hmm hamam! - Welkom in Turkije

Maak kennis met
48
uur In Istanbul
10x UNESCO Werelderfgoed
sprookjeslanDschap
De verborgen
schatkamer
De smaak van de zon
hmm hamam!
eerst een glaasje thee
Ongerept
en adembenemend

voorwoord
2 |
EUROPA
AFRIKA
TURKIJE
Met trots presenteren wij Turkije: een land boordevol verassingen. Naast prachtige
zon-, zee- en strandbestemmingen heeft ons land nog veel meer te bieden.
Lees in deze brochure de reisverhalen over bruisende steden, de heerlijke keuken,
de ongekende schoonheid van de natuur en de rijke cultuur. Samen met de alom
bekende Turkse gastvrijheid is Turkije een vakantiebestemming om je snel thuis te
voelen. Laat je inspireren en kom binnenkort ons land zelf ontdekken.
Dr. Enis Tataroğlu
Directeur van het Turks Verkeersbureau
www.welkominturkije.nl / www.goturkey.com
AZIË
Hoş geldiniz,
Welkom!

4
Turkse Cultuur
Typisch Turks
6
Gastronomie
Turkse keuken
De smaak van de zon
8
48 uur in Istanbul
Duizelingwekkend!
14
Rondreis
Egeïsche zee
Kust & Cultuur
20
Rondreis
Cappadocië
Sprookjeslandschap
25
Rondreis
Oost-Turkije
Haarspeldbochten
en spijkerschrift
28
Rondreis
Zwarte zeekust
Eerst een glaasje thee
Aya Sofia - Y. Güngör
33
Rondreis
Middellandse zee
Meer dan alles inclusief
38
Rondreis
Zuidoost-Turkije
De verborgen schatkamer
44
Outdoor
in Turkije
Ongerept en adembenemend
50
Spa en Wellness
Hmmm hamam!
Inhoudsopgave
52
Cultuur
10 X UNESCO Werelderfgoed
54
Praktische
informatie
55
Lijst van
touroperators
| 3

Thee drinken
De Turken zijn wereldkampioen thee
drinken met ongeveer 2,4 kilogram
thee per persoon per jaar. Op de voet
gevolgd door de Engelsen en Chinezen.
Overal waar je komt wordt dan ook
thee gedronken. Meestal als blijk van
vriendschap en gastvrijheid. De meeste
Turken zweren bij thee uit de omgeving
van de Zwarte Zee, waar de planten pas
sinds 1923 worden verbouwd. In de
betere theehuizen komt de drank uit een
traditionele samovar, een soort grote
koperen pot. Wil je als bezoeker een
goede beurt maken, vraag dan om çay
koyu (sterk), zoals de Turken hem zelf
graag drinken.
De tulp
Nee, die komt oorspronkelijk niet uit
Nederland maar uit Turkije. De bloem
groeide weelderig aan het hof van de
sultans van het Ottomaanse rijk. Eerst
in Edirne en later ook in de paleistuinen
in Istanbul. Hoewel de tulp in heel Azië
gewoon in het wild groeit (tot in China),
4 |
typIsch turks
is hij als gekweekte bloem naar Nederland
gekomen. Meegebracht door een
diplomaat.
Mavi boncuk
Deze blauwe steen of kraal met decoratie
is op tal van plaatsen te zien en is bedoeld
om kwade geesten en krachten weg te
houden. De kleur blauw zou mensen
milder en vrolijker stemmen. Leuk: ook
verkrijgbaar in modern design.
Hartstochtelijk voetbal
Er zijn maar weinig landen waar een
voetbalwedstrijd zo hartstochtelijk wordt
beleefd als in Turkije. Probeer een kaartje
te bemachtigen om een wedstrijd in het
stadion mee te maken. De passie op de
tribunes is overigens gelijk aan die van
de spelers op het veld.
Tapijten en kelims
Al eeuwenlang is Turkije hét handelscentrum
voor tapijten en kleden. Vaak komen
ze uit Turkije zelf, maar ook uit bijvoorbeeld
Iran. Deze lange historie heeft de Turken
Dansende Derwisjen
veel kennis en vakmanschap gebracht. Er
wordt gewerkt met zijde, wol en katoen
en elke streek heeft zijn eigen ontwerpen.
Turkse tapijten hebben dubbele knopen en
gaan daardoor langer mee dan Perzische
tapijten met een enkele knoop. De prijs is
afhankelijk van tal van zaken zoals de dikte
van de draad, het ontwerp, het gebruikte
materiaal en de onderhandelingskunst
van koper en verkoper. Waar Turkse tapijten
ook door mannen worden geweven,
daar is het maken van kelims (kleden) het
exclusieve werk van vrouwen.
Gastvrijheid
In de grote steden is het misschien wat
naar de achtergrond gedrukt, maar wie
door het platteland reist wordt zonder
twijfel door mensen uitgenodigd om mee
te eten. Het delen van eten met vreemdelingen
is een diepgewortelde traditie.
Vriendelijk afslaan is een kunst. Maar waarom
zou je? Het is een unieke belevenis om
zomaar ergens op een uitgestrekte akker
bij de boeren en boerinnen op een kleed
aan te schuiven voor de lunch. Hún lunch…

6 |

De smaak van De zon
Zomaar een gebeurtenis in een toprestaurant
in Gaziantep. De in smetteloos
wit gestoken ober snelt toe om de gast uit
te leggen dat hij zijn aubergine kebap niet
op de juiste manier eet. Vervolgens laat
de man zien hoe het wel moet. Uitsmeren,
het brood twee keer vouwen, een servetje
er omheen en met de hánd eten. Niemand
die er vreemd van opkijkt. Het hoort
bij de service. Ervoor zorgen dat de gast
optimaal van het eten geniet.
Het voorval in Gaziantep is illustratief
voor het belang dat in Turkije wordt
gehecht aan goed eten. Van de eenvoudige
Anatolische plattelandskeuken tot de
verfijnde gastronomie met invloeden
uit Azië, Arabië, de Balkan en Europa.
Een aantal heerlijke gerechten werd door
Links: klassieke Turkse gerechten
herleven in de keuken van Deniz
Onder: eigentijdse Meze
de beste koks van het land bedacht voor
de Ottomaanse sultans. De vorsten zijn
verdwenen, de recepten gebleven.
Ondanks regionale verschillen – in het
genoemde Gaziantep worden andere
technieken gebruikt dan in bijvoorbeeld
Trabzon aan de Zwarte Zee – zijn er ook
overeenkomsten. Daarbij staat het gebruik
van verse lokale producten voorop. Het
moet vers, vers, vers zijn. En op de juiste
manier klaargemaakt. De rijke menukaart
van Turkije bestaat doorgaans uit mezze
(hapjes), voorgerecht, hoofdgerecht,
nagerecht en Turkse koffie met lokum
(Turks fruit) toe.
Tot de bekendste en gevierde gerechten
horen blauwbaars uit de Zwarte Zee,
kebap en baklava uit Gaziantep, gevulde
gastronomIe turkse keuken
De Turkse keuken hoort volgens kenners met de Franse
en Chinese tot de drie klassieke keukens van de wereld.
Dat is gezien de rijke historie van het land ook niet zo
vreemd. En of er nou eenvoudig volks of verfijnd Ottomaans
wordt gekookt, de gerechten prikkelen de zintuigen.
wijnbladeren uit Tokat, linzensoep, tientallen
gerechten met lamsvlees en klassieke
stoofschotels in aardewerk potten. Vaak
geserveerd met rijst en heerlijk brood.
Terwijl de Ottomaanse hofkeuken goed
beschreven is, dreigt de volkskeuken
verloren te gaan omdat de recepten en
producten in het gunstigste geval van
moeder op dochter gaan. Gelukkig is er
een organisatie van Turkse gastronomen
die zich inzet voor het behoud van die
keuken. Zij reizen naar alle uithoeken van
het land om daar bijzondere gerechten te
ontdekken en er recepten van te maken.
www.turkish-cuisine.org
Thee uit tulpvormige glaasjes Voorgerecht met oruk, dolma en tavuk
| 7

8 |

DuIzelIngwekkenD!
dag 1
08.30 uur
Ontbijt op straat
Exclusief shoppen in Nişantaşı
Ontbijten op de stoep van een klein cafeetje
in Beyoğlu, dat op de noordoever van de
Gouden Hoorn het moderne Istanbul
vormt. Het dagelijks leven trekt er aan je
voorbij. Jonge mensen, kleurrijk en origineel
gekleed. Kokers en mappen met tekeningen
onder de arm. Dit zou willekeurig
elke Westerse wereldstad kunnen zijn.
Alleen klopt er iets niet. De oude panden
met prachtige houten veranda’s op de eer­
ste verdieping zien er Oosters uit. Sommige
zijn fraai gerestaureerd, andere dragen hun
verleden met trots. Koffie, vers broodje, jam
met rozenblaadjes en yoghurt met honing.
De dag is wel eens slechter begonnen.
09.30 uur
Artistiek Tophane
Sinds de komst van het Istanbul Modern Art
Museum , is Tophane in het zuiden van
Beyoğlu uit ge groeid tot kunstenaarsbuurtje.
Er openen winkels, kunstgaleries, alternatie­
48 uur in Istanbul
De combinatie van traditioneel en modern is nergens zo opwindend
als in Istanbul. Het ene moment waan je je in een trendy metropool,
het andere in het sprookje van duizend-en-één nacht. Net als in de
hoogtijdagen van het Byzantijnse en Ottomaanse rijk is de stad weer
de gastvrije, bruisende ontmoetingsplaats van Oost en West.
Links: oude tram in Istiklal Caddesi (Istiklal Avenue)
Boven: Skyline Sultanamet
Links: Simitverkoper in Nişantaşı
ve cafés en knusse restaurants waar het
artistieke publiek zich thuis voelt. Hoewel je
elders in de stad alle top designers van de hele
wereld vindt – gaan we morgen doen! – is dit
de plek waar jonge Turkse modeontwerpers
hun ateliers of winkel hebben. Wie een bijzondere
jurk zoekt, kan ‘m hier vinden.
De dynamiek en de energie spat in Tophane
van de gevels, want de wijk verandert bijna
per minuut. Waarbij het overigens erg leuk is
dat ook de traditionele kleermaker in zijn
winkeltje van twee vierkante meter er nog zit.
| 9

De Grote Bazaar
11.00 uur
Istanbul Modern Art Museum
Langzaam afdalen door de straatjes van
Tophane naar de Bosporus, waar het nieuwe
museum voor moderne kunst staat:
Istanbul Modern. Hoewel het behoorlijk
wat kritiek te verduren heeft gehad
– het zou niet vernieuwend genoeg zijn –
kan het zich beslist meten met soortgelijke
musea in andere wereldsteden.
Het sterkste punt is de aandacht voor
jonge Turkse kunstenaars. Dat levert
verassende werken op die je in het Westen
nauwelijks tegenkomt.
13.00 uur
Lunchen met de Turken
Het schrikt veel buitenlandse bezoekers
af, maar nergens kun je zo goed, vers en
voordelig eten als bij de kleine restaurantjes
op straat. Je hoeft geen culinair specialist
te zijn om ze te herkennen. Gewoon even
kijken waar de mensen uit de omliggende
kantoren naartoe gaan, want veel van hen
eten tussen de middag snel en goedkoop
buiten de deur. En als in dat restaurant de
man bij de kassa staat en de vrouw achter
het fornuis, weet je dat het goed zit. Een
menukaart ontbreekt. Gewoon aanwijzen
wat je lekker vindt.
14.00 uur
Dwalen door de Bazaar
Chaotisch, gezellig, opdringerig, ontspannen,
zinderend. Een bezoek aan de Grote Bazaar
is een evenement. Kortom: de brug over
10 |
en op zoek naar één van de toegangspoorten
uit de Ottomaanse tijd. Eenmaal
binnen word je in één klap een paar eeuwen
terug geslingerd in de tijd. De geuren, de
mensen, de piepkleine winkeltjes, de
mannen die hun koopwaar aanprijzen en
het ondoorgrondelijke stratenpatroon
waar je binnen de kortste keren de weg
kwijt bent. Souvenir kopen? Prima, maar
zorg dat je iets van de handelswaar weet.
Het ene tapijt is het andere niet. En dat
geldt ook voor producten zoals koperwerk,
keramiek, goud, schoenen, lederen kleding.
Verademing: een kopje Turkse koffie met
lokum (Turks fruit) in de Takkeciler
Caddesi met marmeren waterfontein.
Hippe eetadressen
Overal waar je loopt,
hoor je oh’s en ah’s
Istanbul Modern Art Museum
15.30 uur
Aya Sofia & Blauwe Moskee
Zoals de Byzantijnse heersers de Aya Sofia
lieten bouwen als afspiegeling van de
hemel, zo moest de Blauwe Moskee het
symbool van het Ottomaanse rijk zijn.
En als je er als bezoeker naar binnen gaat,
weet je meteen dat dit aardig gelukt is.
Overal waar je loopt, hoor je oh’s en ah’s
en word je voortdurend verrast door
overdadige schoonheid. Van de goudkleurige
mozaïek in de Aya Sofia tot de
20.000 Izniktegeltjes in de Blauwe Moskee.

