoel en<br />
na afloop van de dienst zitten mensen<br />
buiten op bankjes nog wat te praten.’<br />
Jeugd<br />
‘Het was voor mij, net als voor velen<br />
van jullie, niet vanzelfsprekend een<br />
joods leven te leiden. Als kind wist<br />
ik niet eens dat ik joods was, mijn<br />
moeder en haar familie wilden er na<br />
de oorlog niets meer mee te maken<br />
hebben. Maar toen ik na een lange<br />
zoektocht mijn eerste stap in de LJG<br />
Amsterdam zette, wist ik: hier hoor ik<br />
thuis. De muziek, de melodieën en zelfs<br />
het Hebreeuws waren zo vertrouwd. Ik<br />
ben gaan leren en gaandeweg ontdekte<br />
ik de rijkdom, de vreugde en de troost<br />
die het jodendom biedt.’<br />
Studeren<br />
‘Vier jaar geleden kreeg ik de kans<br />
een jaar te studeren aan Paideia, het<br />
Europese instituut voor Joodse studie<br />
in Stockholm. Dat was voor mij zo’n<br />
buitenkans dat ik mijn baan opzegde<br />
(ik werkte jarenlang als studentenbegeleider<br />
bij de Stichting voor<br />
Vluchteling-Studenten UAF). Toen ik<br />
terugkwam werd ik postbode, schreef<br />
freelance voor het NIW en Levend<br />
Joods Geloof en werkte mee aan een<br />
boekje over Rosj Pina. De afgelopen<br />
twee jaar studeerde ik in Jeruzalem<br />
aan de ‘Conservative Yeshiva’. Het is<br />
even afkicken van het yeshive-leven<br />
waar het ritme wordt bepaald door de<br />
gebeden: ’s ochtends vroeg Shacharit,<br />
’s middags Mincha en ’s avonds Ma’ariv.<br />
En de dagen die gevuld zijn met studie:<br />
de hele dag zaten we twee-aan-twee<br />
gebogen over Talmud, Tenach, midrash<br />
en halacha.’<br />
Rabbijn in opleiding<br />
‘Officieel ben ik nu derdejaarsstudent<br />
aan het Levisson Instituut, de rabbijnen-opleiding<br />
van de LJG. Het is<br />
voor mij bijzonder dat ik de kans krijg<br />
voor BHC te werken en mijn kennis in<br />
de praktijk te brengen. Wat ik hoop is<br />
dat iedereen zijn of haar verbinding<br />
met het jodendom vindt, of dat nu de<br />
teksten, de rituelen, de spiritualiteit of<br />
het intellectuele gedachtegoed is. En ik<br />
hoop iets van de vreugde van shabbat,<br />
zoals ik die in Jeruzalem heb ervaren,<br />
mee te nemen naar Amsterdam. Als je<br />
meer wilt lezen over mijn ervaringen in<br />
Jeruzalem en gedachten over jodendom,<br />
kijk op mijn weblog: www.claryrooda.blogspot.com.<br />
Daarop staan ook<br />
twee artikelen, over een ontmoeting<br />
met Palestijnen in Betlehem en over<br />
een multireligieuze conferentie tijdens<br />
Gay Pride in Jeruzalem.<br />
Ik hoop jullie binnenkort te ontmoeten<br />
tijdens de diensten en de shiurim, want<br />
ik wil graag weten wie de mensen zijn<br />
die BHC maken tot wat zij is. Shana<br />
Tova Umetuka, een goed en zoet jaar!’<br />
Clary Rooda<br />
Van charoset maken tot Hebreeuws leren<br />
Het nut van joodse les<br />
(volgens de kinderen zelf)<br />
Marcella Levie en Mascha Brink geven al ruim een jaar joodse les aan de kinderen<br />
van <strong>Beit</strong> <strong>Ha'Chidush</strong>. En dat doen ze met verve! Makkelijk is het niet, want de een<br />
moet helemaal van voren af aan beginnen, terwijl de ander al van huis uit alle<br />
joodse feesten viert. Wij vroegen aan de kinderen wat ze zo leuk vinden aan de<br />
lessen en welk joodse feest boven aan hun lijstje staat. En natuurlijk mochten de<br />
leraressen zelf ook hun zegje doen...<br />
Wie in jouw familie is joods?<br />
'Mijn vader, tante Edith en oma Ada.'<br />
Voel jij jezelf ook joods?<br />
'Ja. Ik vind het leuk om aan Donna,<br />
mijn beste vriendin, te vertellen wat ik<br />
allemaal geleerd heb op joodse les.'<br />
Waarom doe je mee aan de Ledor<br />
Wador-lessen?<br />
'Omdat ik niet weet wat je precies<br />
moet doen.'<br />
Vier je wel eens shabbat?<br />
'Ja. Ik vind het heel leuk om zelf challes<br />
te bakken en de bracha te zeggen.'<br />
Welk joods feest vier je graag?<br />
En waarom?<br />
'Sukkot, want ik vind het zo leuk dat je<br />
dan in een hutje zit.'<br />
Wat heb je het afgelopen jaar<br />
geleerd?<br />
'Het Hebreeuwse alfabet. En dat kan ik<br />
al heel snel opzeggen.'<br />
Ga je wel eens naar Israël en zou<br />
je daar willen wonen?<br />
'Tante Edith woont in Jeruzalem, en<br />
daar ben ik wel eens geweest met<br />
papa. Ik vind het daar heel leuk, maar<br />
ik wil toch gewoon hier blijven wonen.'<br />
Wat wil je later worden?<br />
'Dierenarts of veearts.'<br />
Als jij later kinderen krijgt, wat zou<br />
je ze dan leren over het jodendom?<br />
'Hoe je een hutje moet bouwen in de<br />
tuin, hoe je de liedjes moet zingen en<br />
hoe je de letters moet schrijven.'<br />
8 9<br />
Naam: Isha<br />
Leeftijd: 6<br />
Broers/zussen: zus Lotte (1,5 jaar) en broer Levi (1,5 jaar)<br />
‘Als ik later kinderen heb, leer ik<br />
ze hoe je een hutje moet bouwen’<br />
Isha:‘Op deze tekening vieren we de leukste<br />
feesten van het jaar tegelijkertijd. Mama<br />
en papa zijn in het wit voor Jom Kippur en<br />
