Wat is nou het Evangelie van ons Bijbelgedeelte? … Hoeveel studie ...

Preek over Openbaring 20,1-10, gehouden in de middagdienst van 16 november 2008. Dit is de eerste van twee preken
over dit Bijbelgedeelte.
Gemeente van Jezus Christus,
Wat is nou het Evangelie van ons Bijbelgedeelte? … Hoeveel studie er naar mijn inzicht ook
achter een preek moet zitten, de preek zelf wil toch vooral verkondiging zijn, en geen college of zo.
Maar dan loop je wel tegen die vraag op, wat nou het goede nieuws hier is. En het zal al wel wat
duidelijk zijn: niet voor niets heb ik ervoor gekozen om ons een drietal middagdiensten te laten
aanspreken door Openbaring 20 en om dat niet te laten doen in de ochtenddiensten. En dat heeft
met name hiermee te maken. Ik vind het een van de meest ingewikkelde, een van de meest
moeilijke en moeilijk uit te leggen gedeeltes uit heel de Bijbel. En ik loop er niet voor weg –dat
merkt u. Maar ik heb bepaald niet de pretentie dat ik u precies zal verkondigen en uitleggen wat er
hier geopenbaard wordt. Toch een poging –en ook wel meer dan dat. Voort-bouwend op heel wat
studie, maar het gaat mij om het Evangelie. Wat is nou de boodschap, het goede nieuws van Jezus
in dit gedeelte? Wat was het goede nieuws voor die christelijke kerkjes in Klein-Azië aan wie
Johannes schreef? En wat is het voor ons in deze tijd?
U zult weten dat ons hoofdstuk vooral bekend staat als het deel in de Bijbel dat gaat over het
zogeheten ‘duizendjarig-rijk’. Nogal wat mensen menen dat er, voordat het definitieve einde van de
geschiedenis hier aanbreekt, een duizendjarig vrederijk aanbreekt. Sommigen geloven dat Jezus net
daarvoor terugkeert en dat dan dat rijk aanbreekt; anderen denken juist dat hij daarna terugkeert. In
dat rijk zou dan een belangrijke plaats zijn weggelegd voor het volk Israël. Dan zijn er ook nog
groepen die menen dat wanneer de duivel na de duizend jaar wordt losgelaten uit zijn gevangenis,
dat de gelovigen dat niet zullen meemaken. Die zijn dan al opgenomen van de aarde, de zogeheten
‘opname’ van de gemeente. U kent misschien wel de film ‘Left behind’, ‘Achtergelaten’. In één
ogen-blik zijn tal van mensen hier op aarde verdwenen. Dat kan je man zijn, je kind, de piloot van
je vliegtuig, de cassière, de buschauffeur, iedereen maar die in Jezus gelooft. En bij welke opvatting
ook maar, er valt ge-noeg tegen in te brengen. Omdat het geen verkondiging is van het Evan-gelie
doe ik dat allemaal niet en bespaar ik u en mezelf meer van dit. Ik noem u alleen mijn
hoofdbezwaar tegen deze manier van uitleggen. Die is nog niet eens dat je er wel heel veel zelf
moet inleggen, moet invullen, om de zaak min of meer kloppend te krijgen. En dat gebeurt dan
deels met andere Bijbelgedeeltes en teksten en vooral met conclusies die men daaruit trekt. Mijn
hoofdbezwaar is dat je op deze manier geen recht doet aan de sfeer van de Openbaring, aan het
eigen karakter van dit boek.
Johannes begint zijn schrijven met ‘Openbaring van Jezus Chris-tus’, ‘apokalyps’. Het heeft
dus te maken met apocalyptiek. In het joden-dom zijn heel wat apocalyptische boeken verschenen.
Het gaat dan vrij-wel altijd over dingen die te maken hebben met het laatste der tijden, de zogeheten
‘eindtijd’. En dat geldt in ons Bijbelboek ook. Alleen… en dat is belangrijk om te blijven
onthouden: de bijbelse apocalyptiek beperkt zich niet tot het laatste stukje van de geschiedenis, de
tijd die ooit zal aanbreken. Bij de uitstorting van de Heilige Geest zegt Petrus al dat nu de laatste

dagen begonnen zijn, het einde der tijden. Als je het hebt over de ‘eindtijd’, dan heb je het over
onze tijd, nu.
