HeerlijkHeden - Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek

O
„tfJBÉMSjç
su*
tri
z I I S
LU W W ?0
7 • ! * ! ! • 'T
^ C H T ^
HeerlijkHeden
Kwartaalblad van de Vereniging Oud Heemstede-Bennebroek
lomas
Kosenboot
Gewas$È
mm Quend
•:'•»
9 il

1 HeerlijkHeden
Bestuur Redactie HeerlijkHeden
drs. G. Brand, voorzitter drs. M. van Bourgondiën
J.M.M. Balink, vice-voorzitter mr. F.Th.J. Harm
A.J.M, van Unnik, secretaris J.LP.M. Krol
A. Koopman, penningmeester C.Peper
J.LP.M. Krol, historisch drs. P.M. van der Vorst
archief en informatie
Mw. M.Van Donge-Last,
ledenadministratie
E. Hamerslag, evenementen
mw.A.J.M.Kroon-van Helden,
webmaster
Redactieadres
Meerweg 6, 2103 VC Heemstede
e-mail: moud@tiscali.nl
Secretariaat Evenementencommissie
Lage Duin 66, mw. A.Van Amerongen-Braam
2121 CH Bennebroek mw. E.Van Bemmel-Noorman
Telefoon 023 584 64 12 van der Dussen
e-mail: vanunnik@ilse.nl mw.T.Jonckbloedt
mw.T. Mascini-Maartense
mw. M.Van Donge-Last
Ledenadministratie Archief en informatie:
Oude Posthuisstraat 7 Johannes Verhulstlaan 26
2101 RA Heemstede 2102 XT Heemstede
telefoon: 023-529 07 13 telefoon: 023 528 29 77
e-mail: vandonge@zonnet.nl e-mail: jlpmkrol@tiscali.nl
Website
www.oudheemstedebennebroek.nl

INHOUD
• Jaarvergadering 19 mei 2005 48
• Een nieuw gezicht 49
•Van het bestuur: afscheid Hans Krol 49
• Excursie naar Dordrecht 50
• Het jaarverslag van deVOHB 2004 51
• Financieel jaarverslag 2004 54
•Van het bestuur: Reddingsplan Centrum Heemstede
aangeboden aan gemeentebestuur 56
• www.oudheemstedebennebroek.nl 57
• Heruitgave van "Heemstede 1940-1945;
een gemeente in bezettingstijd" 57
• Zoekplaatje 57
• Rectificatie: de VOHB en de ontwikkeling van de oude kern te Bennebroek. 58
• Fundamenten Oude Slot 58
• Laatste ambachtsvrouwe van Bennebroek overleed in 1950 62
• Jubileumboek van 75-jarige Franciscusschool Bennebroek 63
• Archiefaanwinsten: uit een fotoalbum van 80 jaar geleden 64
• De familie Van der Hijden en Herenweg 180 66
• "De ambassadeur der Labberlotten" ofwel
"De Misleyden" in beeld gebracht 69
• Een schoone, waterrijcke kleer- en slijtinghbleeckerije' 74
• Nieuwe leden 85
• Uit voorraad leverbaar 86
Foto voorzijde:
Op de vooromslag van de
door LIBRIS bekroonde
historische roman
"Gewassen vlees"van
Thomas Rozenhoom is een
geschilderd tafereel hij
herberg 't Bokje afgebeeld.
Zie artikel over
"De ambassadeur der
Labberlotten"
HeerlijkHeden I 47

48 I HeerlijkHeden
JAARVERGADERING 19 MEI 2005
AANVANG 19.30 UUR
De jaarlijkse Algemene Ledenvergadering (ALV) van de Vereniging Oud
Heemstede-Bennebroek (VOHB) vindt dit jaar plaats in het gemeentehuis
van Heemstede, Raadhuisplein I te Heemstede. De vergadering begint om 19.30
uur met een huishoudelijk gedeelte. Na een korte pauze zal in een informeel
gedeelte afscheid worden genomen van Hans Krol, die meer dan 25 jaren deel
heeft uitgemaakt van het bestuur van de VOHB.
De zaal is open vanaf 19.00 uur
Agenda
19.30 uur
1 opening en eventuele mededelingen
2 verslag van de algemene ledenvergadering van
13 mei 2004
(opgenomen in HeerlijkHeden 121,
dd augustus 2005 pag 124 sq.)
3 jaarverslag VOHB over 2004
4 jaarcijfers 2004, begroting 2005
5 verslag kascommissie en decharge
6 verkiezing lid kascommissie
7 toelichting op het gevoerde beleid door het bestuur
8 aftreden van de bestuursleden,
de heren E. Hamerslag en J.L.P.M. Krol
9 rondvraag en sluiting van het formele gedeelte
ca 20.30 uur pauze
21.00 uur
Na de pauze zal afscheid worden genomen van Hans Krol.
De heer Krol zal ter gelegenheid van zijn afscheid terugkijken op zijn langdurig
bestuurslidmaatschap van de VOHB in een inleiding met de titel:
een terugblik op een kwarteeuw VOHB.
De heer Krol is gevraagd om de aanwezigen mee te nemen in een aantal opmerkelijke
gebeurtenissen die in het bestaan van de VOHB van belang zijn geweest
voor de vereniging en voor hemzelf. Gezien de zeer lange diensttijd van de heer
Krol in de VOHB en zijn encyclopedische kennis van Heemstede zal dit een
boeiende en inspirerende toespraak worden. Na afloop van de toespraak krijgen
alle aanwezigen ruim de gelegenheid om de heer Krol ter gelegenheid van diens
afscheid de hand te schudden tijdens een receptie.
Ca 22.30 uur sluiting

EEN NIEUW GEZICHT.
Als u dit leest heeft u deze mededeling eigenlijk al niet meer nodig.
Na een lange voorbereiding ligt het resultaat van veel denkwerk voor u.
Het bestuur en de redactie waren al lang van mening dat het uiterlijk van ons
kwartaalblad aan vernieuwing toe was. De vormgeving dateert - zij het met
tussentijdse aanpassingen - al weer uit 1991. Ongemerkt is er natuurlijk wel
het een en ander veranderd. Er werd kleur gebruikt voor de omslag, de naam
"Nieuwsbrief" werd HeerlijkHeden", en in de onderrand van het voorblad werd
het silhouet van Heemstede geplaatst.
Toch vonden wij dat we er nog niet waren. Het formaat gaf beperkingen in de
opmaak en kwam wat bescheiden over.
We waren ons er terdege van bewust dat een te grote verandering bij een aantal
leden niet goed zou vallen. Een sprong van het gehanteerde formaat naar A4 zou
te groot zijn en het blad bovendien niet onderscheiden van zoveel andere perio­
dieken, die er al zo uit zien.
In goed overleg met onze huisdrukker Paswerk en met het gewaardeerde advies
van de heerVincent Mascini, die een langjarige ervaring in de publiciteitssfeer
heeft, is het resultaat tot stand gekomen dat u nu in handen heeft, en dat voor
verbetering vatbaar blijft.
Wij hopen dat u er net zo tevreden mee bent als wij.
De redactie.
VAN HET BESTUUR:
AFSCHEID VAN HANS KROL
r
oor iemand die net twee jaar deel uitmaakt van het bestuur is het een uitda­
V ging om een vertrekkend medebestuurder in het licht van de schijnwerpers
te plaatsen. Ook is het wel een gekke gedachte dat een vertrekkend bestuurslid
25 jaar lang medeverantwoordelijk is geweest voor beleid en uitvoering van de
vereniging, terwijl dit volgens de statuten onmogelijk is.
Er moeten dus wel zwaarwegende feiten en omstandigheden zijn om een
dergelijke periode geruisloos vol te maken.
Die zijn er dan ook : Historie in het algemeen en die van Heemstede en
Bennebroek in het bijzonder zijn de ingrediënten waarmee Hans een indrukwek­
kende staat van dienst heeft opgebouwd.
Binnen de vereniging maar ook daarbuiten.
Als nooit versagende vraagbaak met grote historische feitenkennis, die hij
gevraagd en ongevraagd beschikbaar stelt.
Als hoofdredacteur van HeerlijkHeden.
Als schrijver en mede-auteur van onnoemelijk veel publicaties.
Als verzamelaar van talrijke "Heemstediana" voorVOHB-archief.
In een enorm netwerk van medestanders in het vakgebied.
Een levende en levendige databank, die bij lezingen volle zalen trekt.
HeerlijkHeden I 49

50 I HeerlijkHeden
Al deze kennis en kwaliteit komen alleen tot hun recht wanneer de persoonlijke
eigenschappen daarop aansluiten en het dus ook aangenaam toeven is tijdens de
contacten met Hans Krol. Het bestuur heeft dat met veel genoegen ondervon­
den. Relativering en humor voerden daarbij dikwijls de boventoon.
Hoewel wij dit afscheid als een verlies beschouwen denken wij nog lang gebruik
te maken van de kwaliteiten van het lid Hans Krol. In de eerste plaats in de
redactie van HH , maar ook als vraagbaak voor de vereniging. Hans gaat immers
gewoon door met zijn bijzondere liefhebberij.
Tijdens de komende ledenvergadering op 19 mei in het gemeentehuis van
Heemstede zal Hans "een terugblik op een kwart eeuwVOHB" geven.
Ik verwacht dat een groot aantal leden bij dit bijzondere evenement aanwezig
zal zijn.
Gerard Brand
voorzitter
EXCURSIE NAAR
DORDRECHT OP 3 SEPTEMBER
Op zaterdag 3 september vindt de jaarlijkse grote excursie plaats.Wij brengen
een bezoek aan het centrum van Dordrecht, de "oudste stad van
Holland". Dordrecht kreeg in 1220 stadsrechten. Het was de eerste keer, dat
dit privilege verleend werd. Dordrecht speelde jarenlang een belangrijke rol op
het gebied van handel, politiek en religie. De 1000 (!) monumenten bepalen nog
steeds het gezicht van deze middeleeuwse handelsstad.
Wij verdelen ons in twee groepen. De ene groep maakt 's morgens een stads­
wandeling onder leiding van de heer Oldenziel van de Vereniging Oud-Dordrecht,
en 's middags een tochtje per rondvaartboot, de andere groep doet dit in omge­
keerde volgorde.
U komt vandaag verschillende bezienswaardigheden tegen, zoals het Hof,
de Groothoofdspoort, het stadhuis, de Grote Kerk, de Augustijnenkerk en de
talrijke pakhuizen en patriciërswoningen.
Programma
8.30 uurVertrek per bus vanaf het Raadhuisplein (let op afwijkende vertrektijd! )
10.00 uur aankomst in Dordrecht. Koffie met appeltaart
I 1.00 uur Rondwandeling, c.q. rondvaart
13.00 uur Lunch
14.00 uur Rondvaart, c.q. rondwandeling
15.30 uurTerug naar Heemstede
17.00 uur Aankomst Raadhuisplein

Overige informatie
De kosten van de excursie bedragen E 30 voor leden en een deelnemend gezins­
lid. Overige gezinsleden en niet/leden betalen E 35 p.p. In deze prijs zijn de kosten
voor vervoer per bus, koffie, lunch, rondleiding, rondvaart en fooien inbegrepen.
U kunt zich opgeven bij mw.Theo Jonckbloedt, telefoon 5294499 of bij mw.
Tineke Mascini, telefoon 5286496. Betalen kunt u, na telefonische opgave, door
het bedrag over te maken op postbanknummer 27.35.06 t.n.v. penningmeester
V.O.H.B., onder vermelding van Zomerexcursie . Het bedrag dient vóór
20 augustus op de rekening ontvangen te zijn. Het maximale aantal deelnemers is
50 personen.
De evenementencommissie
HET JAARVERSLAG
VANDEVOHB2004
I algemeen
Het schrijven van een verslag over een afgepaalde periode van een jaar sugge­
reert dat de activiteiten beginnen op I januari en eindigen op 3 I december.
Voor een financieel jaaroverzicht is dat doorgaans goed mogelijk; het gaat er
immers om te weten hoeveel geld er in kas is bij het begin van het jaar en
hoeveel er is aan het eind.
Maar voor een inhoudelijk verslag is dat minder eenvoudig, doordat veel onder­
werpen een begin hebben in voorgaande jaren en nog vaak doorlopen in de
volgende jaren. Zo'n inhoudelijk jaarverslag is dan ook slechts een moment­
opname, die een aantal bijzondere activiteiten uit de reeks van gebruikelijke
activiteiten van de vereniging nog een keer uitdrukkelijk te voorschijn haalt.
Oude ansicht van de
Wijnstraat in Dordrecht
met (voormalig) gebouw
van de in 1899 gestichte
openbare leeszaal
HeerlijkHeden I 51

