Catalogus inrichting & beheer plattelandswegen ... - ASP4all

1
HEULEN, HEGGEN EN HOVELINGEN
Catalogus inrichting & beheer plattelandswegen Alblasserwaard & Vijfheerenlanden
landschapsbewust en op elke plek even anders
versie juni 2011

Deze catalogus werd opgesteld op verzoek van
Waterschap Rivierenland, C.J. Boer
Auteurs : Ir. H.J.J.C.M. van Blerck, Schokland
ing. W.M. Hauptmeijer, Hauptmeijer Verkeer
Plaats : Rhenen / Deventer
Datum : juni 2011
HAUPTMEIJER
VERKEER
|
2

3
Voorwoord
In een groot deel van het westen van Nederland doet zich de situatie
voor dat het waterschap niet alleen de verantwoordelijkheid heeft
voor de waterlopen, maar ook voor de plattelandswegen buiten de
bebouwde kom. Dat is te verklaren uit het feit dat die wegen vaak over
dijken of kades lopen die een waterkerende functie hebben. De laatste
decennia heeft Waterschap Rivierenland er veel aan gedaan om die
wegen duurzaam veiliger te maken. Met goede resultaten. Het aantal
verkeersslachtoffers is beduidend afgenomen!
De zorgplicht die uit die verantwoordelijkheid volgt wordt - mede op
aandrang van de gebruikers van de wegen en aanwonenden - door
Waterschap Rivierenland de laatste jaren ook breder gezien. Men was
wel verheugd met de verhoging van de veiligheid, maar de verkeerstechnische
uitstraling van de daartoe genomen maatregelen blijkt men
vaak als een aantasting van het landschap te ervaren. Het publiek heeft
vaak een aversie tegen elementen als drempels en paaltjes.
De afgelopen jaren heeft het waterschap op enkele wegvakken geëxperimenteerd
met een benadering van de weg als integraal onderdeel van
het landschap waarbij de inrichting en het beheer van de weg op allerlei
aspecten in de omgeving wordt afgestemd. Denk daarbij aan cultuurhistorische
elementen als molens, gemalen, heulen, oude beplantingen
en zelfs archeologische vondsten, maar ook aan onderdelen van de
ecologische hoofdstructuur, of lokale tradities en gebruiken. Zo kunnen
we de wegen veiliger én mooier maken!
Dit inzicht heeft ertoe geleid dat het waterschap deze brede benadering
op een gestructureerde wijze bij al haar wegen in de praktijk wil
brengen. Hiertoe is deze catalogus ontwikkeld.
In de catalogus worden alternatieven aangeboden voor puur verkeerstechnische
maatregelen als die drempels en paaltjes. Een oude heul
waarlangs vroeger het water vanuit de polder naar de Giessen of de Alblas
werd gevoerd maken we zichtbaar door het asfalt te onderbreken
en er een strook bol gestrate klinkers te leggen. Zo’n heul werkt dan
ook als een verkeersdrempel, maar zo wordt hij niet door mensen
ervaren.
Zo biedt deze catalogus tal van voorbeelden die afgestemd zijn op de
verschillende typen weg die we in ons landschap kunnen onderscheiden.
Bij een weg over een oude kronkelende weg langs de Giessen
nemen we andere maatregelen dan bij een weg die in de ruilverkaveling
nieuw is aangelegd. In de Alblasserwaard laten we een andere karakteristiek
doorklinken dan in de Vijfheerenlanden.
Het waterschap wil de komende jaren deze verbrede aanpak blijven
evalueren om er van te leren. Achterin de catalogus is een tabel opgenomen
waarin de kosteneffectiviteit van de landschapsgerichte maatregelen
(do’s) kunnen worden vergeleken met puur verkeerstechnische
maatregelen (don’ts). In de komende periode zal deze tabel met ervaringscijfers
worden gevuld.
Met voorliggende catalogus kan het waterschap zelf gebiedsgerichte
integrale plannen opstellen, maar ook interactief samen met alle
betrokkenen. Zo kan niet alleen draagvlak worden verkregen maar ook
worden bereikt dat de kennis en het inzicht van betrokkenen in het
planproces wordt benut.
Ook bij het opstellen van deze catalogus zijn externe organisaties
betrokken geweest via een breed samengestelde klankborgroep.In
meerdere fasen heeft deze inbreng geleverd die tot een verrijking van
deze catalogus heeft geleid. Het waterschap is zeer dankbaar voor hun
inbreng.
Verkeersveiligheid is een belangrijk item voor Waterschap Rivierenland.
Met deze catalogus hebben wij een middel in handen om samen te
werken aan een nog grotere verkeersveiligheid met tegelijkertijd een
versterking van het mooie landschap van de Alblasserwaard en de
Vijfheerenlanden.
Teus Kool, Heemraad
portefeuillehouder Wegen en Watersysteem
in het dagelijks bestuur van Waterschap Rivierenland

Inhoudsopgave
|
4
Voorwoord
1. Een catalogus
2. Wegen in het landschap van Alblasserwaard en Vijfheerenlanden
3. Verkeerskundige analyse Alblasserwaard en Vijfheerenlanden
4. Landschappelijk-verkeerskundige indeling van de wegen
5. Rivierdijken en waarddijken
6. Tiendwegen achter de rivierdijken
7. Uitwegen tussen een rivierdijk en een tiendweg
8. Wegen in de oude veenstroomlinten
9. Wegen in de cope-linten en graaf-linten
10. Wegen over oude kades
11. Ruilverkavelingswegen
12. Parallelwegen langs bovenlokale infrastructuur
13. Kosten en effectiviteit
14. Huisstijl
15. Bijlagen
3
5
6
7
8
11
21
27
33
41
49
59
65
72
73
74

