2004-1 - Holland Historisch Tijdschrift

44 Buitendijks
blijft in ieder geval het beeld van Nederland als vredelievend landje overeind. In vergelijking
met andere landen verliepen de veranderingen in de jaren zestig er binnen korte tijd en zonder
werkelijke dreiging van een revolutie of gewelddadige radicale groeperingen. Goed, er
waren protestbewegingen en rookbommen, maar door de mee-
‘De bossen van
de Veluwe
zeggen
Amerikanen
niets.’
gaande houding van de cultureel-politieke elite werden tegengeluiden
relatief eenvoudig onschadelijk gemaakt.
Een kritische vraag tijdens Kennedy’s promotie betrof zijn Hollandocentrische
benadering van het onderwerp. De meeste gebeurtenissen
zoals de provorellen, de kabouterbeweging en het
politieke debat speelden zich af in de Randstad, en dan nog met
name in Amsterdam. Maar wat gebeurde er in de dorpen in Oost-
Groningen tijdens de revolutie? Kennedy: ‘Natuurlijk zijn er allerlei
regionale verschillen geweest, zoals ik in mijn boek een paar
keer heb aangeduid. Jojada Verrips heeft in 1978 een antropologische beschrijving gemaakt
van het dorp Ottoland in de Alblasserwaard. Ook daar zag je in de jaren zestig de grote veranderingen
voltrekken. De openheid van burgemeesters, dominees, priesters en andere gezagsdragers
drong in dat soort plaatsen evenzeer door. Maar ik heb vooral willen laten zien
dat er toen en nu in Nederland in het algemeen juist een vrij hoge mate van culturele homogeniteit
heerst. Een brede elitaire klasse van leiders leest dezelfde kranten en tijdschriften en
kijkt naar dezelfde televisieprogramma’s. Zowel in Limburg, Oost-Groningen als Holland
drinken zij uit dezelfde culturele bron. Er bestaan regionale varianten maar het valt mij eerder
op dat die varianten niet sterker zijn geweest.’
‘Met name wat de opinievorming betreft is de cultuur voor zo’n klein land sterk gecentraliseerd.
De publieke opinie wordt in de Randstad ‘gemaakt’ en wordt door de rest van
Nederland overgenomen. Je kunt zelfs zeggen dat de culturele revolutie in Amsterdam is gemaakt
en doorsijpelde naar andere delen van de Randstad. Uiteraard speelden Den Haag en
Hilversum ook een grote rol, dat zijn verschillende met elkaar verstrengelde centra. In ieder
geval is de revolutie door een stedelijke elite gestimuleerd. Dat gold niet alleen voor de politieke
en culturele omwenteling. De katholieke veranderingen van de jaren zestig, grotendeels
in werking gezet door een verstedelijkte, bisschoppelijke elite, hadden de grootste gevolgen
tot in Limburg en Brabant.’
‘Oude trutten’
De drijfveren van de Nederlandse leiders zich aan te passen aan de opstandige jeugd worden
in Nieuw Babylon aardig verwoord door historica Annie Romein-Verschoor. Zij beschreef hun
‘panische angst om voor oude trutten te worden aangezien’. Kennedy heeft nog meer verklaringen.
‘Deels was de accommodatie van de elite pragmatisch van aard en deels principieel.
Maar het is allemaal te verbinden met het idee dat Nederland sterk aan het moderniseren was.
Modernisering was als motor niet tegen te houden en dat zou ook niet goed zijn. Je moest met
je tijd meegaan want de modernisering was de motor van het hedendaagse tijdsgewricht. Die
sterke ‘moderniseringscultus’ bestond evengoed onder lokale elites in plaatsen als Emmen
als in Holland. Dat heeft geleid tot een bereidheid om mee te buigen en die heeft weer de culturele
revolutie versoepeld, en gedeeltelijk zelfs veroorzaakt of in ieder geval versterkt.’
Eén van de gevolgen van de culturele revolutie van de jaren zestig was het ontstaan van een
opstandiger en kritischer pers. Kennedy: ‘Journalisten koesterden een groot zelfbewust wan-