52 I HeerlijkHeden
2 Bestuur
In het bestuur van deVOHB heeft zich een ingrijpende verandering voorgedaan;
na een bestuursperiode van I I jaar, waarvan ruim 9 jaar als voorzitter heeft
mr Frans Harm besloten om zijn bestuursfunctie neer te leggen en over te
dragen aan drs Gerard Brand. Deze wijziging van 'het gezicht van de vereni­
ging' vond plaats tijdens een drukbezochte ledenvergadering op 13 mei 2004 te
Bennebroek. De Heer Harm heeft zich bereid verklaard actief lid van de redactie­
commissie te blijven.
In verband met het plotselinge vertrek van de secretaris naar het buitenland
is kort daarna in beperkte kring afscheid genomen van de secretaris, Paul van
Daalen. Zijn functie is overgenomen door A.J.M, van Unnik uit Bennebroek, wiens
benoeming tijdens de ALV van december is bekrachtigd.
3 Activiteiten voor leden
DeVOHB kent een aantal vaste activiteiten voor de leden, waaronder het jaar­
lijkse bezoek aan een andere 'monumentale' gemeente (dit jaar naar Harderwijk),
de ALV en de presentatie van een premie tijdens jaarlijkse premie-avond, de open
monumenten-dagen en lezingen (over Heemstede in oorlogstijd, de stelling van
Amsterdam, industriële monumenten)
De meeste van deze activiteiten worden georganiseerd door de Evenementen­
commissie.
Van deze activiteiten wordt altijd melding gemaakt in HeerlijkHeden, zowel voor­
af als aankondiging als na afloop met een kort verslag, leder jaar opnieuw blijkt
dat leden deelname aan deze activiteiten op hoge prijs stellen en met graagte zich
daarvoor aanmelden.
Een bijzondere premie was dit jaar de uitgave van het boek'Monumenten van
Heemstede; een keuze uit de parels van de Heerlijkheid', dat de redactiecommis­
sie in een recordtijd heeft samengesteld en waarin een overzicht wordt gegeven
van een groot aantal monumenten in de gemeente Heemstede.
Dank zij schenkingen van enige fondsen en door de bereidwilligheid van de
gemeente Heemstede om een fors aantal af te nemen kon de prijs van dit boek
laag worden gehouden.
4 HeerlijkHeden
Het kwartaalblad HeerlijkHeden is ook in 2004 vier maal verschenen. Blijkens de
nog steeds groeiende omvang is er geen gebrek aan interessante kopij. Een groot
aantal artikelen op uiteenlopende historische terreinen, alsmede een veelheid van
nuttige informatie over de verschillende activiteiten van het bestuur vormen de
hoofdmoot van de inhoud.
De redactie van HeerlijkHeden is momenteel doende op verzoek van het
Bestuur om te bezien of het blad een meer toegankelijke vorm kan krijgen, met
behoud uiteraard van de huidige kwaliteit van de artikelen.
5 Contacten met de gemeenten
Tijdens het verslagjaar hebben bestuurlijke overleggen plaatsgevonden met
wethouder Hardesmeets van Heemstede en met wethouder Braam van
Bennebroek

In beide gesprekken heeft het bestuur nogmaals de doelstellingen van de vereni­
ging uiteengezet en daarbij gerefereerd aan een aantal gemeentelijke voornemens,
die wellicht niet geheel zouden passen in de doelstellingen van deVOHB.
DeVOHB heeft daarbij enig begrip getoond voor het feit dat er ten aanzien van
het behoud van het eigen karakter van beide gemeenten ook andere belangheb­
benden zijn in een gemeente, maar desalniettemin aangedrongen op een actieve
rol van de gemeentebesturen waar het gaat om het behoud van het erfgoed. In
Heemstede is aangedrongen op een herziening van het bestemmingsplan voor
het winkelcentrum Binnenweg / Raadhuisstraat en in Bennebroek is gevraagd om
spoed te maken met de gemeentelijke monumentenlijst.
6 Ledenbestand
Het ledenbestand van de vereniging blijft rond een aantal van duizend bewegen.
De nieuwe aanmeldingen compenseren met een redelijke nauwkeurigheid het
aantal opzeggingen.
Het bestuur heeft zich in het recente verleden al eens beraden over de kansen
op en de mogelijkheden tot verdere uitbreiding van het aantal leden, maar deze
discussie is nog niet afgerond. In verhouding tot de meeste omliggende gemeen­
ten (en in verhouding tot de inwonersaantallen) lijkt het ledenbestand van de
VOHB bepaald niet gering te zijn. De indruk bestaat dat het merendeel van de
leden behoort tot de hogere leeftijdscategorieën; een uitbreiding van vooral
jongeren lijkt een na te streven optie. De kwestie is echter dat juist bij jongeren
de belangstelling voor het verleden niet de eerste prioriteit is.
7 Financiën
Alle gegevens met betrekking tot de financiën treft u elders in dit blad aan.
8 Behoud erfgoed
met betrekking tot een aantal projecten heeft het bestuur in het afgelopen jaar
veel activiteiten ontplooid. In Heemstede betrof dit onder meer: het Oude Slot,
het pand Raadhuisstraat 30 (beter bekend als de Pijp), het ensemble van panden
aan de Blekersvaart. In Bennebroek heeft deVOHB zich ook bemoeid met de
ontwikkeling van de Oude Kern rond het klooster.
9 Diversen
De rubriek diversen kan alle overige informatie bevatten die niet onder een van
bovenstaande kopjes thuishoort, maar waaraan wel door het bestuur aandacht is
besteed, zoals:
• het zeer uitgebreide archief van de vereniging is deels op orde gebracht
en zal worden geschoond;
• de website van deVOHB wordt vernieuwd;
• de contacten van deVOHB met omliggende zusterverenigingen;
• de voorgenomen uitbouw van de PR-functie in het bestuur.
8 april 2005 A.J.M, van Unnik
HeerlijkHeden I 53

54 I HeerlijkHeden
FINANCIEEL
JAARVERSLAG 2004
BALANS
ACTIVA
Te ontvangen
Vooruitbetaald
Vooruitbetaald Monumentenboek
Liquide middelen
2004
5.789,70
0,00
0,00
15.183,32
2003
200,00
637,77
2.385,00
17.265,84
TOTAAL ACTIVA 20.973,02 20.488,61
PASSIVA
Vermogen
Reserve Monumentenboek
Reserve Jubileumjaar VOHB
Crediteuren
Vooruitontvangen contributie 2005
2004
6.859,87
5.000,00
2.000,00
7.073,15
40,00
2003
5.762,61
8.130,00
0,00
460,00
6.136,00
TOTAAL PASSIVA 20.973,02 20.488,61
KOSTEN/BATEN
Opbrengsten
in euro's
RESULTAAT BEGROTING RESULTAAT RESULTAAT BEGROTING
2004 2004 2003 2002 2006
CONTRIBUTIE 15.090,22 14.000,00 12.880,31 12.902,70 16.000,00
VERKOPEN 761,50 2.000,00 1.051,99 1.754,00 1.700,00
RENTE 442,99 150,00 339,51 246,41 400,00
SUBSIDIES 1.384,25 1.350,00 1.602,33 1.340,17 ! .500,00
MONUMENTENBOEK 383,38
TOTAAL 18.062,34 17.500,00 15.874,14 16.243,28 19.600,00
Kosten RESULTAAT BEGROTING RESULTAAT RESULTAAT BEGROTING
in euro's
2004 2004 2003 2002 2006
ALGEMENE KOSTEN 4.680,55 3.350,00 3.131,45 5.002,08 4.000,00
HEERLIJKHEDEN 9.945,74 11.500,00 8.923,97 9.875,84 14.000,00
MONUMENTENBOEK (ttnuH' «*,) 1.500,00 341,00 - 500,00
EVENEMENTEN 338,79 800,00 407,92 297,89 500,00
AFBOEKING VOORRAAD - 1.161,34 200,00
DIVERSEN 500,00 -
BENNEBROEK 350 JAAR - 748,12 - -
RESERVE JUBILEUMJAAR
VOHB 2.000,00 2.000,00
TOTAAL 16.965,08 17.650,00 14.713,8 15.375,81 21.000,00
SALDO 1.097,26 -150,00 1.160,34 867,47 -1.400,00
TOELICHTING
/. A/gemeen
De jaarrekening 2004 is net zo opgesteld als die van 2003, dwz:
Balans
I ) Geen post voorraad meer.
2) Saldi kas en girorekeningen worden getotaliseerd en gepresenteerd als Liquide Middelen

Kosten en baten
I ) De post Opbrengst Monumentenboek wordt gesaldeerd met de post Kosten Monumentenboek.
Dit jaar is de balanspost'Vooruitbetaalde kosten Monumentenboek ad € 2.385,-- afgeboekt. Dit geldt ook
voor een gedeelte van de 'Reserve Monumentenboek', nl. € 3.1 30,--. Het bestuur heeft besloten
€ 5.000,-- als 'Reserve Monumentenboek'op de balans te laten staan, in verband met een tweede boek met
Bennebroekse monumenten.
2) Bestuurskosten, ICT en Archief worden getotaliseerd en vermeld als 'Algemene Kosten'.
3) Productie- en verzendkosten 'Heerlijkheden' worden getotaliseerd.
4) Opbrengsten en kosten evenementen worden eveneens gesaldeerd gepresenteerd.
Waar nodig wordt over deze posten in de toelichting een specificatie gegeven.
2. Toelichting op de balans
Vermogen
Eigen vermogen per I januari 2004:
bij: exploitatieoverschot 2004
Eigen vermogen per 31 december 2004:
Bestemmingsreserves
+/+
+/+
'Reserve Monumentenboek': zie onder I bij Kosten en baten.
5.762,61
1.097,26
6.859,87
In 2007 bestaat deVOHB 60 jaar. In verband met dit jubileum heeft het bestuur besloten de komende jaren hiervoor
een reserve aan te I
3. Toelichting op de kosten/baten-rekening
Specificatie kosten:
a. Algemene kosten
Bestuurskosten
ICT
Archief:
Totaal
HeerlijkHeden
Productiekosten
Verzendkosten
Totaal
Monumentenboek
Opbrengsten
Kosten
Saldo
Evenementen
Opbrengsten
Kosten
Saldo
3. Begroting 2006
3.504,23
754,59
421,73
4.680,55
€ 8.854,08
€ 1.091,66
9.945,74
€ 9.800,20
€ 9.416,82
.-+/+
€ +/+ 383,38 (opbrengst)
€ 1.740,00
€ 2.078,79
€-/- 338,79 (kosten)
In verband met de subsidieaanvraag 2006 is een begroting over dat jaar opgenomen. Deze begroting heeft een
voorlopig karakter. Kleine tekorten kunnen worden opgevangen uit het eigen vermogen.
Alexander Koopman
penningmeester VOHß
07 04 05
HeerlijkHeden I 55

"De Pijp", Raadhuisstraat
30 gaat binnen afzienbare
tijd tegen de vlakte voor
vervangende hoogbouw
56 I HeerlijkHeden
VAN HET BESTUUR:
REDDINGSPLAN CENTRUM HEEMSTEDE
AANGEBODEN AAN GEMEENTEBESTUUR
Uzult het niet geloven: in 1976 had de vereniging een welhaast officiële status:
adviseur van het gemeentebestuur van Heemstede inzake karakterbehoud
en lid van de welstandscommissie. Op verzoek van het college van B. en W.
werd dan ook in november van dat jaar een visie op Binnenweg en Raadhuis­
straat gepresenteerd die tot doel had: behoud van het karakteristieke, gezellige
winkellint. Initiator was toenmalig voorzitter Ben van Tongeren. Dezelfde die
enige maanden geleden de fundamenten van het Oude Slot - die bij de recente
herinrichting ondergeschoffeld dreigden te raken - in het Haarlems Dagblad wist
te krijgen waarna de vereniging met succes de aandacht van burgemeester en
gemeenteraad kon vangen (zie artikel van Frans Harm).
We zijn bijna 30 jaar verder en er is helaas steeds minder over van de toenma­
lige beeldkwaliteit (wat een prachtige term om zowel visie als gevoel samen te
vatten). Hier en daar een eenzaam beschermd monument, maar de trein van de
ontwikkeling is gewoon doorgedenderd op weg naar de overal elders gangbare
"koopgoten".
Nu overdrijf ik want het is nog niet te laat, en daarom heeft deVOHB nog I keer
de moeite genomen om een beeld te presenteren dat recht doet aan de gevoe­
lens van een groot deel van het Heemsteeds publiek: het winkelcentrum gaat
visueel hard achteruit.
In hoog tempo hebben wij een brochure samengesteld waarin de karakteristieke
elementen in onderling verband in kaart zijn gebracht, beschreven en visueel
toegelicht. Daarin vragen wij het gemeentebestuur, zich te willen bezinnen over
de achteruitgang en beschermende maatregelen te nemen om verdere verloede­
ring te voorkomen.
Op dinsdag 12 april is deVOHB brochure in de commissie Ruimte aan de orde
gesteld, zijdelings met een inhoudelijk haaks daarop staande brief van B.enW,
waarin wegens tijdgebrek reeds bestaande prioriteiten en het ontbreken van de
noodzaak tot aanpassing van het bestemmingsplan wordt voorgesteld alles bij het
oude te laten. De raadscommissie heeft
besloten het rapport in gezamenlijk
overleg met andere belanghebbenden
serieus in overweging te nemen.
G.J. Brand

WWW.OUDHEEMSTEDEBENNEBROEK.NL
Misschien heeft u gemerkt dat onze website al enige tijd hetzelfde beeld laat
zien. Helaas vertoonde de site wat technische mankementen waardoor
we niet in staat waren u van het laatste nieuws op de hoogte te houden. Het
bestuur heeft besloten over te gaan op een nieuw systeem, waarmee we weer
een aantal jaren zonder problemen vooruit kunnen. We verwachten half mei
weer up-to-date te zijn.
HERUITGAVE VAN
"HEEMSTEDE 1940-1945;
EEN GEMEENTE IN BEZETTINGSTIJD"
Na ongeveer 5 jaar voorbereiding verscheen in 1995 van de hand van Marcel
Bulte en Hans Krol een boek over Heemstede tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Het eerste exemplaar werd in een overvolle Burgerzaal tijdens de jaar­
lijkse premieavond van deVOHB aangeboden aan o.a. de heren A.A.van
Amerongen en A. P. Preijde, 2 van de laatste overlevenden van de verzetsspiona-
gegroep rond Broeder Jozef, die intussen zijn overleden. In het boek is een over­
zicht van oorlogsslachtoffers opgeno­
men. De met meer dan 100 afbeel­
dingen geïllustreerde publicatie was
sinds langere tijd uitverkocht. Reden
waarom uitgeverij DeVrieseborch in
Haarlem thans tot een heruitgave
besloot, waarin enkele correcties zijn
aangebracht.
Het boek verscheen als deel 39 in de
serie "Haarlemse miniaturen" en is in
de boekhandel voor 17 euro verkrijg­
baar. ISBN 90-6076-405-6
ZOEKPLAATJE
nige tijd geleden kwam bij een zolderopruiming bijgaande foto te voorschijn
E van een koets met palfrenier. Het enige wat bekend is, dat de afbeelding in
de "omgeving van Haarlem",
vermoedelijk omstreeks 1920, moet
zijn genomen. De gemeente
Bloemendaal is aldus ook zeer wel
mogelijk.Wie herkent de plaats van de
twee ten dele zichtbare villa's?
HeerlijkHeden I 57