1. Een catalogus
Aanleiding
Het landschap van de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden is benoemd
tot Nationaal Landschap. Vanuit de streek heeft men het Waterschap
gewaarschuwd dat een puur civiel-technische herinrichting van vaak
historische wegen tot een onrustbarende afname van landschappelijke
kwaliteit en het verlies van cultuurhistorische waarden leidt. In een
gebied dat onderdeel uitmaakt van een Nationaal Landschap zou dat
eigenlijk niet mogen.
Die waarschuwing neemt het Waterschap Rivierenland zich de afgelopen
jaren ter harte. Het Waterschap heeft immers een brede doelstelling als
speler in de ontwikkeling van het landschap. Dat was een reden voor C.J.
Boer, medewerker Beheer en Beleid van Team Wegen bij het Waterschap
om verkeerskundige Wim Hauptmeijer en landschapsarchitect Henk van
Blerck in te schakelen voor een meer landschapsbewuste inrichting van
wegen.
Daarbij bouwen zij voort op hun bevindingen bij het opstellen van de
CROW-publicatie ‘Plattelandswegen, mooi en veilig - een beeldenboek’.
Zo is de afgelopen jaren in het kader van de verbetering van verharding
van wegen op verschillende dijkvakken in de Alblasserwaard ervaring
opgedaan met een weginrichting die een functioneel gebruik van de weg
garandeert, de verkeersveiligheid vergroot en een versterking betekent
van de historische en landschappelijke verankering van de weg in zijn
omgeving.
Steeds is niet alleen naar een verankering in de fysieke omgeving
gezocht maar ook in de sociale en maatschappelijke omgeving. Voorstellen
en oplossingen werden onderzocht in werkbijeenkomsten met een
klankbordgroep. Daarnaast werden inloopavonden voor aanwonenden
georganiseerd.
De ervaringen zijn zo positief dat het Waterschap deze aanpak in het
(groot) onderhoud van de wegen in de hele Alblasserwaard en Vijfheerenlanden
toe zal passen. Ter ondersteuning daarvan is er behoefte aan een
catalogus waarin verschillende ontwerp-oplossingen op toegankelijke
wijze gepresenteerd en geordend worden. Ook deze catalogus is in
samenspraak met een klankbordgroep samengesteld.
Het resultaat ligt voor u en zal in de komende jaren worden toegepast en
al doende, zonodig, worden aangevuld en verbeterd.
Doel
Deze catalogus geeft een overzicht van maatregelen en voorzieningen
die landschap, ruimtelijke omgeving en cultuurhistorie betrekken bij het
veiliger en aantrekkelijker maken van plattelandswegen. Doel van deze
catalogus is inspiratie, maar vooral ook concrete inrichtingsoplossingen
te bieden. Het detailniveau van de catalogus is concreet.
De maatregelen kunnen vaak gezien worden als een alternatief voor
puur verkeerkstechnische maatregelen als plateaus en drempels. Bijvoorbeeld
de restauratie van een heul die werkt als verkeersdrempel:
even effectief, maar harmonisch deel van het landschap.
Daarnaast biedt de catalogus landschappelijk geöriënteerde maatregelen
die de verkeerstechnische maatregelen aanvullen.
De maatregelen kunnen helpen bij het inspelen op cultuurhistorische,
aardkundige en landschappelijke waarden bij het onderhoud, het beheer
en de ontwikkeling van de plattelandswegen in de Alblasserwaard
en Vijfheerenlanden.
5
Maatwerk
Deze catalogus biedt verschillende principes voor de inrichting van
verschillende typen wegen in het gebied. Met deze catalogus als
handleiding kan 80 % van het inrichtingsplan voor zo’n weg opgesteld
worden. Het blijft evenwel een catalogus en iedere plek is anders.
Standaardoplossingen zijn uit den boze. Nadenken over de specifieke
eigenschappen en situatie van ieder specifiek wegvak blijft nodig. Een
catalogus mag het nadenken niet vervangen.
Iedere plek is anders en vraagt om maatwerk zodat bijgedragen kan
worden aan de herkenbaarheid van de structuur van het landschap.
Een heul in klinkers werkt als een verkeersdrempel
alleen ervaar je het niet zo.
Handleiding voor deskundigen .......
Deze catalogus is allereerst opgezet als een handleiding waarin stap
voor stap het ontwerpproces wordt doorlopen om tot de contouren van
een inrichtingsplan voor een bepaald wegvak te komen:
Stap 1.
Zoek uit onder welk landschappelijk-verkeerskundig wegtype het onderhanden
wegvak valt;
Stap 2.
Ga naar het begin van het hoofdstuk over het betreffende wegtype;
Stap 3.
Bestudeer de landschappelijk-verkeerskundige karakteristiek en de
ontwerpgedachte voor dit wegtype;
Stap 4.
Bestudeer welk basis-profiel bij de functie en drukte van dit wegvak
past;
Stap 5.
Bestudeer het gekozen basisprofiel en kies een verhardingstype;
Stap 6.
Bestudeer in het veld of op de kaart of er elementen langs het wegvak
zijn die bij de inrichting van de weg kunnen worden betrokken en gebruik
hiervoor de mogelijkheden die bij dat wegtype worden aangeboden;
Stap 7.
Het blijft maatwerk, extra ideeën kunnen aan de catalogus worden
toegevoegd.
Op deze manier kan deze catalogus door deskundigen bij het Waterschap
in het gebied worden toegepast.
... en een versie voor participatie
De catalogus is ook uitgewerkt in een versie die kan worden gebruikt
op bijeenkomsten waarop met betrokkenen (aanwonenden, agrarische
ondernemers, hulpdiensten etc.) over de nieuwe weginrichting wordt
overlegd. Dat kan leiden tot een verdere verfijning van het schetsontwerp
dat de wegbeheerder met de catalogus zelf al had opgesteld.
Daarnaast is het ook belangrijk om op deze wijze draagvlak voor de
maatregelen bij betrokkenen te bewerkstelligen.
Deze ‘inspraak-versie’ van de catalogus neemt de deelnemers ook stap
voor stap door het ontwerpproces. Daarvoor is een ‘bouwdoos’ en een
vragenlijst ontwikkeld. Die vragenlijst (bijlage 15) werkt als handleiding
en als logboek van de bevindingen van de deelnemers.
De bouwdoos werkt - net als deze catalogus - met omgevingsgerichte
basisprofielen, symbolen en kwartetten. Een groep mensen kan
hiermee samen rond een topografische kaart van het wegvak en haar
omgeving tot een schetsontwerp komen. Dat dient dan weer door
deskundigen in een bestek te worden uitgewerkt.