dragen de lulav en etrog voor Sukkot. En de<br />
kaarsen zijn ook aangestoken, want het is<br />
shabbat’
Wie in jouw familie is joods?<br />
‘Mijn vader, zijn familie en mijn broer<br />
Max en zus Colleen.’<br />
Voel jij jezelf ook joods?<br />
‘Ja.’<br />
Waarom doe je mee aan de Ledor<br />
Wador-lessen?<br />
‘Om Hebreeuws te leren.’<br />
Naam: Shoshanna<br />
Leeftijd: 8<br />
Broers/Zussen: 2 broers en 1 zus in Amerika<br />
Vier je wel eens shabbat? En wat<br />
vind je het leukste aan shabbat?<br />
‘Ja, het allerleukste vind ik het lekkere<br />
eten en de bracha zeggen.’<br />
Welk joods feest vier je graag?<br />
En waarom?<br />
‘Ik vind alle feesten leuk, maar Purim<br />
‘Het leukste aan shabbat?<br />
Lekker eten en de bracha zeggen’<br />
vind ik heel erg grappig, omdat je je<br />
dan leuk kunt verkleden.’<br />
Wat heb je het afgelopen jaar<br />
geleerd?<br />
‘Heel veel over de feesten, maar ook<br />
Hebreeuwse letters.’<br />
Ga je wel eens naar Israël en zou<br />
je daar willen wonen?<br />
‘Nee, ik ga er nooit heen en ik zou er<br />
ook niet willen wonen.’<br />
Wat wil je later worden?<br />
‘Archeoloog.’<br />
Naam: Guy Rigter<br />
Leeftijd: 10<br />
Broers/zussen: zus Shanti (6,5 jaar)<br />
Als jij later kinderen krijgt, wat zou<br />
je ze dan leren over het jodendom?<br />
‘Alles wat ik zelf weet.’<br />
‘Ik wil gewoon meer weten<br />
over Israël en het jodendom’<br />
Wie in jouw familie is joods?<br />
'Mijn moeder en mijn zusje, safta, saba<br />
Rudi, opa Jehuda, ik, Chaim.'<br />
Voel jij jezelf ook joods?<br />
'Ja, ik zeg soms wel tegen mensen dat<br />
ik joods ben. Mijn moeder heeft op<br />
mijn broodtrommel mijn naam in het<br />
Hebreeuws geschreven, dus andere<br />
kinderen vragen wel eens wat dat betekent.<br />
En dan leg ik het uit.'<br />
Waarom doe je mee aan de Ledor<br />
Wador-lessen?<br />
'Omdat ik Hebreeuws wil leren en vooral<br />
wil leren lezen. En omdat ik meer wil<br />
weten over Israël en het jodendom.'<br />
Vier je wel eens shabbat?<br />
'Ja! De kaarsen aansteken vind ik het<br />
leukste van shabbat. Of als je door het<br />
zout een gek gezicht trekt, dat is ook<br />
grappig.'<br />
Welk joods feest vier je graag?<br />
En waarom?<br />
'Purim, omdat je je dan moet verkleden.<br />
Pesach, omdat ik matses en charoset<br />
zo lekker vind. En Rosh Hashana<br />
vanwege de appeltjes met honing.'<br />
Wat heb je het afgelopen jaar<br />
geleerd?<br />
'Dat Jeruzalem de hoofdstad is van<br />
Israël en ik heb ook geleerd om<br />
charoset te maken.'<br />
Ga je wel eens naar Israël en zou<br />
je daar willen wonen?<br />
'Ik zou daar graag willen wonen als er<br />
vrede is. Maar niet als er oorlog is.'<br />
Wat wil je later worden?<br />
'Misschien piloot.'<br />
Als jij later kinderen krijgt, wat zou<br />
je ze dan leren over het jodendom?<br />
'Alles wat ik kan.'<br />
Wie in jouw familie is joods?<br />
'Mijn vader.'<br />
Voel jij jezelf ook joods?<br />
'Ik voel me wel joods en zeg het ook<br />
wel eens tegen anderen dat ik joods<br />
ben. Maar ik zit niet op een joodse<br />
school.'<br />
Waarom doe je mee aan de Ledor<br />
Wador-lessen?<br />
'Ik wil Hebreeuws leren.'<br />
Wie in jouw familie is joods?<br />
'Mama.'<br />
Voel jij jezelf ook joods?<br />
'Ja. En als mensen vragen: 'Geloof je<br />
ergens in?' dan leg ik uit dat ik joods<br />
ben.'<br />
Waarom doe je mee aan de Ledor<br />
Wador-lessen?<br />
'Omdat ik het leuk vind.'<br />
Naam: Tamar<br />
Leeftijd: 8<br />
Broers/Zussen: broer Joram (6 jaar)<br />
Vier je wel eens shabbat?<br />
'Ja. Het leukste aan shabbat vind ik de<br />
bracha zeggen.'<br />
Welk joods feest vier je graag?<br />
'Het bomenfeest, omdat je dan een<br />
boom kan planten.'<br />
10 11<br />
Naam: Sam<br />
Leeftijd: 9<br />
Broers/zussen: broer Boaz (4 jaar) en zus Hannah (10 jaar)<br />
Vier je wel eens shabbat?<br />
'Ja. Het toetje vind ik het lekkerste op<br />
shabbat, want dat is vaak ijs!'<br />
Welk joods feest vier je graag?<br />
En waarom?<br />
'Chanuka met al dat snoep.'<br />
‘Chanuka vind ik het leukste feest,<br />
met al dat snoep!’<br />
Wat heb je het afgelopen jaar<br />
geleerd?<br />
'Het alef-bet.'<br />
Ga je wel eens naar Israël en zou<br />
je daar willen wonen?<br />
'Ik zou niet in Israël willen wonen, ik<br />
woon liever gewoon hier.'<br />
Wat wil je later worden?<br />
'Sporter. Het liefst iets met atletiek.'<br />
Als jij later kinderen krijgt, wat zou<br />
je ze dan leren over het jodendom?<br />
'Alles wat ik heb geleerd.'<br />
‘Als iemand vraagt of ik ergens in<br />
geloof, leg ik uit dat ik joods ben’<br />
Wat heb je het afgelopen jaar<br />
geleerd?<br />
'Het alef-bet, woordjes en lezen.'<br />
Ga je wel eens naar Israël en zou<br />
je daar willen wonen?<br />
'Nee, ik ga er nooit heen. En ik zou er<br />
ook niet willen wonen.'<br />
Wat wil je later worden?<br />
'Gymjuf.'<br />
Als jij later kinderen krijgt, wat zou<br />
je ze dan leren over het jodendom?<br />
'Het alef-bet natuurlijk.'