58 I HeerlijkHeden
RECTIFICATIE:
DE VOHB EN DE ONTWIKKELING
VAN DE OUDE KERNTE BENNEBROEK
In het vorige nummer van HeerlijkHeden is een mededeling van het bestuur
van de VOHB opgenomen over het Kloostercomplex te Bennebroek.
Uit dit artikel zou gelezen kunnen worden dat de VOHB zich in deze zaak kritisch
zou hebben opgesteld tegenover de Vereniging Meerwijk-Bennebroek en het
Cuypersgenootschap. Dit is geenszins de bedoeling van het bestuur geweest.
Mocht hieruit een onjuiste indruk zijn ontstaan, dan betreurt het bestuur zulks.
Namens het bestuur
Drs G.J. Brand, voorzitter
A.J. M. van Unnik, secretaris
Groet uit BENNEBROEK.
ä »••*'"" ''
V^ÏVVV. 3B3P^S^'- ..
ifljlfr^ M . ^g^g '/. BBBfcSJBkigL^jS
ar%H4Br •*$&*"- &&> «f B -.
FUNDAMENTEN OUDE SLOT
ë&M "•V.ï'1
In ons vorige nummer (blz. 9 e.v.) lieten wij u weten welke pogingen wij hebben
ondernomen om te voorkomen dat de fundamenten van het Oude Slot definitief
aan de aandacht van de bevolking van Heemstede en andere geïnteresseerden
onttrokken zouden worden. Het artikel sloot met de zinsnede:"Wij wachten de
reactie van het gemeentebestuur af en zullen u op de hoogte houden van het
vervolg." Dat doen wij dan ook in het navolgende verslag, dat gelukkig heel wat
opgewekter kan zijn.
Begin maart nodigde de gemeente hetVOHB-bestuur uit voor een uiteenzetting
van de plannen om de fundamenten toch op een of andere manier te visualise­
ren, alles uiteraard onder het voorbehoud van inpassing in het werkschema met
einddatum I april en het budget voor het project. In het productieproces was 2
weken vertraging opgetreden door het onverwacht hevige winterweer van eind
februari begin maart.
Het plan van de gemeente kwam erop neer dat het kleine eiland achter de Pons

Pacis (deVredesbrug) vergroot zou worden en de vorm zou krijgen van de
buitenste muren van het kasteel. Daarvoor moest het water uit de "slotgracht"
gepompt, een enorm baggerpakket verwijderd en een constructie voor het
nieuwe eiland bedacht worden. Inmiddels had het college van B&W de gemeen­
teraad per missive van 7 maart meegedeeld dit plan te willen uitvoeren.
Toen "iedereen" dacht opgelucht adem te kunnen halen leek er begin maart toch
nog een kink in de kabel te komen: de fundamenten zouden de status van rijks­
monument hebben. Dat betekende, dat de plannen -voorafgaand aan de uitvoe­
ring- in een procedure getoetst zouden, die wel 6 maanden zou kunnen duren!
Dat zou -gezien het tijdschema en de meerkosten bij latere uitvoering- in feite
afstel betekenen. Een weekend lang bleef de onzekerheid, maar uiteindelijk bleken
de fundamenten geen rijksmonumentenstatus te hebben en kon het werk van
start gaan. Op vrijdag I I maart werd een begin gemaakt met het leegpompen
van de "slotgracht". Zoals verwacht was kwam er een - zowel qua aantal als qua
afmeting - indrukwekkende vispopulatie te voorschijn. Om te voorkomen dat de
vissen jammerlijk zouden omkomen waren leden van een visvereniging uitgeno­
digd om ze veilig naar open water te loodsen.
Gaandeweg kwamen de fundamenten te voorschijn, waarvan het deel aan de
zuidooostkant het meest tot de verbeelding sprak. Daartoe hoorde ook de
ronde hoektoren. Doordat de locale pers was geïnformeerd en het nieuws had
opgenomen was er het nodige bekijks; schatgravers roken de kans op vondsten
van historisch materiaal en kwamen redelijk tevreden thuis.Wij hoorden dat er
de nodige pijpenkoppen en scherfjes aardewerk gevonden waren (misschien niet
zó spannend), maar ook een antieke lepel en zilveren muntjes met merletten, de
heraldische vogeltjes uit het Heemsteedse gemeentewapen, welke laatste vondst
niet bevestigd kon worden.
Tijdens de uitvoering hielden de betrokken ambtenaren ons regelmatig van de
voortgang op de hoogte, hetgeen wij zeer op prijs hebben gesteld.
Als u dit leest volgt het eiland de contouren van het kasteel en zijn de funda­
menten zelf weer met aarde en zg. blokzoden bedekt. Dat is ook van meet af
aan de bedoeling geweest: het historische materiaal onbeschermd laten betekent
zonder conservering het eind ervan door de verwering, waar de stenen niet
tegen kunnen. Dan is ook het water teruggekeerd in de "slotgracht". Er zal ook
een informatiebord zijn geplaatst, waarover wij goed overleg met de afdeling
Communicatie van de gemeente hebben gevoerd. De bezoeker zal daarop een
beknopte historische uiteenzetting kunnen lezen; enkele afbeeldingen zullen de
tekst nog verduidelijken. Natuurlijk blijft er altijd nog iets te wensen over: het zou
mooi zijn als de contouren op het ingezaaide eiland nog wat meer geaccentueerd
werden. De indeling van het slot met de vertrekken en de plaats van de waterput
op het binnenplein zouden bijvoorbeeld met klinkertjes in het gras op het eiland
aangegeven kunnen worden en zo is er nog wel iets te bedenken. Maar die verfij­
ning kan ook nog later aangebracht worden. Het belangrijkste is immers, dat de
grootste "klus" inderdaad nu uitgevoerd kon worden.
Wij kunnen dan ook tevreden zijn over dit resultaat. In de bijgaande
fotoreportage kunt u het hele proces op de voet volgen.
Frans Harm
HeerlijkHeden I 59

11 maart.
De visploeg in actie.
Geslaagde vangst
13 maart. De fundamenten
komen boven water.
60 I HeerlijkHeden

Eind maart.
De fiindamenten staan
droog.
Een mooie kans voor een
schoonm aakbeu rt.
HeerlijkHeden I 61

Particulier chauffeur
J.EKrullaards, sinds 1906 in
dienst van de familie, rijdt
met mevrouw A.L. Willink
de - intussen afgebroken
- poort (met oranjerie) uit
van het Huis te Bennebroek,
op een schetsje van tekenaar/
cartoonist Henk Rotgans
62 I HeerlijkHeden
LAATSTE AMBACHTSVROUWE
VAN BENNEBROEK OVERLEED IN 1950
Op 19 maart 1950 stierf freule Arnoldine Leonie Willink, ongehuwd en
kinderloos. Aan deze laatste ambachtsvrouwe van Bennebroek, die het
Huis te Bennebroek bewoonde en van wie het stoffelijk overschot is bijgezet in
de grafkelder Van de Hervormde Kerk, wijdde C.Bregman in 1978 een boekje,
waarin ook de geschiedenis van de ambachtsheerlijkheid aan de orde komt.
In de 55ste jaargang van het protestants-christelijke weekblad Timotheüs van
7 april 1950 vonden we een beknopte necrologie, ondertekend metV
(= Voorhoeve?) die hieronder wordt overgenomen.
"Uit onze kinderjaren herinneren wij ons de verhalen over Mr.Willink die op
zijn landgoed alleen witte dieren hield. Die op een wit paard reed, en door wiens
bossen een witte pauw klagend riep.
Mr. Willink was de zoon van Mr.G.L.Willink, die als een der vruchten van het
Reveil, in de vorige eeuw de serie "Discipelen desWoords" schreef en uit het
Frans veel theologische lectuur vertaalde en zelf uitgaf, zoals dat toen vaak
gewoonte was. Deze week waren wij op 't Huys te Bennebroek voor de begrafe­
nis van zijn laatste afstammelinge, A.L.Willink van Bennebroek, de ambachtsvrou­
we die op 77-jarige leeftijd overleed. Welk een oude en voorbije wereld stapten
wij daar binnen. Een van buiten sober maar van binnen prachtig kerkje met een
klein verrukkelijk orgel. Een rustige bank met het wapen van de ambachtshe­
ren. De laatste afstammelinge zat er om de week. De andere week was zij in de
Gereformeerde kerk. Het kasteel: van buiten verwaarloosd, en in de vorige eeuw
vervormd door een namaak-gotische stijl, uit Oxford overgewaaid.
De velden rondom waren die dag in de stemming: overal grote vakken paarse
crocussen. En op de baar van de oude, door haar tuinknechts gedragen dame, een
kruis van paarse bloemen. Hier werd niet alleen een oude ambachtsvrouwe, maar
een hele wereld begraven. Familie en erfgenamen konden haar slechts uitgeleide
doen met een "rust zacht, tante". Zó gaat de glorie van een heel geslacht in het
familiegraf, terwijl honderd meter verder de houthakkers nauwelijks opkeken
onder het vellen van een oude boom uit haar bos.
Na een lang en godvruchtig leven geen slot-accoord om het de grote schare
omstanders te laten weten, hoe levend het geloof kan zijn.
Wij dachten daarbij aan wat kort geleden gezegd werd van Dr.C.S.Lewis, de
schrijver van "Brieven uit de hel"
en meer boeken. Onze Engelse
zegsman vertelde van hm dat hij op
ruim dertigjarige leeftijd Christen
werd, en dat hij er nu nog uitzag als
iemand die zojuist "a magnificent
title and a beautiful estate" geërfd
had.
Temidden van een wereld waarin
het oudere bloed sterft en heerlijk­
heden vergaan, vinde de Heer ons
"alzo doende".

JUBILEUMBOEK VAN
75-JARIGE FRANSCISCUSSCHOOL BENNEBROEK
In 1995 kwam een boek uit over "100 jaar katholiek onderwijs Bennebroek",
samengesteld door oud-onderwijzer Jaap de Groot.
Bij gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de St. Franciscusschool stelde een
oud-leerling thans een nieuw boek samen onder de titel "Herinneringen aan een
dorpsschool", dat tijdens een reünie op zaterdag 9 april gepresenteerd werd.
Tot 1894 was sinds de verzelfstandiging de openbare lagere school aan de
Schoollaan de enige lagere school in Bennebroek. Na de bouw van de Sint Jozef­
kerk in datzelfde jaar kwam een jaar later een meisjespensionaat en bijzondere
school voor lager onderwijs tot stand. Aanvankelijk was de Sint Josephschool een
gemengde school voor jongens en meisjes. De zusters van het Heilig Hart (Sacré
Coeur) behielden de leiding tot 1919, in welk jaar het klooster overging naar de
zusters Franciscanessen. Geconstateerd wordt dat het niet altijd boterde tussen
de hoogbeschaafde, soms adellijke, nonnen en de gewone dorpsjongens.
De plannen voor een afzonderlijke r.k. jongensschool bestonden al sinds 1911,
maar op 28 augustus 1929 kon de nieuwe "Sint Franciscusschool" plechtig
worden ingewijd op een perceel bollengrond van Frans Roozen. Het onderwijs
werd gegeven door de Broeders van de Christelijke Scholen uit Heemstede,
van de kloosterorde gesticht door de Franse onderwijspedagoog en door de
R.K.kerk heilig verklaarde Jean Baptiste de la Salle ( 1651 -1719). Bijna 10 jaar na
de oprichting zijn lokalen aan de achterzijde bijgebouwd.
Pas in 1956 kwamen de eerste lekenonderwijzers en 3 jaar later deed de eerste
"juf" mevrouw A. Nelissen haar intrede.
In het boek wordt gesproken over naschoolse ruzies tussen de (Haarlemmer-
meerse) 'Meerbonken' en de 'Bennebroekse stoepenschijters', een schimpnaam
die mij in tegenstelling tot o.a. inwoners van 's Graveland en Amsterdam, ten
aanzien van Bennebroekers onbekend was.
Per I augustus 1975 vond een fusie plaats met de nabijgelegen maar soms
rivaliserende Sint Josephschool, die na 1929 als meisjesschool was voortgezet.
Burgemeester D. TJjomassen
à Thaessink van der Hoop
van Slochteren (1910-
1991), die van 1955 tot
1975 burgemeester was
Bennebroek, op bezoek in de
St. Franciscusschool
HeerlijkHeden I 63

Groenendaal 5 april 1925
voor de Belvedère
Op het bruggetje naar
Groenendaal met de
Van Merlenlaan op de
achtergrond
(rechts)
64 I HeerlijkHeden
Opmerkelijk is dat op de internet-Schoolbank, met momenteel 19 registraties
van oud-leerlingen Broeder Augustinus Prinsen (met een bijnaam), van 1950
tot 1952 en vervolgens van 1956 tot 1964 aan de school verbonden, het meest
genoemd wordt.
In het voorwoord spreekt huidig directeur Loek Hogenes de hoop uit dat het
volgende jubileum over 5 jaar in een nieuw gebouw kan worden gevierd, omdat
de huidige huisvesting niet meer voldoet aan de eisen van onze tijd.
In het met veel foto's geïllustreerde boek worden allerlei herinneringen opge­
haald met name aan de Broeders.Aan het eind wordt een totaaloverzicht
gegeven van alle leerkrachten, zowel broeders, leken als vakleerkrachten. Het
jubileumboek is - zolang de voorraad strekt - voor 10 euro verkrijgbaar bij de
samensteller, de heer F. Heemskerk, telefoon (023) 5848227.
H.K.
ARCHIEF/VANWINSTEN;
UIT EEN FOTOALBUM
VAN 80 JAAR GELEDEN
De heer R.Mok uit Heemstede stond voor zijn verhuizing aan het
VOHB-archiefaf:
• Afscheidspreek uitgesproken door dr.F.A.W.Korff op zondag 9 October 1932 in
de Ned. Hervormde kerk te Heemstede. 15 p. + portret Korff en vignet van de
kerk.
• Dossiermap met bestek, bouwtekeningen, correspondentie e.d.van bouw en
uitbreidingen van Nicolaas Beetsschool aan de Voorweg van 1913 tot 1950,
afkomstig van aannemer H.KIaassen.
Voorts is een tekening ontvangen van het molentje van Groenendaal door
E.van Ek.Ten slotte zijn kortgeleden 16 foto's ontvangen uit de jaren 1924-1926,
waarvan een achttal in deze aflevering staat afgedrukt.