Nightlife in Beyoğlu
18.00 uur
Naar de Hamam
Je kunt natuurlijk neerstrijken op een
terras aan het Hippodroom of het
Sultanahmetplein, maar hoeveel lekkerder
is het om jezelf te trakteren op een
traditioneel Turks bad. Er zijn in de oude
wijk verschillende opties. Van comfortabel
en luxueus in een Hammam die op vakantiegangers
is berekend tot de originele
Hammam, waar ook de kooplui uit de buurt
aan het eind van de dag heengaan.
20.00 uur
Uit eten in Beyoğlu
Als je hip en trendy Istanbul wilt zien,
moet je eten bij de Italiaan of het fusionrestaurant
dat nu in de mode is. De jonge
succesvolle generatie laat hier zien dat ze
verder kijkt dan de Bosporus en weet wat
er in de wereld te koop is. Liever toch wat
Boven: uitkijken op
de Blauwe Moskee
Onder: Aya Sofia,
aardse afspiegeling
van het paradijs
meer Oriëntaals? Schuif dan aan in de
Nevizade Sokak, waar het bruist, borrelt
en gonst, terwijl de warmte nog tot laat
tussen de gevels hangt.
22.00 uur
Stappen bij Tünel
Wat een relaxed sfeertje hangt er in de
straten tussen de Istiklal Caddesi (winkelstraat)
en het beroemde Pera Palace
Hotel uit 1892. Stoelen, tafels, gasten.
Alles en iedereen staat buiten om een
vleugje van de verfrissende avondbries
op te vangen. Uit alle hoeken klinkt muziek.
Van stevige Turkse rock tot swingende
Cubaanse salsa. De energie van een
metropool in opkomst knettert in de
lucht. Open, nieuwsgierig, optimistisch.
48 uur in Istanbul
Elif, persvertegenwoordigster
voor cultureel Istanbul
Wie? Elif zit middenin het culturele
wereldje van Istanbul, waar ze werkt
en woont.
Sinds wanneer is Istanbul hot als
culturele bestemming? “Dat was al wel
langer zo, maar dankzij internet, goedkopere
vluchten en de bloeiende Turkse
economie zijn plotseling alle ogen op de
stad gericht. En dat zorgt vervolgens
weer voor nieuwe initiatieven zoals de
Designbiënnale, die afgewisseld gaat
worden met de succesvolle kunstbiënnale.
Bovendien heeft Istanbul voor Westerse
gasten iets extra’s. Ze voelen zich er
thuis, maar zien toch iets exotisch.”
Wat maakt de stad zo spannend? “Ik ben
hier al mijn hele leven en heb het gevoel
dat ik de helft nog niet heb gezien. En
het verandert steeds. Soms voel ik mij
een toerist in mijn eigen stad. Bezoekers
moeten vooral ook naar de Aziatische
kant gaan. Daar wonen de families en
hangt een andere, meer relaxte sfeer.”
| 11

Straatbeeld in Tophane
dag 2
8.30 uur
Shoppen in Nişantaşı
Het ontbijt kan na gisteravond best
even wachten. Eerst met de taxi door
het krankzinnige verkeer naar de wijk
Nişantaşı, waar de exclusieve winkels te
vinden zijn. Een soort 5th Avenue waar
welgesteld Istanbul neerstrijkt om te
shoppen en gezien te worden. Soms heb
je het gevoel dat je in totaal andere stad
bent. Strak en netjes. Met boompjes langs
de weg en elegante dames met tassen van
beroemde modehuizen. Tot je ziet dat het
stalletje geen hotdogs verkoopt maar simit.
12 |
Uitzicht op Sultanahmet vanaf de ferry
12.00 uur
Onder de Galatatoren
Terug naar de drukte. Vanaf het Taksimplein
met het historische trammetje door
de Istiklal Caddesi naar het Tünelplein en
vervolgens afdalen naar de Galatatoren.
Aan de voet van dit monument kun je
heerlijk lunchen: traditioneel Turks,
met een eigentijds randje. Anatolisch of
Ottomaans? Een kwestie van durven en
proberen.
13.30 uur
Veerboot op de Bosporus
Stap op een van de veerboten die over
de Bosporus vaart. Even de koele bries
vanaf de Zee van Marmara voelen. Er zijn
dagtochten waarbij dorpen, paleizen,
kastelen en Ottomaanse yalı’s (villa’s)
worden aangedaan. Maar je kunt ook
gewoon de eerste de beste ferry nemen
naar de Aziatische kant van het water.
Daar stap je af – ben je mooi in Azië
geweest – en maak je een wandeling door
een schaduwrijk park om met een bootje
later terug te keren. Alleen het uitzicht op
klassiek Sultanahmet en modern Beyoğlu
maken de trip al top.

Nevizade Sokak
15.30 uur
Topkapı-paleis
Geen twijfel mogelijk. Dit is de residentie
van een groot en machtig rijk. Sultan
Mehmet II regeerde vanaf deze plek boven
de Bosporus over zijn Ottomaanse rijk. De
paleizen, tuinen, paviljoens, schatkamers
en harem ademen allemaal het sprookje
van duizend­en­één nacht. Dwalend door
de tuinen kun je je stukje bij beetje een
voorstelling maken van het leven aan zo’n
hof. Elk vertrek heeft wel iets intrigerends,
zoals ‘de kooi’. Hierin werden de potentiële
troonopvolgers samen met doofstomme
bedienden en een harem van concubines
opgesloten zodat ze politiek buitenspel
stonden en geen bedreiging vormden voor
de zittend vorst.
Topkapı-Paleis
Heerlijk lunchen:
traditioneel Turks
met een eigentijds randje
18.00 uur
Zonsondergang
De drukke Galatabrug over en daarna
lekker onderuit op één van de terrassen
in de bocht waar de Bosporus en de Gouden
Hoorn bij elkaar komen. Uitkijken over
het water dat de Zwarte Zee met de rest
van de wereld verbindt en plannen maken
voor vanavond. Hier blijven en vis eten,
neerstrijken op een van de dakterrassen
of in Tophane zoeken naar een knus
restaurantje? Nee, nog even zitten.
Zorgeloos. Tot de zon rechts achter de
Europese heuvels zakt en met zijn laatste
stralen links voorzichtig over Azië strijkt.
www.welkominturkije.nl / www.goturkey.com
48 uur in Istanbul
Ahmet, fotograaf en artdirector
in Istanbul
Wie? Ahmet is geboren op het Brabantse
platteland maar werkt nu als artdirector
voor een vooraanstaand mode- en
lifestyle magazine in Istanbul, zijn stad.
Wat maakt Istanbul zo speciaal? “Dit is een
jonge stad, die in de hoogste versnelling
staat. De stad heeft een onwaarschijnlijk
rijke historie en barst nu van de nieuwe
energie. De economie groeit en op creatief
gebied is dit voor mij dé plek waar het
de komende jaren gebeurt met jonge
ontwerpers, kunstenaars en ondernemers
met lef.”
Waar moeten we naartoe om dit Istanbul
te zien? “Eerst moet je natuurlijk het
oude Istanbul zien met het Topkapıpaleis
en de Blauwe Moskee en daarna
ga je naar Tophane, het creatieve buurtje
van dit moment waar aan de lopende
band nieuwe galeries, winkels en barretjes
openen. Bovendien ligt het Istanbul
Modern Art Museum er om de hoek.”
| 13

kust & cultuur
Rotsformaties nabij
het Bafa-meer
Het Bafa-meer
Plotseling is daar het heldere blauw
van het Bafa­meer. Een van de talrijke,
vaak wat vergeten parels in het achterland
van de Egeïsche kust. Het ligt in een
overweldigend decor: hoge bergen aan
de horizon, olijfbomen tot aan het water,
een eenvoudig dorp op de oever.
Uitstappen en kijken naar de wonderlijke
rotsformaties. Alsof ze, gepolijst door
de elementen, met de wind mee buigen.
14 |
De kustweg langs de Egeïsche Zee gaat over spectaculaire kliffen,
door bruisende badplaatsen en langs verborgen baaien waar je
verse vis kunt eten met je voeten in het witte zand. Bovendien
ligt het achterland bezaaid met grote culturele schatten.
En dan ontdekken dat de steen waarop
je staat niet zomaar een stuk graniet is,
maar het deksel van een graftombe.
Hier, iets buiten de oorspronkelijke stad,
werden de doden van het oude Heracleia
begraven. Tientallen tombes staan en
liggen nu verspreid over de heuvels.
Het is een opgraving zoals je die zelden
ziet. Op tal van plaatsen nog half verscholen
in de natuur en tussen de huizen van het
Een oude stadspoort van Heracleia
kleine Kapıkırı. Smalle paadjes leiden naar
de resten van onder meer een bouleuterion
(raadzaal), badhuis, stadion en theater
dat slechts deels zichtbaar is. Het maakt
het er alleen maar spannender op.
Je krijgt het gevoel dat je zojuist hoogstpersoonlijk
een oude stad hebt ontdekt.
Even pauzeren in het theehuis van Kapıkırı,
te midden van de lokale bevolking.
En dan afdalen naar de opgravingen

direct aan het meer zoals een Byzantijnse
kerk en de boogvormige toegangspoort.
Er waait een verkoelende bries vanaf het
65 vierkante kilometer grote (!) meer dat
ooit een zeearm was.
Oorspronkelijke sfeer
De route langs de kust is begonnen in
Bodrum, een ontspannen badplaats die
vooral bekend staat om kwaliteitstoerisme
Bergpaadje boven
Kapıkırı
Eten aan zee
in Gümüşlük
en als vertrekpunt van de Blue Voyages,
kleinschalige cruises met Turkse schepen,
de handgemaakte gulets. Het Bafa­meer
was een uitstapje, zoals je die ook kunt
maken naar onder meer de witte terrassen
van Pamukkale en de recente opgraving
van Aphrodisias.
Maar voor bijzondere ontdekkingen hoef
je lang niet altijd ver de weg af. Zo ligt in
rondreIs egeïsche zee
De haven van Bodrum
Hoge bergen aan de horizon,
olijfbomen tot aan het water,
een eenvoudig dorp op de oever
het plaatsje Didim de Apollontempel, die
dezelfde status had als het Orakel van
Delphi en ook door de priesters van daar
werd bestuurd.
Wat een tempel! Goed te zien is hoe
diep hij, na het verval, eeuwenlang onder
de grond gelegen moet hebben. Enkele
Ionische zuilen (het waren er 108) staan
overeind en geven een indruk van de
| 15

grootsheid die dit heiligdom gehad heeft.
En fijn: geen groot hek er omheen.
Je kunt er heerlijk struinen tussen de
pilaren en kolommen.
Machtige ligging
Even buiten Didim wordt de kuststrook
een beetje moerasachtig. Links en rechts
van de weg ligt het grote niets, doorklieft
door een irrigatiekanaal en afgewisseld
met uitgestrekte velden met katoen.
Witte watten onder een knalblauwe hemel.
Het zilt van de zee hangt in de lucht.
Op een bult in de vlakte staat rechts Milete,
in de Romeinse tijd een belangrijke stad
in de schaduw van het beroemde Efese.
De machtige ligging – vroeger zelfs direct
aan zee – en de massieve bouwwerken
helpen de verbeelding om de ruïnes van
Milete als een soort metropool voor te
stellen. Isidorus, de architect van de Aya
Sofya in Istanbul, kwam uit deze stad.
16 |
Het hoofd van Medusa
Op de achtergrond zijn de contouren van
een gebergte zichtbaar, waar nóg een
opgraving te bewonderen is: Priene,
minder bekend als Efese, maar met een
geheel eigen charme.
De waanzinnige ligging op de flanken
van de Samsun Dağ| maakt het gebrek
aan grandeur ruimschoots goed.
Onder de dennenbomen loop je kriskras
door de overblijfselen van onder meer
een theater, basiliek, tempel, gymnasium,
stadion en agora.
Tussen pelgrims
De meeste gasten op het strand van de
badplaats Kuşadas| hebben geen oog voor
de culturele rijkdom. Zij komen vooral
Katoenpluk nabij Milete
Apollontempel in Didim
voor zon, zee en genieten met een grote G.
Het ooit kleine plaatsje is uitgegroeid tot
een onvervalste zonbestemming. Het is
voorzien van een sfeervol oud centrum,
een gezellig schiereiland en verschillende
excursie mogelijkheden om de hoek. Het is
overigens een prima optie om tijdens een
rondreis niet in Kuşadası te slapen, maar
in Selçuk, een leuk stadje op tien minuten
afstand van toeristentrekkers Efese
en Meryemana Evi. Hoewel Selçuk door
die centrale ligging behoorlijk populair
is geworden, hangt er nog altijd een
onvervalste en ontspannen Turkse sfeer.
Eerst naar Meryemana Evi, waarvan het
grote, deels wetenschappelijk onderbouwde
vermoeden bestaat dat Maria