Naam: Hannah (staat helaas niet op de foto)<br />
Leeftijd: 10<br />
Broers/Zussen: broer Sam (9 jaar) en Boaz (4 jaar)<br />
‘Ik leer Hebreeuws en alles<br />
over de joodse feesten’<br />
Wie in jouw familie is joods?<br />
'Iedereen van mijn vaders kant.'<br />
Voel jij jezelf ook joods?<br />
'Ja, soms.'<br />
Waarom doe je mee aan de Ledor<br />
Wador-lessen?<br />
'Omdat ik het gewoon heel leuk vind.'<br />
Vier je wel eens shabbat?<br />
'Ja, het is meestal wel gezellig.'<br />
Welk joods feest vier je graag?<br />
En waarom?<br />
'Ik vind alle feesten leuk.'<br />
Wat heb je het afgelopen jaar<br />
geleerd?<br />
'Hebreeuwse letters en van alles over<br />
de feesten en zo.'<br />
Ga je wel eens naar Israël en zou<br />
je daar willen wonen?<br />
'We gaan ooit wel naar Israël. Ik zou<br />
er liever niet willen wonen, want ik hou<br />
niet zo van oorlog. Als dat er niet was,<br />
zou ik het wel leuk vinden.'<br />
Wat wil je later worden?<br />
'Ik wil het liefst iets met dieren gaan<br />
doen.'<br />
Als jij later kinderen krijgt, wat zou<br />
je ze dan leren over het jodendom?<br />
'Alles wat ik zelf ook heb geleerd.'<br />
Marcella Levie (lerares Ledor Wador)<br />
‘Ik hou van alle feesten, ook de serieuze<br />
zoals Jom Kippur’<br />
Wie in jouw familie is joods?<br />
‘Iedereen eigenlijk: mijn moeder, vader,<br />
zoon, dochter, schoondochter, kleindochter,<br />
ex-man, ikzelf en de rest van<br />
de familie.’<br />
Van wie in je leven heb je het<br />
meeste geleerd en waarom?<br />
‘Ik heb het meest geleerd van mensen<br />
die zichzelf blijven onder alle omstandigheden,<br />
omdat ze sterk zijn als een<br />
boom met heel diepe wortels en niet<br />
bang zijn om om te vallen. Ik heb ook<br />
veel geleerd van mensen die hun wijsheid<br />
en talenten op een kleurrijke en<br />
creatieve manier met anderen delen.’<br />
Waarom geef je deze lessen?<br />
‘Ik houd heel veel van kinderen en<br />
ik houd ook heel veel van jodendom.<br />
Dus die twee combineren, is geweldig!<br />
Enne... zonder kinderen geen toekomst<br />
voor BHC natuurlijk!”<br />
Wat wil je deze kinderen in ieder<br />
geval bijbrengen?<br />
‘Ik wil ze in ieder geval bijbrengen dat<br />
het geweldig is om joods te zijn en<br />
dat ons erfgoed ontzettend rijk is. Ik<br />
wil dat ze tegenover andere kinderen<br />
weerbaar zijn m.b.t. hun joodse achtergrond.<br />
En dat ze zich er positief mee<br />
identificeren en anderen ermee kunnen<br />
verrijken. Natuurlijk wil ik ook dat de<br />
12 13<br />
kinderen Hebreeuws leren, zodat ze in<br />
de Sidur kunnen lezen, over een paar<br />
jaar hun Bar/Bat Mitswa kunnen doen<br />
en later BHC van ons kunnen overnemen.’<br />
Welk joods feest vier je graag?<br />
En waarom?<br />
‘Ik hou van alle feesten, ook van de<br />
serieuze zoals Jom Kippur, wanneer<br />
je de hele dag in sjoel bent en diep<br />
nadenkt over je leven. Maar ik hou ook<br />
van vrolijke feesten waarop je spelletjes<br />
kunt spelen zoals Chanuka of<br />
je mag verkleden zoals bij Purim. Ik<br />
hou ook van Pesach, omdat elke Seder<br />
weer zo anders is met nieuwe ideeën<br />
en gasten.’<br />
Wat heb je het afgelopen jaar<br />
geleerd?<br />
‘Ik heb geleerd dat het heel fijn is om<br />
in een kleine groep te werken, omdat<br />
de sociale controle van de kinderen zelf<br />
dan goed werkt. Een kind dat minder<br />
gemotiveerd binnenkomt, wordt al snel<br />
bij de les betrokken door de anderen.’<br />
Stel, dat jij één ding zou kunnen<br />
veranderen op deze wereld, wat<br />
zou je dan doen?<br />
‘Ik zou willen dat iedereen alleen nog<br />
maar uit liefde zou handelen en nooit<br />
meer uit angst.’<br />
Marcella legt uit hoe je shabbat viert en welke liedjes je zingt.
Mascha Brink (lerares Ledor Wador)<br />
‘Ik leer met de kinderen mee’<br />
Wie in jouw familie is joods?<br />
‘Mijn moeder, mijn zus en mijn kinderen.’<br />
Van wie in je leven heb je het<br />
meeste geleerd en waarom?<br />
‘Poeh, dat vind ik heel moeilijk om te<br />
zeggen. Ik heb van heel veel mensen<br />
een hoop geleerd.’<br />
Waarom geef je deze lessen?<br />
‘Ik vind het heel belangrijk om de<br />
joodse traditie door te geven. Misschien<br />
doordat ik dat zelf als kind heb gemist.<br />
Toen ik bij BHC kwam, vroeg ik of mijn<br />
eigen kinderen naar joodse les konden,<br />
maar dat bleek niet zo te zijn. Dus<br />
toen Marcella vroeg of ik dat samen<br />
met haar wilde aanpakken, heb ik geen<br />
moment geaarzeld.’<br />
Wat vond je de leukste vraag die<br />
kinderen je stelden in het afgelopen<br />
jaar?<br />
‘Kinderen zijn zo spontaan! Ze denken<br />
op zo’n grappige manier na over<br />
levensvragen. Soms vraagt er iemand:<br />
‘Bestaat God nou echt?’ En dan praten<br />
we er samen over. ‘Hoe kan dat nou’,<br />
zeggen ze dan. ‘Eerst was er toch niks?<br />
En toen ineens was er in zeven dagen<br />
alles. Hoe kan dat? En hoe zit het dan<br />
met de dino’s, waren die er nog eerder?’<br />
Dat soort vragen zorgt ervoor dat<br />
ikzelf ook scherp blijf.’<br />
Welk joods feest vier je graag?<br />
En waarom?<br />
‘Het prachtige is dat die feesten door<br />
het hele jaar heengaan. Maar als ik er<br />
eentje moet kiezen, dan kies ik voor<br />
Pesach. Niet alleen het thema (vrijheid)<br />
spreekt me aan, maar ook de vorm.<br />
Dat je het elk jaar weer samen met de<br />
hele familie viert. Elk jaar doe je eigenlijk<br />
hetzelfde, maar toch is het iedere<br />
keer anders.’<br />
Wat heb je het afgelopen jaar<br />
geleerd?<br />
‘Ik heb vooral heel veel van Marcella<br />
geleerd. Het is heerlijk om met iemand<br />
samen te werken die is opgegroeid<br />
met de rijkdom van de traditie om haar<br />
heen. Ik leer dus met de kinderen mee.<br />
Door hun vragen leer ik bovendien om<br />
stil te staan bij wat ik zelf belangrijk<br />
vind in het jodendom.’<br />
Stel, dat jij één ding zou kunnen<br />
veranderen op deze wereld, wat<br />
zou je dan doen?<br />
‘Als ik als kind deze vraag zou moeten<br />
beantwoorden, zou ik gezegd hebben:<br />
vrede op aarde. En eigenlijk is dat antwoord<br />