Drie gratiën op grasveld bij
de Spaarnzichtlaan
Bezoek aan
Bloementen toonstelling
Flora 3 mei 1925
(rechts)
"De stratidiual" in het
Grotstuk, 11 juli 1926
Deze foto is gedateerd 9 juni
1924. Wie kan de locatie
traceren?
(rechts)
Bloembollenvelden in
Heemstede
De stenen brug met
smeedijzeren hek over de
Zandvaart (Vaartkantje)
met het huisje van Van
Honschoten, 27 december
1925
(rechts)
HeerlijkHeden I 65

Het huis aan de Herenweg
ISO in vroeger tijden. Op
het dak is nog de bel te zien
die geluid werd als het
schafttijd was. Het huis
had in deze tijd nog de
smeedijzeren hekken met de
naam Soeka Boemi erop.
66 I HeerlijkHeden
DE FAMILIE VAN DER H1JDEN EN HERENWEG 180:
"HET HUIS MET DE VAAS"
De familie Van der Hijden is onlosmakelijk verbonden met het monumentale
huis aan de Herenweg 180 in Heemstede. Christiaan van der Hijden kocht
het van familie van de overleden bollenboer Brijder, die het pand in 1891 liet
bouwen. De Van der Hijdens verhuisden vanuit Nederlands-lndië naar Heemste­
de. In 1922 betrokken zij het huis aan de Herenweg. De familie verkeerde in de
luxe dat zij niet meer hoefde te werken, dankzij een grote erfenis van een oom.
Louis Couperus ontmoette vlak daarvoor de Van der Hijdens op één van zijn
reizen door Nederlands-lndië. In Oostwaarts schrijft hij over een bezoekje aan
deze familie uit Heemstede, die toen nog op Sumatra woonde: De volgende dag
de grote toer. De heerVan der Hijden, boor-inspecteur wil ons wel begeleiden;
de heer De Wolf, chef-correspondent der Bataafse Petroleum-Maatschappij
eveneens; mevrouw Van der Hijden is met mijn vrouw eveneens van de partij.
Couperus brengt met dit gezelschap een bezoekje aan het immense petroleum-
bedrijf waarvoor de heer Chris van der Hijden werkte voordat hij definitief naar
Heemstede verhuisde, in 1922.
Mevrouw Henriette Van der Hijden-Petrus liet als eerste een badkamer in het
huis bouwen. Die ontbrak, net als in veel huizen uit die tijd. Er was slechts een
pomp bij het schuurtje. Het echtpaar had een firma uit de regio opdracht gege­
ven het huis in te richten. Er bestaan nog lijsten met meubels die toen besteld zijn
voor het prachtige herenhuis, dat in die tijd nog omringd was met bollenvelden.
Aan de voorkant kwamen twee smeedijzeren hekken met daarin de naam Soeka
Boemi. Die naam heeft iets te maken met theeplantages en de geboorteplaats van
de vrouw des huizes.

Het gezin Van der Hijden
bestond uit vader (van
oorsprong een Haarlemmer),
moeder (een Javaanse) en drie
kinderen: Els, Jetti en Pim.Ten
tijde van de verhuizing waren
de kinderen rond de tien jaar
oud. Ze hebben lang in het huis
gewoond. De zoon trouwde in
1962 met de Duitse Margit, die
toen 21 was. Zij kwam inwonen
bij de familie en weet zodoende
veel van de familiegeschiede­
nis. Margit van der Hijden:"lk
weet van mijn man dat de Babu
meeverhuisde in 1922, vanuit
Nederlands-lndië, maar dat ging
niet goed. Ze was steeds verkou­
den en had erge heimwee. Kort
daarop is ze daarom teruggegaan.
De familie had eigen personeel:
een tuinman, een naaister, een
werkster en twee dienstmeis­
jes. De tuinman en de naaister
waren er nog toen ik kwam, in
1962."
Margit van der Hijden vertelt dat
Heemstede in de jaren twintig
heel weids was:"Mijn schoonzus
Els weet nog goed dat er bijna
geen bebouwing aan de Herenweg was. Er stond wel die rij witte huisjes, daar
woonden de werknemers van de bollenboer. Hij had ook beneden in het huis
een kamertje waar de werknemers hun loon kwamen ophalen." Op een oude
foto van het huis is te zien dat er op het dak een grote bel hing."Die werd geluid
als het schafttijd was. Er stond ook een windwijzer op, maar die is eraf gehaald en
staat nu bij mij op het dak."
Het was rustig op de Herenweg in de jaren twintig. De familie Van der Hijden
maakte mee dat er auto's kwamen.Van der Hijden:"Mijn man vertelde mij dat
met de komst van de eerste auto ook meteen één van de teckels van de familie
werd aangereden. Men was het niet gewend. De familie kreeg zelf ook al gauw
een Fordje. Mijn schoonmoeder zat dan achterin met de drie teckels en zo
gingen ze tochtjes maken door de omgeving."
Het huis had in die tijd een serre aan de zijkant. Daar stond altijd een enorme
vaas achter het raam, die de Van der Hijdens meegenomen hadden uit Azië.Van
Mevrouw van der Hijden
met één van haar kinderen.
Deze foto is nog gemaakt
toen de familie nog in
Nederlands-lndië woonde
De familie Van der
Hijden in de tuin aan
de Herenweg. De foto is
gemaakt in 1928. De blonde
jongen op de voorgrond is
een neefje.
HeerlijkHeden I 67

De drie kinderen Van der
Hijden, Elsa, Jetty en Pirn.
De foto is gemaakt in de
bekende fotostudio van
Trims Jesse Knapper in de
Jan van Goyenstraat.
68 I HeerUjkHeden
der Hijden:"lk heb van horen
zeggen dat de vaas beroemd was
in Heemstede. Hij heeft dik vijf­
tig jaar op die plek gestaan. Een
buurman vertelde me ooit dat als
je in die tijd met een meisje wilde
afspreken, dat je dat deed bij 'het
huis met de vaas'.
Er waren er trouwens twee van.
Eén is gesneuveld en de ander heb
ik in de gang staan." De huidige
eigenaar van het pand heeft
getracht deze oude traditie in
ere te herstellen, want sinds een
paar jaar staat er weer een grote
Chinese vaas voor het raam.
Tuinman Piet hield in de oorlog
een moestuin bij achter het huis.
Van der Hijden:"Mijn schoonzus
weet zich nog te herinneren dat ze in die tijd met haar broer en zus door het
raam keek, en zag hoe de bommen insloegen. Pim vertelde mij hoe zijn ouders
een keer boter gekocht hadden op de zwarte markt.Thuis gekomen, zetten ze
die even op tafel, maar dat hadden ze beter niet kunnen doen. De drie teckels
waren er stiekem op gedoken en van de boter was niets meer over."
Margit van der Hijden woont sinds de jaren 70 in de tuin van het ouderlijk huis.
In 1962 trouwde zij met Pim en nam zij haar intrek in het huis op nummer 180.
Daar heeft zij ruim tien jaar gewoond tot zij met haar man een huis liet bouwen
in de tuin. Daar woont zij nog steeds. Haar twee kinderen, Carolien (1964) en
Saskia (1968) zijn allebei nog geboren in het grote herenhuis uit 1891. Haar man
overleed in de jaren zeventig.
"Toen ik in de jaren zestig op de Herenweg kwam wonen, was er al wat meer
bebouwing. Het huis op de hoek van de Zandvoortselaan (tegenwoordig'Dare to
be different') was een café.Verder herinner ik me een kapper op de Zandvoort­
selaan, Derkinderen, een visboer, en een groentezaak van de familie De Jong. Ik
deed daar heel vaak boodschappen voor mijn schoonmoeder. Mevrouw de Jong
probeerde mij te helpen om Nederlands te leren. Dat was niet makkelijk in het
begin. Het was overigens een moeilijke tijd voor mij, net als voor iedere Duitser
in Nederland in die periode."
Toch waren veel mensen hulpvaardig, herinnert Van der Hijden zich van de jaren
zestig."Veel leveranciers kwamen aan huis. Zelfs een slager uit Zandvoort bezorg­
de vleeswaren aan de Herenweg. Dan was er nog melkboer Tervoort. En ik herin­
ner me ook nog goed dokter Van Walsum, die was bekend in het hele dorp.
Hij heeft mijn twee dochters geboren helpen worden."

De schoonmoeder van Margit Van der
Hijden verhuisde begin jaren '70 naar
de Scholtenlaan. Zij was toen weduwe.
Het huis aan de Herenweg 180 kwam in
handen van de familie Koning. Die maakte
er een hotel van. Op dit moment is de
eigenaar Uitvaart Associatie Kennemer-
land.
Literatuur: Louis Couperus:'Oostwaarts',
in Verzamelde Werken (deel l2).Amster-
dam.Van Oorschot, 1975. Pp. 291. (De
eerste van deze reisbrieven van Coupe­
rus verscheen in de Haagse Post van 13
december 1920, de laatste in die van 21
mei 1921.)
Pascale van derVorst
"DE AMBASSADEUR DER LABBERLOTTEN" OFWEL
"DE MISLEYDEN" IN BEELD GEBRACHT
In nummer 95 van dit blad, februari 1998, schreef ik het eerste deel van de
geschiedenis van een"quaede" herberg in De Hout, die van 1633 tot 1814
heeft bestaan onder de volgende namen: Rustenburg, Bok(je), Ooievaar en ten
slotte Plaats Royaal.
Een tweede toegezegde deel, dat betrekking heeft op een schandaal in
"het Bokje," komt nu dus na 7 jaar aan de orde.
Het etablissement was gelegen aan de Grote Houtweg (huidige Dreef) tussen de
Meester Lottelaan en huidige Wilhelminalaan, waar nu kantoorgebouwen staan,
tot 1927 op Heemsteeds grondgebied. Onze voorouders spraken van "Bij de
Herbergen", waarmee, komende vanuit Haarlem, werden bedoeld: I) Amsterdam
(later Oosterhout), 2) Napels/Het Gulden Vlies/Het Wapen van Amsterdam,
laatstelijk restaurant Hildebrand, 3) Rustenburg ('t Bokje'), 4) Fortuin/Heeren­
logement (later hotel Scholten, vervolgens Roozen en ten slotte Den Hout), 5)
Dreefzicht (sinds 1840 buitensociëteit van "Trou moet Blijcken". Met uitzonde­
ring van Dreefzicht staan hier nu voor in de plaats kantoor- en bankgebouwen.
In genoemde aflevering zijn de circa 15 eigenaren/pachters en allerlei weder­
waardigheden beschreven totdat Jan van den Berg, tevens kastelein in het nabij­
gelegen Heerenlogement, in 1814 de totale inboedel verkocht en de uitspanning
na bijna 2 eeuwen met Daniel Arbman uit Amsterdam een woonbestemming
kreeg.Als aanvulling kan thans worden gemeld dat na Zacharias Geraerts in 1633
omstreeks 1659 Abraham van der Schalcken pachter was. In zijn tijd, evenals
onder diens opvolger Hermanus Capoen vonden verscheidene (boeken)veilingen
in "Rustenburg" plaats.
Een meer recente foto van
het pand aan de Herenweg,
waarin tegenwoordig
de Uitvaart Associatie
Kennemerland is gevestigd.
HeerlijkHeden I 69