De opgravingen van Priene
Pelgrimsoord Meryemana Evi
(Huis van de Heilige Maagd Maria)
er de laatste jaren van haar leven heeft
doorgebracht. De theorie: de moeder van
Jezus sloot zich na de kruisiging aan bij
de apostel Johannes, die ­ feit ­ uiteindelijk
in Efese en omgeving neerstreek.
Het huisje wordt in elk geval erkend
door het Vaticaan.
Keiharde waarheid of niet, de rit erheen
is hemels. Bergop. Hoger en hoger. Het
ene uitzicht nog spectaculairder dan het
andere. En rondom het huisje zelf hangt
de gewijde sfeer die bij zo’n plek past.
Pelgrims schuiven netjes aan om even
binnen te mogen, een kruisje te slaan en
een kaarsje te branden. Er zijn overigens
ook veel Islamitische pelgrims, omdat zij
Maria ook als heilige zien.
rondreIs egeïsche zee
Nejat, toeristisch gids in Efese en
daarbuiten
Wie? Nejat laat al meer dan dertig jaar
bezoekers van zijn land genieten, woont
om de hoek van UNESCO monument Efese
en is getrouwd met een Nederlandse.
Wat verbaast de gasten in Efese het
meest? “Iedereen is onder de indruk van
de grootte van de opgravingen én van
het feit dat er zoveel overeind staat. Het
kost hier niet veel moeite om je het leven
in de Romeinse tijd voor te stellen.”
Wat is je persoonlijke favoriet? “Ik vind
de verhalen achter de monumenten het
mooist. Dat ze hier in de 2de eeuw voor
Christus al een waterleidingssysteem
hadden met stromend water in bijna alle
huizen. En riolering! En kijk hier, de eerste
advertentie ter wereld. Voor het bordeel.
Het laat een gebroken hart zien, een
vrouw en een munt. Contant betalen dus.
Bovendien wijs ik de gasten er graag op
dat drukte hier helemaal niet erg is.
Zo zag het er destijds ook uit. Het was een
van de metropolen van het Romeinse Rijk.”
| 17

Altınkum
Een reeks van baaien onder Çeşme.
Fijn zand, kabbelende branding en
knalblauw water. Het ene strand is wat
drukker, het andere puur en bijna privé.
Bozcaada
Klein eilandje voor de kust bij Geyikli.
Populair bij de Turken zelf. Mooie baaien
in het zuiden zoals Beylik en Aqvarium.
18 |
Wereldwonder Efese
De classificatie ‘mooiste’
strand is natuurlijk subjectief.
Maar over een aantal is geen
discussie mogelijk.
Kadıkalesi
Op het schiereiland van Bodrum, waar
meer mooie stranden te vinden zijn,
is dit een topper met uitzicht op kleine
eilandjes.
Gümüşlük
Iets ten noorden van Kadıkalesi. Minder
strand, meer sfeer. Goede plek ook om
te snorkelen.
Baai van Hisarönü
Ga mee met een bootje naar één van
de afgelegen strandjes. Vele zijn niet
over de weg te bereiken. Met een
beetje geluk zie je dolfijnen.
Een wereldwonder
De overtreffende trap van schoonheid
bevindt zich uiteindelijk in Efese, het
UNESCO Werelderfgoed, waar in de
hoogtijdagen naar schatting drie­ tot
vierhonderdduizend mensen hebben
gewoond. Natuurlijk, de grote gebouwen,
zuilen en poorten spreken het meest tot
de verbeelding. Met de Celsusbibliotheek,
de tempel van Hadrianus, het bordeel,
de poort van Hercules en het theater als
hoogtepunten.
Maar wie de tijd neemt en de stad bezoekt
zoals hij nu een stad zou bezoeken,
ontdekt voortdurend fraaie details.
Zoals een uit marmer gehouwen bordspel
– soort voorloper van domino – en de stenen
billboards voor onder meer de slager
en de apotheek. En lopend door de
wijk waar de welgestelden woonden in
glorieuze villa’s zie je het vernuft waarmee
waterleidingen en riolering waren
aangelegd.
Efese is een populair daguitstapje voor
cruisepassagiers en de mensen die in de
nabije badplaatsen logeren. Het advies
is om er vroeg of laat op de dag naartoe
te gaan, maar je kunt er gemakkelijk een
hele dag doorbrengen. Zeker als je ook
nog het museum in Selçuk bezoekt,
waar een groot aantal voorwerpen uit
Efese is ondergebracht om ze te beschermen
tegen de erosie.

’t Heerlijke nietsdoen
Wie nog niet genoeg heeft van archeologische
opgravingen kan rechtdoor naar
het noorden rijden om er boven Izmir de
vindplaatsen van Troje en Pergamon aan
het rijtje toe te voegen. Maar doe dat via
een omweg over het schiereiland dat
vanaf Izmir de Egeïsche Zee in steekt.
De kustweg is betoverend.
Doel: Alaçat|, een dorpje dat door hip
Istanbul is ontdekt en nu wordt gekoesterd
als weekendbestemming. Met dank aan
de goede kitesurfwind op het strand
en de charme van het oude dorp dat een
paar kilometer landinwaarts ligt. Een
plaatje! Met smalle straatjes, gerenoveerde
huizen, veranda’s, leuke winkels, barretjes
en kleinschalige boutiquehotels. Dit is
typisch zo’n plek waar je graag nog even
blijft. Niet om grote attracties te bezoeken
– die hebben we nu genoeg gezien – maar
om te genieten van het goede leven en het
heerlijke nietsdoen.
www.welkominturkije.nl / www.goturkey.com
Boten voor anker in Gümüşlük
Alaçatı: gezellig en mooi
rondreIs egeïsche zee
Doğan, gulet-kapitein in Bodrum
Wie? Doğan vaart al meer dan vijfentwintig
jaar met een traditionele gulet
door de wateren voor de Turkse kust.
Hij is vooral actief op de befaamde Blue
Voyage.
Wat maakt het varen in een gulet zo
leuk? “Het zijn handgemaakte schepen
en dus allemaal uniek. Dat geeft een schip
zijn eigen karakter. Bovendien is er door
de bouw, met een grote ronde achterkant,
veel ruimte aan boord. Op die manier kun
je ontspannen en comfortabel varen. Dat
is het grote geheim achter het succes
van de Blue Voyage.”
Wat is je favoriete plek? “In de baai van
Hisarönü bij Marmaris kunnen we vaak
alles vinden dat het zeilen langs de Turkse
kust zo mooi maakt: landschap, dorpen,
baaien, dolfijnen. Een toplocatie.”
| 19

Boven: Ihlara Vallei, eten aan het water
Links: de schoorsteenrotsen van Paşabağı
Knipperen met de ogen. Nog eens kijken. Is dit wel echt?
De feeërieke schoorsteenrotsen waar Cappadocië beroemd
om is, zijn in werkelijkheid nog mooier dan op de beste foto.
Bovendien heeft de streek meer in huis zoals rotskerken
met fresco’s, ondergrondse steden en een vruchtbare kloof.
sprookjeslanDschap
’s Ochtends vroeg in Göreme, het
bekendste dorp van Cappadocië. Het is
nog half donker, maar overal rijden jeeps
met aanhangers en kleine busjes met
gasten erin. Ze zijn op weg naar de
startplaats van hun ballonvaart. En die
plek is elke keer weer anders omdat het
afhangt van de wind. Hé, daar links.
Een oranje gloed. De zon komt op.
Fout. Het is een luchtballon die op het punt
staat om op te stijgen. De piloot geeft nog
één keer gas om het gevaarte vol helium te
blazen. De helpers gooien de touwen los,
de mand met passagiers komt voorzichtig
van de grond en dan wordt de ballon
meegenomen door de kalme wind.
Belisırma boven het Ihlara-dal
Wat zo’n twintig jaar geleden begon met
de mislukte vaart van een Duits stel, is
uitgegroeid tot misschien wel het beste
toeristische aanbod van Cappadocië.
Op drukke dagen zweven er soms meer
dan tachtig ballonnen door de heldere
lucht. ’s Ochtends vroeg en ’s avonds vaak
nog een keer. Het is een surrealistisch
gezicht: al die luchtballonnen boven dat
opwindende landschap.
De grootste sensatie beleven de mensen
aan boord. Zeker als de piloot erin slaagt
om de ballon tussen de steile wanden van
de verschillende valleien te sturen. Dan
zweef je – stil, geruisloos en vredig –
langs de grillige rotsformaties van dal
rondreIs cappadocië
Ortahisar, ballonnen in de ochtend
naar dal. De meeste blijven een uur in de
lucht en leggen dan tot vijftien kilometer
af. Op de landingsplaats staan de jeeps en
busjes weer klaar. En een glas champagne
om te proosten op de geslaagde vlucht.
De ballonvaarders zijn later bij het hotelontbijt
te herkennen aan de gelukzalige
glimlach op hun gezicht.
Dertig rotskerken
De populariteit van de ballontochten
spreekt voor zich. Wel blijft het vreemd
dat zoveel bezoekers na deze activiteit
alweer vertrekken. Cappadocië heeft juist
aan de grond ook veel te bieden. Om te
beginnen in Göreme dat zijn bekendheid
| 21

Rotskerk in het Ihlara-dal
dankt aan het grote aantal grotwoningen
en de mogelijkheid om in de rotsen en
turfsteenkegels te slapen.
Het vriendelijke stadje is de belangrijkste
uitvalsbasis om de omgeving te ontdekken.
Behalve eenvoudige pensions zijn er
inmiddels ook luxueuze boutiquehotels
te vinden. Vaak deels uitgehouwen in de
rotsen. Voorbeelden van uitgehouwen
gebouwen zijn ook te zien in het Göreme
openluchtmuseum met meerdere Byzantijnse
rotskerken die met fresco’s zijn
gedecoreerd. De meeste dateren van de
elfde eeuw en zijn uniek.
22 |
Zelve Vallei
Ze hebben een plaats gekregen op de
UNESCO Werelderfgoedlijst.
Ook buiten het openluchtmuseum zijn op
tal van plaatsen rotskerken met fresco’s
te vinden. Je moet alleen weten waar. Het
belangrijkste verschil is dat de afbeeldingen
er vaak wat eenvoudiger zijn. In de
grotere kloostercomplexen werden de
fresco’s door kunstenaars gemaakt, op de
afgelegen plaatsen vaak door ambachtslieden.
Dat juist hier zoveel rotskerken te vinden
zijn is geen toeval. Het heeft te maken
met de beschutte en verborgen ligging én
met het feit dat het vulkanische turfsteen
zich uitstekend leent voor bewerking.
Het is relatief zacht zodat je er gemakke­
Links: avond in Göreme
Onder: Druivenoogst
lijk schuren, huizen, kerken en kloosters
in kunt onderbrengen.
Een groen dal
Rijdend door de omgeving van Göreme kun
je zien dat dit vroeger de gangbare vorm
van huizen bouwen was. In dorpen zoals
Çavuşin, Üçhisar, Ortahisar en Ürgüp zijn de
grotwoningen nog duidelijk zichtbaar. Soms
zijn ze vanwege instortingsgevaar gesloten,
soms juist weer helemaal opgehipt omdat
ze als woning ideaal kunnen zijn: warm in
de winter, koel in de zomer.
Maar de magie van het turfsteen gaat verder.
Dat wordt, rijdend over de stoffige wegen
van Cappadocië, al snel duidelijk.
De ene na de andere mooie vallei komt in

zicht: Duiven­dal (Güvercinlik), Roze­dal
(Güllüdere), Liefdes­dal (Bağlıdere of Aşk
Vadisi). Uitstappen en wandelen tussen de
bizarre rotsformaties van Paşabağı, waar de
sprookjesachtige schoorsteenrotsen één,
twee of drie hoeden van basalt hebben.
Het is allemaal het werk van de natuur.
Ongeveer dertig miljoen jaar geleden
bedekten vulkaanuitbarstingen de hele
streek met een dik tapijt van as. Die as
veranderde in zachte steen met hier en
daar een laag harder materiaal er overheen.
Daarna begonnen wind, regen, sneeuw
n zon aan hun werk: het wegslijten en
polijsten van de rotsen. En dat proces
is nog altijd aan de gang. Vooral in de
Slapen in grothotels
Het is allemaal
het werk van de natuur
Ballon stijgt op voor een vlucht over Cappadocië
driehoek Ürgüp, Nevşehir, Avanos.
Cappadocië, dat zo’n driehonderd vierkante
kilometer groot is, bestaat echter
niet alleen uit valleien met fraaie rotsformaties.
Op weg naar het groene
Ihlara­dal in het zuiden, verandert voorbij
het sfeervolle dorp Mustafapaşa het landschap.
De dramatiek verdwijnt. Het gaat
vriendelijk heuvelen en uiteindelijk is
alles vlak met aan de horizon nog wel hier
en daar een slapende vulkaan.
Een smalle weg voert door die leegte.
Een eenzame boom staat gebogen met de
wind mee. Er rijden kleine tractoren met
kleine karretjes over reusachtige akkers.
Er worden bieten verbouwd, aardappels,
rondreIs cappadocië
pompoenen en druiven voor wijn en stroop.
Zo droog en vijandig de streek er soms
uitziet, zo vruchtbaar is de vulkanische
grond.
Het prima asfalt leidt naar de verlaten
ondergrondse stad Derinkuyu, die deels
toegankelijk is. Verdeeld over acht niveaus
met een maximale diepte van 55 meter
kun je er onder meer stallen, woningen,
kerk, druivenpers en opslagplaatsen zien.
Experts denken dat hier ongeveer 20.000
mensen hebben gewoond. Er zouden
in deze omgeving meer dan dertig van
dit soort nederzettingen zijn geweest.
Soms onderling verbonden door kilometers
lange gangen.
| 23