altijd hetzelfde gebleven.’<br />
Links op de foto, met haar handen voor haar ogen, staat Mascha. Samen met<br />
de kinderen zegt ze de bracha voor het aansteken van de kaarsen.<br />
Marcella Levie over de introductie van de BHC Sidur:<br />
‘We kunnen met trots zeggen dat we iets<br />
nieuws én vernieuwends hebben gecreëerd’<br />
Bestuurslid Marcella Levie hield tijdens de speciale dienst op Shavuot 2007<br />
een speech over de nieuwe Sidur, die hieronder volgt.<br />
Geachte aanwezigen,<br />
Namens het bestuur van BHC heet ik<br />
iedereen welkom, vooral onze gasten,<br />
die hebben meegewerkt aan de totstandkoming<br />
van de nieuwe Sidur van<br />
BHC, de Sidur Chidush.<br />
Een beter moment om de Sidur in te<br />
wijden is er niet. Het is alsof we weer<br />
met zijn allen aan de voet van de berg<br />
Sinai staan en het gevoel hebben dat<br />
er iets bijzonders aan de hand is. Dat<br />
we een grote stap zetten samen de<br />
toekomst in.<br />
Onder leiding van onze rabbijn Elisa<br />
heeft de Sidurcommissie een inspirerende<br />
tocht gemaakt om tot dit<br />
moment te komen. Ik wil u hier graag<br />
iets over vertellen, omdat het maken<br />
van een Sidur een reflectie is van wat<br />
er leeft in een gemeenschap.<br />
BHC bestaat uit mensen van de meest<br />
uiteenlopende achtergrond, verbonden<br />
door hun joodzijn, met of zonder de<br />
bagage van een joodse opvoeding,<br />
maar altijd met een kritische houding<br />
en een open mind op zoek naar de<br />
invulling van een joods leven in een<br />
open structuur zoals BHC die aanbiedt.<br />
Sinds de oprichting van BHC in 1995<br />
liepen we twaalf jaar lang door een<br />
woestijn van geïmproviseerde losbladige<br />
Sidurim, talloze hand-outs,<br />
ringbanden en plastic mappen. En nu<br />
zijn we dan eindelijk aangeland in het<br />
beloofde land van de gebonden, pluralistische,<br />
multidimensionale Sidur. Een<br />
inspiratiebron voor iedereen die in BHC<br />
een weerklank vindt.<br />
We kunnen met trots zeggen dat we<br />
iets nieuws en vernieuwends hebben<br />
gecreëerd. Wat is er vernieuwend aan?<br />
Vernieuwend is zowel de toegang tot de<br />
liturgie als de vorm.<br />
Lay-out en vertaling<br />
Voor deze opzet heeft Chiel Veffer een<br />
Talmudachtige lay-out ontworpen. De<br />
Sidur bevat 200 pagina’s, alle opgebouwd<br />
als een pagina in de Talmud. De<br />
Hebreeuwse brontekst staat in het midden<br />
met daaromheen vijf verschillende<br />
blokken: Engels, Nederlands, transcriptie,<br />
muziek en Kavanot.<br />
Alle vertalingen zijn naar onze behoeften<br />
bewerkt en daarbij moesten keuzes<br />
14 15<br />
gemaakt worden, bijvoorbeeld YHVH<br />
voor God, die in de liturgie nergens ‘Hij’<br />
wordt genoemd, alleen in Kavanot van<br />
sommige medewerkers.<br />
Kavanot<br />
Lekaven: in mijn definitie is het<br />
datgene dat je helpt je aandacht te<br />
richten, datgene dat jij nodig hebt om<br />
je thuis te voelen in de Sidur, datgene<br />
dat jou inspireert om dat moment met<br />
HaShem, met jezelf en met de<br />
gemeente te beleven.<br />
Het echt vernieuwende is dat deze zeer<br />
verschillende toegangen tot de liturgie<br />
een groot gewicht hebben, niet alleen<br />
van bekende rabbijnen en geleerden,<br />
zoals rabbijn Edward van Voolen en<br />
professor Irene Zwiep, die hier aanwezig<br />
zijn, maar ook van vele leden<br />
van BHC. Alle individuele Kavanot hebben<br />
hun plaats in deze Sidur, op iedere<br />
pagina staan ze, mystiek of intellectueel,<br />
filosofisch of heel persoonlijk,<br />
sommige ketters, andere verbazingwekkend<br />
vroom. Er is een gebed van<br />
Einstein te vinden, daarnaast vier<br />
verschillende Alenu’s, vier gebeden<br />
voor het aansteken van de kaarsen,<br />
gedichten, zelfs een muziekanalyse van<br />
Lecha dodi.<br />
Dit is geen langdurig project geweest<br />
met een professionele redactie, maar<br />
een project van nog geen jaar, onder<br />
leiding van onze rabbijn met inbreng<br />
van zo veel mogelijk verschillende<br />
mensen. We vonden dat het allerbelangrijkst.<br />
Veel bijdragen, veel Kavanot!<br />
Discussie<br />
Natuurlijk waren de discussies in de<br />
Sidurcommissie het meest boeiende.<br />
De eerste inhoudelijke discussie ging<br />
over het woord ‘Heilig’. Wat betekent<br />
heilig voor ons? Kunnen we ons met<br />
dat woord verbinden? Is Kadosh<br />
hetzelfde als heilig? Klinkt heilig niet<br />
wat al te heilig of misschien wel al te<br />
christelijk? Bestaat heiligheid nog in de<br />
moderne tijd? Wat is Kedusha in een<br />
seculier joods leven?<br />
De discussie barstte in alle heftigheid<br />
los op het moment dat er gekozen<br />
moest worden voor de Godsnaam. De<br />
Sidurcommissie discussieerde
ijvoorbeeld lang over de vraag of we<br />
God met het eerbiedige 'U' of met het<br />
intiemere 'Jij' zouden aanspreken. We<br />
kozen voor het laatste. Hetzelfde geldt<br />
voor de naam van God. We zagen af<br />
van omschrijvingen zoals 'de Heer',<br />
'de Barmhartige', 'de Schepper', 'de<br />
Almachtige' etc. en keerden terug naar<br />
de naam die er staat: YHVH, Jud Heh<br />
Wav Heh. We hadden er graag nog een<br />
paar jaar over door willen praten en<br />
zullen dat hoogst waarschijnlijk ook wel<br />
doen…<br />
Het is een project met lef geworden: lef<br />
= lev, vanuit het hart. Aan iedereen die<br />
heeft meegewerkt onze hartelijke dank!<br />
Dankbetuiging<br />
Onze dank gaat allereerst uit naar Kine<br />
Sittig, die de oorspronkelijke Sidur Shir<br />
Chadash voor de Erev Shabbatdienst<br />
van <strong>Beit</strong> <strong>Ha'Chidush</strong> samenstelde. Deze<br />
diende als uitgangspunt. Grote dank<br />
zijn wij verschuldigd aan de rabbijnen<br />
David Lilienthal, Shai Gluskin en Marcia<br />
Prager, die ons toestemming gaven de<br />
vertalingen van Seder Tov Lehodot (van<br />
het progressief-liberaal jodendom in<br />
Nederland), Kol Haneshamah (van de<br />
Reconstructionisten) en de Sidur van<br />
de gemeente P'nai Or (van de Renewalbeweging)<br />
in Philadelphia als basis te<br />