"Hetfeestje in den Hout"
door Cornells Troost.
Tekening met krijt en
O.l.inkt, in bezit van Kon.
Oudheidk. Genootschap,
Amsterdam
70 I HeerlijkHeden
Herberg met naam 't Bokje (Bokki)
De herberg"Rustenburg"
dateert van 1633, kreeg
tussen ongeveer 1735 en
1746 de naam "t Bokje" - met
uithangbord van een bok -, daar­
voor (sinds 171 I) en vervolgens
zeker tot 1785 ook "Ooievaar"
geheten en vanaf 1786 tot de
sluiting in 1814 "Plaats Royaal".
In de jaren dertig en veertig
van de 18e eeuw toen de
Amsterdamse houtzaagmole­
naar ChristiaanVikke eigenaar
was, die de herberg in 1737
verpachtte aan Cornells van
Vleuten, genoot het Bokje een
bedenkelijke reputatie. De
'plaizierplaets' was geliefd bij
bezoekers uit Amsterdam, maar
een bron van voortdurende zorg voor de overheid, die somtijds voor korte tijd
sluiting van herberg annex "hoerhuys" gelastte. Blijkens bewaard gebleven vergun­
ningen door de ambachtsheer van Heemstede voor vergunningen om sterke
drank te tappen met de kleine maat in "een te exerceeren tapneering" en "te
houden hoerhuys" is deze na het plotse overlijden van voornoemde Van Vleuten
voortgezet door zijn weduwe Elisabeth Schuiling.
Het staat vast dat in de periode van ongeveer 1730-1750 vrijwel alle herbergiers
in de Hout maar ook elders magere jaren beleefden. Er heerste armoede, die
ten slotte in de Hollandse steden - begonnen in Friesland en in 1748 in Haarlem
en Amsterdam - tot onlusten leidden, zich uitend in plunderingen tegen de rijke
ingezetenen als pachters der belastingen (het zogeheten "pachtersoproer").
In 1739 had een kluchtige vertoning plaats, met andere woorden een practical
joke, die dankzij enkele tekeningen en schilderijen van Cornelis Troost bekend­
heid kreeg onder de naam "De ambassadeur der Labberlotten".Tengevolge van
een ets van graveur Abraham Delfos ook bekend geworden als "De Misleyden".
De Leidse kunsthandelaar Delfos was tevens een verdienstelijk graveur die uit
commercieel oogpunt meer kopieerde dan oorspronkelijk werk vervaardigde.
Het tafereel rondom de Heemsteedse herberg't Bokje vond zelfs navolging in
Duitsland. J.W. von Goethe kwam de voorstelling tegen op een uithangbord in
Helmstedt (Brunswijk) en vond de anekdote onderhoudend genoeg om in een
reisverslag te vermelden (2).
Hoe een en ander zich precies heeft voltrokken is moeilijk na te gaan, maar op
basis van afbeeldingen en de literatuur kan het volgende worden medegedeeld.
Om publiek te trekken liet een even schaamteloze als neringzieke bordeelhoud­
ster vanuit het bovenraam, waar een duur kleed is opgehangen, haar met een
gezicht beschilderde"posteriora" ofwel achterwerk zien (I) Het opgerolde hemd

deed dienst als tulband.
De "hoogwaardigheidsbekle­
der" zou de ambassadeur van
Marokko zijn, die door twee
Moren onder trompetgeschal
werd aangekondigd. Dat alle­
maal tot groot genoegen van
het toegestroomde (bedrogen)
publiek, dat de grap snel door­
had.Tot ergernis echter van
twee afgebeelde quakers die hun
hoofd van het gebeuren hebben
afgekeerd.
A. Loosjes Pzn. beschrijft in
één van zijn romans, dat Leidse
jongeren de aanstichters van
deze studentengrap waren en
Troost zelf in het complot zat.
Een paar studenten stonden in
het krijt bij de waardin van de
herberg en zouden haar via
een diner, gehouden ter ere van de ambassadeur der Labberlotten, schadeloos
stellen. De als aangezicht beschilderde blote billen tonen "een bijna geheel rond
aanschijn, van eenen omtrek en grootte, zoo als nimmer menschelijk aanschijn
gezien was;groote wijde opgespalkte en onbewegelijk starende oogen, gedekt
door afzigtelijk groote wenkbraauwen, dikke volle wangen van het hoogste
carmozijn rood, en ter wederzijde van den mond sierlijk geboogen breede
knevels. Onder het trompetgeschal schreeuwde de menigte, die toch altijd
schreeuwend gezind is:"Vivat de ambssadeur van Labberlotte! Vivat de Ambas­
sadeur!!". (3).
Ongeveer een halve eeuw na Loosjes is de stunt door een anonieme schrijver
toegeschreven aan de in zijn tijd beruchte schilder, avonturier, oplichter, letterkun­
dige en schandaalpamflettist Jacob CampoWeijerman (1677-1747). Hij liet zich
door zwartgemaakte trompetters aankondigen als de ambassadeur van Marokko.
De twee "fijnen" ofwel orthodoxe calvinisten die bij de herberg zitten kunnen er
niet om lachen. De verzamelde menigte begreep spoedig dat ze was beetgeno­
men en wist te bereiken dat CampoWeijerman uit Haarlem werd verbannen (4).
Marokkaanse ambassadeur versus Labberlotten
Op één tekening uit 1739, in collectie Koninklijk Oudheidkundig Genootschap, en
op de gouache inTeylers Museum uit 1742 staat als annotatie vermeld "Vertoo­
ning van de ambassadeur van Maroccen in den hout". Op de tekst van een vlag
aan de trompet bevestigd staat bovendien de tekst "Marokke". DoorVerhuell is
het tafereel in verband gebracht met
a) het bezoek van de ambassadeur van Marokko in Nederland in 1730.
b) de reis van de ambassadeur van de Republiek aan de keizer van Marokko
Mulei Abdallah in 1736. (Veel later graveerde ReinierVinkeles naar een tekening
Aquarel van Cornells
Troost (Teylers Museum)
HeerlijkHeden I 71

Prent door Abraham Delfos
72 I HeerlijkHeden
van J.Buijs een boekgravure:
"Gehoor van den Maroccaan-
schen afgezant, bij de Staten
Generaal", waarop de ambas­
sadeur en zijn secretaris met
een tulband op het hoofd zijn
afgebeeld).
Al spoedig is de grap dankzij
Cornells Troost bekend gewor­
den onder de titel "De ambas­
sadeur der Labberlotten" .
Deze tot in onze tijd bestaande
naam voor lichtmissen, dieven,
schelmen, gemene kerels ook
wel slordige personen gaat terug
op een bende straatschenders,
die Amsterdam in 1681 onveilig
maakte en zich noemde naar
de om zijn wandaden gevreesde
krijgsoverste Claude la Barlotte.
Die was bevelhebber van de
Waalse troepen in dienst van de Koning van Spanje, aan wie prins Maurits handen
vol werk had, totdat hij in 1600 voor de schans Isabelle bij Brugge werd dood
geschoten.
Labberlottig betekent tegenwoordig beroerd, lamlendig ofwel slordig.
Een labberlut is volgens Van Dale een onachtzame, slordige vrouw (ook wel
domme vrouw).
In de Nederlandse literatuurgeschiedenis worden labberlotten o.a. genoemd in
een klucht van echtbreuk "De gehorende schout" (1712) van Hermanus van den
Burg.Verder in een anoniem schimpdicht op Govert Bidloo's voorspel uit 1685
op het treurspel "Faëton" van Vondel, en in een publicatie "Het Koddig en Voddig
Leven der Hedendaagsche Labourlotten (...) uit 1685.
Cornelis Troost
Met Jacob de Wit (1695-1754) behoort Cornelis Troost (1696-1750) tot de
belangrijkste kunstenaars uit de 18e eeuw in ons land.Troost was levenslang
Amsterdammer, die als stedeling een liefhebber was van het idyllische buitenle-
ven.Vandaar dat hij graag in de Haarlemmerhout kwam. Cornelis Troost begon
zijn loopbaan als acteur, in dienst van de Amsterdamse Schouwburg. Als geslaagd
leerling van Arnold Boonen gaf hij na 1723 zijn baan op om zich helemaal aan het
schilderen en tekenen te wijden van vooral (groeps)portretten en genretaferelen
ofwel zeden- en karakterschetsen.Teneinde in zijn levensonderhoud te kunnen
voorzien was hij actief als decoratieschilder.Veel voorstellingen zijn ontleend aan
het theater. Het werk is vaak anekdotisch en op een milde wijze maatschappij­
kritisch.Troost wordt in de literatuur als de Hollandse Hogarth (5) ofWatteau
genoemd.Veel van zijn voorstellingen zijn ontleend aan het toneel.

Overzicht van afbeeldingen
Alle versies van "De ambassadeur der Labberlotten" met hetzelfde thema zijn
inhoudelijk veelal verschillend, zonder verlies van de meest wezenlijke elementen.
Cornells Troost gaf zich de moeite de kluchtige scène meermaals te verbeelden,
en wist zonder klakkeloos kopiëren de geslaagde compositie subtiel te variëren.
Waar van toepassing is het oeuvrecatalogusnummer in het standaardwerk over
Cornells Troost van J.W.Niemeijer aangegeven (6)
A Werk van Cornelis Troost
1) Tekening uit 1739. Amsterdam, Koninklijk Oudheidkundig Genootschap, 1739.
Troost schreef op de keerzijde "Vertooning van den Ambassadeur van Maroc-
cen in den hout (en nog 4 regels die in later tijd onleesbaar zijn gemaakt).
Niemeijer 891 T
2) Tekening (penseel in zwart en grijs) uit 1742. Haarlem,Teylers Museum.
Niemeijer 890 T
3) Waterverf uit 1742 in Teylers Museum
4) Olieverfschildering. Zonder jaar (circa 1740-1742). Amsterdam, Rijksmuseum
(cat.nr.2326-A7), in bruikleen aan gemeenteVelsen in Museum Beeckestijn.
(het schilderij werd in 1963 aangekocht van de Clifford Duits Gallery in
Londen). Niemeijer 892 S
5) Gouache uit 1748. In: St. Petersburg, Hermitage Museum. Niemeijer 893 T
6) Schetstekening (gouache) in zgn. Nelri-serie. Den Haag, Museum Mauritshuis.
Niemeijer 654-aT
B Prenten
i ) door Pelletier (7), tussen 1757 en 1764, uitgegeven door RFouquet jr. naar
tekening van Troost uit 1748 (destijds in bezit van Cornelis Ploos van Amstel,
thans thans in Hermitage). N
2) door Abraham Delfos, omstreeks 1760 uitgegeven doorAdrianus Hupkes,
naar het olieverfdoek (thans in Beeckestijn).Titel "De Misleyden'V'Les Abusée
(abusievelijk zonder s).
3) en 4) Beide voorgaande etsen zijn in 1811 met 34 op het werk van Troost
gebaseerde personen nogmaals afgedrukt en uitgegeven door kunsthande­
laar E.Maaskamp te Amsterdam, nadat deze oorspronkelijke koperplaten in
handen had gekregen.
5) In Duitsland is het tafereel in 1790 gekopieerd door Johann Georg Penzel
(1754-1809) naar de prent van Delfos.
Noten
(1) Aldus het prospectus van de kunsthandelaar en -uitgever E.Maaskamp, in 1811 verschenen bij de
uitgave: 'Tafereelen uit het Burgerlyk leven van de Hollanders in de XVIIIe eeuw, door Cornelis Troost'.
Een verzameling van 36 prenten (inclusief 2 van het tafereel 'De Ambassadeur der Labberlotten' (door
Pelletier en Delfos) alsmede I door Pettelie(r) 'Gezigt van de Herberg Het Bokje in de Haarlemmer­
hout'.Volgens de prospectus:"eene plaats van ongebondenheid te dier tijden", tevens beschreven als
"één der plaatsen, waar de oorzaak van veel kwaads voor velen was te zoeken".
(2) Zie:Thümmel, A.M.von. Reise in den mittäglichen Provinzen von Frankreich im Jahr 1785-1786.
Erster Theil. Leipzig, 1791. Over de herberg te Helmstedt, zie: Goethes Annalen (1805), Sämtliche
Weke, Jubiläums-Ausgabe. Band XXX, Annalen. In het commentaar op pagina 455 wordt volgens
J.W.Niemeijer Cornelis Troost als schilder van het oorspronkelijke tafereel genoemd.
HeerlijkHeden I 73

74 I HeerlijkHeden
zie: Goethes Annalen ( 1805), Sämtliche Weke, Jubiläums-Ausgabe. Band XXX, Annalen.
In het commentaar op pagina 455 wordt volgens J.W.Niemeijer Cornells Troost als schilder van het
oorspronkelijke tafereel genoemd.
(3) Loosjes, Pz.A. Het leven van Johannes Wouter Blommensteyn: een Hollandsche familiegeschiedenis
uit het begin van de achttiende eeuw. Haarlem, 1816,. Deel 2, blz. 23 I - 242. Loosjes laat opmerken dat
men de in zijn tijd bekende plaat [=prent] niet enkel als blijk van wansmaak van de tijd zal beschou­
wen, maar als een goede grap waaraan men ook in de toekomst plezier kan beleven. Dat heeft hij
goed voorzien, immers uitgever Querido koos in 1994 het schilderij van Troost als vooromslag van de
in 18e eeuw spelende roman "Gewassen vlees" doorThomas Rosenboom.
(4) Aldus het tijdschrift De Navorscher, 1856, pagina 390. De onmogelijkheid hiervan wordt bewezen
door het feit dat Campo Weijerman op 24 december 1738 werd overgebracht naar deVoorpoort
(gevangenis) in Den Haag, waar hij tot zijn dood in 1747 verbleef. Het voorval in de Hout zou in
1739 hebben plaatsgevonden. Het staat wel vast dat Campo Weijerman en Troost elkaar goed gekend
hebben en samen meer dan eens de kroegen in Amsterdam onveilig maakten.
(5) In 1921 werd op een veiling in Londen het schilderij "De Ambassadeur der Labberlotten" (thans
in eigendom van Rijksmuseum) abusievelijk voor een werk William Hogarth aangezien:"An Incident in
the Reign of James VI".
(6) Niemeijer.J.W Cornells Troost, l696-l750.Assen, 1973. Proefschrift R.U.Groningen.
(7) Vrijwel zeker de Franse reproductiegraveur Jean C.Pelletier (1736-1780), die meer werken voor
Fouquet in het koper bracht. [Waller neemt echter aan dat hij identiek is met R.Pelletier, van wie o.a.
een zwartekunst prent bekend is].
Hans Krol
'EEN SCHOONE WATERRIJCKE
KLEER- EN SLIJTINGHBLEECKERIJE'.
Inleiding
De bleekindustrie heeft in Heemstede lange tijd een belangrijke rol gespeeld.
Het dorp was vooral bekend om zijn wasserijen of kleerblekerijen.
Op deze blekerijen werd vroeger niet alleen kleding gewassen, maar ook slijting