Verder noemt Johannes wat hij schrijft een ‘profetie’. En profetie gaat wel eens over de
toekomst, dat is zo. Maar veel vaker gaat profetie –denk alleen maar aan de profetische boeken van
het eerste deel van de Bijbel-, veel vaker gaat profetie over het concrete leven van mensen in de tijd
van de profetie. Profeten laten Gods licht schijnen op wat mensen doen en niet doen, over wat er
gebeurt, over het goede en het slechte, over verval op geloofsgebied en over maatschappelijk
onrecht. Kortom: over alles en allen. En profetie spreekt je vooral aan op je verhouding tot God, in
je eigen tijd, in uw concrete situatie. En een blik op de toekomst kan mooi zijn, kan een stimulans
zijn, zeker. Maar het gaat in de profetie om je leven hier en nu.
En het derde karakter van de Openbaring is dat het een brief is. Johannes schrijft aan
concrete mensen, concrete kerken, in zijn tijd. Op-nieuw dus: niet een brief aan mensen veel en veel
later. Niet een brief die eigenlijk wat los staat van het gewone leven en van de omstandighe-den
waarin de eerste lezers, de direct geadresseerden zich bevonden.
En deze drie dingen met elkaar verbonden, die hebben ons het een en ander te zeggen. Dat
gold voor het hele boek tot nu toe. Het geldt ook nu, bij Openbaring 20. Johannes schrijft aan
concrete mensen, ge-meentes die het moeilijk hadden onder het gezag van de keizer van Ro-me, die
deed alsof hij God zelf was. Die mensen werden niet geholpen met een blik op de verre toekomst.
Dát zou geen profetie zijn geweest. En ook geen openbaring, onthulling. Het sterke van dit boek is
dat het niet zozeer gaat over de toekomst –al dan niet een verre toekomst. Het sterke, het meest
eigenlijke van dit boek is dat het een doorlichting geeft van de geschiedenis. En het doet dat op tal
van manieren. Ik heb u eerder ook al gezegd dat het einde van de geschiedenis een aantal keren
wordt genoemd. Logisch kan dat niet. Dat haalt trouwens al direct het idee on-deruit dat je hier een
soort chronologie krijgt van wat is er gebeurd of zal gebeuren. Het gaat niet om een tijds-volgorde.
Dezelfde dingen worden van verschillende kanten beschreven. Of beter nog: verbeeld. Openba-ring
is een beeld-boek. Hoezeer ik ook de verleiding proef om veel van ons hoofdstuk naar de toekomst
te verplaatsen, te zien als beeld van een latere tijd, met een eerlijke, laat ik zeggen ‘onbevangen’
uitleg, lukt dat niet, lukt mij dat niet. Hiervoor hoor je bijvoorbeeld dat ergens prachtige èn
afschuwelijke, over de vernietiging van de Jezus-vijandige volken, de opstandige natiën. Het klinkt
werkelijk als de finale van de geschiedenis, een apotheose. En dan zou er daarna nog iets zijn? …
Dat kun je je mis-schien nog voorstellen ten aanzien van de duivel, de ‘baas’ van alle vij-anden van
Jezus. Die moet nog worden gestraft of hoe je het ook maar wilt noemen. Maar je hoort in vers 8
over de volken aan de vier hoeken van de aarde, Gog en Magog, terwijl die volken dus al vernietigd
zijn. Hoe zit dat dan? …
Maar weet u, ik blijf erbij dat Openbaring nauwelijks een tijds-volgorde heeft. Toch zit er
wel een verschil tussen het grootste deel van dit boek en het slot. In het gedeelte waarover het
onlangs ging, hoofd-stuk 19, lees je in vers 11: ‘Ik zag dat de hemel geopend was.’ Dat is iets
nieuws in dit boek, de hemel open. En vanaf hier hoor je zeven keer (!) redelijk kort achter elkaar
dat ‘ik zag’. Een aanwijzing dat we hier in een nieuw deel van de Openbaring zitten. Tot nu toe

ging het werkelijk om een doorlichting, een röntgenfoto als het ware van ons mensen en onze
geschiedenis. Van allerlei kanten belicht. Hier wordt de blik meer naar voren gericht. Niet alleen,
het heeft ook de eerste lezers en ook ons heel wat te zeggen voor je leven hier en nu, maar toch is de
blik meer vooruit. Je kunt het volgens mij zo zien. Waar het hele Bijbelboek met name dus een
doorlichting geeft van de geschiedenis, met als het ware op de ach-tergrond de blik op de toekomst,
de gevolgen van je keuzes nu ten op-zichte van Jezus, daar is hier het accent precies omgekeerd:
hier gaat het met name over de toekomst, met op de achtergrond de reden van wat er gebeurt, de
keuzes die je nu maakt. Nog wat anders gezegd: tot en met halverwege hoofdstuk 19 wordt de
doorlichting van ons mensen en het reilen en zeilen hier gegeven en je proeft tussendoor waarop het
uit-loopt. Vanaf daar wordt er juist uitgebeeld en gesproken vanuit waarop het is uitgelopen en je
proeft tussendoor waardoor het zover gekomen is.