gebruiken.<br />
Veel vertalingen zijn verder geïnspireerd<br />
door de allereerste Sidur van<br />
<strong>Beit</strong> <strong>Ha'Chidush</strong>, een kopie van B’chol<br />
L’vavcha van de Congregation Beth<br />
Simchat Torah (New York’s Gay and<br />
Lesbian Synagogue).<br />
We bedanken de stichting Maror, de<br />
Maatschappij tot Nut der Israëlieten<br />
in Nederland, Ryan Palecek en andere<br />
leden van de BHC-gemeenschap. Hun<br />
donaties maakten deze Sidur mogelijk.<br />
Toda raba aan alle medewerkers!<br />
Het redactionele team onder leiding<br />
van rabbijn Elisa Klapheck (samenstelling<br />
en eindredactie) bestond uit:<br />
Chaim Bultsma (eindredactie Engels),<br />
Renée Citroen (Nederlandse vertalingen<br />
en eindredactie Nederlands), Anneloes<br />
ter Horst (muziek en noten), Marcella<br />
Levie (keuze van extra gebeden en gedichten),<br />
Mathieu Daniël Polak (digitaal<br />
verwerken van de liturgische teksten),<br />
Anna de Voogt (keuze van extra gebeden<br />
en gedichten).<br />
En ten slotte een groot compliment<br />
aan vormgever Chiel Veffer, die de op<br />
de Talmud geïnspireerde lay-out heeft<br />
ontworpen, zich niet door de overvloed<br />
aan teksten liet ontmoedigen en met<br />
hulp van 'de Almachtige' van rechts<br />
naar links leerde denken.<br />
Uilenburgersynagoge, 23 mei 2007<br />
Co-voorzitter Simone Meilof IJben:<br />
‘Wie om vergeving durft te vragen,<br />
kan ook waarlijk vergeving schenken’<br />
Iedereen weet dat het erkennen van eigen fouten niet eenvoudig is. Maar juist dit<br />
aspect is van groot belang tijdens de Hoge Feestdagen. ‘Want’, zegt co-voorzitter<br />
Simone IJben, ‘om vergeving vragen is niet alleen helend voor jezelf, maar ook<br />
voor de ander.’<br />
‘Tijdens de Hoge Feestdagen maken we<br />
de balans op; terugblikken om vooruit<br />
te kunnen kijken. Dat kan heel diep<br />
gaan. We worden immers uitgenodigd<br />
om vergeving te vragen en vergeving<br />
te schenken. We moeten dus in alle<br />
eerlijkheid naar onszelf kijken: wat<br />
heb ik goed en verkeerd gedaan? Het<br />
erkennen van eigen fouten is niet<br />
eenvoudig. Ieder van ons is immers<br />
ervan overtuigd dat hij/zij oprecht het<br />
beste doet voor de wereld, de ander<br />
en zichzelf, al kan de ander daar heel<br />
anders tegenaan kijken. Dan speelt níet<br />
de vraag: Wie heeft gelijk? Maar moet<br />
je vanuit de ander (leren) kijken. Nog<br />
minder eenvoudig is het om vergeving<br />
te vragen. Dat vereist nederigheid<br />
zonder dat je weet of je kunt rekenen<br />
op barmhartigheid. Je geeft jezelf<br />
zonder voorwaarden bloot. Vergeving<br />
vragen is helend voor jezelf en voor de<br />
ander. Wie dat kan, kan ook waarlijk<br />
vergeving schenken. Wie geen vergeving<br />
kan schenken, loopt het gevaar te<br />
verzuren.’<br />
BHC in balans<br />
‘Niet alleen als persoon, maar ook<br />
als organisatie moeten we de balans<br />
opmaken. Wat hebben we als Huis van<br />
Vernieuwing dit jaar goed en minder<br />
goed gedaan? We hebben naar mijn<br />
mening onszelf fantastisch neergezet.<br />
Onze bijzondere Sidur, de viering van<br />
shabbat op het water, de Seider, het<br />
Nieuwjaarsfeest van de bomen, het<br />
Pirke Avot tijdens<br />
de Sukkotviering<br />
waren bijzondere<br />
hoogtepunten.<br />
We hebben ook<br />
aan ‘gemeenschapsvorming’<br />
gedaan. Denk aan de<br />
discussies in de Algemene Ledenvergadering<br />
over een inclusief toelatingsbeleid,<br />
de intekenlijst voor Shamashim,<br />
de medewerking van zo veel leden aan<br />
de Seider en de enthousiaste bereidheid<br />
van velen om mee te doen aan<br />
shiurim en te leren een onderdeel van<br />
de dienst uit te voeren.<br />
Er waren echter ook pijnlijke<br />
momenten, waaronder het besluit van<br />
drie bestuursleden om af te treden,<br />
‘Iedereen begreep dat het Huis<br />
overeind moest blijven en dat is<br />
geen geringe prestatie’<br />
16 17<br />
bestuursleden die <strong>Beit</strong> Ha’Chidush<br />
hebben opgericht danwel aan de wieg<br />
ervan hebben gestaan,. In het belang<br />
van BHC heeft iedereen hierop terughoudend<br />
en waardig gereageerd. Velen<br />
voelden zich onveilig. Maar iedereen<br />
begreep dat het Huis overeind moest<br />
blijven en heeft vanuit dit besef<br />
gehandeld. Dat is geen geringe prestatie,<br />
noch van de betrokkenen, noch<br />
van alle overige leden. Het heeft onze<br />
gemeenschap nog krachtiger gemaakt<br />
en nog meer elan gegeven.’<br />
Verschillen koesteren<br />
‘Wat betekent dit voor de toekomst?<br />
Het heeft ons, als nieuw bestuur,<br />
geleerd dat wij aan de basis moeten<br />
werken, vooral op het niveau van<br />
gemeenschapsvorming. Voor mij geeft<br />
het Seiderverhaal over de vier verschillende<br />
soorten kinderen hieraan<br />
richting. Die vier kinderen vertegenwoordigen<br />
elk een deel van de mens,<br />
die zonder een van hen niet compleet<br />
is. Zij zijn dus allemaal nodig en horen<br />
er alle vier bij. Zo is het ook in BHC.<br />
Wie zich daarvan bewust is, kan de<br />
ander met respect behandelen, ook<br />
al is die nog zo verschillend. Iedereen<br />
heeft eigen bijzondere kwaliteiten, het<br />
gaat erom die te ontdekken.<br />
Een bijzonder kenmerk van onze<br />
gemeenschap is het Talmudische<br />
pluralisme: aansluitend op vorige<br />
generaties doen en denken we op onze<br />
eigen manier. We hoeven niet eens te<br />
proberen om tot<br />
een compromis te<br />
komen. We laten,<br />
als het enigszins<br />
mogelijk is, net<br />
als in onze nieuwe<br />
Sidur, de verschillende wegen naast<br />
elkaar bestaan. ‘Hoe vorm je dan een<br />
gemeenschap?’ vroeg Leo Mock zich af<br />
in zijn recensie van onze Sidur in het<br />
NIW. ‘Door alle ruimte te geven aan<br />
het individu’, is ons antwoord, ‘natuurlijk<br />
begrensd door onze waarden en<br />
normen’. Die normen zijn: inclusiviteit,<br />
openheid, gelijkwaardigheid, creativiteit<br />
en samenwerking. Het betekent het<br />
nieuwe toelaten, de ander steunen en<br />
respecteren.’