gebleekt. Slijting was een zeer grof
linnen weefsel. In tegenstelling
tot lijnwaad- of garenblekerijen,
konden kleerblekerijen zonder al
te grote financiële inspanningen
worden opgericht. Daarom stonden
kleerblekers veelal in minder hoog
aanzien dan hun collega's die linnen
en garen bleekten'.
De omgeving rond de huidige
Blekersvaartweg ontwikkelde zich
tot het centrum van de Heem-
steedse kleerblekerij. Aanvankelijk
was dit gebied nog woeste duin-
grond, maar heerAdriaan Pauw
besloot de hier gelegen duinen af te
zanden. Daartoe liet hij rond 1631
een zandvaart graven 2 . Deze zand-
vaart kreeg de naam 'Heerenzand-
vaart' (vernoemd naar ambachts­
heer Adriaan Pauw). Het duinzand
AAHLEM
IN HET
POLDERLAND,
werd met paard en wagen naar de zandschuiten gebracht.
Langs de Heerenzandvaart werd namelijk een 'vrije wech ende ganckpadt voorden
sanders' aangelegd dat altijd zes Rijnlandse voeten breed diende te zijn 3 . Dit pad is
in 1645/1646 vervangen door een laan die de Heerenlaan werd genoemd (thans
de Kerklaan) 4 . Op de afgezande gronden langs de Heerenzandvaart vestigden zich
diverse kleerblekerijen. In plaats van zand werd nu de was door beurtschippers
via de zandvaart vervoerd.
In 1660 is haaks op de Heerenzandvaart een nieuwe vaart gegraven. Hierlangs
loopt tegenwoordig de Blekersvaartweg.Vanwege de vele (kleer)blekerijen in
deze omgeving werd/wordt dit deel van de Heerenzandvaart ook wel Blekers-
vaart genoemd 5 . Diverse aan de Blekersvaartweg gevestigde kleerblekerijen
wisten het tot in de twintigste eeuw vol te houden. Bekende namen zijn onder­
meer Beelen.Van der Horst,Van Houten, Peeperkorn en Rhee.
In 1689 werd de Heerenzandvaart wederom uitgebreid met een zijtak, die even­
wijdig liep aan de huidige Raadhuisstraat. Dit deel van de Heerenzandvaart - met
het bekende Vaartkantje - is in 1967 gedempt.
In dit blad zijn de kleerblekerijen aan de Blekersvaartweg al verschillende malen
besproken. Daarom zal ik mij in dit artikel richten op een kleerblekerij die aan de
in 1689 gegraven zijtak van de Heerenzandvaart gelegen was.
De betreffende blekerij behoorde aan het eind van de zeventiende eeuw toe aan
Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën.
Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën
Voordat de kleerblekerij zelf aan bod komt, zal ik eerst kort een beeld schetsen
van de sociale achtergrond van Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën. Gerrit was
een kleinzoon van Wouter Dirkszn. van Bourgondiën, die in de jaren twintig van
De polders rond Haarlem
(met de Veenpolder en
Scbonweroekerpolder)
HeerlijkHeden I 75

Een linnenblekerij buiten
Haarlem. Naar Gerard van
den Eeckhout (1621-1674)
76 I HeerlijkHeden
de zeventiende eeuw onder meer schepen van Heemstede was. Daarnaast werd
Wouter Dirkszn.van Bourgondiën tussen 1633 en 1656 diverse keren aangesteld
als molenmeester van deVeenpolder. Deze polder stond onder toezicht van het
Hoogheemraadschap Rijnland. Het dagelijkse bestuur van deVeenpolder 6 was
in handen van molenmeesters (ook wel poldermeesters genoemd). Zij hielden
onder andere de afwatering in de gaten, stelden jaarrekeningen op en adviseer­
den de dijkgraaf en hoogheemraden. Net als de Heemsteedse schepenen bleven
molenmeesters slechts één jaar in functie. Het voorbeeld van Wouter Dirkszn.
van Bourgondiën laat echter duidelijk zien dat het mogelijk was om meermaals
tot molenmeester te worden benoemd.
DeVeenpolder (opgeheven in 1983) lag op het grondgebied van zowel Heem­
stede als Haarlem, ruwweg tussen de huidige Leidsevaart en de Houtvaart. Haar­
lem en Heemstede waren dus allebei verantwoordelijk voor het beheer van de
polder. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de aanstelling van de molenmeesters. In het
Archief van de Heerlijkheid Heemstede bevindt zich een lijst van de molenmees­
ters van deVeenpolder die begint in 1632 en die doorloopt tot in de achttiende
eeuw 7 . In 1632 worden er in totaal vier molenmeesters vermeld: twee uit Haar­
lem en twee uit Heemstede.Vanaf 1633 ontbreken op de lijst de namen van de
uit Haarlem afkomstige molenmeesters.Waarschijnlijk vond de samensteller van
de lijst het toen niet meer nodig om deze namen te noteren. Hoewel de door
mij geraadpleegde bronnen hier niets over melden, werden de uit Heemstede
afkomstige molenmeesters van deVeenpolder waarschijnlijk benoemd door de
ambachtsheer van Heemstede.
Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën kwam niet uit een blekersfamilie.Wouter
Dirkszn.van Bourgondiën was voor zover bekend landbouwer,terwijl Cornelis
Wouterszn. van Bourgondiën (de vader van Gerrit) onder meer als herbergier
zijn brood verdiende. In 1670 kocht Cornelis Wouterszn. van Bourgondiën
voor 1800 gulden de neringrijke herberg'de Blauwe Engel' van Hendrik Corszn.
Heemskerk 8 . Deze herberg was gelegen in de heerlijkheid Heemstede aan het
voetpad 'in den Hout' (het bosgebied tussen Haarlem en Heemstede). Na het
overlijden van Cornelis werd de herberg beheerd door zijn weduwe Cornelia
Klaasdr. In de jaren negentig van de zeventiende eeuw wordt zij in de bronnen
regelmatig vermeld als tapster in de Blauwe Engel 9 . Cornelia Klaasdr. werd bij
het uitbaten van de herberg onder andere geholpen door één van haar schoon­
zoons. In 1695 was Jan Klaaszn. Pelms namelijk tapper in de Blauwe Engel. Hij
was getrouwd met Adriaantje Cornelisdr. van Bourgondiën.Toen Cornelia in
1697 overleed, nam haar zoon Jan Corneliszn. van Bourgondiën de herberg
over 10 Jan Corneliszn. van Bourgondiën heeft zich net als zijn grootvader Wouter
verdienstelijk gemaakt voor de
Heemsteedse dorpsgemeen­
schap. Zo werd hij tussen 1695
en 1705 verscheidene keren
aangesteld als armmeester
en als molenmeester van de
Schouwbroekerpolder". Deze
polder (bedijkt omstreeks 1623
in opdracht van ambachts-

heer Adriaan Pauw en opgeheven in 1972) 12 was min of meer gelegen tussen de
huidige Kanaalweg, Havenstraat, Binnenweg, Bronsteeweg, Beelslaan, Hildebrand-
laan, Oosterhoutlaan en het Spaarne. Oorspronkelijk lag de Schouwbroeker-
polder geheel binnen het territorium van de heerlijkheid Heemstede. Als gevolg
van stedelijke annexatiepolitiek ligt een deel van deze voormalige polder tegen­
woordig echter op Haarlems grondgebied. De molenmeesters van de Schouw-
broekerpolder - in de bronnen ook wel Nieuwe Schouwbroekerpolder genoemd
- stonden net als de molenmeesters van deVeenpolder onder toezicht van het
Hoogheemraadschap Rijnland. De benoeming van de molenmeesters van de
Schouwbroekerpolder geschiedde door de ambachtsheer van Heemstede 13 .
Gerrit Corneliszn.van Bourgondiën werd enkele keren aangesteld als armmees­
ter van Heemstede 14 . Er zijn geen aanwijzingen dat hij ooit actief is geweest als
molenmeester. In het dagelijkse leven verdiende Gerrit zijn brood als kleerbleker.
Vermoedelijk is hij kort na zijn eerste huwelijk via zijn vrouw in bezit gekomen
van de kleerblekerij aan de Heerenzandvaart. De oudste vermelding dateert uit
1681. In dat jaar spande Maria vanWoestenhove een proces aan tegen Gerrit
Corneliszn.van Bourgondiën en eiste zij betaling van 250 gulden om daarmee een
losrentebrief af te lossen. Als onderpand diende de 'bleyckerije mette huyssinge...
gelegen op de Heeresandtvaert', waarmee de in dit artikel behandelde kleer­
blekerij wordt bedoeld 15 . Gerrit trad tijdens het bovengenoemde proces op uit
naam van zijn vrouw Maria Jansdr., die erfgename was van MarijtjeThijle. Blijkbaar
had Maria Jansdr. de losrentebrief in kwestie (net als de kleerblekerij?) via erfenis
toebedeelt gekregen.
Uit het eerste huwelijk van Gerrit Corneliszn.van Bourgondiën zijn drie kinde­
ren bekend: Grietje, Marijtje en Guurtje. Na het overlijden van Maria Jansdr.
hertrouwde Gerrit op 19 april 1693 voor het gerecht (de schout en schepenen)
van Heemstede met Jannetje Dirksdr. Langeveld. Zijn tweede echtgenote over­
leed al snel, waarna Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën op 30 oktober 1695
voor het gerecht van Heemstede voor een derde maal in het huwelijk trad met
de in Deventer geboren Annetje Houthuis 16 . Het tweede huwelijk bleef kinder­
loos, maar uit het derde huwelijk werd een dochter geboren: Cornelia.
De kleerblekerij
Na het overlijden van Gerrit Corneliszn.van Bourgondiën op 22 maart 1701
besloot diens weduwe Annetje Houthuis de kleerblekerij samen met zijn andere
bezittingen te verkopen. Alle verkoopvoorwaarden zijn indertijd op papier gezet.
Daaruit kan worden opgemaakt dat het een 'schoone waterrijcke kleer- en slijtingh-
bleeckerije' betrof/staende ende
gelegen...aen de Heerelaen' binnen
de heerlijkheid Heemstede 17 . De
kleerblekerij bestond uit een huis,
schuur, spoel, twee bleekvelden
met een kraak, een grote moes­
tuin en een boomgaard. De spoel
was de plek waar de was werd
gespoeld. Samen met het logen
- om vet en vuil te verwijderen -
Schets van de 'vermoedelijke
locatie van de kleerblekerij
van Gerrit Corneliszn.
van Bourgondiën
(de zandvaarten zijn
donker gekleurd).
HeerlijkHeden I 77

78 I HeerlijkHeden
was dit één van de belangrijkste activiteiten op een kleerblekerij 18 . Een kraak was
een stukje land dat veelal werd gebruikt als paardenveld. De kleerblekerij was
belast met een jaarlijkse erfpacht van 48 gulden.Ten oosten van de kleerblekerij
liep het 'sanders weeghpat' (langs de in 1689 gegraven zijtak van de Heerenzand-
vaart), ten zuiden en westen lag de 'wildernis', en ten noorden lag het land dat
werd gebruikt doorAdriaan Matheuszn. En waar liep dan de Heerenlaan, zult u
zich afvragen? De Heerenlaan moet de noordelijke grens zijn geweest van het
kleine stukje land dat doorAdriaan Matheuszn.werd gebruikt en waarop zijn
'buys offschuyr' stond. Oorspronkelijk maakte dit land deel uit van de hier behan­
delde kleerblekerij, maar na het overlijden van Gerrit Corneliszn. van Bourgon-
diën werd het gekocht doorAdriaan Matheuszn. Hij betaalde daarvoor op 7 mei
1701 het bedrag van 100 gulden.
Volgens de bevindingen van landmeter Andries van der Wal was de kleerbleke­
rij 840 roeden groot (bijna anderhalve morgen, of 1,3 hectare).Ter vergelijking:
veel kleerblekerijen waren kleiner dan één morgen. Andries van der Wal was als
landmeter actief in de jaren vijftig van de zeventiende eeuw. De kleerblekerij was
dus al enkele decennia oud toen in 1689 de zijtak van de Heerenzandvaart werd
gegraven.
De openbare verkoop
De kleerblekerij en bezittingen van wijlen Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën
werden op 22 en 23 april 1701 openbaar verkocht. De boedelinventaris was op
31 maart 1701 gemaakt door Johan van der Poel (schout, secretaris en notaris
van Heemstede), die daarvoor achttien gulden ontving. Daarnaast waren ook de
bode Adriaan Crijnszn. en de klerk Cornelis Spanjaard bij de openbare verkoop
betrokken.
Koper van de kleerblekerij werd Johannes (Hannes) Dirkszn. van den Aardweg
voor het bedrag van 2275 gulden. In de achttiende eeuw behoorden kleerble­
kerijen ter waarde van 3.000 à 4.000 gulden tot de grootste in hun soort 19 . De
kleerblekerij van Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën kan daarom tot de middel­
grote kleerblekerijen worden gerekend. De betalingen dienden te geschieden in
drie termijnen. Het eerste deel meteen na de koop, het tweede deel op
I november 1701 en het derde deel op I mei 1702. De laatste termijn werd niet
op tijd betaald. Daarom spande Annetje Houthuis in december 1702 een proces
aan tegen Johannes Dirkszn. van den Aardweg. Johannes bekende schuld en werd
veroordeeld tot betaling van het geëiste bedrag. Daarnaast moest hij ook de
proceskosten betalen 20 .
Johannes Dirkszn. van den Aardweg is in Heythuizen geboren. Hij was een broer
van Maarten Dirkszn. van den Aardweg (eveneens kleerbleker te Heemstede).
Johannes huwde op 18 februari 1691 voor het gerecht van Heemstede met Anna
Gijsdr. 21 Willem Corszn. Heemskerk en Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën
traden toen op als getuigen van de bruid. De koper van de kleerblekerij was dus
een bekende van Annetje Houthuis en haar overleden echtgenoot.Willem Cors­
zn. Heemskerk was overigens eveneens een bekende van de familie Van Bourgon­
diën. Op 20 juli 1680 trad hij namelijk samen met Thomas Simonszn. op als voogd
van de minderjarige kinderen van Cornelis Wouterszn. van Bourgondiën 22 .