En met dat ik dit zeg, voelt u wel dat er ergens een soort heen-en-weer-beweging is tussen
onze tijd en de tijd hierna. En het een heeft ef-fect op het ander en het ander op het een. Het leven
hierna staat bepaald niet los van je leven hier en nu. En je leven hier en nu heeft gevolgen voor dat
van hierna.
Goed, en dan nu naar de tekst zelf; die ergens zo intrigerende woorden ondermeer over de
draak, de slang van weleer, die ook duivel of Satan wordt genoemd, die voor duizend jaren
geketend wordt. Wat betekent dat? … Om het een beetje overzichtelijk te houden, zeg ik al-leen dit.
De een zegt: dit gaat duidelijk over de tijd van hierna. Want je kunt moeilijk met droge ogen
beweren dat de duivel nu gebonden is. Kijk maar eens wat een kwaad en wat een verleidingen er
zijn, wereld-wijd. Dat gold toen. Het geldt nu. En Petrus roept ons op en dat geldt toch nog steeds:
‘Wees waakzaam, wees op uw hoede, want uw vijand, de duivel, zwerft rond als een brullende
leeuw, op zoek naar een prooi. Stel u tegen hem teweer, gesterkt door uw geloof.’ Er zijn in
hoofdstuk 19 en 20 nogal wat overeenkomsten met het bekende hoofdstuk 12. En ik zal me
beperken. Ook daar gaat het over de draak. Daar staat: ‘De grote draak werd op de aarde gegooid.
Hij is de slang van weleer, die duivel of Satan wordt genoemd en die de hele wereld misleidt.’ Je
hoort dus letterlijk dezelfde termen voor deze unheimische figuur. Dat geeft al wat aan. Hiervoor
trouwens hoor je dat het beest en de koningen op aar-de zich met hun troepen verzamelen om
oorlog te voeren met de ruiter op het paard, Christus is dat, en met zijn legermacht. Precies
datzelfde hoor je ook in hoofdstuk 12. Daar lees je: ‘Toen brak er oorlog uit in de hemel. Michaël
en zijn engelen bonden de strijd aan met de draak. De draak en zijn engelen boden tegenstand maar
werden verslagen; sinds-dien is er voor hen in de hemel geen plaats meer. De grote draak werd op
de aarde gegooid. … Samen met zijn engelen werd hij op de aarde ge-gooid.’ En dan is er gejuich
in en voor de hemel en je hoort: ‘Maar wee de aarde en de zee: de duivel is naar jullie afgedaald!
Hij is woedend, want hij weet dat hij geen tijd te verliezen heeft.’ Nou, dat is helder, dat gaat over
hier en nu. De duivel heeft een hele hoop macht en hij gaat enorm te keer. Misschien wel meer, veel
meer, dan wij beseffen… Maar weet je, er staat in dat hoofdstuk 12 nog iets: ‘Zij –dat zijn de
gelovigen- hebben de draak dankzij het bloed van het Lam en dankzij hun getuige-nis overwonnen.’
Het is het dubbele, dat je zo vaak proeft in de Bijbel en zo vaak merkt in je eigen leven: de

aanvechtingen èn de overwinning, de zonde èn de genade, de macht van het kwaad èn de kracht van
de Geest, de moeiten in je leven èn de rust van het geloof. Toen het over dat deel van hoofdstuk 12
ging, toen heb ik gezegd: ‘Je kunt somber worden van jezelf, van eigen gedachten, van zicht op
jezelf. Je kunt twijfelen aan je heil. En vanuit onszelf gezien is er vaak inderdaad alle reden toe.
Maar het is niet voor niets dat er … wat God en wat Christus betreft zo’n ju-belsfeer is. Niet
oppervlakkig, bepaald niet. Juist omdat de moeite van het leven op aarde serieus wordt genomen,
juist omdat de duivel serieus genomen wordt, juist omdat Jezus hem als lam (!) heeft overwonnen,
juist daarom is de toon zo diep en zo blij, diep-blij.’ En ik zal niet zeg-gen dat het werpen van de
oude slang uit de hemel op de aarde hetzelfde is als dat hij hier geketend en in de diepte geworpen
wordt voor duizend jaren. Maar je moet ook niet doen alsof het twee totaal verschillende sce-nes in
de visioenen zijn.