Levend stimulerend jodendom<br />
‘We nodigen jullie uit om in deze dagen<br />
je jodendom te overdenken, te formuleren,<br />
te bediscussiëren en opnieuw<br />
te definiëren. Hoe zie je een levend,<br />
stimulerend jodendom, waarin je jezelf<br />
kan zijn, maar je ook uitgedaagd voelt<br />
om mee te doen in de gemeenschap<br />
en daarvoor je verantwoordelijkheid te<br />
nemen?<br />
Voor ons als bestuur staat het komend<br />
jaar in het teken van Tikkun, heling van<br />
jezelf en van de ander, leren je kritiek<br />
te uiten zonder de ander te kwetsen<br />
en vervolgens samen door één deur<br />
te gaan. We vragen iedereen om ons<br />
daarbij te helpen, verwachtingen en<br />
ideeën, maar ook kritiek kenbaar te<br />
maken. We vragen ook om niet aan de<br />
kant te blijven staan, maar om BHC<br />
mee op te bouwen, groots, ruimhartig,<br />
ruimdenkend en visionair. We wensen<br />
iedereen van harte een heel goed en<br />
zoet nieuwjaar.’<br />
Chaim Bultsma over zijn beleving van de Hoge Feestdagen:<br />
‘Religie is mensenwerk’<br />
Redactielid Chaim Bultsma werd vorig jaar tijdens het voorlezen van Unetaneh<br />
Tokef* overvallen door zo’n naar gevoel dat hij bijna wilde wegrennen. Totdat de<br />
betekenis van de woorden tot hem doordrong...<br />
‘Rosh Hashana en Jom Kippur zijn,<br />
samen met Pesach, de dagen waarmee<br />
wij als het ware aan het joodse jaar<br />
verankerd zijn. De belangrijke plaats<br />
van deze dagen wordt in de joodse<br />
- religieuze – literatuur altijd sterk<br />
benadrukt.<br />
Het zijn momenten van inkeer, vooral<br />
Jom Kippur uiteraard, maar ingeleid<br />
door Rosh Hashana. Voor degenen die<br />
in de joodse traditie zijn opgegroeid<br />
is dit allemaal veelal vanzelfsprekend.<br />
Veel van de leden van BHC, onder wie<br />
ikzelf, hebben echter zelf hun weg<br />
terug naar het jodendom gezocht en de<br />
traditie van onze (voor)ouders opnieuw<br />
moeten leren. Misschien door ons er<br />
helemaal in onder te dompelen en al<br />
het nieuwe op te zuigen, of misschien<br />
heel kritisch aftastend waar we ons wel<br />
en waar we ons niet in kunnen vinden.<br />
Maar welke joodse invulling we ons ook<br />
aan ons leven geven, alleen al het feit<br />
dat we als jood bestaan maakt dat we<br />
deel uitmaken van de joodse traditie.’<br />
Beleven<br />
‘Maar hoe zit het dan met het werkelijk<br />
‘beleven’ van deze dagen? Dat<br />
gaat niet zo maar vanzelf. Soms moet<br />
je flink bladeren in de machzor om bij<br />
te houden waar we zijn. Of je luistert<br />
met één oor naar de dienst en leest<br />
zelf teksten waar je op stuit, totdat er<br />
weer een moment is waarop je goed<br />
moet opletten. Dat is ook helemaal niet<br />
erg, ondanks het woord ‘shul’ (school)<br />
hoef je tijdens een dienst niet permanent<br />
attent te zijn, de betekenis wat er<br />
gezongen en gezegd wordt, komt toch<br />
wel tot je. Mijn ervaring is dat het jaren<br />
kost voordat je die betekenis werkelijk<br />
voelt. Voor mijzelf was dat moment<br />
tijdens de Jom Kippur-dienst van vorig<br />
jaar. De tekst van het Unetaneh Tokef*<br />
gaf mij na jaren plotseling een enorm<br />
naar gevoel, ik wilde het liefst zo snel<br />
mogelijk naar buiten rennen. Totdat ik<br />
mij realiseerde dat dit het moment was<br />
waarop de betekenis van die woorden<br />
werkelijk diep tot mij doordrong... En<br />
ik wist dat het belangrijk was om die<br />
woorden te voelen, want pas dan kun<br />
je daadwerkelijk beleven.’<br />
Mensenwerk<br />
‘Het mooie van religie is, is dat het<br />
mensenwerk is. En de kracht waarmee<br />
BHC een evenwicht weet te vinden tussen<br />
vernieuwing en traditie toont zich<br />
opvallend genoeg juist tijdens de enige<br />
echt religieuze dag van het joodse jaar,<br />
Jom Kippur.’<br />
* Het gebed waarin we YHVH vragen<br />
wie er wordt ingeschreven in ‘het boek<br />
van de levenden’: ‘wie zal leven en wie<br />
zal sterven...’<br />
Recept van de redactie<br />
Omdat het doorgeven van tradities een belangrijke plaats inneemt in het jodendom<br />
trakteert de redactie haar lezers in elke Chidushim op een traditioneel recept.<br />
Deze keer een feestelijke honingkoek.<br />
Lekach<br />
Voor 12 personen<br />
Lekach, Jiddisch voor honingkoek, wordt traditioneel met joods nieuwjaar gegeten.<br />
Gember en honing zijn de belangrijke ingrediënten en maken, samen met de<br />
kruiden, de koek tot een smaakvol geheel.<br />
Dit heb je nodig:<br />
Zo maak je het:<br />
300 g bloem<br />
125 g volkoren meel<br />
125 g donkerbruine basterdsuiker<br />
1 el bakpoeder<br />
1 tl zuiveringszout<br />
1 tl gemberpoeder<br />
1 tl kaneel<br />
1/2 tl gemalen piment<br />
60 g gehakte walnoten<br />
en/of amandelen<br />
60 g rozijnen<br />
of geconfijte vruchten (naar wens)<br />
sinaasappelschil (naar wens)<br />
4,25 dl dunne honing<br />
2,5 dl sterke zwarte koffie<br />
3 el whisky of cognac of brandy<br />
of rum of water<br />
4 eieren<br />
0,6 dl plantaardige olie<br />
8 el gehakte stemgember<br />
poedersuiker (ter decoratie)<br />
18 19<br />
• Verwarm de oven voor op 180 0C.<br />
Bekleed een bakplaat met vetvrij<br />
papier, vet het papier in en bestrooi<br />