| 6
2. Wegen in het landschap van Alblasserwaard en Vijfheerenlanden
Duizend jaar geleden leek het gebied wat nu de Alblasserwaard en
Vijfheerenlanden wordt genoemd op een grote veen-spons. Het was als
het ware een blaas waar via veenstroompjes als de Alblas en de Giessen
water uitlekte naar de grote rivieren waarin iedere dag het getij van
de Noordzee duidelijk voelbaar was.
Mensen gingen wonen op de randen van de veenspons die toen flink
hoger was dan de polder tegenwoordig. Ze versterkten hun woonplekken
langs - de rivieren en de veenstromen - door ze op te hogen. Deze
verhogingen maakten soms gebruik van reeds aanwezige natuurlijke
hoogtes zoals donken en rivierduinen. Deze ‘huiswerven’ zijn nu nog
steeds in het landschap te herkennen langs de bewoningslinten aan de
rivierdijken en oude veenstromen.
Vanaf die woonplekken ontgonnen de mensen het veen. Ze groeven er
sloten in zodat de veenspons inklonk. Mensen legden de eerste dijken
aan om het dalende land tegen de “waterwolf” te beschermen. De eerste
grote dijk om het grootste deel van de Alblasserwaard “ kruiste” de
Alblas ongeveer ter hoogte van de Peilkade. Niet lang daarna werd ook
het westelijke deel van de Alblasserwaard bij de polder betrokken.
De grote veenspons werd door een aaneenschakeling van
ontginningen steeds verder verkaveld. Iedere ontginning had
zijn eigen zijkades en achterkade en was eigenlijk een apart
poldertje. Daarbinnen werd de waterstand geregeld door
via sloten en vlieten het water naar de boezems tussen de
poldertjes in te leiden.
Om de grondwaterstand goed te kunnen regelen in de
ontginningen langs de rivieren werden tiendwegen aangelegd.
De minder venige gronden vlak langs de dijk hadden
een hogere grondwaterstand nodig dan de sterk klinkende
veengronden verder van de rivieren af. Langs de tiendweg
werd - en wordt - dit verschil gereguleerd. Dat zou wel eens
kunnen betekenen dat het woord tiend in tiendweg niet naar
een belasting verwijst, maar naar het Franse werkwoord
tenir, vasthouden of onderhouden.
De polder zakte verder en de waterwolf werd steeds gevaarlijker.
De Alblas en de Giessen kregen een dam. De
Biesbosch ontstond en de Merwede verzandde. Met molens
werd het water bij Kinderdijk, maar ook in andere delen van
de polder (zoals de Sliedrechtse Binnenvliet) uit de polder
gepompt naar het noorden en niet langer naar het zuiden.
Voor de Vijfheerenlanden had de Zouweboezem een vergelijkbare
functie.
Met name in het oosten, in de Vijfheerenlanden is te zien
dat vanaf de 12e eeuw de ontginningen op een systematische
wijze werden aangepakt, namelijk volgens het
‘cope’-systeem. Het begrip ‘cope’ heeft betrekking op de
overeenkomst die de landsheer met de ontginners sloot. De
standaarddiepte van een kavel was ongeveer 1250 meter. Bij
een breedte van 95-115 meter, leverde dit een kavel op die
voldoende was voor een toenmalig boerenbedrijf.
Langs de kopse kant van de kavels liep een weg. Deze wegen
kenmerken zich door lange lintbebouwing aan de overzijde
van een vaart met bruggetjes eroverheen en aan de andere
kant met woningen of erven direct aan de weg.
Zo ontwikkelden de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden
zich tot een samenstel van kleine polders met wegen over
rivierdijken, tiendkades, dwarskades en achterkades en door
de bewoningslinten langs de oude veenstromen, de verlengde
veenstroomlinten (‘graaf-linten’) en de copelinten.
In de tweede helft van de twintigste eeuw vond in het gebied
een ruilverkaveling plaats. Er werden enkele nieuwe wegen
aangelegd en oude paden over de oude dwars- en achterkades
werden verhard en verbreed. Ook werden enkel wegen
opgewaarderd tot provinciale wegen en werden twee autosnelwegen
en spoorlijnen aangelegd. Dat leverde allerlei
doorsnijdingen en afsluitingen van oude wegen op. Daarom
werden op verschillende plaatsen langs die nieuwe bovenlokale
infrastructuur nieuwe parallelwegen aangelegd.

7
3. Verkeerskundige analyse Alblasserwaard en Vijfheerenlanden
Verkeersaders
Het hoofdwegennet in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden
bestaat uit de stroomwegen A2, A15 en A27 en de gebiedsontsluitingswegen
N214 en N216. Deze wegen hebben een duidelijke
verkeersfunctie (zie bijlage 1).
Verblijfsgebieden
In de ruimte tussen deze verkeersaders bevinden zich de verblijfsgebieden
(zie bijlage 1). Vijf wegen in deze verblijfsgebieden hebben
een verbindende functie. De overige wegen binnen deze verblijfsgebieden
zijn geclassificeerd als erftoegangswegen
en hebben een verblijfsfunctie. Alle wegen in de verblijfsgebieden
(buiten de bebouwde kom) worden beheerd en onderhouden door
het waterschap Rivierenland
Keuzeschema wegvakken buiten de bebouwde kom
Bereikbaarheid
Als bereikbaarheidscriterium is de norm gehanteerd dat een gemotoriseerde
weggebruiker, ongeacht de plaats waar hij zich bevindt,
binnen 10 minuten een gebiedsontsluitingsweg of stroomweg moet
kunnen bereiken.
Gesteld kan worden dat in vrijwel het gehele gebied van de Alblasserwaard
en Vijfheerenlanden het gemotoriseerd verkeer vanuit
de verblijfsgebieden binnen 5 à 6 minuten op een gebiedsontsluitingsweg
of een stroomweg kan komen. Uitzondering hierop vormt
het gemotoriseerde verkeer uit Ameide en omgeving. Dit verkeer
zal er ca. 10 minuten over doen, maar voldoet daarbij wel aan het
gestelde bereikbaarheidscriterium.
Verkeerskundige relatie tussen functie, vorm en gebruik
Voor de (her)inrichting van een weg is het van belang om te onderkennen
dat er sprake is van een verkeerskundige relatie tussen de
functie, vormgeving en het gebruik.
In de hoofdstukken 5 t/m 12 is de relatie tussen functie, vorm en
gebruik tot uitdrukking gebracht in de desbetreffende basisprofielen.
De meeste wegen in beheer bij het waterschap hebben een verblijfsfunctie
(zie de kaart in bijlage 1). Voor het bepalen van de juiste
vormgeving bij de herinrichting van een wegvak is het van belang
het gebruik te kennen van het lokale wegennet. Hierbij gaat het
om de verkeersdrukte op het in te richten wegvak (zie de kaart in
bijlage 2).
Fietsverkeer
Langs wegen met een verbindingsfunctie dient altijd een vrijliggend
fiets-/bromfietspad of parallelweg aanwezig te zijn. Langs wegen
met de functie verblijven, dient getoetst worden of een vrijliggend
fietspad of een fietsstrook noodzakelijk is aan de hand van
onderstaande figuur. Uit de figuur blijkt dat langs wegen met een
verkeersintensiteit van het gemotoriseerde verkeer > 3000 mvt/
etm een vrijliggend fietspadnoodzakelijk is. Bij dit criterium wordt
daarbij door het waterschap de nuancering aangebracht dat er
tenminste 100 fietsers/etm aanwezig moeten zijn.
Indien in de praktijk blijkt dat een vrijliggend fietspad om financiële
redenen niet haalbaar is of dat de benodigde gronden niet verworven
kunnen worden, kan overwogen worden fiets(suggestie)stroken
aan te leggen. Vanwege de herkenbaarheid voor het autoverkeer en
de gebruikswaarde voor het fietsverkeer, dienen de fiets(suggestie)
stroken) tenminste 1,25 m breed te zijn. Om de behoefte aan een
(vrijliggende) fietsvoorziening te bepalen is het verder van belang
om te toetsen of het wegvak onderdeel vormt van een school- of
(recreatieve) fietsroute (zie de kaarten in de bijlagen 3 en 4).
Vracht- en landbouwverkeer
In een gebied als de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden is er
ook specifieke aandacht noodzakelijk voor het gebruik van een wegvak
door vracht- en landbouwverkeer. Er zijn in het gebied speciale
hoofdroutes voor het vracht- en landbouwverkeer (zie de kaart in
bijlage 5). Op wegvakken waar verkeerstellingen zijn uitgevoerd
is de omvang van het vracht- en landbouwverkeer bepaald. Op de
kaart in bijlage 6 is deze omvang weergegeven in 5 intensiteitsklassen.
Voor een aantal wegen in de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden
geldt voor het gemotoriseerde verkeer een gewichtsbeperking van
15 ton. Op de kaart in bijlage 7 zijn deze wegen weergegeven.
Snelheid
Bij de herinrichting van een wegvak is het ook belangrijk om te
weten hoe het snelheidsgedrag van het gemotoriseerde verkeer
is en of het heersende snelheidsregime (meestal 60 km/h) wordt
overschreden (zie de kaart in bijlage 8). Hoge snelheden van het gemotoriseerde
verkeer zijn vaak aanleiding tot een onveilig gevoel bij
de zwakkere verkeersdeelnemers of tot het daadwerkelijk optreden
van verkeersongevallen (zie de kaart in bijlage 9).
Lijnbussen
Op sommige wegvakken rijden ook lijnbussen, die zo hun specifieke
eisen stellen (zie de kaart in bijlage 10).
EHS, weidevogelgebieden, cultuurhistorie en archeologie
Bij de herinrichting van wegen in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden
dient enerzijds rekening gehouden te worden met de natuurwaarden
in het gebied zoals de aanwezigheid van de Ecologische
Hoofdstructuur en weidevogelgebieden (zie hiervoor de site van de
Provincie Zuid-Holland (http://geo.zuid-holland.nl/geo-loket/kaart_
pehs.htm)). Hetzelfde geldt voor cultuurhistorie en archeologie.
Anderzijds bieden dat soort gebieden ook kansen voor een
landschapsbewuste inrichting van de wegen (zie de kaarten in de
bijlagen 11,12, 13 en 14).
Geraadpleegde literatuur
* Technische Vraagbaak voor Plattelandswegen, J. Lourens, Mededelingen
Landinrichtingsdienst nr. 189, Landinrichtingsdienst 1988.
* Richtlijn Essentiële Herkenbaarheidskenmerken van weginfrastructuur,
CROW-publicatie nr. 203; Ede, oktober 2004.
* Ontwerpwijzer fietsverkeer, CROW-publicatie 230, CROW, Ede,
april 2006.

