2004-1 - Holland Historisch Tijdschrift

20 stakingen bij hoogovens in ijmuiden, 1921-2000
Heel anders werd dat in 1973. In dat jaar legden ongeveer 2200 werknemers het werk neer
en zij hielden dat twee weken vol tot de Haarlemse rechter ze dwong weer aan het werk te
gaan. Deze staking vond plaats in de nadagen van een internationale stakingsgolf. De jaren
zestig waren immers een tijdperk van massale stakingsbewegingen over de hele wereld en
de werknemers hadden daarbij flinke resultaten bereikt. De werktijd was verder beperkt en
de lonen stegen tot ongekende hoogte. Deze verbeteringen in het levenspeil waren een gevolg
van de krapte op de arbeidsmarkt maar zeker ook van de strijdlust van de arbeiders. In
Engeland werd zo vaak gestaakt dat dit de economische ontwikkeling leek te bedreigen, in
Frankrijk staakten tien miljoen arbeiders en bezetten hun bedrijven, in Duitsland, de Verenigde
Staten, Polen, Italië, overal herleefde de arbeidersstrijd. De tegenstanders van de arbeiders
herpakten zich echter. Bedrijven sloten hun poorten en verhuisden de productie
naar lagelonenlanden of trachtten door verdergaande automatisering de macht van de factor
arbeid te breken. De Nederlandse regering greep wederom in en trachtte de loonstijgingen
af te remmen. Tegelijkertijd stegen de prijzen onrustbarend, zodat de werknemers ieder
jaar weer opnieuw moesten proberen deze gecompenseerd te krijgen door hogere lonen.
In de loop van 1972 was echter duidelijker dan ooit geworden dat overheid en ondernemers
wilden dat de lonen gematigd zouden worden. Daar wilden de vakbonden als vanouds
best aan meewerken, maar dan moesten wel de laagste inkomensgroepen worden ontzien.
De samenwerkende Industriebonden NVV, NKV 9 en CNV wilden de prijscompensatie
voor 1973 daarom in een gelijk bedrag voor iedereen zien uitbetaald. Gangbaar was tot dan
dat de prijscompensatie als een percentage van het loon of salaris werd uitgekeerd, zodat de
best betaalde werknemers ook de meeste compensatie voor de gestegen prijzen ontvingen.
Arie Groenevelt, voorzitter van de Industriebond NVV, verwoordde het aldus: ‘Het land in
rep en roer, omdat wij iets extra’s aan de matiging wilden doen door de hogere inkomens te
laten afremmen ten behoeve van de achtergebleven laagstbetaalden’. 10 En in rep en roer
stond het land zeker. Bij in totaal meer dan 200 bedrijven werd vanaf 6 maart gestaakt door
80.000 werknemers, wat tot een verlies van meer dan een half miljoen arbeidsdagen leidde.
De spits van deze stakingsgolf werd afgebeten bij Hoogovens waar de strijd reeds op 20 februari
begon.
De staking brak pas uit na een gedegen voorbereiding. Ledenvergaderingen op 5 februari
(1400 aanwezigen) en tien dagen later (het aantal aanwezigen bedroeg nu 2400) maakten
de geesten rijp en toen het bedrijf niet inging op het gestelde ultimatum werd het stakingsparool
gegeven. In een bedrijf als Hoogovens kan om redenen van veiligheid en om onherstelbare
schade aan de installaties te voorkomen het werk niet van het ene op het andere moment
massaal worden neergelegd. Met overleg werden stukje bij beetje meer dan 2000 mensen
in de strijd getrokken.
De bonden probeerden op zo goedkoop mogelijke wijze het bedrijf onder druk te zetten,
terwijl aan de andere kant Hoogovens diverse wapens in de strijd gooide om de mensen weer
aan het werk te krijgen. Buitenlanders werden bijvoorbeeld fijntjes gewezen op de mogelijkheid
dat ze problemen met de vreemdelingenpolitie zouden krijgen en sommige chefs
zochten arbeiders thuis op. Dit soort optreden geeft aardig aan wat voor arbeiders het pro-
9 De RKWV veranderde in 1945 van naam in Katholieke Arbeiders Beweging (KAB) en in 1964 wederom. Toen werd de naam
Nederlands Katholiek Vakverbond (NKV).
10 Bert Breij, Een kwestie van principe. Getuigschrift voor stakers. De fascinerende strijd van de Industriebonden in 1973 (Baarn 1973) 9.