Steile wanden
Zoeken en speuren naar de juiste weg.
Borden ontbreken. In kleine dorpen kijken
inwoners vreemd op van het bezoek.
Eerst wordt er gezwegen, dan gelachen
en de juiste weg gewezen: Ihlara­Valley,
Ihlara, Ihlara! Tot de weg inderdaad
naar beneden gaat en de eerste huizen
van Belisırma in zicht komen. Over de
brug van de smalle Melendiz­rivier
en dan parkeren bij een van de leuke
restaurantjes aan het water.
De kloof is ongeveer veertien kilometer
lang, waarbij het traject tussen Belis|rma
en Ihlara het meest spectaculair is met
steile, tot tweehonderd meter hoge wanden,
houten bruggen, stroom versnellingen
en rotskerken uit de tijd dat het Christendom
in Anatolië werd verspreid.
De leegte
van Anatolië
24 |
www.welkominturkije.nl / www.goturkey.com
Ze zijn beschilderd met Bijbelse taferelen
zoals de Vlucht naar Egypte en het Laatste
Avondmaal.
Wandelen door de vallei. Over een smal
pad langs de Melendiz. Soms opent de
kloof zich een beetje en is er zoiets als
uitzicht op de wanden en de wolkenhemel,
soms gooit de kloof de boel dicht en wringt
het pad zich tussen de rotsen door. Ondanks
een plattegrondje valt het niet mee om de
kerken te vinden. En dat was precies de
bedoeling van de priesters en monniken
toen ze hun godshuizen hier bouwden.
Maar wie na een stevige klauterpartij
en wat zoekwerk uiteindelijk in zo’n grot
staat die van boven tot onder met fresco’s
is bedekt, voelt de beloning in het hele
lichaam: hemels!
Schilderingen in een rotskerk
Ballonvaarder Mustafa, Göreme
Wie? Mustafa is geboren en getogen
in Göreme, het bekendste dorp met
grotwoningen en schoorsteenrotsen
in Cappadocië. Bovendien was hij de
eerste Turkse ballonvaarder met een
Amerikaanse vergunning.
Wat moeten we in Cappadocië zeker
doen? “Een ballonvaart maken met een
betrouwbare piloot die met kleine
gezelschappen vliegt. Het is uniek om
‘s ochtends vroeg met een ballon over
en door de valleien te zweven. De vreedzame
stilte, het bijzondere landschap en
een perfecte zachte landing.”
Wat is voor jou de mooiste dag?
“’s Winters als het heeft gesneeuwd.
Of als ik met gasten door de wolken vlieg.
Omringd door het grote niets, waarin je
het vocht voelt en de kou. En dat je vervolgens
als enige ballon boven de wolken
in de zon komt te vliegen. Dat is onbetaalbaar.”

Akdamar kerk aan het Van-meer
Eén ding valt in Kars meteen op. Dit is
geen typisch Turkse provinciestad met
alleen nieuwbouw in beton. De geschiedenis
heeft er ook prachtige panden uit
de Belle Epoque achtergelaten. Bovendien
wordt er in het centrum druk gerestaureerd:
oude panden opgeknapt en straten opnieuw
geplaveid met originele steentjes
in plaats van asfalt.
Het maakt Kars een prettige uitvalsbasis
voor een bezoek aan de ruïnestad Ani.
De stad van duizend­en­één kerken was
rondreIs oost-turkije
Voor veel bezoekers is Oost-Turkije net even te ver. Maar de doorzetters
worden beloond met overweldigende landschappen, kerken, ruïnesteden
uit de oudheid en de ankerplaats van de Ark van Noach.
haarspelDbochten
en spIjkerschrIft
Foto credits: Turkse ministerie van cultuur en toerisme
in de 10de eeuw een bruisende metropool
die zich kon meten met Bagdad en
Constantinopel. Ani overleefde door de
eeuwen heen tal van oorlogen en plunderingen,
maar raakte na een grote aardbeving
in 1319 uiteindelijk toch in verval.
| 25

Ishak Paşa sarayı, paleis aan de Zijderoute
Lange tijd was het een militaire zone, maar
inmiddels kan iedereen in Kars een kaartje
kopen om Ani te bezoeken. Ingeklemd tussen
diepe kloven ligt een vlakte met rotsen,
stukken gemetselde muur en mooie monumenten
zoals de Kerk van de Verlosser en
de kathedraal. Ook een deel van de robuuste
stadsmuren en enkele versterkingen zijn
nog te zien. Favoriet: de St. Gregoriuskerk
(Tigran Honentskerk) met zijn fresco’s.
Wie in Ani is uitgekeken kan in de omgeving
ook nog een aantal kerken, moskeën,
kastelen en kloosters bezoeken. In de meeste
gevallen komen hier zo weinig toeristen dat
voorzieningen zoals cafés, pensions en
winkeltjes ontbreken. Voor de een is dat
een minpunt, voor de ander juist een extra
reden om erheen te gaan.
26 |
Een enorm paleis
Rijden door het oosten van Turkije.
Robuust landschap, eenvoudige dorpen.
Aanleggen in het stadje Doğubeyazıt.
Vroeger was dit al een belangrijke plek
aan de Zijderoute, waardoor je ten zuidoosten
van de stad een enorm paleis
vindt: Ishak Paşa Sarayı.
Het pand telt vele vertrekken waaronder
een harem, bibliotheek, moskee en uiteraard
de vertrekken van de Osmaanse gouverneur.
Van het goud waarmee het paleis
rijkelijk was versierd is weinig over.
Zo zijn de deuren door de Russen meegenomen
en hangen deze tegenwoordig in
de Hermitage in St. Petersburg.
Zoals Ishak Paşa Sarayı bouwkundig alle
aandacht opeist, zo is de Ağrı Dağı (Ağrι
berg) letterlijk én figuurlijk het hoogtepunt.
De blik op deze 5.165 meter hoge
kolos dwingt respect af. Het is de hoogte,
de vorm, de gigantische ijskap en de
wetenschap dat dit door velen als ankerplaats
van de Ark van Noach wordt
beschouwd. Hoewel geleerden aangeven
dat wetenschappelijk bewijs ontbreekt,
wijzen gelovigen op het Oude Testament.
Bovendien zien zij in de vorm van de berg
– met name gezien vanuit de lucht – de
vorm van een schip… Of je er nou wel of
niet in gelooft, de hoogste berg van Turkije
ademt beslist een sfeer van mysterie.
Vulkaankegels en lava
Klimmen. Steil omhoog. Naar de Tendürekpas
met geweldig uitzicht. Stoppen en
Foto credits: Turkse ministerie van cultuur en toerisme

Ani ruïnes
omkijken. Nog één keer de Ağrı zien liggen,
voor de afdaling naar het Van­meer begint.
De adem in. Een landschap van grillige
lavaformaties. Kunstwerken die honderden,
duizenden jaren geleden uit de aarde naar
boven zijn gekomen.
Uiteindelijk gaat de woestenij langzaam
over in vruchtbaarder land. En niet veel
later is daar de waterval van Muradiye,
gevolgd door het Van­meer. Goed voor
zo’n vierduizend vierkante kilometer
water. Zeven keer zo groot als het Meer
van Genève. De doorgaande weg voert
rechtstreeks naar de stad Van.
Het grootste probleem hier is kiezen.
Waarheen? En wat eerst? Er is zoveel te
zien. Zoals de Armeense kerk op het eilandje
Akdamar. Alleen het panorama al. Het
M. Öcal
Ağrı Dağı (Ağrı berg) , letterlijk en
figuurlijk het hoogtepunt
blauwe water, de perzikkleurige kerk en
dan de hoge, soms besneeuwde bergen
op de achtergrond.
Met deze attractie in het geheugen, kan
de rest worden ontdekt. Zoals de andere
kerken rondom het meer en de opgravingen
van de Oerartische beschaving, die van
900 tot 700 voor Christus de regio regeerde.
Uit die tijd zijn kastelen, bolwerken, paleizen,
tempels, altaren, dammen en irrigatiekanalen
gevonden. Tal van vondsten
– onder meer gouden sieraden – zijn te
zien in het Van­museum in het centrum
van de stad.
Uiteraard wordt Van Kalesi bezocht, het
kasteel dat op een honderd meter hoge,
langgerekte rotspartij ligt. Ook dit was
een belangrijke plaats in het Oerartische
rondreIs oost-turkije
Muradiye waterval
Ağrı Dağı (Ağrı berg),
de hoogste
berg van Turkije
rijk. Je hebt er uitzicht over het meer en
over de ruïnes van Oud­Van, de stad die
tijdens de Krimoorlog in het begin van de
twintigste eeuw volledig werd verwoest
en nooit meer is opgebouwd.
Nog twijfels over de historische rijkdom
van Oost­Turkije? Kijk dan nabij de Van
Kalesi naar de 5de eeuwse inscripties van
de Perzische koning Xerxes. Ze zijn in
spijkerschrift!
www.welkominturkije.nl / www.goturkey.com
| 27

eerst een glaasje thee
De auto stuitert al een halfuur over
een breed uitgevallen ezelspoor. Dit zou
de oude route over de Zigana­pas moeten
zijn, de leukste omweg naar het Sumelaklooster.
Het ligt op een half uurtje rijden
28 |
Het lijkt in niets op de zonovergoten kustlijn van het zuiden. De Zwarte
Zeekust is een bestemming op zich. Waar het water ophoudt, beginnen
de bergen die tot bijna vierduizend meter hoog gaan. Met spectaculaire
pieken en dalen,charmante almdorpen en een ongekende gastvrijheid.
vanaf de Zwarte Zee, maar niets mooiers
dan er op grootse wijze vanuit de bergen
arriveren. Een beetje zoals de pelgrims en
monniken dat in de vierde eeuw na Christus
al deden. Het Sumela­klooster ligt als een
zwaluwnest, hoog tegen een loodrechte
rotswand boven de Altınderevallei
geplakt. De monniken die er vanaf de zesde
eeuw permanent woonden kwamen zelden
buiten de muren van het complex.