| 8
4. Landschappelijk-verkeerskundige indeling van de wegen
Filosofie
Het landschap met zijn contrasten, overgangen, incidenten en allerlei
andere karakteristieken biedt aanknopingspunten om plattelandswegen
mooier én veiliger te maken. Bij de inrichting kan worden ingespeeld op
de psychologische aspecten van de weggebruiker. Op een smalle weg
bijvoorbeeld rijdt men vanzelf langzamer dan op een brede.
Juist op plekken waar een weg de karakteristieken van het landschap
ontkent en zo vloeiend mogelijk is getraceerd, gebeuren er ongelukken,
omdat mensen de logica van het landschap en het gebruik ervan
moeilijker kunnen ‘lezen’.
Ook de intensiteit van gebruik van een weg kan doorklinken in de
inrichting en het beheer ervan. Als er amper verkeer over een weg gaat
volstaat wellicht een tweesporenpad of een semiverharding. Dat werkt
ook in de hand dat automobilisten langzamer rijden en er minder snel
gevaarlijke situaties ontstaan, bijvoorbeeld voor fietsers op die weg.
De weginrichting kan aansluiten op de wensen van de belangrijkste
weggebruikers van die specifieke weg. Deze filosofie levert de basisprincipes
voor de weginrichting in deze catalogus.
Uitgangspunten
Belangrijke uitgangspunten bij de landschappelijk-verkeerskundige indeling
van de wegen zijn:
* Het landschap vormt de drager van het plan vanuit het besef dat de
weg een onderdeel is van dat landschap;
* Het contrast tussen de verschillende landschapstypen kan worden
versterkt. In de eerste plaats om de kernkwaliteiten en de verschillende
karakteristiek van de verschillende landschapstypen beter tot hun recht
te laten komen en daardoor de weggebruikers te laten genieten van de
grote variatie in het (nationale) landschap.
In de tweede plaats kunnen deze kernkwaliteiten gebruikt worden om
bij de weggebruiker op een bijna natuurlijke wijze een veilig rijgedrag te
stimuleren;
* Als bereikbaarheidscriterium is de norm gehanteerd dat een weggebruiker,
ongeacht de plaats waar hij zich bevindt, binnen 10 minuten
een gebiedsontsluitingsweg of stroomweg moet kunnen bereiken.
Hierbij worden de ‘inprikkers’ (wegen vanaf de A15 naar de dorpen) tot
de gebiedsontsluitingswegen gerekend.
Acht wegtypen
Uit de integratie van de verkeerskundige en landschappelijke analyse
van de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden volgt dat de volgende
landschappelijk-verkeerskundige wegtypen kunnen worden onderscheiden:
* Rivierdijken en wegen langs grote dwarskaden en kanalen
* Tiendwegen
* Uitwegen
* Oude veenstroomlinten
* Copelinten en graaflingten
* Oude kades
* Ruilverkavelingswegen
* Parallelwegen
In de visie die de basis vormt voor deze catalogus dient de karakteristiek
van ieder van deze wegtypen te worden behouden en versterkt als
middel om de wegen in dit gebied mooier en veiliger te maken.
Dat levert kansen op om gebruikelijke verkeerskundige maatregelen
niet puur verkeerstechnisch, maar op een alternatieve wijze vorm te
geven die meer aansluit op de omgeving van de weg.
Ieder wegtype een eigen hoofdstuk
In het vervolg van deze catalogus volgt voor ieder wegtype
een eigen hoofdstuk dat richting geeft aan het inrichten van
wegvakken die tot dat wegtype behoren.
Aan de orde komen:
* een landschappelijk-verkeerskundige karakteristiek en de
ontwerpgedachte bij dit wegtype;
* een eigen set basisprofielen;
* met per profiel keuzemogelijkheden voor verharding;
* vier sets met mogelijkheden om veilig rijgedrag te stimuleren
en tegelijkertijd de weg in zijn omgeving te passen door
in te spelen op:
- erven met uitritten
- cultuurhistorische en natuurpareltjes
- verkaveling en kruispunten
- parkeren en passeren
Daarnaast is een set opgenomen met mogelijkheden
om veilig rijgedrag te stimuleren en tegelijkertijd
de weg in zijn omgeving te passen door keuzes
in het weg- en bermonderhoud.
In de bouwdoos die ingezet kan worden bij participatie-processen
zijn vlaggetjes met bovenstaande symbolen opgenomen
om op een topografische kaart de plek aan te duiden
waar een onderdeel van de sets kan worden toegepast.
Naast de vijf bovenstaande symbolen zijn ook een aantal
vlaggetjes met en uitroepteken in de bouwdoos opgenomen
om gevaarlijke of speciale plekken aan te geven.
stap 1. Zoek uit onder welk landschappelijk-verkeerskundig
wegtype het onderhanden wegvak valt.
Zie hiervoor kaart: landschappelijke wegtypering op volgende bladzijde

N
rivierdijken en waarddijken
tiendwegen
uitwegen
oude veenstroomlinten
cope-linten en graaf-linten
wegen over oude kades
ruilverkavelingswegen
parallelwegen
9
stap 2. Ga verder bij het begin van het hoofdstuk over
het betreffende wegtype.

