2004-1 - Holland Historisch Tijdschrift

holland – in het veen of langs de kust? 9
Vlaardingen. 24 De boorden van de Rijn zijn ook dan niet de bosgebieden bij uitstek. Bossen
zijn aanwezig langs de hele kust en uit Figuur 1 blijkt dat vóór de overstuivingen van de Jonge
Duinen de grootste hoeveelheid bos in Kennemerland lag en niet in Holland. In een 13deeeuwse
grafelijke rekening wordt Holland zelfs aangeduid met ‘twisken der Mase ende den
Houte’. 25 Misschien was Holtland al eerder een landschappelijke aanduiding voor de bossen
op de strandwallen en werd het pas later een (gekozen?) eigennaam voor de streek rond de
Rijn toen dit een grafelijke kerngebied werd. Dat kan dan verklaren waarom de naam zo snel
veranderde in Holland, wat suggereert dat de verbinding met het fysieke Holt toen niet meer
zo belangrijk was. In de 11de eeuw waren in dit gebied alleen de grafelijke burchten in eerst
Rijnsburg en daarna Leiden bekend, op grote afstand van het bos. Het ligt daarom voor de
hand, zoals Blok veronderstelt, dat de graaf zijn naam niet ontleende aan zijn vestigingsplaats
of stamslot, maar aan het gebied dat op dat moment het centrum van zijn macht
was. 26
Samenvatting
Er zijn geen aanwijzingen dat de nederzetting Holtland langs de Rijn zo belangrijk was, dat
het zijn naam leende aan het hele graafschap. Ook is het niet waarschijnlijk dat in de 11de
eeuw langs de oevers van de Rijn nog hoogopgaand ‘holt’ aanwezig was. Op de oude strandwallen
was echter nog in de 14de eeuw aantoonbaar eiken- en beukenbos aanwezig, zij het
niet op de lagere delen, de geesten. De kuststreek was ook de woonplaats van de adel en de
Hout het gebied, waarin zij hun favoriete adellijke jacht beoefenden. Daarom ligt, zoals Blok
veronderstelt, de kuststreek meer voor de hand als naamgever, dan de veenontginningen.
Misschien was de naam al eerder een landschappelijke naam voor het bosgebied.
24 Burgers, Holland omstreeks 1100, 202.
25 H.G. Hamaker, ‘Grafelijke rekeningen van Holland onder het Henegouwse huis’ in: Werken van het Historisch genootschap
Nieuwe reeks nr. 21, deel 2 (Utrecht 1875) 13.
26 Blok, Holland sinds Gosses, 14.