Links: eeuwenoude boogbrug in de
Hemşin-vallei
Boven: vader en dochter nabij Yusufeli
Ze leefden een afgezonderd leven en
tekenden voor een enorme rijkdom aan
fresco’s. De meeste kunstschatten die het
klooster ooit rijk is geweest, zijn verdwenen
in de tijd. Het gevolg van oorlogen,
vandalisme en kunstroof. De fresco’s die
er nog zijn worden tegenwoordig beschermd
en gerestaureerd. Vooral het uit
de rotsen gehakt kerkje is nog altijd adembenemend.
Het is tot de laatste vierkante
centimeter met schilderingen bedekt. De
oudste uit 9de eeuw.
Afdalend naar de Zwarte Zee komt de
kust langzaam uit de wolken tevoorschijn.
Het water is niet zwart, maar staalblauw.
Met Tirebolu is daar meteen het leukste
dorp van de omgeving. Het is heerlijk slenteren
langs het haventje van Tirebolu , waar
de boten dobberen in de wind. Er zijn weinig
buitenlandse toeristen. Vooral Turken.
Vrouwen en mannen lopen er hand in hand.
Ook in Trabzon, dat klein­Istanbul wordt genoemd,
gaat het er zo aan toe. Tot laat in de
avond is de sfeer ontspannen en uitgelaten.
Theeplantages
Toeterend de stad uit. Je houdt je hart vast
zodra je de weg op stuurt, maar eenmaal
rondreIs zwarte zee
Aan de Zwarte Zee
Fresco’s in het
Sumela-klooster
Het Sumela-klooster, het uit de rotsen gehakt
kerkje is nog altijd adembenemend
onderdeel van de stroom auto’s, brommers,
vrachtauto’s en busjes, gaat het bijna
vanzelf. En hupsakee, daar ligt de kustweg.
Het is een vierbaansweg die voelt als een
snelweg, maar wordt gebruikt als een
dorpsstraat.
De kustroute is boeiend, maar niet uitgesproken
mooi. Dat is de afslag naar
Uzungöl wel. Bergop gaat het door
tientallen tinten groen. Het voelt als
Oostenrijk, maar er klopt iets niet. In
plaats van Kirche en Konditorei gaat het
langs moskee en koffiehuis. Geen Zimmer
frei, maar Pansiyon. En het ruikt anders.
| 29

Kruidiger, exotischer. Een frisse wind
ruist door de kraakheldere lucht. Rondom
kleine boerderijen van grijze steen
en donkerbruin hout staan hazelnootbomen
en tabaksplanten, in kleine groentetuinen
scharrelen kippen en geiten. Tot de
vallei zich opent: Uzungöl, het betoverende
meer, dat op duizend meter hoogte in een
landschapspuzzel van honderdduizend
stukjes ligt.
Helaas is de weg die dieper het Kaçkargebergte
in voert gesloten. Er ligt boven
nog sneeuw. Omrijden dus. Via Rize, het
centrum van de Turkse theeproductie.
Als je ergens in Turkije een glaasje thee
krijgt aangeboden – en dat gebeurt veel!
– dan is de kans groot dat deze hier vandaan
komt. De complete productie van
ongeveer een miljoen ton thee per jaar is
voor binnenlands gebruik.
30 |
De Aya Sofia
in Trabzon
Ravijnen en watervallen
Voorbij een oude boogbrug buiten Ikizdere
begint de klim naar de 2.640 meter hoge
Ovit­pas. Dichte mist doet het landschap
krimpen tot een paar vierkante meter.
Stapvoets verder langs ravijnen en watervallen.
Er ligt sneeuw in de berm en in het
wegdek zitten gaten waar hele auto’s in
kunnen verdwijnen.
Eenmaal boven gebeurt er een klein wonder.
Er prikt een zonnestraal door het wolkendek
en voorzichtig komen de pieken één
voor één tevoorschijn. Dit is het machtige
Kaçkarmassief dat tot bijna 4.000 meter
hoogte reikt. Ook de afdaling naar Ispir is
één groot feest. Overal dendert water naar
beneden, groeien wilde bloemen en staan
bomen in bloei. Een mini­uitvoering van
de Grand Canyon boort zich een weg door
de rotsen en leidt regelrecht naar de
andere kant van de Kaçkar, waar het groen
plaats maakt voor ruig beige.
Picknick in Ayder
Theeoogst nabij Rize
Puzzelen voorbij Ispir. Waar is de weg
naar Yusufeli gebleven? Omrijden via
Erzurum is een optie. Als er veel water in
de rivieren staat is dat ook aan te raden,
want dan loop je zonder 4x4 beslist ergens
vast. Maar het is tamelijk droog, dus een
gokje waard.
Terwijl het wegdek verslechtert, wordt de
route mooier en mooier. De Çoruh­rivier,
een van de wildste van Turkije, gaat door
een droomlandschap van hoge kale bergen
en groene oases. Richtingborden ontbreken
of zijn verdwenen. Met handen en voeten
de weg vragen. Tot grote hilariteit van de
bewoners die vriendelijk de goede weg
naar Yusufeli wijzen.
Uiteindelijk komt het dorp bij het laatste
beetje avondlicht in zicht. Het is een
geliefde plek bij wildwaterkanoërs en
rafters. En bij cultuurliefhebbers die de
Armeense en Georgische kerken in de
regio komen bezoeken. Toch is het dorp

Rechts: details van een Georgische kerk
Onder: ober serveert Laz böreği
Inheemse bloem in het Kaçkargebergte
vooral zichzelf gebleven en staat het bekend
als zeer gelovig.
De route maakt hier een mooie lus langs een
Georgische kerk (Işhan), een groot stuwmeer
(Tortum Gölü) en een gigantische waterval
(Tortum Şelalesi). Hier knalt het water
met geweld bijna vijftig meter omlaag, om er
kolkend in de vallei te verdwijnen. ’s Zomers
verandert het spektakel soms in een treurig
stroompje omdat het vocht tot op de laatste
druppel nodig is om stroom op te wekken.
Naar de yayla
Bij Hopa, waar de Zwarte Zee zich weer
laat zien, pakken de wolken zich samen
en vallen de eerste druppels. Daar komt
dus al dat groen vandaan. Via Ardeşen en
Çamlιhemşin gaat de route de Hemşin
binnen, een gebied van een paar honderd
vierkante kilometer onaangetast berglandschap
dat ingeklemd ligt tussen de hoge
toppen van de Kaçkar Dağları (Kaçkar ge­
bergte) en de Zwarte Zee. Dit is de wereld
van de yayla’s: de grazige hoogvlakten en
hun vrolijke, open bevolking.
Het dorp Ayder is een geliefde standplaats
voor tochten door de bergen. Er zijn enkele
hotels en kleine sfeervolle pensions waar de
houtkachel brandt en je eerst thee moet
drinken voor er over de prijs en de kamer
wordt gesproken.
Een geïsoleerd dorp is Ayder niet meer.
Daarvoor moet je hoger de berg op.
Het wandelpad passeert wilde rododendrons,
maagdenpalmen, vergeet­mij­nietjes
en bijzondere witte pioenrozen. Tot daar uiteindelijk
de yayla van Ceymakçur is: zo’n
twintig houten huizen op de rand van groen
en hooggebergte. Bij mooi weer heb je hier
uitzicht op de hoogste toppen van de Kaçkar
en kun je verder lopen naar afgelegen kratermeren.
Een goed excuus om terug te komen!
www.welkominturkije.nl / www.goturkey.com
rondreIs zwarte zee
Nadir, berggids en samen met zijn vrouw
Sibel pensionhouder in Ayder
Wie? Als echte local kent Nadir het
gebergte als geen ander. Graag neemt hij
zijn gasten mee naar de yayla, een alm
waar de boeren ‘s zomers met hun koeien
naar toe gaan.
Is het Kaçakergebergte niet erg avontuurlijk?
“Juist omdat het grotendeels met
rust wordt gelaten is het zo puur. Als je
hier vertrekt zit je binnen een paar minuten
in de eenzame bergwereld met eigen
bloemen, planten en dieren. En als je weinig
ervaring hebt of het te spannend vindt,
neem je een gids mee. Richtingbordjes
zoals in de Alpen, staan er nauwelijks.”
Waar ga je het liefste heen? “De zeven
meren, niet eens zo ver bij mij vandaan, is
een onbeschrijflijk mooie plek. Iemand die
fit is kan het in één dag doen, omhoog en
omlaag. Maar het is leuker om onderweg
op een yayla te overnachten, dat is een
alm waar boerenfamilies de zomer doorbrengen.
Dat is het echte leven.’
| 31

Het is een bekend fenomeen: daar waar de
natuur op z’n mooist is, willen de
bezoekers heen. De Çoruh-rivier in het
achterland van de Zwarte Zeekust is zo’n
streek. Goed voor prachtige natuur, eeuwenoude
cultuurschatten en organische
streekproducten. Om dit gebied duurzaam
te ontwikkelen is een speciaal project
begonnen dat wordt ondersteund door
de Verenigde Naties: het Datur-project.
Een van de belangrijkste elementen van
dit project is het bedenken van vormen
van toerisme die niet schadelijk zijn voor
de omgeving en bijdragen aan de lokale
economie. Eén van de speerpunten
daarbij is vogel spotten, want de Çoruhvallei
is een belangrijke plek op de
11de eeuwse kerk van Işhan
32 |
De Çoruh-rivier is vooral bekend bij rafters en wildwaterkanoërs. Maar dankzij de geïsoleerde en
beschutte ligging is het ook een natuurparadijs met tientallen soorten vogels en met bloemen en planten
die nergens anders groeien. Kortom: de ideale plek voor het ontwikkelen van ecotoerisme.
migratieroutes. Bovendien zijn tal van
bijzondere vogels thuis in de streek,
waaronder adelaars, haviken, valken,
futen, ooievaars en reigers.
Het groene toerisme wordt er vooral
aangeboden vanuit de plaatsen Isper,
Uzundere en Yusufeli. Behalve vogels
spotten, zijn er ook mogelijkheden voor
mountainbiken en wandelen, waarbij
zeker de fauna in het oog springt. Zo is
de vallei rijk aan bijzondere orchideeën,
irissen en klokjesbloemen. De Campanula
Choruhensis met z’n fijne roze bloemen
groeit zelfs alleen bij dorp Yeşilyurt.
Binnen het Datur-project, dat ook aandacht
besteedt aan de kastelen, kloosters
en moskeeën in de streek, speelt het
bevorderen van de lokale keuken een
steeds belangrijkere rol, want de meeste
regioproducten worden nog op de klassieke
manier verbouwd. Koeien grazen er
op uitgestrekte weidegronden, fruit komt
van oude sterke bomen en in het wild
groeien allerlei heerlijke vruchten en
bessen.
Al deze elementen moeten tot één
totale Çoruh-belevenis leiden.
De bezoekers moeten de unieke vallei
zien, voelen, proeven en ruiken.
www.datur.com
www.choruh.com
Uzungöl, ochtend
rond het meer
Het haventje
van Tirebolu

Vertrekpunt Antalya. Rondom de haven
is de boel opgeknapt en gepolijst. Daarbuiten
hangen de hoogbejaarde panden
zuchtend tegen elkaar aan, zoals het
hoort in een oud centrum. Het is een
doolhof van smalle keienstraatjes met
tapijtwinkels, water pijpen, Turks fruit en
shops met ‘real fake watches’.
Het authentieke vormt een mooie combinatie
met de trendy bars die er steeds
meer te vinden zijn. Soms met een strakke
moderne inrichting, soms juist met een
knipoog naar het Oosten. Dan lig je er
heerlijk onderuit tussen de kussens,
kleden en tapijten.
Vanaf deze luie plek is al meteen duidelijk
dat de komende tocht veel te bieden heeft.
De Middellandse Zee voor de deur, de ruige
toppen van de Bey Dağları (Bey gebergte)
aan de horizon. En bij het verlaten van de
stad begint al snel het Turkije dat alle zintuigen
prikkelt: kleine dorpen, oude huizen,
karakter en een waanzinnig mooie natuur.
Wie wil kan keurig de route langs het water
rondreIs middellandse zee
meer Dan alles InclusIef!
De Turkse zuidkust staat voor aantrekkelijk geprijsde vakanties met
vliegen, slapen, eten en vermaak inclusief. Prima natuurlijk, maar
daarmee wordt de regio ook tekort gedaan. Buiten de resorts ligt
namelijk nóg een wereld. Met hoge bergen, stille baaien, oude
opgravingen en leuke dorpen waar je vriendelijke mensen ontmoet.
Foto credits: Turkse ministerie van cultuur en toerisme
Stadsbeeld Antalya
volgen. Maar het is ook spannend om af
en toe zomaar een klein weggetje in te
slaan. Reizen op gevoel. Het kan hier
prima, want de reusachtige steenklomp
die tussen Antalya en Fethiye in zee
steekt was heel vroeger het machtige rijk
Lycië met 23 onafhankelijke stadstaatjes.
De Lyciërs waren een trots en moedig
volk, want tot twee keer toe staken zij
zichzelf en hun hele stad in brand om
uit handen van de belegeraar te blijven.
Liever dood dan slaaf.
| 33

Een wereldafdaling
In het huidige Lycië kun je geen tien
kilometer rijden of er is wel een opgraving
of oude kei te vinden die aan die tijd
herinnert. We zijn niet van plan om een
soort historische kruistocht te maken,
maar af en toe is de nieuwsgierigheid te
groot of kun je er gewoon niet omheen.
Zo is daar het weggetje naar het aquaduct
en andere herinneringen aan Phaselis,
misschien wel de belangrijkste havenstad
van het oude Lycië.
34 |
Turkse ministerie van cultuur en toerisme
Terras aan zee
Je hoeft geen archeoloog te zijn
om dit mooi te vinden
Turkse ministerie van cultuur en toerisme
Boven: de haven
van Antalya
Onder:
traditionele gulet
Granaatappelsap:
lekker en fris
Je hoeft geen archeoloog te zijn om dit
mooi te vinden. Alleen de ligging al.
Pal aan het turkooise water van de
Middellandse Zee en gezegend met drie
strandjes. Bovendien is de plek minder
aangeharkt dan historische toppers als
Termessos of Aspendos. Slechts een
handvol andere gasten slentert door de
voormalige hoofdstraat van Phaselis met
z’n omgevallen pilaren, ruïnes en theater.
Bij een geïmproviseerd kraampje op
het strand wordt fruitsap verkocht.
Ter plaatse geperst van citroen, sinaasappel
en granaatappel. Het smaakt naar
de zon. Terug naar de doorgaande weg,
die ongemerkt stevig omhoog gaat.
Dat wordt pas duidelijk in de afdaling
naar Çıralı. Rechts liggen bergen die tot
drieduizend meter hoog de hemel in rijzen,
links in de diepte ligt de zee. Het is een
wereldafdaling over een smalle weg die
dwars door bossen, boomgaarden met
citrusvruchten en kleine valleitjes gaat.
Eindpunt: het schildpaddenstrand van Çıralı.