|
10

5. Rivierdijken en waarddijken
Landschappelijk-verkeerskundige karakteristiek
Een speciale plaats in het gebied nemen de rivierdijken en
de ‘waarddijken’ in. De rivierdijken liggen langs Lek en Linge.
Met de term waarddijken wordt gedoeld op de dijken die
dwars (NZ) door het gebied lopen soms langs een boezem
en soms langs een kanaal. Ze zijn essentieel (geweest voor
de verdediging van dit gebied tegen het water. Deze dijken
hebben een zeer wisselende verkeersintensiteit. Hoe dichter
bij een veer, ontsluitingsweg of grote kern, hoe drukker de
weg is. Vaak ligt er aan de dijk ook nogal wat bebouwing.
Ze slingeren door het gebied met overwegend steile taluds.
Lokaal verkeer kent alle bochten in de weg en rijdt hier vaak
met hoge snelheid, terwijl over de dijken ook vaak openbaar
vervoer-, schoolroutes en recreatieve routes lopen.
Ieder van deze dijken heeft een heel eigen karakteristiek. Zo
is de Lekdijk grootschalig en de Lingedijk juist vaak besloten
en kleinschalig. Deze catalogus speelt daar op in.
stap 3. Bestudeer de landschappelijk-verkeerskundige
karakteristiek en de ontwerpgedachte voor het wegtype
waaronder het onderhanden wegvak valt.
11
Ontwerpgedachte
Bij dijkwegen met verblijfsfunctie gaan we uit van een profiel
met verhardingsbreedte van 3,5 tot 4,5 meter. Indien de
intensiteit dit noodzakelijk maakt worden, stroken met grasstenen
en passeerstroken bij op- en afritten naar de erven
en kavels toegepast. Bij delen van de dijkwegen met hoge
verkeersintensiteit in combinatie met een belangrijke fietsroute
is een vrijliggend fietspad nodig en een verhardingsbreedte
van 5,5 meter.
Het fietspad kan op de Lekdijk - niet op de Lingedijk - iets
verlaagd als tuimeldijk op een kraag aan de buitenzijde van
de dijk worden aangelegd.
Zo’n overdimensionering van de dijk kan wellicht ook voor
beplanting op de dijk gebruikt worden. Langs de dijk liggen
tal van elementen waarop ingespeeld kan worden om de
verkeerssnelheid af te remmen, zoals een molen of gemaal.
In ‘noodgevallen’ kan door middel van onderbroken witte
lijnen een fietssuggestiestrook van minimaal 1.25 m op de
weg worden aangegeven.

stap 4. Bestudeer welk basisprofiel bij de functie en
drukte van dit wegvak past.
Het antwoord op deze vraag kunt u vinden in nevenstaande
matrices. Om de juiste matrix en de juiste cel te bepalen,
dient u zich bewust te zijn van de volgende subvragen:
Wat is de functie van de weg? Verblijven / verbinden ?
(zie hiervoor de kaart “Verbinden of verblijven en verkeersdrukte”:
bijlage 2). De keuze van de juiste functie, bepaalt
in hoge mate de inrichting van een weg en daarmee ook
het gewenste gedrag van de weggebruiker. Hieruit volgt of
u kiest voor een profiel uit de matrix voor ‘verblijven’ of die
voor ‘verbinden’.
De aanwezigheid en omvang van (schoolgaande) fietsers
is bepalend voor de keuze van de al dan niet noodzakelijke
fietsvoorziening.
Loopt er een schoolroute over het wegvak?
(zie hiervoor de kaart “Schoolroutes”: bijlage 3).
Maakt het wegvak onderdeel uit van het fietsnetwerk?
(zie hiervoor de kaart “Fietsnetwerk”: bijlage 4).
Beantwoord u één of beide vragen positief dan is de aanleg
van een vrijliggend fietspad of fietsstrook gewenst.
Maakt het wegvak onderdeel uit van de hoofdroutes voor het
landbouwverkeer? (zie hiervoor de kaart “Hoofdroutes landbouwverkeer”:
bijlage 5). Heeft de weg als functie verblijven,
dan is de aanwezigheid van een hoofdlandbouwroute tezamen
met de omvang van het vracht- en landbouwverkeer is
mede bepalend voor de gewenste breedte en inrichting van
een wegvak. Dat betekent dat gekozen moet worden tussen
de basisprofielen B, C of D. (zie hiervoor de kaart “Omvang
vracht- en landbouwverkeer”: bijlage 6)
Indien bij de functie “Verblijven” is gekozen voor basisprofiel
A of B, dan kan het wenselijk zijn om passeerplaatsen aan te
leggen. De aanwezige verkeersintensiteit is maatgevend voor
de hart-op-hart-afstand (h.o.h.) van deze passeerplaatsen.
Met behulp van onderstaande richtlijn kan afhankelijk van de
verkeersintensiteit deze h.o.h.-afstand worden bepaald.
I < 900 mvt/etm--> h.o.h.-afstand passeerplaatsen = 300 m
I = 900-1100 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 250 m
I = 1100-1350 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 200 m
I = 1350-1800 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 150 m
|
12
U heeft nu de keuze gemaakt voor het juiste basisprofiel.
Vergelijk dit basisprofiel met het dwarsprofiel van de huidige
situatie.
Is het gekozen basisprofiel breder dan de huidige situatie?
Onderzoek of het gekozen basisprofiel binnen de bestaande
eigendomsgrenzen kan worden gerealiseerd of dat grond
aangekocht moet worden.
Is het gekozen basisprofiel even breed? Ga verder met de
volgende vragen.
Is het gekozen basisprofiel smaller? Onderzoek of de
bestaande fundering bij de volgende vragen gebruikt kan
worden, bijvoorbeeld als passeer- of parkeerstrook.

stap 5. Bestudeer het gekozen basisprofiel en kies
voor een verhardingstype uit de stalenkaart
RIVIER-en WAARDDIJK VERBLIJVEN A of C
fundering
3 - 4,5 meter
of 5 meter bij C
RIVIER-en WAARDDIJK
verblijven A of C
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
of oppervlakbehandeling
als asstrook
13
RIVIER-en WAARDDIJK VERBLIJVEN B of D
0,4/0,6m
fundering
3 - 4,5 meter
RIVIER-en WAARDDIJK VERBLIJVEN B of D variant
0,4/0,6m
fundering
3 - 4,5 meter
0,4/0,6m
0,4/0,6m
RIVIER-en WAARDDIJK
verblijven B of D
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. asfalt in de sporen en semiverharding
of oppervlakbehandeling
als asstrook
RIVIER-en WAARDDIJK
verblijven B of D variant
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. asfalt in de sporen en semiverharding
of oppervlakbehandeling
als asstrook

ivierzijde
rivierzijde
RIVIER-en WAARDDIJK VERBLIJVEN E-0
1,25 m
fundering
3,5 meter
6 meter
1,25 m
RIVIER- en WAARDDIJK VERBLIJVEN E-2
3-4 meter
fundering
5,5 meter
landzijde
landzijde
|
14
RIVIER-en WAARDDIJK
verblijven E-0
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. asfalt in de sporen en semiverharding
of oppervlakbehandeling
als asstrook
RIVIER- en WAARDDIJK
verblijven E-2
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. asfalt in de sporen en semiverharding
of oppervlakbehandeling
als asstrook
rivierzijde
rivierzijde
RIVIER-en WAARDDIJK VERBLIJVEN E-1
3-4 meter
fundering
5,5 meter
RIVIER-en WAARDDIJK VERBLIJVEN E-3
2,5-3 meter
fundering
5,5 meter
landzijde
landzijde
RIVIER-enWAARDDIJK
verblijven E1
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. asfalt in de sporen en semiverharding
of oppervlakbehandeling
als asstrook
RIVIER-en WAARDDIJK
verblijven E3
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. asfalt in de sporen en semiverharding
of oppervlakbehandeling
als asstrook
verharding etspad

stap 6. Bestudeer in het veld of op de kaart of er elementen langs het wegvak zijn die bij de inrichting van
de weg kunnen worden betrokken en gebruik de volgende set mogelijkheden om dit te concretiseren
15

|
16

17
stap 7. Ontdekt u extra mogelijkheden die ook bij dit
wegtype passen, teken deze dan hieronder aan.