het licht met bloem.<br />
• Meng in een grote kom bloem, meel,<br />
suiker, bakpoeder, zuiveringszout,<br />
gemberpoeder, kaneel en piment.<br />
Roer de noten erdoor. Zet het<br />
mengsel even weg.<br />
• Verhit in een steelpan op middelhoog<br />
vuur de honing en de koffie tot het<br />
mengsel warm is, haal de pan van<br />
het vuur, roer hier de whisky, cognac,<br />
brandy, rum of het water door tot<br />
een luchtig geheel ontstaat.<br />
• Doe de eieren in een kom en klop ze<br />
met de plantaardige olie. Klop hier<br />
de stemgember door (en eventueel<br />
de rozijnen/vruchten) en roer er, in 2<br />
of 3 keer, het koffie/honingmengsel<br />
door. Roer daarna het bloemmengsel<br />
erdoorheen.<br />
• Giet het beslag op de bakplaat, zet<br />
het ongeveer drie kwartier tot een<br />
uur in de oven, Als je een vork of<br />
mes in de Lekach steekt en het<br />
er vrijwel schoon uit komt is de<br />
koek klaar. Leg dan de bakplaat op<br />
een rooster, laat de koek volledig<br />
afkoelen.<br />
• Stort de afgekoelde koek op het<br />
rooster en dan op een mooie schaal,<br />
zodat de koek met de bovenkant<br />
omhoog ligt. Bestrooi hem met<br />
poedersuiker en serveer in kleine<br />
vierkantjes. Eet smakelijk!<br />
Kijk voor meer recepten voor de<br />
Hoge Feestdagen op http://www.<br />
jewish-food.org/recipes/hhoindex.htm
Begin het nieuwe jaar goed<br />
en word lid of vriend van BHC<br />
De Hoge Feestdagen bij BHC<br />
Het nieuwe jaar 5768 staat voor de<br />
deur. De diensten tijdens de HFD zullen<br />
dit jaar niet alleen het traditionele<br />
thema van ‘vergeving’ (van jezelf, de<br />
ander en daardoor van YHVH) hebben,<br />
maar ook Tikkun olam tot onderwerp<br />
hebben. Dat begrip betekent niet<br />
alleen ‘heling, vervolmaking van de<br />
maatschappij om ons heen’, maar<br />
ook de behoefte een eigen joodse<br />
gemeenschap en identiteit te creëren.<br />
BHC nodigt je uit dat samen met ons te<br />
doen en je joodse levensgevoel op een<br />
vernieuwende manier vorm te geven.<br />
Alle diensten zijn in de Uilenburgersjoel<br />
en na afloop van Jom Kippur is<br />
iedereen van harte uitgenodigd voor<br />
het gezamenlijke aanbijten.<br />
Het programma is als volgt:<br />
12 september Erev Rosh HaShana<br />
Aanvang 19.00 uur<br />
Oneg 21.30 uur<br />
met appeltjes en honing<br />
13 september Rosh HaShana<br />
Tijd 10.00-13.00 uur<br />
met Tashlich<br />
21 september Kol Nidre<br />
Tijd 19.00-21.30 uur<br />
22 september Jom Kippur<br />
Tijd 11.00-14.30 uur (pauze)<br />
18.00-20.30 uur<br />
In de pauze is er van 16.30 tot 18.00<br />
uur een programma van niggunim,<br />
stiltemomenten en meditatie o.l.v.<br />
BHC-lid Daan van Kampenhout. Na<br />
afloop hebben we onze traditionele<br />
aanbijt met een potluck maaltijd in<br />
sjoel. Neem daarvoor een vegetarisch<br />
gerecht mee, BHC zorgt voor de<br />
drankjes.<br />
Er is een apart kinderprogramma voor<br />
kinderen van 6-13 jaar op Erev Rosh<br />
HaShana en op Jom Kippur.<br />
Aanmelden via www.beithachidush.nl<br />
Bestel de nieuwe Sidur!<br />
Sidur Ha’Chidush, de nieuwe Sidur van<br />
BHC, is verschenen. Deze drietalige<br />
Sidur met transcriptie en notenschrift<br />
bevat veel boeiende commentaren<br />
van BHC-leden, rabbijnen en<br />
andere medewerkers uit binnen- en<br />
buitenland. De bijzondere opmaak is<br />
vernieuwend en tegelijk overzichtelijk.<br />
Bestellen via bhc@chello.nl<br />
Prijs € 26 voor leden en vrienden van<br />
BHC tot december ’07, daarna € 30.<br />
Overigen € 36.<br />
Betaling Postbanknr. 73.61.168 t.n.v<br />
<strong>Beit</strong> Ha’Chidush Amsterdam, o.v.v.<br />
Sidur BHC.<br />
Ook te koop voor aanvang van de<br />
dienst in de Uilenburgersjoel, betaling<br />
contant of per acceptgiro.<br />
Ledor Wador<br />
Met het project Ledor wador biedt BHC<br />
joodse lessen aan, voor kinderen van<br />
6-13 jaar. De lessen vinden plaats op<br />
zondagochtend, tweemaal per maand.<br />
Per jaar komt dit neer op ongeveer 20<br />
lessen. Voor kinderen die de Bar/<br />
Bat Mitswa leeftijd naderen bestaat<br />
de mogelijkheid voor individuele<br />
begeleiding. De lessen bestaan uit:<br />
algemene kennis van jodendom, joods<br />
leven en tradities, de jaarlijkse cyclus<br />
van de feestdagen en Hebreeuws.<br />
We werken in kleine groepen in een<br />
intieme en veilige sfeer en kunnen<br />
zodoende veel aandacht geven aan de<br />
achtergronden en behoeftes van ieder<br />
kind. Alle kinderen met een joodse<br />
achtergrond zijn van harte welkom.<br />
De lessen worden gegeven door<br />
Marcella Levie en Mascha Brink.<br />
Neem contact op met Marcella:<br />
otiyot@chello.nl of bel met (020) 624<br />
15 23 voor opgave en informatie. Voor<br />
individuele begeleiding Bar/Bat Mitswa<br />
graag overleg.<br />
Shiurim<br />
In verband met de Hoge Feestdagen en<br />
Chanuka zijn er komende herfst twee<br />
shiurim per cursus. De volgende serie<br />
van zes shiurim loopt van januari t/m<br />
juni 2008.<br />
Er zijn de volgende shiurim:<br />
Joodse vernieuwing - aan de hand van<br />
teksten van schrijvers over vernieuwing<br />
als Franz Rosenzweig: 14 oktober-11<br />