Boven: lycische rotsgraven in Myra
Onder: het theater van Myra
Het contrast met Antalya is er enorm.
Dit is een soort hippie­enclave met
eenvoudige pensions en hangmatten aan
het strand. Hier heb je ’s avonds geen
disco of happy hour. Hier moet al vroeg
het licht uit om de ‘onechte karetschildpadden’
– zo heten ze nou eenmaal –
niet van hun stuk te brengen als ze op
het strand eieren komen leggen.
Sinterklaas, de bisschop van Myra
Bisschop van Myra
Archeologische opgravingen, schildpadden,
natuurschoon. Het is prachtig.
Maar ook het rijden zelf is fijn. Het asfalt
klimt tot bijna duizend meter en dat merk
je aan de dennenbomen, de frisse wind
en de vergezichten op zee. Na het functionele
stadje Kumluca volgen Finike en een
feestelijk stuk kustweg met 128 bochten
in 7 kilometer!
Doorrijden tot aan de stad waar Sinterklaas
ooit bisschop was: Myra. Het beperkt zich
rondreIs middellandse zee
Op stranden zoals Çıralı, Patara en
Dalyan wordt de onechte karetschildpad
actief beschermd. Nesten worden
afgezet, bordjes geven aan waar je wel
en niet mag liggen, informatiefolders
wijzen op de kwetsbaarheid van de
zeeschildpad en ’s avonds gaan in de
hotelletjes achter het strand vroeg alle
lichten uit zodat de schildpadden hun
oriëntatie niet verliezen.
tot een keurig standbeeld van de heilige
Nicolaas voor de resten van zijn eeuwenoude
kerk.
Als bisschop van Myra stond Sinterklaas
bekend om zijn vroomheid en vrijgevigheid,
maar beroemd als kindervriend werd hij
pas na zijn dood.
Niet Sinterklaas, maar de Lycische gravenstad
van Myra steelt hier overigens de
show. Het kerkhof, Nekropol, is als een
stad tegen en in de rotswanden gebouwd.
Elk graf ziet er uit als een huis.
| 35

Side
Eerst naar de schitterend
gelegen opgravingen van
onder meer tempels, een
theater en basiliek en daarna
ontspannen op een van de
langgerekte zandstranden.
36 |
De Middellandse Zeekust is honderden kilometers lang en ligt grofweg tussen Marmaris en de Syrische grens.
Landschappelijk zijn Lycië (Antalya-Fethiye) en de kustlijn tussen Alanya en Mersin het meest spectaculair
vanwege de bergen die er tot aan zee lopen. Vijf bijzondere dorpen aan deze unieke kust.
Üçağız
Ondanks de uitbreidingen
hangt er nog altijd een
ontspannen dorpse sfeer.
Grootste attractie:
de Verzonken Stad bij het
eilandje Kekova. Het best te
verkennen met een kayak.
Iskele
Wie wel naar een badplaats
wil, maar geen zin heeft in
andere Nederlanders, kiest
voor Iskele. Populair bij
Turken en een goede uitvalsbasis
voor de baaien en
stranden richting Silifke.
Alanya
Dankzij de uitgestrekte
zandstanden is Alanya een
echte zonbestemming.
Maar het is óók een gezellig
stadje met misschien wel
het mooist gelegen kasteel
van de hele kust.

Strand Patara
Een dorp
dat niet op
de kaart staat
Spookdorp Kayaköy
Inclusief deuren, lateien en schuine daken.
Soms wel drie verdiepingen hoog. In de
regio zijn honderden van zulke graven te
vinden.
Aanleggen in Kaş waar enkele oude herenhuizen
met houten veranda’s het oorspronkelijke
centrum sieren. Het is een
prettige mix van Turkse theehuizen, souvenirshops
en hippe winkels en barretjes.
Het plein fungeert als het sociale trefpunt
voor vaders, moeders, vrienden, familie,
opa’s, oma’s en opgewekte kinderen.
Het droomstrand van Ölüdeniz
Spookstad
Een dramatische kustweg leidt naar
Kalkan en het langgerekte strand van
Patara, waar Sint Nicolaas geboren is.
En dan is er ineens een dorp dat niet op
de kaart staat. Verkeerde afslag genomen?
Route kwijt? Het doet er weinig toe.
Het gehucht is een attractie op zich.
Dit is het platteland zoals het er al een
paar honderd jaar bij ligt. Ongrijpbaar
voor de 21ste eeuw. Langs de weg wordt
fruit verkocht en lange slierten aan elkaar
geregen bospaddenstoelen.
De buitenlandse bezoeker vormt er het
hoogtepunt van de dag en de verkeers­
rondreIs middellandse zee
regelaar bij het schooltje ruikt zijn kans.
Als een gediplomeerd agent springt hij
de weg op met het bordje DUR in zijn
hand, STOP! Er is in de wijde omtrek niemand
te bekennen. Dertig seconden later
stapt hij weer opzij en kan er verder
worden gereden.
Als bij een wonder is daar plotseling weer
de doorgaande weg richting spookstad
Kayaköy en eindpunt Fethiye. Maar er is
maar één plek die als finish van deze tocht
in aanmerking komt: het droomstrand
Ölüdeniz. Schoenen uit, voeten in het water
en alle belevenissen langzaam laten indalen.
www.welkominturkije.nl / www.goturkey.com
| 37

38 |

Links: Arsameia, waar Antiochus
de hand van Hercules schudt
Onder: mozaëk van de oude
stad Zeugma
De asfaltweg krult door de uitlopers
van het Taurusgebergte. In de verte is het
reisdoel al duidelijk te zien: Nemrut Daği.
De bergtop is vooral bekend vanwege
zijn prachtige stenen hoofden die er in
kiezelstenen staan: Antiochus, Fortuna,
Zeus, Apollo en Hercules. Het is de
belangrijkste opgraving van het oude
koninkrijk Commagene en mooi bovendien.
Met bijna 360 graden uitzicht over
bergen, meren en gedoofde vulkanen.
De hoofden van koningen en goden in Nemrut Mooie weg naar Nemrut
De aanloop naar het heiligdom bouwt
de spanning perfect op. Eerst is daar de
Karakuş Tumulus, waarschijnlijk de
grafheuvel van de vrouw van koning
Antiochus, vervolgens een enorme
Romeinse brug, de Cendere Köprüsü,
en tot slot buigt de weg af naar Arsameia,
de vroegere zomerresidentie.
De resten van de stad liggen eersteklas
op een rotspunt die uitkijkt over de
Kahta­rivier, die met haar oever vol
rondreIs zuidoost-turkije
Zonder overdrijven zou je het Zuidoosten van
Turkije de bakermat van onze beschaving kunnen
noemen. Dit is het land van de Tigris en de Eufraat,
van profeten en machtige steden uit de oudheid.
En het goede nieuws: er is nog veel van te zien.
De verborgen schatkamer
bomen een groene streep door het aardekleurige
landschap trekt. Vanaf deze plek
regeerden Mithridates en later zijn zoon
Antiochus over hun bijzondere koninkrijk
dat dankzij tactische huwelijken en goede
diplomatie zo’n 200 jaar kon bestaan in
de tijd dat de Romeinen over de regio
heersten.
Er is een aantal sculpturen zichtbaar,
waaronder het portret van de god Mithras
op een hoge zuil en ­ de belangrijkste ­
| 39

Mozaïekvloer van een Romeinse villa
het reliëf waar Antiochus de hand
schudt van de god Hercules. Met dit soort
afbeeldingen maakte de vorst duidelijk
hoe dicht hij bij de goden stond ergo
hoe machtig hij was. Je kunt er naar de
sculptuur toe klimmen, het van dichtbij
bekijken, aanraken. Het staat boven
een grot waarin pelgrims hun geloof
bevestigden door er twee dagen te vasten.
Boven de ingang staat een enorme Griekse
inscriptie over Mithridates en het geloof.
Het is als bezoeker, zittend op een rotsblok
en uitkijkend op de diepte, bijna
onvoorstelbaar dat dit tweeduizend jaar
geleden een levendige plek was waar
politiek en handel werd bedreven en waar
pelgrims uit de wijde omtrek naartoe
gingen om hun geloof te belijden. Nu waait
er slechts de wind en echoot de roep van
een roofvogel tussen de rotswanden.
Mooiste moment
Terug op de weg wordt het landschap
ruiger. Bomen maken langzaam maar
zeker plaats voor rotsen en struiken.
40 |
Boven: zonsondergang op Nemrut
Onder: Heilige vissen voeren in Şanlıurfa
Een afgelegen dorp. Een spectaculaire
kloof. En eindelijk weer zicht op Nemrut
Daği. Mooi op tijd om over een paar uur
de zonsondergang te bewonderen.
Nog een klein stukje, parkeren bij de kleine
cafetaria en lopend verder.
Nemrut staat op de UNESCO Werelderfgoedlijst
en bestaat uit een 50 meter hoge
grafheuvel van keien en twee terrassen
met metershoge beelden van Antiochus
en enkele belangrijke goden. Op die manier
konden zij als eersten in het koninkrijk
de zon zien opkomen en ondergaan.
Hoewel de tombe nooit is gevonden
bestaat het vermoeden dat Antiochus in
de heuvel begraven ligt.
Oostelijk terras. In de schaduw van de
heuvel zelf. Daar staan ze op een rij:
Antiochus, Fortuna, Zeus, Apollo en
Hercules. Hun hoofden van het lijf
gevallen tijdens een aardbeving. Op het
westelijke terras, met ooit precies dezelfde
opstelling, staat minder overeind, maar
zijn de hoofden wel mooier bewaard
gebleven. Het is de plek voor misschien wel
het mooiste moment: de zonsondergang,
waarbij de beelden in een oranje en daarna
roze gloed worden gezet. Hun gelaatsuitdrukking
verandert met het licht.

Theehuis in
Gaziantep
Oosterse sfeer
Het heiligdom van Nemrut is een van de
talrijke schatten uit de oudheid die in het
stroomgebied van de Tigris en de Eufraat
te vinden zijn. Bovendien is het fijn reizen
door het noorden van Mesopotamië. Het
landschap is uitgestrekt, leeg, bijzonder.
Met het enorme meer dat is ontstaan
dankzij de bouw van enkele dammen.
Het is onderdeel van het prestigieuze
GAP­project dat de droge landerijen tot aan
de Syrische grens van irrigatie voorziet.
Het gebied is al eeuwenlang de draaischijf
tussen Oost en West. Er is om gevochten
door onder anderen de Romeinen, Ottomanen,
Arabieren, Mongolen, kruisvaarders
en Turkmenen. Een glimp van die
oude sfeer is op te vangen in steden als
Schaakspel in de Gümrük Hanı
Diyarbakir (nog volledig ommuurd),
Mardin (citadel en architectuur) en
Şanlıurfa, waar moslims, christenen
en joden op bedevaart komen naar de
geboorteplek van Abraham.
Het verhaal wil dat Abraham er als baby
verborgen werd gehouden voor de tiran
Nemrut die alle kleine kinderen liet
vermoorden omdat hij had gehoord dat
één van hen het einde van zijn macht zou
worden. Toen Abraham op latere leeftijd
opstond tegen de tiran liet deze hem
vanaf de citadel in een groot vuur gooien.
Volgens de legende veranderden de
vlammen in water en de brandende
takken in vissen. De vijver bestaat nog
steeds. Het ligt sprookjesachtig aan de
rondreIs zuidoost-turkije
Koperslager in de bazaar van Şanlıurfa
Slenteren langs
koperslagers, timmerlui,
tapijtverkopers
en kruidenwinkels
voet van het kasteel. Stelletjes wandelen
over de oever, voeren de heilige karpers
en doen een wens. In de directe omgeving
liggen verschillende moskeeën, waaronder
eentje nabij de geboortegrot van
Abraham die bezocht kan worden.
Ook de bazaar mag je niet overslaan.
Hier is de sfeer Oosters met gesluierde
vrouwen en mannen met traditionele
hoofddoeken. Je kunt er heerlijk slenteren
langs koperslagers, timmerlui, tapijtverkopers
en kruidenwinkels. En in de
Gümrük Hani, een 16de eeuwse karavanserai,
drink je in de schaduw van de
bomen thee tussen de lokale bevolking
die er domino en schaak speelt.
| 41