stap 8. Speciale aandacht voor iedere belangrijke rivierdijk, dwarskade en kanaal
Lekdijk Lingedijk
|
18

Zouweboezem
19
Merwedekanaal

Diefdijk
G S P 6 7 3
schaal 1:1000
B A S S A
|
20
1
6
5
drempel tankversperring inundatiesteiger parkeerplaat batterij met verkeersplateau loopgraaf dijktrap
en
kruisend pad
Zijdeweg/Peilmolenweg/Peilkade/Matenasche Scheidkade
2
4
3
gedekte weg loopgraaf 1916

6. Tiendwegen achter de rivierdijken
Landschappelijk-verkeerskundige karakteristiek
De Tiendwegen zijn naast de boezems, molens, vlieten,
heulen, weteringen en kades hoofdrolspelers in de wordingsgeschiedenis
van dit landschap. Ze vormen langs de Lekdijk
de achterkant van de polders die aan de dijk grenzen en in
spiegelbeeld ook van de eerste polders dieper de Alblasserwaard
in.
Een tiendweg is aan twee zijden begrensd door water (oorspronkelijk
met verschillend waterpeil) en meest halfopen
begroeiing van knotwilgen en hakhout. Bij kaveltoegangen/
bruggenhoofden stonden soms hovelingen. De wegen zijn
vaak smal.
21
Ontwerpgedachte
Bij de tiendwegen gaan we uit van een profiel met een
verhardingsbreedte van 2,5 tot 3,5 meter. Afhankelijk van
de intensiteit van het gemotoriseerd verkeer en de functie
als belangrijke fietsroute kan gekozen worden tussen een
gesloten - en een semi-verharding. Eventueel kan voor een
‘sporenverharding’ (met een middenstrook van semiverharding
of oppervlakbehandeling) als mengvorm gekozen
worden wanneer de functie fietsroute overheersend is.
Aan de dijkpolderzijde van de weg ligt een hakhoutsingel,
soms onderbroken door knotwilgen.
Aan de andere zijde bepaalt een rietoeverbeplanting met
daarachter de weidse polder het beeld.
stap 3. Bestudeer de landschappelijk-verkeerskundige
karakteristiek en de ontwerpgedachte voor het
wegtype waaronder het onderhanden wegvak valt.

stap 4. Bestudeer welk basisprofiel bij de functie en
drukte van dit wegvak past.
Het antwoord op deze vraag kunt u vinden in nevenstaande
matrices. Om de juiste matrix en de juiste cel te bepalen,
dient u zich bewust te zijn van de volgende subvragen:
Wat is de functie van de weg? Verblijven / verbinden ?
(zie hiervoor de kaart “Verbinden of verblijven en verkeersdrukte”:
bijlage 2). De keuze van de juiste functie, bepaalt
in hoge mate de inrichting van een weg en daarmee ook
het gewenste gedrag van de weggebruiker. Hieruit volgt of
u kiest voor een profiel uit de matrix voor ‘verblijven’ of die
voor ‘verbinden’.
De aanwezigheid en omvang van (schoolgaande) fietsers
is bepalend voor de keuze van de al dan niet noodzakelijke
fietsvoorziening.
Loopt er een schoolroute over het wegvak?
(zie hiervoor de kaart “Schoolroutes”: bijlage 3).
Maakt het wegvak onderdeel uit van het fietsnetwerk?
(zie hiervoor de kaart “Fietsnetwerk”: bijlage 4).
Beantwoord u één of beide vragen positief dan is de aanleg
van een vrijliggend fietspad of fietsstrook gewenst.
Maakt het wegvak onderdeel uit van de hoofdroutes voor het
landbouwverkeer? (zie hiervoor de kaart “Hoofdroutes landbouwverkeer”:
bijlage 5). Heeft de weg als functie verblijven,
dan is de aanwezigheid van een hoofdlandbouwroute tezamen
met de omvang van het vracht- en landbouwverkeer is
mede bepalend voor de gewenste breedte en inrichting van
een wegvak. Dat betekent dat gekozen moet worden tussen
de basisprofielen B, C of D. (zie hiervoor de kaart “Omvang
vracht- en landbouwverkeer”: bijlage 6)
Indien bij de functie “Verblijven” is gekozen voor basisprofiel
A of B, dan kan het wenselijk zijn om passeerplaatsen aan te
leggen. De aanwezige verkeersintensiteit is maatgevend voor
de hart-op-hart-afstand (h.o.h.) van deze passeerplaatsen.
Met behulp van onderstaande richtlijn kan afhankelijk van de
verkeersintensiteit deze h.o.h.-afstand worden bepaald.
I < 900 mvt/etm--> h.o.h.-afstand passeerplaatsen = 300 m
I = 900-1100 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 250 m
I = 1100-1350 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 200 m
I = 1350-1800 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 150 m
|
22
U heeft nu de keuze gemaakt voor het juiste basisprofiel.
Vergelijk dit basisprofiel met het dwarsprofiel van de huidige
situatie.
Is het gekozen basisprofiel breder dan de huidige situatie?
Onderzoek of het gekozen basisprofiel binnen de bestaande
eigendomsgrenzen kan worden gerealiseerd of dat grond
aangekocht moet worden.
Is het gekozen basisprofiel even breed? Ga verder met de
volgende vragen.
Is het gekozen basisprofiel smaller? Onderzoek of de
bestaande fundering bij de volgende vragen gebruikt kan
worden, bijvoorbeeld als passeer- of parkeerstrook.

stap 5. Bestudeer het gekozen basisprofiel en kies voor een verhardingstype uit de stalenkaart
TIENDWEG VERBLIJVEN A
2,5-3 meter
TIENDWEG
verblijven A
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
of oppervlakbehandeling
als asstrook
23
TIENDWEG VERBLIJVEN B
0,4/0,6m 3-4 meter 0,4/0,6m
0,8m
TIENDWEG
verblijven B
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
of oppervlakbehandeling
als asstrook

stap 6. Bestudeer in het veld of op de kaart of er
elementen langs het wegvak zijn die bij de inrichting
van de weg kunnen worden betrokken en gebruik de
volgende set mogelijkheden om dit te concretiseren
|
24

|
26
stap 7. Ontdekt u extra mogelijkheden die ook bij dit
wegtype passen, teken deze dan hieronder aan.

