Periodiek 50 - Stichting Vredescentrum Eindhoven

0
Overheidssteun door militaire bestedingen
In dit artikel wil ik proberen een inschatting te maken
van de gevolgen die de verkiezing van Barack
Obama tot president zal hebben voor de militaire
bestedingen van de Verenigde Staten. Gedurende
de afgelopen halve eeuw hebben de Verenigde
Staten bijna continu gebruik gemaakt van
economisch beleid, dat door kritische economen
bestempeld wordt als militair keynesianisme. Deze
term verwijst naar de neiging van een regering,
om de vraag naar goederen in de maatschappij
te stimuleren via aankopen die er voor het leger
worden gedaan. Zulk macro-economisch beleid
kan ertoe leiden dat militaire bestedingen als
de belangrijkste hefboom functioneren voor het
aanzwengelen van de economie, maar het kan
evengoed aanvullend zijn bedoeld: ter aanvulling
van de stimulerende rol die door een marktsector
wordt vervuld, bijvoorbeeld de sector waar
informatica worden geproduceerd; of als aanvulling
op civiele investeringsmaatregelen die een regering
zelf neemt. Juist omdat er over het begrip militair
keynesianisme veel verwarring bestaat, is het goed
de betekenis van het begrip ter inleiding van dit
artikel over de VS onder Obama kort te duiden.
Daarmee is hopelijk meteen duidelijk gemaakt
dat er meerdere opties bestaan die als militair
keynesianisme kunnen worden bestempeld.
Civiele steun
In de internationale pers, en ook in Nederlandse
kranten, is er de afgelopen weken uitvoerig
geschreven over de maatregelen die de huidige VS
regering wil nemen om de Amerikaanse economie
uit het slop te trekken. Daarbij valt op dat er
eigenlijk alleen over civiele reddingsmaatregelen
en civiele publieke investeringen wordt gerept.
Hoewel de bankensector zoals bekend primair
verantwoordelijk is voor het feit dat de VS- en de
wereldeconomie sinds het laatste kwartaal van
2008 in een diepe recessie zijn beland, worden er
massale hoeveelheden geld beschikbaar gesteld
om financiële instellingen te redden. Zo wil de
regering -Obama een aparte bank oprichten,
waarin banken leningen kunnen wegzetten die zij
naar verwachting niet zullen kunnen teruginnen,
en er worden al even duizelingwekkend grote
bedragen gereserveerd om de vraag naar
consumptiegoederen te stimuleren. Daarnaast
wordt ook stevig geïnvesteerd in verbetering van
de Amerikaanse infrastructuur, en in computers en
opknapbeurten voor scholen. Bovendien gaat de
nieuwe regering ook een aanzienlijk bedrag steken
in onderzoek naar, en productie van middelen
voor opwekking van alternatieve energie, zoals
MILITAIR KEYNESIANISME
windmolens en zonnepanelen. Veel van deze
stimuleringsmaatregelen worden terecht als vormen
van civiel keynesianisme aangemerkt.
Duizelingwekkende hoogte van militaire
uitgaven onder Bush jr.
In eerste instantie lijkt er dus sprake van een
breuk met het verleden, van een breuk met het
economisch beleid dat onder de Republikeinse
president Bush is gevoerd. Hoewel Bush aan het
eind van zijn ambtstermijn vorig jaar plotsklaps
een voorstel bij het Congres op tafel legde om de
dreiging van een crisis via civiele bestedingen af
te wentelen, lag het accent gedurende zijn hele
ambtstermijn op militaire overheidsbestedingen. Die
uitgaven omvatten de officiële ‘defensie’-begroting,
een begroting die werd verdubbeld tot bijna 600
miljard dollar; ze omvatten de oorlogsuitgaven (Irak
en Afghanistan), die opliepen tot zo’n 150 miljard
dollar; maar zij omvatten ook uitgaven die door
de meeste think tanks en economen in de VS over
het hoofd worden gezien, zoals een fonds voor
nazorg van veteranen, van soldaten die in oorlogen
gewond zijn geraakt; een speciaal pensioenfonds
voor militairen, en ook een post voor rente-uitgaven,
de rente die betaald moet worden voor leningen
VredesTertsPeriodiek Stichting Vredescentrum Eindhoven Jaargang 18, nr. 50, september 2009