Willem Corszn. Heemskerk was een broer van de eerder genoemde Hendrik
Corszn. Heemskerk. Opvallend genoeg wordt vermeld dat het bleekgereedschap
(behalve datgene wat 'aerd- off nagelvast' was), de wasketel, de oven, en de wring-
bok met het wringwiel (voor het wringen van de was) niet bij de verkoop van de
kleerblekerij inbegrepen waren.Wanneer de nieuwe kleerbleker er gebruik van
wenste te maken, diende hij deze zaken dus apart aan te schaffen. Waarschijnlijk
heeft Johannes Dirkszn. van den Aardweg dat ook gedaan, maar dit is moeilijk na
te gaan omdat van de openbare verkoop van de goederen van Gerrit Corneliszn.
van Bourgondiën slechts het totaalbedrag ( 1250 gulden) wordt vermeld. Hoewel
er alles aan werd gedaan om de zaken goed te regelen, bleek er aan het eind toch
nog iets verkeerd te zijn gegaan. In de boedelpapieren staat namelijk het volgende
te lezen: 'compt voor tgeene is gerestitueert voor een palmschaer bij abuys verkoft.. I
gulden 5 stuivers 113 . Blijkbaar kon Annetje Houthuis deze schaar toch niet missen.
De term 'boedelpapieren' is enigszins misleidend, aangezien het niet gaat om een
beschrijving van de boedel, maar om een overzicht van allerlei betalingen. Omdat
dit overzicht in het archief is opgeborgen tussen de boedelpapieren, blijf ik in dit
artikel gemakshalve gebruik maken van deze omschrijving.
Niet alle bezittingen van Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën werden verkocht.
Het goud- en zilverwerk ging grotendeels naar Annetje Houthuisjan Corneliszn.
van Bourgondiën, Gerrit Dirkszn. Langeveld en Pieter Janszn. Rood (de laatste
drie personen waren aangesteld als voogden van de kinderen van Gerrit Corne­
liszn. van Bourgondiën). Annetje Houthuis koos onder andere voor twee gouden
dukaten, zes rijksdaalders, een zilveren dukaat, een ring met zeven steentjes, twee
gouden 'hoepringen' (een grote en een kleine), een gouden haarnaald, een bloed-
koralen kettinkje met gouden kruis, een zilveren schaaltje, twee zilveren 'hegtmes-
sen' en twee met zilver beslagen boekjes. De twee gouden dukaten had Annetje
Houthuis gekregen van Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën op de dag dat zij
met elkaar in het huwelijk traden 24 .Twee gouden 'pandantjes' met een steentje
en pareltje, een gouden belletje met vier valse steentjes en een pareltje, een
bloedkoralen ketting met gouden sluiting, een zilveren haarijzer met twee gouden
stiften, twee zilveren zoutvaten, zes zilveren lepels (met een klein zilveren lepel­
tje), twee zilveren haarnaalden, een zilveren haarijzer, twee zilveren vingerhoeden,
twee bloedkoralen kettingen met zilveren haakjes, twee vrouwenhoedjes met
zilver, twee zilveren 'hegtmessen',
een kruisje en twee met zilver
beslagen boekjes werden verdeeld
onder de drie voogden. Al met
al een behoorlijke verzameling
gouden en zilveren voorwerpen.
ßffava^^ viSfj
C ^ t n

80 I HeerlijkHeden
(de enige dochter van Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën en Annetje
Houthuis) 25 . Barend heeft de huizen niet gekocht, want van het huis in de
Bereiderstraat wordt expliciet gezegd dat het via erfenis in zijn bezit gekomen
was.
Allerhande uitgaven
Aan de boedelpapieren is een interessante lijst toegevoegd die dateert van 26
maart 1701. Het betreft een overzicht van allerhande uitgaven die door Annetje
Houthuis waren gedaan sinds het overlijden van haar man op 22 maart 1701.
Hieronder volgt een selectie uit deze lijst (hier en daar aangevuld met betalingen
van latere datum). De ordening heb ik zelf aangebracht. Op de lijst staan alle
posten namelijk kriskras door elkaar.
De begrafenis
De begrafenis van Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën bracht natuurlijk allerlei
kosten met zich mee. Zo kreeg meesterchirurgijn Abraham van Eyck uit Heem­
stede bijvoorbeeld vijf gulden en dertien stuivers voor verleende diensten.
Marinus de Boter ontving daarnaast een bedrag van vier gulden en zes stuivers.
Hij wordt 'begraeffenisnooder' genoemd, en zal dus wel betrokken zijn geweest bij
het verzorgen van de begrafenis. Een groter bedrag (achttien gulden en tien stui­
vers) werd uitgekeerd aan koster Willem Thomanszn. In verband met de begrafe­
nis werd in de kerk van Heemstede een briefje opgehangen. Hiervoor diende
Annetje Houthuis elf stuivers te betalen. Daarnaast is er nog een algemene post
van zes gulden en achttien stuivers wegens 'oncosten in onse kerck'. Er vond ook
een schenking plaats van zes stuivers 'in de schaeï. Schaalmeester is een andere
benaming voor armmeester, dus dit geld zal wel aan de armen van Heemstede
ten goede zijn gekomen. De impost (of belasting) op het begraven bedroeg zes
gulden en zes stuivers. Na afloop van de begrafenis was er voor de genodigden
gelegenheid om rustig wat na te praten. In plaats van koffie (zoals tegenwoordig
vaak gebruikelijk is) werd hierbij hoofdzakelijk bier geschonken.Voor het gebruik
van de bierglazen en kannen betaalde Annetje Houthuis tien stuivers. Waarschijn­
lijk zijn enkele bierglazen kapot gegaan, want op de lijst van 26 maart 1701 staat
tevens een post van twaalf stuivers in verband met gebroken glazen en brande­
wijn.Al met al gaat het hierbij om relatief kleine bedragen. Het meeste geld werd
besteed aan kleding.Annetje Houthuis liet namelijk voor zichzelf en voor de
kinderen van Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën rouwkleding maken. De kosten
voor het maken van de rouwkleding bedroegen in totaal 50 gulden zeven stuivers
en acht penningen.
Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën is begraven in 'een graffstede inde kerck tot
Heemstede geteeckent no. 18'".Aanvankelijk maakte hij nog aanspraak op een
ander graf. In 1695 spande Cornelia Klaasdr. (de moeder van Gerrit) voor het
gerecht van Heemstede namelijk een proces tegen hem aan en eiste zij dat hij
afstand deed van het graf met nummer 40. Dat heeft Gerrit vervolgens ook
gedaan, want op 23 november 1700 was dit graf in bezit van zijn broer Jan
Corneliszn. van Bourgondiën.
De kleerblekerij

Na het overlijden van haar echtgenoot moest Annetje Houthuis ook nog diverse
betalingen afhandelen die verband hielden met de kleerblekerij. Allereerst vonden
er betalingen plaats aan verschillende leveranciers.Voor kleerblekers waren met
name de leveranties van zeep, stijfsel en blauwsel van belang. Dat blijkt ook uit de
posten die op de lijst van 26 maart 1701 staan vermeld. Zo kreeg de Haarlemse
zeepfabrikant Adriaan Schermer 62 gulden en tien stuivers voor het leveren
van zeep. Daarnaast betaalde Annetje Houthuis aan de heer Oosterhoorn (een
voornaam werd niet genoemd) 41 gulden voor het leveren van stijfsel. In de lijst
wordt niet gesproken over blauwselleveranties.Toch werd dat wel geleverd. Zo
is bekend dat de uit Amsterdam afkomstige Cornells Schepper de levering van
blauwsel mocht aftrekken van de kosten voor het wassen van zijn kleren op de
kleerblekerij van Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën 27 . Op dezelfde wijze werd
ook de erfpacht betaald. Schout Johan van der Poel liet namelijk voor 38 gulden
per jaar zijn kleren wassen bij Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën. Dit bedrag
werd vervolgens verrekend met de erfpacht, zodat Gerrit in plaats van 48 gulden
nog maar tien gulden hoefde te betalen.
Op kleerblekerijen werd tijdens het bleekproces veel minder gebruik gemaakt
van as dan op de andere blekerijen. Het is daarom niet verwonderlijk dat op de
lijst van 26 maart 1701 slechts enkele kleine posten voor potas worden vermeld:
vrijwel steeds vier pond potas voor veertien stuivers. De potas kwam vooral uit
het buitenland (onder andere uit Polen) 28 .Turf was een veel gebruikte brandstof,
maar staat niet op de bovengenoemde lijst omdat Annetje Houthuis pas op 29
april 1701 betaalde voor de levering van turf.
Er vonden eveneens betalingen plaats aan leveranciers van levensmiddelen. Simon
Corneliszn. Kompeer ontving van Annetje Houthuis 44 gulden en zeventien stui­
vers voor het leveren van melk. De melk zal wel voor consumptie zijn bedoeld,
aangezien kleerblekers tijdens het bleekproces geen melk gebruikten 29 . Brouwer
Cornells van der Heyden kreeg daarnaast 38 gulden omdat hij bier geleverd
had. Op de lijst van 26 maart 1701 staan ook nog verscheidene andere betalin­
gen voor levensmiddelen vermeld. Leveranciers worden daarbij niet genoemd,
en over het algemeen gaat het om kleine bedragen. Bijvoorbeeld drie stuivers
voor beschuit, twaalf stuivers voor tarwebrood en zeven stuivers voor een kop
boter. Grotere bedragen waren drie gulden voor brandewijn en twee gulden en
tien stuivers voor haring. In de meeste gevallen worden er geen hoeveelheden
genoemd, waardoor het heel moeilijk is om in te schatten hoeveel tarwebrood
men bijvoorbeeld voor zeven stuivers kon kopen.Andere levensmiddelen die
worden genoemd zijn: gort, gortmeel, witbrood, rijst, bokking, vlees, suiker, olie,
stroop en eten voor het paard (haver).
Het is niet bekend of Annetje Houthuis het brood steeds bij dezelfde bakker
bestelde. In ieder geval ontving bakker Pieter Gerritszn. Munck op 21 oktober
1701 27 gulden en zestien stuivers voor het leveren van brood. Als schepen van
Heemstede was Pieter Gerritszn. Munck in 1691 en 1692 medeverantwoorde­
lijk voor bestuur en rechtspraak. In 1699 moest hij echter zelf voor het gerecht
verschijnen. Schout Johan van der Poel eiste van hem het bedrag van twee
Kennemer ponden wegens het mishandelen van Wouter Barentszn. (bakker aan
de Glip) 30 . De reden voor de mishandeling wordt niet vermeld, dus het is ondui­
delijk of beide bakkers een beroepsmatig conflict met elkaar hadden.
HeerlijkHeden I 81

De vermogensklassen bij
de impost op trouwen en
begraven
(met bedragen in guldens).
82 I HeerlijkHeden
Op de kleerblekerij werden ook allerlei karweitjes gedaan die betaald dienden te
worden. Zo kostte het opnieuw beslaan van de goot zes stuivers en het legen van
het secreet (of toilet) één gulden en zestien stuivers. De smid Cornelis Schalkwijk
en Simon de schoenmaker werden eveneens betaald voor verleende diensten.
Daarnaast worden er ook betalingen vermeld aan de Haarlemse steenkoper
Cornelis Ariszn. Akersloot, metselaar Klaas Klaaszn. de Jong en stratenmaker
Rochus Franszn. Het is niet duidelijk of deze betalingen verband hielden met
het dichtmetselen van een deur van de kleerblekerij. In de verkoopvoorwaar­
den wordt namelijk gezegd dat deze deur op kosten van Adriaan Matheuszn.
moest worden dichtgemetseld.Waarschijnlijk bevond de deur zich aan de kant
van het land dat door Adriaan Matheuszn. werd gebruikt en hoopte Adriaan op
deze manier wat meer privacy te krijgen. Misschien zijn de kosten op een later
moment verrekend met Adriaan Matheuszn., of is er tegelijk met het dichtmetse­
len van de deur nog ander metselwerk verricht dat wel door Annetje Houthuis
moest worden betaald.
Het personeel van de kleerblekerij kreeg op 24 april 1701 uit handen van Annetje
Houthuis nog 97 gulden en vijftien stuivers aan loon uitgekeerd. Het ging om een
knecht en enkele meiden. Deze personeelsverhouding was heel gewoon, want
het kwam zelden voor dat er op een kleerblekerij meer knechten dan meiden
werkten.
Belastingen
Eerder kwam al de impost op het begraven ter sprake. In 1695 werd er door de
Staten van Holland een belasting op trouwen en begraven ingesteld. Het vermo­
gen was bepalend voor de hoogte van deze belasting.Voor Gerrit Corneliszn. van
Bourgondiën bedroeg de impost op het begraven zes gulden en zes stuivers. Dat
betekent dat hij behoorde tot de derde vermogensklasse met een eigen vermo­
gen tussen de 2000 en 6000 gulden (zie onderstaande tabel) 31 . Gerrit Corneliszn.
van Bourgondiën was dus een redelijk welgestelde kleerbleker.
Klasse
I
2
3
4
5
Vermogen Belasting
meer dan 12000 30
6000-12000 15
2000-6000 6
minder dan 2000 3
onvermogend niets
Op de lijst van 26 maart 1701 worden ook nog enkele andere belastingen
vermeld.Voor de impost op het bier betaalde Annetje Houthuis bijvoorbeeld vier
gulden. De impostmeester van het zout en zeep kreeg dertien gulden tien stui­
vers en vier penningen. Deze imposten waren net als accijnzen verbruiksbelas­
tingen. Ze konden worden geïnd door overheidsdienaren of particulieren. In het
laatste geval werd de impost verpacht en was de pachter - ook wel impostmees­
ter genoemd - na betaling van een pachtsom verantwoordelijk voor de inning.
Het belastinggeld verdween dan in de zakken van de impostmeester. De belasting
op het bezit van paarden (ook wel oor- of paardengeld genoemd) bedroeg één
gulden zes stuivers en zes penningen, en werd overhandigd aan deurwaarder Jan