Bord wijst de weg in Harran
Magisch mozaïek
Voor de route naar het eindpunt Gaziantep
gaat, waar een prachtig nieuw museum
met meer dan veertig Romeinse mozaïekvloeren
staat is daar eerst nog Harran.
Het plaatsje, waar al sinds 6.000 jaar
mensen wonen, is bekend om zijn kegelvormige
huizen – denk aan een bijenkorf ­
en ruïnes van onder meer een kasteel,
moskee en een pand dat wellicht de
eerste universiteit ter wereld was.
Ook de bruisende stad Gaziantep kent
zo’n lange geschiedenis. Dankzij enkele
topmusea ontwikkelt de stad zich tot het
toeristische centrum van de regio.
Bovendien staat Gaziantep bekend om
zijn keuken, waarbij verse producten en
ingrediënten als saffraan, rode peper en
42 |
knoflook een belangrijke rol spelen. Meer
dan elders in Turkije worden de grenzen
opgezocht van de vier smaken: zoet, zuur,
zout en bitter. Bovendien zorgt de nabijheid
van Syrië voor Arabische invloeden.
Voor veel bewoners is eten geen kwestie
van de honger stillen, maar is het een
ritueel waarmee ‘s ochtends al wordt
begonnen. Mannen en vrouwen leren al
jong de speciale technieken die de keuken
rijk is. Zo wordt er veel met yoghurt
gewerkt, maar is het een kunst om deze
te combineren met warme gerechten
Huizen als bijenkorven
in Harran
De kruidenbazaar
De beroemde pistachio-baklava van Gaziantep
zonder dat het gaat schiften. Bovendien is
de stad in heel Turkije beroemd vanwege
de baklava met pistachenoten, beter
bekend als ‘Antep Pistachio’ in het Turks.
Hoogtepunt is onbetwist het Zeugma
Mozaïekmuseum. In dit moderne, eigentijdse
museum zijn meer dan veertig
Romeinse mozaïekvloeren te zien die zijn
gered uit de oude stad Zeugma die nu
deels onder water staat. Ooit was de stad
een van de belangrijkste Romeinse nederzettingen
in dit deel van het grote rijk.

Meer dan veertig Romeinse
mozaïekvloeren, gered uit
de verloren stad Zeugma
Bronzen
beeld van
Apollo
Lopend door het museum val je van de
ene in de andere verbazing. Over de
r ijkdom aan kleuren, de geniale patronen
en de verfijnde manier waarop sfeer in de
voorstellingen is gebracht. Een aantal
vloeren komt uit kamers in villa’s, andere
vormden de bodem van een waterpartij
waarin de krijgsheren en notabelen destijds
verkoeling zochten.
Hoewel een topstuk moeilijk is aan te
wijzen, is de Zigeunerin uitgegroeid tot
het symbool van Zeugma. Een donkere
gang leidt naar dit unieke mozaïek.
Mozaïek in het Zeugma-museum
Zigeunerin of Alexander de Grote?
De spanning wordt opgebouwd, tot je als
bezoeker oog in oog staat met dit kunstwerk.
Er zijn kenners die beweren dat
het geen zigeunerin is maar een portret
van Alexander de Grote. Het maakt de
geheimzinnigheid en de magie van deze
prachtige regio nog groter dan hij al is.
www.welkominturkije.nl / www.goturkey.com
rondreIs zuidoost-turkije
Ayşe, eigenaar van
een reisbureau in Gaziantep
Wie? Ayşe begon in 1986 één van de
eerste reisbureaus in Zuid-Oost Turkije.
Veel mensen verklaarden haar voor gek,
maar met de opkomst van cultureel en
culinair toerisme bleek het een schot in
de roos. Ayşe is enorm trots op haar stad
en geldt als een echte kenner.
Wat moeten we in Gaziantep zeker doen?
“Gaziantep is de oudste nog altijd bewoonde
stad ter wereld. Er is hier zo ontzettend
veel te ontdekken. Bovendien hebben we
een bijzonder goede keuken. Wij eten niet
omdat we honger hebben, maar omdat
het een ritueel is. Je moet er als bezoeker
niet van staan te kijken als een ober naar
je tafel komt om uit te leggen dat je een
bepaald gerecht op een andere manier
moet eten. Dat is niet hooghartig, maar
een teken van gastvrijheid om het nóg
beter te laten smaken.”
Wat is uw persoonlijke favoriet? “Dat is
zonder twijfel het nieuwe Zeugma Museum.
Hier zijn de mooiste Romeinse mozaïekvloeren
ter wereld te zien. Ze komen uit
de oude stad Zeugma, die nu deels onderwater
staat. Bijna 2000 jaar oud en uniek
in ontwerp, kleur en perfectie. Je weet
niet wat je ziet. Alleen dit museum is al
een reden om naar Gaziantep te komen.”
| 43

44 |

Het Roze-dal
Opkijken naar de schoorsteenrotsen
ongerept en
aDembenemenD
Het wordt al snel duidelijk dat wandelen
in Cappadocië zijn eigen wetten kent.
Het landschap is dankzij de grillige en
wonderlijk gevormde rotskegels van turfsteen
net zo adembenemend als de ruige
Kaçkar Dağı of het spectaculaire Lycië,
maar het terrein is vriendelijker. Het gaat
er zelden steil omhoog of omlaag. En toch
Links: Wandelen langs feeënrotsen
Langs Romeinse
opgravingen in Lycië
oogt het wild en ruig. Lange tijd was de
regio in Centraal Anatolië bij wandelaars
en trekkingliefhebbers niet zo geliefd.
Onbekend. Onbemind. Daar is verandering
in gekomen. Cappadocië blijkt alles in
huis te hebben dat een meerdaagse
wandeltocht aantrekkelijk maakt:
unieke natuur, een netwerk van paden
outdoor inturkije
Slechts een handvol routebordjes, een enkel eetstalletje, een
dorpspension en niet één ander trekkinggezelschap in de buurt.
Een meerdaagse bergtocht in Turkije kent zijn eigen charme.
Het woord avontuur – groot én klein - echoot tussen de rotsen.
Van de eerste tot de laatste stap.
en authentieke dorpen op loopafstand
van elkaar. Bovendien zijn er voldoende
toeristische voorzieningen.
Er zijn twee opties: een tocht van dorp
naar dorp of kiezen voor één standplaats,
bijvoorbeeld Göreme, en elke dag een
andere lange wandeling maken. Welke
van de twee je ook kiest, het mooiste
| 45

egin voert vanuit het dorp naar de Witte
vallei met zijn reusachtige schoorsteenrotsen.
De entree is smal en rommelig, het
pad zacht en zanderig. Tot de vallei zich
plotseling opent en je in een sprookjeswereld
terecht komt. Overal om je heen
die enorme pilaren. Allemaal hoog,
allemaal anders. Een wirwar van paadjes
loopt over de bodem van de kloof.
Een hagedis schiet voor de voeten weg.
Verborgen paradijs
De vallei uit, de vlakte over, een boerenweggetje
naar het gehucht Çavuşin. Even
pauzeren aan de voet van de hoge rotswand
en daarna omhoog langs de verlaten
en half ingestorte grotwoningen. Eenmaal
boven is er waanzinnig uitzicht op de
Paşabağı, een van de mooiste valleien van
46 |
Een netwerk van paden voert
door de valleien
Pauze in het Roze-dal
Cappadocië vanwege de bijzondere rotsformaties
met één, twee of drie hoedjes
van basalt op de top.
Een stukje er doorheen. Op zoek naar het
pad dat de rotswand kruist en naar het Rozedal
(Güllüdere) voert. Nóg zo’n prachtige
vallei. De rotsen hebben er niet de feeërieke
schoorsteenvorm, maar zijn puntiger. Hier is
het echter de kleur die het ’m doet. Zachtroze.
Zeker als je er ’s ochtends vroeg of tegen
het eind van de dag komt en de zon minder
fel is. Plotseling is daar het barretje van Ibrahim
en zijn familie. Het is een verborgen en
onverwacht paradijs tussen roze rotsen,
groene druivenstruiken en een kleine rotskerk
in een turfsteenkegel. Helemaal bovenin
bevond zich de kluis waarin een monnik
zich destijds had terug getrokken. De uitgehouwen
traptreden zijn nog altijd zichtbaar.
Schoenen aan het water in het Ihlara-dal
Tijd voor thee, fruit en uitrusten in de
zon. Vanaf het terras is er uitzicht op de
omgeving. Wat van afstand een droge
rotspartij lijkt te zijn, blijkt van dichtbij
een groene oase. Er groeien druiven,
abrikozen en walnoten. Rechts komen
mensen omlaag. Een mooi gezicht.
Achter elkaar over de rand van de vallei.
Jong en hip
Terug naar de basis in Göreme. Goed
opletten, want het zanderige pad kent
verschillende aftakkingen die je niet moet
hebben. Rechtdoor. Via uitgehouwen
tunnels naar de Meskendir­vallei, waar
de rotswanden zich wat verder openen.
Als je hier ’s ochtends loopt is de kans
groot dat je luchtballonnen ziet overkomen,
want iets verderop bevindt zich

Thee in een verscholen barretje in het Roze-dal
een populaire startplaats voor deze
ballontochten.
Iets buiten Göreme sta je uiteindelijk
weer op de verharde weg. Even wennen
na een volle dag in de eenzaamheid.
Het is een klein stukje terug naar het
dorp dat nog altijd veel grotwoningen telt.
De lange, maar mooie dagtocht finisht op
een van de fijne terrassen in Göreme,
waar backpackers en luxe toeristen zonder
probleem een tafeltje delen.
Plannen maken voor de komende dagen.
Wordt het de mooie, maar bekende
wandeling naar Üçhisar, een lange tocht
door de verderop gelegen Ihlara­vallei of
een échte hike langs de bijna onaangetaste
dorpen Kavak, Bahçeli en Ayvalı?
www.welkominturkije.nl / www.goturkey.com
outdoor inturkije
Lycian Way
De eerste lange afstand route van Turkije gaat over 509 kilometer van
Fethiye naar Antalya. De tocht is gemarkeerd en voert over rotsachtig
terrein. Soms wordt de kustlijn gevolgd en is er prachtig uitzicht op
zee, dan weer draait het pad de bergen in voor een stevige klim.
Toppers onderweg: opgravingen van Lycische steden, de Göynük-
vallei, de top van de Olympos (2.388 m) en de afdaling naar Faralya.
De Lycian Way is populair waardoor het aanbod aan accommodatie
en restaurantjes de afgelopen jaren stevig is gegroeid. Niet aan te
bevelen in de hete zomermaanden.
St. Paul Way
Het tweede lange afstand wandelpad volgt het spoor van de heilige
Paulus, die vanuit Aspendos aan de Middellandse Zee het Anatolische
binnenland in trok om er met succes het Christendom te brengen.
Er wordt voor een belangrijk deel gewandeld op een Romeinse
handelsroute, waarvan op verschillende stukken de oude stenen nog
zichtbaar zijn. Het is een uitdagende tocht die op zeeniveau begint en
tot 2.200 meter hoogte voert over hoogvlaktes, door bossen, kloven,
boomgaarden en onbedorven dorpen waar je kunt overnachten in
eenvoudige pensions of bij mensen thuis. Tal van groepsreizen maken
de tocht in omgekeerde richting. Dus vanuit de bergen naar de kust
om daar vervolgens bij te komen van alle mooie indrukken.
Kaçkargebergte
Hier geen gemarkeerde routes, maar er zijn voor de individuele wandelaar
wel goede beschrijvingen op papier verkrijgbaar. Bovendien is het
eenvoudig om in de Hemşin-vallei een berggids mee te vragen. De
Kaçkar is een bijzonder gebergte: hoog, grillig, dicht bij zee en grotendeels
nog onaangetast. Het is echte wildernis met onder meer beren,
wolven, wilde zwijnen en gemzen. Tochten zijn hier te vergelijken met
die in het hooggebergte van de Pyreneeën, die ruiger en ongerepter
zijn dan in de Alpen. Goede uitrusting en ervaring zijn een vereiste.
www.lycianway.com
| 47