En dan zit je precies bij die tricky vraag: wanneer zijn die dui-zend jaren? De een zegt: dat
komt allemaal bij Jezus’ terugkeer, daar di-rect voor of direct aansluitend. Sinds Augustinus is de
hoofdlijn in de christelijke traditie dat het de tijd is tussen Jezus’ hemelvaart –toen de duivel uit de
hemel gesmeten werd- en zijn terugkeer. Maar ik noemde al de terechte vraag: is de duivel dan nu
gebonden? … Er wordt dan wel gezegd: je moet letten op wat erbij staat. Hij is gebonden, ‘opdat de
vol-ken niet meer door hem misleid zouden worden tot de duizend jaren voorbij waren.’ En zo zegt
men dan, de volken heeft hij niet meer kun-nen misleiden, want de verkondiging van het Evangelie
is overal doorge-drongen. Dat heeft hij niet kunnen tegenhouden. En het is zo, dat is waar. Toch
klinkt voor mij wat Johannes hier zegt te stevig, te massief, te ‘opgesloten’ om de gevolgen van de
gevangenneming zo min of meer wat te nuanceren. Oftewel: het begin al van ons hoofdstuk is
moeilijk uit te leggen. Ik ben geneigd om hieraan te denken. In onze beleving, in de werkelijkheid
van ons uit gezien, heeft het kwade heel veel macht. Dat gold zeker voor die kleine christelijke
onderdrukte kerkjes aan wie Jo-hannes schrijft, met het Romeinse rijk als Opperbaas. En ook wij,
we merken allen op eigen wijs dat het kwaad een sterke macht is. Zoals een van de catechisanten
onlangs zei: vergeleken bij Jezus moet je zeggen dat wij haast van nature slecht zijn. En het is een
kant, absoluut. De dui-vel gaat flink tekeer. Toch is er ook een andere kant. Vanuit Jezus ge-zien,
vanuit zijn overwinning, opgestaan uit de dood, met zijn dood de duivelse machten ontwapend, de
angel uit hun verderf-zaaierij gehaald, is er eigenlijk niet zoveel aan de hand. Zijn overwinning is
en staat vast. En dus ook de overwinning voor al de zijnen, hoe terneergedrukt je ook bent, hoe
geblutst en beschadigd door het leven, door het kwaad, door je eigen zonden. En dat mag werkelijk
moed geven, vertrouwen, lof!
Tot slot voor vanmiddag kom ik nog eens terug bij die duizend jaren. Er zijn er dus die
denken aan een periode van duizend jaar ergens aan het einde van onze geschiedenis. En zo lijkt het
ook, dat is zo. Toch doelt Johannes op iets anders, meen ik. In een eerder hoofdstuk hoor je over ‘de
grote verdrukking’. (De NBV heeft dat vertaald met ‘de grote verschrikkingen’; 7,14.) Ik heb u toen
gezegd dat dat niet een bepaalde periode is net vóór de terugkeer van Jezus op aarde. Het staat voor
alle vormen van onderdrukking in alle tijden op alle plaatsen. En de ene peri-ode is wat betreft
geloofsbloei of geloofsvervolging rustiger dan de an-dere periode. En in het ene gebied is het weer
anders dan in het andere gebied. Die term ‘de grote verdrukking’ is een samen-vattende term voor

wat nu hier en dan daar gebeurt, in golven. En zo geldt dat ook voor de duizend jaar. Zowiezo zijn
de getallen in dit Bijbelboek steeds symbo-lisch, zoals we al veel vaker hebben gezien. Denk alleen
nog maar aan de schare die niemand tellen kan en die tegelijk blijkt te bestaan uit 144.000 duizend
mensen! Duizend jaar, het is tien keer tien keer tien. Tien tot de derde macht. Het staat voor: de
tijden zijn in Gods hand, in de handen van hem die de boekrol van het begin wilde en durfde en kon
en mocht aannemen. De boekrol die staat voor het boek dat gaat over het raadsel van de
geschiedenis, het raadsel van ons mensen. Deze geschie-denis, die vaak zo vol kwaad en slechtheid
en verdriet is, zo beangsti-
gend, ze staat niet los van de HERE God, niet los van het Lam dat ge-
slacht is. Dat benadrukt dat ‘duizend’. Met dit bijzondere getal wordt echt samen-gevat, bij-elkaar-
genomen wat in onze geschiedenis ver-
spreid is.
Kortom, gemeente, als ik moet samenvatten wat het Evangelie in dit moeilijke hoofdstuk is,
dan zeg ik: Christus regeert, Christus over-wint. Ook de macht van het kwaad, de personificatie
daarvan, de duivel, is aan hem onderworpen. Dat zien we lang niet altijd, dat merk je heel vaak niet.
Het is een kwestie van geloof, en daarmee ook van de lange adem. Houd het vol om in geloof te
leven, hoe veel macht het kwaad ook nog heeft. Weet dit: achter de schermen is het allang beslist.
Amen