7. Uitwegen tussen een rivierdijk en een tiendweg
Landschappelijk-verkeerskundige karakteristiek
De uitweg is een historische benaming voor het stuk weg
dat de tiendweg met de dijk verbindt. In dat korte traject
gebeurt veel. Vanaf de dijk loopt de uitweg vrij steil naar
beneden met aan beide zijden een steil gebogen talud.
Meestal staat hier aan beide kanten van de uitweg bebouwing
met erven. Die erven lopen een eindje door langs de
weg en hebben vaak verderop ook een uitrit op de uitweg.
Op het erf staat vaak beplanting o.a. fruitbomen. Verder de
polder in ligt langs de uitweg aan beide kanten vaak een
brede berm en daarnaast een bermsloot. Langzaam word
het landschap richting de tiendweg steeds opener. Vanaf de
tiendweg gaat de uitweg veelal over in een oude kade door
een open landschap.
stap 3. Bestudeer de landschappelijk-verkeerskundige
karakteristiek en de ontwerpgedachte voor het wegtype
waaronder het onderhanden wegvak valt.
27
Ontwerpgedachte
Bij de uitwegen gaan we uit van een profiel met een verhardingsbreedte
van 3,0 tot 4,5 meter. Afhankelijk van de
intensiteit van het gemotoriseerd verkeer kan een strook
grasstenen aan beide zijden worden aangebracht.
Het stuk uitweg dat tegen de dijk oploopt kan in klinkers
worden gelegd. Deze klinkerverharding kan met een boog in
de verharding van de weg op de dijk worden doorgetrokken.
In de uitweg wordt de overgang van de erven aan de dijk
naar de openheid voorbij de tiendweg in de inrichting tot
uiting gebracht door in het talud bij nadering van de dijk en
in de bermen langs de erven notenbomen te planten. De
beplanting wordt richting de tiendweg steeds ijler. Dicht bij
de tiendweg kunnen de bermsloten soms ook een rietoever
krijgen aansluitend op die langs de oude kade.
Eventueel kunnen tussen de notenbomen ook enkele fruitbomen
worden geplant. Zeker als er bij de agrarische natuurvereniging
animo is om deze als hoogstam te beheren.

stap 4. Bestudeer welk basisprofiel bij de functie en
drukte van dit wegvak past.
Het antwoord op deze vraag kunt u vinden in nevenstaande
matrices. Om de juiste matrix en de juiste cel te bepalen,
dient u zich bewust te zijn van de volgende subvragen:
Wat is de functie van de weg? Verblijven / verbinden ?
(zie hiervoor de kaart “Verbinden of verblijven en verkeersdrukte”:
bijlage 2). De keuze van de juiste functie, bepaalt
in hoge mate de inrichting van een weg en daarmee ook
het gewenste gedrag van de weggebruiker. Hieruit volgt of
u kiest voor een profiel uit de matrix voor ‘verblijven’ of die
voor ‘verbinden’.
De aanwezigheid en omvang van (schoolgaande) fietsers
is bepalend voor de keuze van de al dan niet noodzakelijke
fietsvoorziening.
Loopt er een schoolroute over het wegvak?
(zie hiervoor de kaart “Schoolroutes”: bijlage 3).
Maakt het wegvak onderdeel uit van het fietsnetwerk?
(zie hiervoor de kaart “Fietsnetwerk”: bijlage 4).
Beantwoord u één of beide vragen positief dan is de aanleg
van een vrijliggend fietspad of fietsstrook gewenst.
Maakt het wegvak onderdeel uit van de hoofdroutes voor het
landbouwverkeer? (zie hiervoor de kaart “Hoofdroutes landbouwverkeer”:
bijlage 5). Heeft de weg als functie verblijven,
dan is de aanwezigheid van een hoofdlandbouwroute tezamen
met de omvang van het vracht- en landbouwverkeer is
mede bepalend voor de gewenste breedte en inrichting van
een wegvak. Dat betekent dat gekozen moet worden tussen
de basisprofielen B, C of D. (zie hiervoor de kaart “Omvang
vracht- en landbouwverkeer”: bijlage 6)
Indien bij de functie “Verblijven” is gekozen voor basisprofiel
A of B, dan kan het wenselijk zijn om passeerplaatsen aan te
leggen. De aanwezige verkeersintensiteit is maatgevend voor
de hart-op-hart-afstand (h.o.h.) van deze passeerplaatsen.
Met behulp van onderstaande richtlijn kan afhankelijk van de
verkeersintensiteit deze h.o.h.-afstand worden bepaald.
I < 900 mvt/etm--> h.o.h.-afstand passeerplaatsen = 300 m
I = 900-1100 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 250 m
I = 1100-1350 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 200 m
I = 1350-1800 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 150 m
|
28
U heeft nu de keuze gemaakt voor het juiste basisprofiel.
Vergelijk dit basisprofiel met het dwarsprofiel van de huidige
situatie.
Is het gekozen basisprofiel breder dan de huidige situatie?
Onderzoek of het gekozen basisprofiel binnen de bestaande
eigendomsgrenzen kan worden gerealiseerd of dat grond
aangekocht moet worden.
Is het gekozen basisprofiel even breed? Ga verder met de
volgende vragen.
Is het gekozen basisprofiel smaller? Onderzoek of de
bestaande fundering bij de volgende vragen gebruikt kan
worden, bijvoorbeeld als passeer- of parkeerstrook.

stap 5. Bestudeer het gekozen basisprofiel en kies voor een verhardingstype uit de stalenkaart
UITWEG VERBLIJVEN A
fundering
3-4,5 meter
UITWEG
verblijven A
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
of oppervlakbehandeling
als asstrook
29
UITWEG VERBLIJVEN B
fundering
0,4/0,6m 3,5-4,5 meter 0,4/0,6m
UITWEG
verblijven B
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
of oppervlakbehandeling
als asstrook

|
30
stap 6. Bestudeer in het veld of op de kaart of er elementen langs het wegvak zijn die bij de inrichting van
de weg kunnen worden betrokken en gebruik de volgende set mogelijkheden om dit te concretiseren

|
32
stap 7. Ontdekt u extra mogelijkheden die ook bij dit
wegtype passen, teken deze dan hieronder aan.

