2004-1 - Holland Historisch Tijdschrift

Sjaak van der Velden
Stakingen bij Hoogovens in IJmuiden, 1921-2000
Corus in IJmuiden, het vroegere Hoogovens,heeft een voor Nederlandse begrippen gigantische omvang.
Bovendien is het een bedrijf dat men eigenlijk in ons land niet zou verwachten. IJzererts wordt hier immers
niet gewonnen en toen in 1917 Hoogovens werd opgericht was ook het delven van steenkolen, een
andere noodzakelijke grondstof voor de staalproductie, in ons land nog in ontwikkeling. Net als bij de
bemoeienis van de staat bij de mijnbouw, speelde de angst voor afhankelijkheid van het buitenland een
rol bij de plannen voor de nationale hoogovens- en staalindustrie. Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog
versterkte deze angst nog eens. Daarom besloten overheid en grote ondernemers in 1917 gezamenlijk
tot oprichting van het bedrijf.
Het Hoogovens bedrijf heeft de naam dat er vanaf het begin een strijdbare arbeidersbevolking heeft
gewerkt. Dit artikel gaat over die arbeiders en dan met name hun stakingsgedrag. Deze activiteit zal
worden vergeleken met de stakingsactiviteit van alle Nederlandse arbeiders en waar mogelijk wordt een
verklaring gegeven voor de meest in het oog lopende verschillen.
Hoogovens, de productie van ijzer en staal
Al vanuit de verte is het Hoogovenbedrijf bij IJmuiden zichtbaar: de hoge schoorstenen, de
loskranen, de rookpluimen; iedereen die wel eens in de buurt is geweest, kent het beeld.
Wat niet iedereen zich realiseert is echter de enorme omvang van het bedrijf. Hoogovens, of
zoals het sinds de fusie met British Steel heet, Corus, heeft een oppervlakte van 800 hectare,
ofwel ongeveer 1600 voetbalvelden. Het heeft een eigen zeehaven, waardoor de schepen
met kolen en ijzererts niet door de sluizen van IJmuiden hoeven. Enkele honderden kilometers
spoorlijn, honderden wagons, vele kilometers autoweg, alles bij Corus is van enorme
afmetingen.
In 1917 werd door een aantal ondernemers het initiatief tot oprichting van dit bedrijf genomen
opdat de Nederlandse economie op het gebied van ijzer- en staalvoorziening minder
afhankelijk van het buitenland zou worden. Nadat de overheid zich aan het initiatief had verbonden,
volgde een jaar later de oprichting van Koninklijke Nederlandsche Hoogovens en
Staalfabrieken NV. Zes jaar later, op 22 januari 1924, kwam de eerste hoogoven in productie
en vanaf dat moment is het bedrijf met vallen en opstaan uitgebreid. We zullen hier niet
de hele geschiedenis van Hoogovens volgen, maar een enkel woord over het productieproces
is wel op zijn plaats. 1
Het metaal ijzer komt in de natuur vrijwel uitsluitend voor in de vorm van ijzeroxide (bijvoorbeeld
spaatijzersteen). Door verbranding van cokes en toevoeging van hulpstoffen
wordt een chemisch proces in werking gezet waarbij het zuivere ijzer uit de oxidevorm
wordt vrijgemaakt. Dit proces, dat plaats vindt in een hoogoven van ongeveer 30 meter
hoog, noemen we reductie. Tijdens de reductie zakt het vloeibare en zware ijzer naar beneden,
terwijl de andere stoffen komen bovendrijven. Deze stoffen worden slak genoemd en
zijn een goede grondstof voor de productie van cement.
Het vloeibare ijzer wordt in grote torpedovormige vaten op wielen, de mengerwagens, gegoten
voor vervoer naar de staalfabrieken. Tijdens het smelten in de hoogovens heeft het
1 Ontleend aan: Joh. de Vries, Hoogovens IJmuiden 1918-1968. Ontstaan en groei van een basisindustrie (IJmuiden 1968), Afdeling
Public Relations Hoogovens IJmuiden BV, Hoogovens IJmuiden, staal aan zee (IJmuiden 1979).