Mountainbiken
Afdalen tussen de rotskegels in
Cappadocië, steil omhoog in het Kaçkargebergte
of ontspannen trappen
boven de Middellandse Zee in Lycië.
Het aanbod voor mountainbikers is
groot en gevarieerd. Bovendien zijn er
nauwelijks kant-en-klare bewegwijzerde
routes, waardoor het avontuurlijke
element bewaard is gebleven.
48 |
Je kunt je natuurlijk op een enorme banaan achter een speedboot
over het water laten trekken. Leuk. Maar je beleeft Turkije
veel intenser als je deelneemt aan een echte outdoor activiteit.
Kajakken
Met 6.530 kilometer kustlijn is het logisch
dat je op het gebied van watersport alle
kanten op kunt. Eén van de leukste
manieren om baaien, stranden en
eilandjes te verkennen is zeekajakken.
Een populaire tocht gaat naar de Verzonken
Stad in de lagune van Kekova,
waar de ruïnes onder je in het water liggen
en een enkele graftombe erboven.
Canyoning
Gestoken in een wetsuit dwars door
de bergen klimmen, klauteren en glijden.
In het achterland van onder meer Kaş
zijn verschillende kloven toegankelijk
voor de sensatie van canyoning. En zo’n
kloof laat zich niet zomaar ontdekken.
Je moet er wel wat voor doen:
wandelen, abseilen, zwemmen, springen
en je angsten overwinnen.
Raften
Hoewel je op meer plaatsen kunt
raften staat de 466 kilometer lange
Çoruh- rivier er bekend om. Het water
stroomt er doorgaans snel en er zijn
spannende versnellingen. Adrenaline
gegarandeerd! Andere rivieren
waarop je kunt raften zijn onder
meer Altıparmak, Fırtına, Köprüçay,
Manavgat, Anamur en Göksu.

hmmm
hamam!
Bij de entree van de traditionele hamam
hangt een ‘menukaart’. Er is keuze uit een
normaal hamambezoek en verschillende
extra’s zoals een scrubbehandeling, een
massage met schuim of een massage met
olie. Eerst maar eens voorzichtig beginnen
in de soğukluk, een vertrek tussen de
binnenplaats en de stoomkamer. Hier kun je
wennen aan de warmte en de vochtigheid.
Langzaam dringt de rust het lichaam
binnen. Met de peştemal om het middel
geknoopt, doorwandelen naar de hararet,
de stoomkamer of grote badzaal. Het is
een weelderige ruimte met zuilen, marmer,
fonteintjes aan de muur en koepelvormig
dak met tientallen kleine vensters.
Een sterrenhemel op klaarlichte dag.
Hier zoek je een plekje op het marmeren
plateau in het midden van de ruimte.
50 |
Hoewel er in Turkije ook moderne spa-voorzieningen zijn, is een
bezoek aan een traditioneel badhuis een belevenis. Het ritueel is sinds
de Romeinse tijd nauwelijks veranderd. Opwarmen, stomen, inzepen,
scrubben, massage en tot slot als herboren weer naar buiten.
Er liggen alleen mannen, want in de hamam
baden mannen en vrouwen gescheiden.
Soms zijn er andere openingstijden, soms
zijn er twee identieke badcomplexen in
één hamam.
Wat lijkt op ontspannen luieren – en zo
voelt het ook – is feitelijk het begin van de
grote schoonmaak. De wervelkolom en de
zenuwbanen worden verwarmd en de hitte
verspreidt zich naar alle uithoeken van het
lichaam. Eenmaal goed op temperatuur
verwijdert het lichaam zelf de afvalstoffen.
Zweet. De ogen gaan dicht, het geluid
beperkt zich tot een druppende kraan.
De meeste traditionele hamams werden in
de 18de eeuw tijdens de gloriedagen van
het Ottomaanse rijk gebouwd. Bedoeld als
architectonische pronkstukken van zuiverheid,
beschaving en rijkdom. De baden
hoorden doorgaans bij een moskee en
speelden een belangrijke rol in het geestelijke
en sociale leven. Zo kreeg een veertig
dagen oude baby er z’n eerste rituele bad.
Moderne hamams combineren de oude
tradities met eigentijdse schoonheidsbehandelingen
zoals maskers, peelings
en deelmassages met etherische oliën.
Maar wie voor écht Turks gaat, kiest in
elk geval de klassieke massage met
schuim. Fijn? Fijn? Vooral na afloop,
want de techniek waarbij zacht en stevig
kneden worden afgewisseld, werkt
verkwikkend. Na afloop nog even
ontspannen op de binnenplaats, een
glas vers geperst fruitsap drinken en dan
als herboren weer naar buiten.
www.welkominturkije.nl / www.goturkey.com
Foto credits: Turkse ministerie van cultuur en toerisme

spa spa en en wellness
| 51

2
1 Historisch Istanbul
Istanbul, gelegen op twee continenten,
was tot drie keer toe de hoofdstad van een
machtig rijk. De Romeinen, Byzantijnen
en Ottomanen lieten er prestigieuze
bouwwerken, kunst en verhalen achter.
Tot het werelderfgoed horen onder
meer de Aya Sofia, het Topkapı­paleis, de
Blauwe Moskee, de Süleymaniye Moskee,
de Grote Bazaar en de Yerebatan Sarnıcı
(cisterne).
2 Selimiye Moskee
Het complex van de Selimiye Moskee in
Edirne omvat niet alleen het schitterende
gebedshuis met zijn elegante minaretten
– een meesterwerk van architect Mimar
Sinan ­ maar ook onder meer een school
en overdekte bazaar. Dat er op deze plek
zo’n rijkdom aan Ottomaanse architectuur
te vinden is, komt omdat het de
hoofdstad was, voordat sultan Mehmet II
Constantinopel veroverde.
52 |
3
1
5
4
10
7
6
10x unesco
werelDerfgoeD
De rijke geschiedenis én spectaculaire natuur hebben
Turkije met tien noteringen een vooraanstaande plek
gegeven op de UNESCO Werelderfgoedlijst.
3 Troje
Met dank aan de Ilias van de Griekse
schrijver Homerus is dit een van de
bekendste archeologische opgravingen
ter wereld. In het boek speelt Troje een
belangrijke rol tijdens de tienjarige
Trojaanse Oorlog. De stad werd tijdens
haar vierduizendjarige bestaan verschillende
keren verwoest en weer opgebouwd.
Te zien zijn onder meer verdedigingsmuren,
huizen, theater, tempels en een
reconstructie van het Trojaanse Paard,
waarmee de Grieken de Trojanen verrast
zouden hebben.
4 Hierapolis en Pamukkale
Een natuurwonder en een cultureel
hoogtepunt komen hier bij elkaar. De oude
stad Hierapolis was een vooraanstaande
plaats, van waar het Christendom in
Anatolië werd verspreid. Tal van monumenten
staan nog overeind, waaronder
een poort, een theater, het heilige bad dat
9
8
bij de Apollon­tempel hoorde en het
Martyrum van Filippus op de plek waar de
apostel gekruisigd zou zijn. Ook belangrijk:
de witte terrassen van Pamukkale.
5 Xanthos en Letoön
Xanthos was een van de grote Lycische
steden. Tot twee keer toe hebben de
inwoners zichzelf opgeofferd om niet in
handen van de vijand te vallen. Maar even
zo vaak herrees de stad uit de as en nam
het opnieuw een belangrijke positie in.
Bezoekers vinden er onder meer de
resten van bogen, poorten, theater,
akropolis, muren en tempels. Ook het iets
verderop gelegen heiligdom Letoön hoort
tot het werelderfgoed.
6 Hattuşaş
Dit was de hoofdstad van het Hettitische
rijk, dat ongeveer vanaf 2000 v Chr. in
opkomst was. Het beroemdst is de
Leeuwenpoort omdat die goed bewaard

is gebleven. Maar ook overblijfselen van
de Grote Tempel, de Citadel en de Sfinxpoort
spreken tot de verbeelding.
In Hattuşaş, verdeeld over een boven­ en
een benedenstad, werden talrijke klei­ en
bronstabletten gevonden die archeologen
hebben geholpen bij onderzoek naar
deze verdwenen beschaving.
7 Göreme Nationaal Park
In miljoenen jaren uitgesleten door zand,
water en wind, biedt Cappadocië een
uniek landschap met sprookjesachtige
schoorsteenrotsen. Aangezien het
turfsteen ideaal was om uit te hakken,
vestigden zich hier niet alleen monniken
en kluizenaars die schitterende kerken
met fresco’s maakten, maar ook mensen
die onderaardse dorpen bouwden, waarvan
er enkele bezocht kunnen worden.
8 Nemrut Dağı
Dit heiligdom van het koninkrijk Commagene
is vooral bekend vanwege de grote
beelden van Antiochus, Fortuna, Zeus,
Apollo en Hercules. Ze staan op de 2.150
meter hoge berg, op zowel het oostelijke
als westelijke terras. Centraal staat een
meer dan 50 meter hoge tumulus waarin
het graf van koning Antiochus is ondergebracht.
De beelden van een leeuw
vertegenwoordigen de aardse kracht, die
van de adelaar de hemelse.
9 Grote Moskee en Ziekenhuis
van Divriği
De Grote Moskee en ‘t Ziekenhuis van
Divriği horen samen tot het 13de eeuwse
complex dat als eerste Turkse bouwwerk
een plaats kreeg op de UNESCO Werelderfgoedlijst.
Vooral de verfijnde decoratie
is uniek. De stijl en uitvoering getuigen
niet alleen van grote artistieke kwaliteit,
maar ook van een enorm vakmanschap
bij de beeldhouwers.
10 Safranbolu
Deze Anatolische stad is ongekend goed
bewaard gebleven, zelfs in tijden van
modernisering en stadsplanning. Ruim
achthonderd huizen zijn er tot beschermd
monument uitgeroepen en illustreren hoe
de Ottomaanse architectuur er in de 17de en 18de eeuw uit zag. De stad lag destijds
aan belangrijke handelsroutes en rijke
kooplieden lieten er konaks bouwen,
herenhuizen van steen en hout.
www.unesco.org
Grote Moskee en Ziekenhuis
Xanthos
Troje
Pamukkala
Foto credits :Turkse ministerie van toerisme
Safranbolu
Hattuşaş, Şemsı Güner
Aya Sofia
cultuur
Selimiye Moskee
| 53

Tour operator Telefoon Website
ANWB Kampeerreizen 088 - 269 6569 anwbkampeerreizen.nl • •
ANWB Reizen 088 - 269 2999 anwb.nl • • • • •
Baobab reizen 020 - 627 5129 baobab.nl • • • • • •
Calsedon vakanties 020 - 411 1212 www.calsedon.nl • • • •
Club Med 0900 - 202 1627 clubmed.nl • • • •
Corendon İnternational Travel 023 - 751 0606 corendon.nl • • • • • • • BC
Diyar Reizen 020 - 679 7200 diyarreizen.nl • • • • • • • • JS
BC
Djoser BV 071- 512 6400 djoser.nl • • •
Drie Tour Reizen 0343 – 512 844 drietour.nl • • E
DTI Travel 020 - 580 7000 dti-travel.nl • • •
Eigen-Wijze Duik Reizen 054 - 645 4040 ewdr.com • •
Eigen Wijze Reizen 053 - 430 3435 eigenwijzereizen.nl • •
Hotelplan 070 - 395 8575 hotelplan.nl • •
Kras Reizen 0900 - 9697 kras.nl • • • • • BC
Labrys BV 024 - 360 3637 labrysreizen.nl • • • • •
Makor Reizen 018 - 042 9394 makorreizen.nl • • •
Natuurlijk Reizen 020 - 222 1767 natuurlijkreizen.nl • • • • TK
Oad Reizen 0900 - 8482 oad.nl • • • • •
Portakal Toerisme 076 - 520 7818 portakal.nl • • • • • • • • JS
BC
SNP Natuurreizen 024 - 327 7000 snp.nl • • • • • • •
Src-Cultuur Vakanties 050 - 312 3123 src-cultuurvakanties.nl • • • • E
Sudtours 0900 - 0126 sudtours.nl • • •
Thomas Cook Nederland 0900 - 8800 thomascook.nl • • • •
Zeetours Cruises BV 010 - 282 3880 zeetours.nl • BC
Isropa 020 - 894 9999 isropa.nl • • • •
Sunweb (sundio) 0900 – 0290 sunweb.nl • • TK
Jiba (Sundio) 0900 - 0802 jiba.nl • • • •
Arke fly 0900 - 2753359 arkefly.nl • • • • • TK
Arke 0900 - 8847 arke.nl • • •
Holland International hollandinternational.nl • • •
Reis compass 073 - 820 0993 reiscompas.nl • •
Medisun 020 - 489 3372 medisun.nl • •
Enka reizen 070 - 388 7788 turkije.nl • •
BC= Blue Cruise JS = Jeep safari E= Excursie reizen TK= Turkse Keuken
* Kijk voor een volledig overzicht van touroperators op www.welkominturkije.nl
Fly & drive
Rondreizen
Groepsreizen
Individuele reizen
Thema reizen
Cultuur reizen
City trips
Zakenreizen
Kampeer reizen
Familie reizen
Natuur reizen
Zon vakanties
Fietsen
Wandelen
Golfen
tour operators
Zeilen
Watersport
Wintersport
Duiken
Wellmess
Bijzonder
| 55