2004-1 - Holland Historisch Tijdschrift

stakingen bij hoogovens in ijmuiden, 1921-2000 19
ren van Nederlandse arbeiders naar Duitsland. Precies een jaar later werd weer gestaakt, nu
in het kader van de spontane staking tegen het opnieuw in krijgsgevangenschap nemen van
Nederlandse militairen. Zonder enige leiding van welke organisatie dan ook breidde deze
strijd zich als een olievlek over grote delen van het land uit en ook Hoogovens werd er door
aangeraakt.
Na het eind van de oorlog braken, net als na de Eerste Wereldoorlog, in alle landen met
uitzondering van het overwonnen Duitsland, grote stakingsbewegingen uit. Dat gebeurde
ook in Nederland. Daarnaast keerde een aanzienlijk deel van de werknemers zich af van de
inmiddels door de overheid erkende vakbeweging. Zeker het NVV dat zolang mogelijk had
getracht te blijven functioneren tijdens de bezetting had bij de arbeiders een hoop sympathie
verspeeld. Er kwam een nieuwe vakcentrale tot stand die de gevoelens van onvrede over
de naoorlogse armoede wist te kanaliseren. Deze organisatie was de Eenheids Vak Centrale
(EVC). Van de stakingsbeweging vanaf de bevrijding namen de arbeiders van Hoogovens
ook een deel voor hun rekening. De opvallendste was de staking van twaalf ovenmannen van
Walserij-Oost. Dezen gingen onder leiding van de EVC op 16 januari 1946 in staking, wat tot
een drie maanden durend conflict van ongekend omvang leidde. De directie wilde de nietstakers
een verklaring laten ondertekenen dat ze niet solidair waren met de stakers en de directie
kreeg hiervoor steun van de erkende vakbonden. Slechts een minderheid van de arbeiders
tekende echter en daarom sloot Hoogovens 550 mensen uit. Deze arbeiders werden
dus als straf voor de staking van hun collega’s naar huis gestuurd zonder recht op doorbetaling
van loon. Omdat de staking drie maanden duurde, had dit in wezen kleine conflict tot
gevolg dat er meer dan 36.000 arbeidsdagen verloren gingen. Het eind van het liedje was
trouwens dat de ovenmannen de gevraagde loonsverhoging niet kregen.
In de jaren vijftig vond onder personeel van de Hoogovens voor zover bekend geen enkele
staking plaats, maar dat wil niet zeggen dat alles pais en vree was. Volgens Sjef Stoop was
er sprake van groot wantrouwen jegens de bedrijfsleiding, 8 maar dat vertaalde zich niet in
openlijke conflicten. Inmiddels was de EVC ten gronde gegaan aan de infiltratie van communisten
die de EVC naar hun hand trachtten te zetten, maar ook als gevolg van de afkeer
van kerken, overheid, erkende vakbonden en politici jegens alles wat niet meedeed aan het
harmoniestreven. Daar kwam bij dat de economische ontwikkeling van Nederland een flinke
groei te zien gaf en deze groei leidde tot een overspannen arbeidsmarkt. Er waren kortweg
gezegd niet genoeg arbeiders en het resultaat daarvan was een opwaartse druk op de lonen.
Al trachtte de regering dan de loonontwikkeling in toom te houden, veel ondernemers
betaalden hun personeel zwarte lonen uit. Als dit niet tot de mogelijkheden behoorde, konden
de arbeiders proberen om van baan te wisselen. Er waren dus voor de arbeiders, die overigens
steeds meer ‘werknemers’ werden genoemd, veel eenvoudiger manieren om loonsverhoging
te verkrijgen dan door het voeren van een staking.
De geleide loonpolitiek kwam echter onder grote druk te staan en in 1960 gingen de arbeiders
steeds harder tegen het bouwwerk van de naoorlogse arbeidsverhoudingen duwen,
tot het tenslotte instortte. Ook bij Hoogovens werd in november van dat jaar door een kleine
400 mensen gestaakt tegen de loonpolitiek van de regering. In het verder verloop van de
jaren zestig werd nog enkele malen het werk onderbroken, maar dit betrof telkens kleine
conflicten.
8 Stoop, De sociale fabriek, 129.