van der Til. Daarnaast betaalde Annetje Houthuis voor twee jaar 'verponding ende
100e penning' voor het huis in de Bereiderstraat 32 gulden en voor het huis in
deAppelaarsteeg twaalf gulden en twaalf stuivers. De verponding en honderdste
penning waren belastingen die door de Staten van Holland werden geheven op
onroerende goederen.
De klanten
Er is maar weinig bekend over de personen die hun kleren lieten wassen bij
de kleerblekerij van Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën. De administratie die
hiervan werd bijgehouden, is namelijk niet bewaard gebleven. Uit de spaarzame
gegevens valt op te maken dat tot de clientèle in ieder geval jaarklanten uit
Amsterdam, Haarlem en Heemstede behoorden 32 . Deze personen betaalden een
vast bedrag per jaar voor het wassen van hun kleren (zie onderstaande tabel).
Naam Woonplaats Prijs per jaar
Heerjohan Coeck Amsterdam 56
Juffrouw Houtman Amsterdam 40
Heer Putter Amsterdam 70
Notaris Comelis Baart Haarlem 24 Enkele jaarklanten uit
Mathijs deVerwer Haarlem 14 Amsterdam, Haarlem en
Juffrouw Vredenburg Haarlem 40 Heemstede
Schout Johan van der Poel Heemstede 38 (met bedragen in guldens)
Naast jaarklanten waren er ook personen die per was betaalden. Zij kwamen
eveneens uit Amsterdam, Haarlem en Heemstede. Het is niet bekend of mensen
uit de omliggende dorpen (zoals Hillegom en Schalkwijk) hun kleren lieten
wassen bij de kleerblekerij van Gerrit Corneliszn. van Bourgondiën.
Maarten van Bourgondiën
Noten:
1 C. Regtdoorzee Greup-Roldanus, Geschiedenis der Haarlemmer bleekerijen (Den Haag 1936) 36.
2 Rijksarchief Noord-Holland (hierna RANH), Oud-Rechterlijke Archieven (hierna ORA), Heemstede,
inv. nr. 578, fol. 29v.Toen de gezworen landmeter Hendrik Simonszn. Duindam in opdracht van
Adriaan Pauw op 4 september 1631 metingen verrichte, was het land waar de Heerenzandvaart
lag al 'eensdeels gedaen affgegraven'. Zie voor het jaar waarin de Heerenzandvaart werd gegraven
ook het volgende artikel: Hans Krol, 'Enkele bewoners van de 'Gliphoeve", in: NieuwsbriefVOHB
no. 47 (maart 1986) 6-15, aldaar 7.
3 RANH, ORA, Heemstede, inv. nr. 578, fol. 29v.
4 Kees de Raadt, Kerklaan 1646-1996 (Heemstede 1996) 7 en 9, en J.W.G. van Doorn, 'Overlaan; 'Een
stukje grond in de wildernis", in: HeerlijkHeden 24e jaargang (augustus 1997) 136-145, aldaar 136.
5 Anja Kroon-van Helden,'Van kwaad tot erger.Toenemende watervervuiling door droogmaking van
het Haarlemmermeer', in: HeerlijkHeden 27e jaargang (februari 2000) 35-39, aldaar 37.
6 In 1633, 1639, 1640, 1645, 1646, 1648, 1649 en 1656, zie:Archiefdienst voor Kennemerland (hierna
AvK), Archief van de Heerlijkheid Heemstede (hierna AHH), inv. nr. 469, fol. 69-69v.
7AvK,AHH,inv. nr. 469, fol. 69 e.V.. Bij de Archiefdienst voor Kennemerland wordt ook het archief van
HeerlijkHeden I 83

84 I HeerlijkHeden
deVeenpolder bewaard. Helaas is het voor bestudering van de situatie in de zeventiende en acht­
tiende eeuw niet bruikbaar, aangezien de oudste stukken in dit archief dateren uit 1796.
8 RANH, ORA, Heemstede, inv. nr. 587,fol. 38v-39.
9 RANH, ORA, Heemstede, inv. nr. 555 (ongefolieerd).Tussen 1692 en 1708 was Jan Klaaszn. Pelms
tevens armmeester, molenmeester van deVeenpolder en molenmeester van de Schouwbroeker-
polder, zie:AvK,AHH, inv. nr.469, fol. 43 en fol. 7S-75v.
10 Jan Corneliszn.van Bourgondiën is op 27 januari 1705 zonder nakomelingen overleden. De
herberg'de Blauwe Engel' is vervolgens door zijn weduwe (Katharina Cornelisdr. Plemp) voor 550
gulden verkocht aan Maarten van der Meer (in 1712 en 1713 schepen van Heemstede).
I I Armmeester in 1698 en 1699, en molenmeester in 1695, 1697, 1699 en 1704, zie:AvK,AHH, inv. nr.
469,fol.43venfol.75-75v.
12 D. Kooiman, De zeeweringen en waterschappen van Noord-Holland (Alphen a/d Rijn 1936) 172 en
'Drie aanwinsten archief', in: NieuwsbriefVOHB no. 64 (mei 1990) 39-40, aldaar 39.
13 Kooiman, Zeeweringen en waterschappen, 172
14 In 1691 en 1692, zie:AvK,AHH, inv.nr.469,fol.42v-43.
15 RANH, ORA, Heemstede, inv. nr. 552 (ongefolieerd). Over Maria van Woestenhove is nog niet
zoveel bekend. Mogelijk was zij dezelfde persoon als de in Den Haag geboren Maria Jansdr. van
Woestenhove, dochter van Jan Lucaszn. van Woestenhove (schipper) en de uit Haarlem afkomstige
Grietje Cornelisdr.
16 RANH.DTB-boeken Heemstede, inv. nr. 9,fol. 60 en 90.
17 RANH, ORA, Heemstede, Publieke verkopen, inv. nr. 623 (ongefolieerd).
18 Kees de Raadt, Kerklaan 1646-1996 (Heemstede 1996) 11-12.
19 Regtdoorzee Greup-Roldanus, Haarlemmer bleekerijen, I 18.
20 RANH, ORA, Heemstede, inv. nr. 558 (ongefolieerd).
21 RANH, DTB-boeken Heemstede, inv. nr. 9, fol. 39. De beide zussen van Johannes Dirkszn.van den
Aardweg (Grietje en Marijtje) waren eveneens in Heythuizen geboren. In de bronnen wordt ook
wel gesproken over 'Heythuizen in het Land van Luik'. Heythuizen maakte deel uit van het graaf­
schap Horne.dat in 1570 in een personele unie werd verenigd met het Prinsbisdom Luik.Tegen­
woordig ligt het dorp in de provincie Limburg.
22 RANH.Weesboeken Heemstede, inv. nr. 627,fol. 32.
23 RANH, ORA, Heemstede, Boedelpapieren, inv. nr. 634 (ongefolieerd).
24 RANH, Oud Notarieel (hierna ON), Heemstede, inv. nr. 1742 (filmnr. 277).
25 AvK.Transporten en Hypotheken Haarlem, inv. nr. 76.106, fol. 151 v en fol. I53v.
26 RANH, ON, Heemstede, inv. nr. 1742 (filmnr. 277).
27 Ibidem.
28 Regtdoorzee Greup-Roldanus, Haarlemmer bleekerijen, 173-174.
29 Ibidem, 172.
30 RANH, ORA, Heemstede, inv. nr. 557 (ongefolieerd).
31 D. Haks, Huwelijk en gezin in Holland in de 17de en 18de eeuw. Processtukken en moralisten over
aspecten van het laat 17de-en I8de-eeuwse gezinsleven (Assen 1982) 190-191.
32 RANH, ON, Heemstede, inv. nr. 1742 (filmnr. 277).

NIEUWE LEDEN
Bennebroek
Dhr. P.A. D.Vriends
Gennep
Mw.A. E.Vâhl
Heemstede
Dhr.J.W. M.W. Scheijgrond
Mw .H. M. Hooij
Dhr. L. Postma
Dhr.J. Bloemsma
Mw.A Ottow
Mw. M. I. R van der Hijden
Fam.J&BJalink
Mw.J.Verduijn
Mw. M. M. Klay-Bakker
Fam. S. R Erkelens
Hoofddorp
Mw. M.A. Buijs-van Loon
Leiden
Mw. P van der Vorst
HeerlijkHeden I 85

86 I HeerlijkHeden
UIT VOORRAAD LEVERBAAR.
De VOHB heeft voor de geïnteresseerde lezer nog een aantal uitgaven in voorraad, die misschien
nog niet allemaal in uw boekenkast staan.Vooral voor diegenen, die nog niet zo lang lid zijn kan dit
een welkome aanvulling zijn van datgene, dat u al wel heeft. Niet alle nog beschikbare werken zijn in
dezelfde mate in voorraad, dus hier geldt: zolang de voorraad strekt.Tussen haakjes staat het jaar van
verschijnen. U kunt uw wens kenbaar maken aan de heer Hans Krol (tel. 5282977);
e-mail: jlpmkrol@tiscali.nl
Verkoopprijs in euro
De geschiedenis van het Huis te Heemstede ( 1952) (3 delen) 13,60
Deel I Schets van het leven van A. Pauw ( 1948) 4,55
Deel 2 Enkele gegevens omtrent Ad riaan Pauw en het slot van Heemstede ( 1949) 4,55
Deel 3 Het huis en de Heren van Heemstede tijdens de Middeleeuwen (1952) 4,55
Poort van het Oude Slot (tekening R Kapsenberg) ( 1980) 4,55
Adriaen Pauw ( 1585-1653), staatsman en ambachtsheer ( 1985) 10,50
Verjaardagskalender met reproducties van oude prenten 3,40
De geschiedenis van het buitengoed Bosbeek in Heemstede en van het adellijk geslacht
Van Merlen (1987) 6,00
Van achter de Blaeuwen Engel: Hervormd Heemstede in de 17e eeuw (1987) 6,80
Heemstede-Bennebroek 1907-1931 : een gids door de jaren ( 1988) 2,30
Eiland in de stroom, Hervormd Heemstede in de 18e eeuw (1988) 6,80
Heemsteedse Gemeentepolitiek in de jaren tussen omstreeks 1750 en 1900 (1989) 4,55
Zes reproducties van oude prentbriefkaarten ( 1990) 1,15
Kleine en verborgen monumenten in Heemstede en Bennebroek (1991) 6,80
De geschiedenis van het orgel in de dorpskerk te Bennebroek ( 1992) 3,50
Heemstede, Berkenrode en Bennebroek;
drie heerlijkheden in Zuid-Kennemerland ( 1992) 8,15
Het Huis te Bennebroek en zijn bewoners (1992) 6,80
VOHB-fietstocht langs monumenten in Heemstede en Bennebroek (1992) 0,50
Kroniek van het jaar 1895 Heemstede en Bennebroek (1994) 2,30
Geheime missie in 1847 ( 1996) I 1,35
Ons dorp Heemstede en Bennebroek. Geschreven voor de jeugd. (1997) 2,50
Vijftig jaar van oud naar nieuw 1947-1997 ( 1997) 6,00
De tijden veranderen: burgemeesters Heemstede en Bennebroek 181 I -1997 ( 1997) 9,10
Videoband: een wandeling door Heemstede en Bennebroek (1997) 6,80
Hartekampkaart uit 1706; facsimile-uitgave en een toelichting (1999) 5,70
Zorg aan de duinrand: Kennemeroord, Kennemerduin, Parkzicht,Westerduin (2000) 15,00
Vier eeuwen Voorkoekoek-lpenrode;
een historische buitenplaats in Heemstede (2001) 9,00
Facsimile van kaart van W.BIaeu uit 1631 van Rijnland enAmstelland 3,00
Monumenten van Heemstede: een keuze uit de parels van de Heerlijkheid 12,00
Verder zijn er van diverse afleveringen van hetVOHB-tijdschrift Heerlijkheden nog losse
nummers beschikbaar voor 2,50 euro per stuk.

Doelstelling en aktiviteiten
Het bevorderen van kennis over en belangstelling voor de geschiedenis van
Heemstede en Bennebroek en de zorg voor het karakterbehoud van hetgeen
van historisch, stedenbouwkundig, architectonisch en/of landschappelijke
betekenis is.
De vereniging geeft het kwartaaltijdschrift'HeerlijkHeden' en historische
publicaties uit, organiseert excursies, geeft lezingen, werkt mee aan de jaarlijkse
Open Monumentendagen en is alert op de instandhouding van karakteristieke
elementen in beide gemeenten.
Lidmaatschap
Aanmelding, opzegging en adreswijziging uitsluitend schriftelijk bij de
ledenadministratie of via onderstaande website. Het lidmaatschap loopt jaarlijks
door, behoudens schriftelijke opzegging
vóór I november.
De contributie bedraagt minimaal euro 15,- per jaar, over te maken op
postbanknummer 27 35 06 ten name van penningmeesterVereniging Oud
Heemstede Bennebroek, na ontvangst van een acceptgirokaart.
Kopij
Kopij ten behoeve van HH nummer 124 vóór I augustus 2005 inleveren
HeerlijkHeden

Nieuwbouw wasserij Newasco/Van Houten op liet zogenaamdepaardenlandje.
Industrieterrein Cruquiusiveg. April2005 (foto: V.C.Kiep)
m 4.À
I