november. Tisch bij Clary Rooda in<br />
oktober en november (data worden nog<br />
bekend gemaakt). Kabbala 28 augustus<br />
en vervolgens maandelijks in overleg<br />
op dinsdagavond.<br />
20 21<br />
Aanmelding voor shiurim:<br />
bhc@chello.nl<br />
Kosten per keer: € 5 voor leden,<br />
€ 10 voor vrienden en € 15 voor<br />
overigen, van tevoren te voldoen op<br />
rek. 73.61.168 t.n.v <strong>Beit</strong> Ha’Chidush,<br />
Amsterdam. Vermeld de naam van de<br />
shiur erbij. Bij ziekte of verhindering<br />
wordt niet gerestitueerd.<br />
Kalender BHC tot 2008<br />
Datum Activiteit Tijd Locatie<br />
2 september Inleiding HFD 19.30 uur RH<br />
7 september Kabbalat Shabbat 20 uur U<br />
12 september Erev Rosh HaShana 19-21.30 uur U<br />
13 september Rosh HaShana 10-13 uur U<br />
21 september Kol Nidre 19-21.30 uur U<br />
22 september Jom Kippur 11-14.30 uur<br />
18-20.30 uur<br />
U<br />
5 oktober KS Simchat Tora<br />
Bat Mitswa Ina de Paauw<br />
20 uur U<br />
14 oktober Shiur joodse vernieuwing 16–18 uur RH<br />
20 oktober Shacharit 11 uur M<br />
2 november Kabbalat Shabbat 20 uur U<br />
11 november Shiur joodse vernieuwing 16–18 uur RH<br />
17 november Shacharit 11 uur M<br />
7 december KS Chanuka 20 uur U<br />
22 december Shacharit 11 uur M<br />
24 december Lernnacht joodse vernieuwing 20 uur volgt<br />
U=Uilenburgersjoel M= Mozeshuis RH = leerhuis Rode Hoed<br />
Vereniging ‘Kehillat <strong>Beit</strong> Ha’Chidush’<br />
<strong>Beit</strong> <strong>Ha'Chidush</strong> is sinds 4 april 2005<br />
een vereniging met leden, vrienden en<br />
donateurs. Het lidmaatschapsformulier<br />
is via onze website online in te vullen.<br />
Voor meer info stuur een mailtje naar:<br />
bhc.secretariaat@planet.nl of bel met<br />
(023) 524 72 04.<br />
Het bestuur van BHC:<br />
Simone Meilof IJben, co-voorzitter<br />
simone_ijben@hotmail.com<br />
Renée Citroen co-voorzitter en<br />
secretaris bhc.secretariaat@planet.nl<br />
of tel. (023) 524 72 04<br />
Ina de Paauw, penningmeester<br />
ina-zelf@planet.nl<br />
Marcella Levie, lid en coördinator Ledor<br />
Wador otiyot@chello.nl<br />
of tel. (020) 624 15 23<br />
<strong>Beit</strong> <strong>Ha'Chidush</strong> - Huis van Vernieuwing<br />
Postbus 14613 1001 LC Amsterdam<br />
bhc.secretariaat@planet.nl<br />
bhc@chello.nl (voor bestellingen Sidur<br />
en aanmeldingen shiurim)<br />
Diensten: Uilenburgersynagoge,<br />
Nieuwe Uilenburgerstr. 91, Amsterdam<br />
Rabbijn: Elisa Klapheck rabbi.<br />
elisa@planet.nl<br />
Assistent-rabbijn-in-opleiding:<br />
Clary Rooda<br />
Postbank 73.61.168<br />
KvK 41217431<br />
www.beithachidush.nl
Verklarende woordenlijst<br />
Alef-bet – alfabet.<br />
Aron ha’kodesh – de heilige Ark, de kast waarin de Torarollen bewaard worden<br />
Bar/bat mitswa – joods ‘meerderjarig’ worden (jongens op 13-jarige, meisjes op 12jarige<br />
leeftijd), dat feestelijk gevierd wordt.<br />
<strong>Beit</strong> <strong>Ha'Chidush</strong> - Huis van Vernieuwing<br />
Chazzanut – wat er gezongen wordt tijdens de dienst, chazzan – voorzanger<br />
(m.), chazzanit – voorzanger (v.)<br />
Derasha – uitleg van de parasha met een persoonlijke invulling, meestal door de<br />
rabbijn gegeven.<br />
Erev Shabbatdienst – vrijdagavonddienst<br />
Etrog – rituele citrusvrucht voor Sukkot<br />
Giur – ‘uitkomprocedure’, tot het jodendom toetreden<br />
Halacha – de traditionele joodse wetgeving<br />
Hagada – ‘volgorde’, de gang van zaken tijdens de seider, de Pesachmaaltijd<br />
Jom Kippur – Grote Verzoendag<br />
Kabbalat Shabbat – het vieren van de shabbat (vrijdagavond – zaterdagavond)<br />
Kadosh – heilig<br />
Kavana – aandacht bij het bidden, ook: een persoonlijk commentaar bij de dienst<br />
Kehilla – gemeente<br />
Kiddush – het zegenen van de wijn<br />
Kol Nidre – de avonddienst voor Grote Verzoendag<br />
Kosher – de volgens de traditie gebruikelijke voeding/dranken etc., voorgeschreven<br />
in de Tora.<br />
Ledor wador – ‘van generatie op generatie’ (geven wij de traditie door)<br />
Lulav- rituele takkenbundel voor Sukkot<br />
Ma’ariv – avonddienst<br />
Machzor – gebedenboek voor de Hoge Feestdagen<br />
Midrash – verhalen met uitleg rond Tenach<br />
Mincha - middagdienst<br />
Mitswa – goede daad<br />
Neshomme – ‘neshama’ (ziel), betrokkenheid, met een ‘joodse ziel’ handelen<br />
Oneg – gezellige bijeenkomst<br />
Parasha – gedeelte van de Tora (de vijf boeken van Mozes) dat per week gelezen wordt.<br />
Pesach – Paasfeest<br />
Purim – Lotenfeest<br />
Rosh HaShana – Nieuwjaar<br />
Safta – Grootmoeder<br />
Saba - Grootvader<br />
Shacharit - ochtenddienst<br />
Shammashim – de actieve BHC’ers, die de dienst/oneg voorbereiden en na afloop<br />
opruimen.<br />
Shiur – les, cursus<br />
Sidur – gebedenboek, orde van de dienst<br />
Simchat Tora – ‘vreugde der wet’, feest ter gelegenheid van het uitlezen en<br />
opnieuw beginnen met de Tora<br />
Talmud – uitleg van de Tenach<br />
Tenach – de joodse bijbel<br />
Tikkun olam – het helen van de wereld<br />
Tzedaka – gerechtigheid, liefdadigheid<br />
Sukkot – Loofhuttenfeest<br />
Yeshiva – joods-religieuze opleiding<br />
YHVH – Yud He Vav He, de vier letters van de naam van God<br />
22 23