8. Wegen in de oude veenstroomlinten
Landschappelijk-verkeerskundige karakteristiek
Dit zijn de wegen langs de huiswerven op de plekken waar
men in de 11e eeuw begon met het ontginnen van het veengebied
van de Alblasserwaard. Men vestigde zich langs de
oude veenstromen waarlangs het water uit het veen stroomde.
Dat water werd regelmatig ook weer opgestuwd door het
getij vanuit zee. De weg kronkelt over de rand van donken en
verhoogde huiswerven en over de kades die daartussen zijn
aangelegd. De stukken van de weg liggen vaak lager en de
huiswerven en donken weer hoger. De slingering en glooiing
van deze wegen is karakteristiek.
Reeksen van huiswerven en een donk levert buurten op met
een concentratie van erven. Hier is het wegbeeld zeer afwisselend
en open. In de lagere delen, soms einden genoemd,
is juist een openwegbeeld karakteristiek. Daar vind je ook
vaak de kruising met vlieten en andere waterlopen (heulen)
die het slotenpatroon van de polder verbonden met de
veenstromen.
stap 3. Bestudeer de landschappelijk-verkeerskundige
karakteristiek en de ontwerpgedachte voor het wegtype
waaronder het onderhanden wegvak valt.
33
Ontwerpgedachte
Bij de oude veenstroomlinten wordt het principe van een
doorgaande rijloper van 3,5 meter en aan beide zijden een
koppelstrook van wisselende breedte toegepast. In het midden
wordt een strook oppervlakbehandeling aangebracht
met een breedte van 0,5-0,8 m. De keuze voor het type
verharding van de koppelstrook sluit zo steeds aan bij de
erven, cultuurhistorie en de omgeving van de weg. Ook kunnen
lange doorzichten over de weg, die ook weer snelheid
bevorderen, worden weggenomen.
Zo ontstaat een kleinschalig en gevarieerd wegbeeld,
waarbij toch een effectieve verhardingsbreedte van 3,5 tot
zonodig 5,5 meter kan worden bereikt.
Bij reconstructies dient de glooiing van de weg en de slingering
ervan behouden of versterkt te worden.
Het contrast tussen besloten buurten en open einden dient
met allerlei middelen te worden versterkt. De koppelstrook
zal langs de einden voornamelijk bestaan uit een strook
grasstenen.
Maak verschil tussen buurten en einden

stap 4. Bestudeer welk basisprofiel bij de functie en
drukte van dit wegvak past.
Het antwoord op deze vraag kunt u vinden in nevenstaande
matrices. Om de juiste matrix en de juiste cel te bepalen,
dient u zich bewust te zijn van de volgende subvragen:
Wat is de functie van de weg? Verblijven / verbinden ?
(zie hiervoor de kaart “Verbinden of verblijven en verkeersdrukte”:
bijlage 2). De keuze van de juiste functie, bepaalt
in hoge mate de inrichting van een weg en daarmee ook
het gewenste gedrag van de weggebruiker. Hieruit volgt of
u kiest voor een profiel uit de matrix voor ‘verblijven’ of die
voor ‘verbinden’.
De aanwezigheid en omvang van (schoolgaande) fietsers
is bepalend voor de keuze van de al dan niet noodzakelijke
fietsvoorziening.
Loopt er een schoolroute over het wegvak?
(zie hiervoor de kaart “Schoolroutes”: bijlage 3).
Maakt het wegvak onderdeel uit van het fietsnetwerk?
(zie hiervoor de kaart “Fietsnetwerk”: bijlage 4).
Beantwoord u één of beide vragen positief dan is de aanleg
van een vrijliggend fietspad of fietsstrook gewenst.
Maakt het wegvak onderdeel uit van de hoofdroutes voor het
landbouwverkeer? (zie hiervoor de kaart “Hoofdroutes landbouwverkeer”:
bijlage 5). Heeft de weg als functie verblijven,
dan is de aanwezigheid van een hoofdlandbouwroute tezamen
met de omvang van het vracht- en landbouwverkeer is
mede bepalend voor de gewenste breedte en inrichting van
een wegvak. Dat betekent dat gekozen moet worden tussen
de basisprofielen B, C of D. (zie hiervoor de kaart “Omvang
vracht- en landbouwverkeer”: bijlage 6)
Indien bij de functie “Verblijven” is gekozen voor basisprofiel
A of B, dan kan het wenselijk zijn om passeerplaatsen aan te
leggen. De aanwezige verkeersintensiteit is maatgevend voor
de hart-op-hart-afstand (h.o.h.) van deze passeerplaatsen.
Met behulp van onderstaande richtlijn kan afhankelijk van de
verkeersintensiteit deze h.o.h.-afstand worden bepaald.
I < 900 mvt/etm--> h.o.h.-afstand passeerplaatsen = 300 m
I = 900-1100 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 250 m
I = 1100-1350 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 200 m
I = 1350-1800 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 150 m
|
34
U heeft nu de keuze gemaakt voor het juiste basisprofiel.
Vergelijk dit basisprofiel met het dwarsprofiel van de huidige
situatie.
Is het gekozen basisprofiel breder dan de huidige situatie?
Onderzoek of het gekozen basisprofiel binnen de bestaande
eigendomsgrenzen kan worden gerealiseerd of dat grond
aangekocht moet worden.
Is het gekozen basisprofiel even breed? Ga verder met de
volgende vragen.
Is het gekozen basisprofiel smaller? Onderzoek of de
bestaande fundering bij de volgende vragen gebruikt kan
worden, bijvoorbeeld als passeer- of parkeerstrook.

stap 5. Bestudeer het gekozen basisprofiel en kies
voor een verhardingstype uit de stalenkaart
OUD VEENSTROOMLINT VERBLIJVEN A
fundering
3,5 - 4 meter > 0,5 m
variabel
OUD VEENSTROOMLINT
verblijven A
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook
35
OUD VEENSTROOMLINT VERBLIJVEN B, C en D buurt
> 0,5 m
variabel
fundering
3,5 - 4 meter > 0,5 m
variabel
OUD VEENSTROOMLINT VERBLIJVEN B, C en D buurt 2
fundering
3,5 - 4 meter
0,4-0,6 m
> 0,5 m
variabel
OUD VEENSTROOMLINT
verblijven BCD
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook
OUD VEENSTROOMLINT
verblijven BCD buurt 2
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook

OUD VEENSTROOMLINT VERBLIJVEN A2 open eind
fundering
3,5 - 4 meter
|
36
OUD VEENSTROOMLINT
verblijven A2
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook
OUD VEENSTROOMLINT VERBLIJVEN C open eind
fundering
3,5 - 4 meter
0,4-0,6 m
0,4-0,6 m
OUD VEENSTROOMLINT
verblijven C
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook

stap 6. Bestudeer in het veld of op de kaart of er elementen langs het wegvak zijn die bij de inrichting van
de weg kunnen worden betrokken en gebruik de volgende set mogelijkheden om dit te concretiseren
37

|
38

39
stap 7. Ontdekt u extra mogelijkheden die ook bij dit
wegtype passen, teken deze dan hieronder aan.

|
40

9. Wegen in de cope-linten en graaf-linten
Landschappelijk-verkeerskundige karakteristiek
Vanaf de 12e eeuw werden de ontginningen op een meer
systematische wijze aangepakt, o.a. volgens het ‘cope’systeem.
Soms werden bestaande veenstromen verlengd
met een graaf het laagveen in. Dar was dan de ontginningsas
vanwaaraf het land werd verkaveld. Aan de graaf
kwam de bebouwing. Het begrip ‘cope’ heeft betrekking op
de overeenkomst die de landsheer met de ontginners sloot.
De standaarddiepte van een kavel was ongeveer 1250 meter
(breedte: 95-115 meter).
Deze wegen kenmerken zich door lange lintbebouwing aan
de overzijde van een vaart met bruggetjes eroverheen en
aan de andere kant met woningen of erven direct aan de
weg. Aan de kant van de vaart staat meestal een doorgaande
boombeplanting in het talud. De soort boom wisselt.
Aan de andere kant van de weg, tussen de erven, is de berm
vaak breed en ingeplant met bomen. De asfaltverharding is
steeds breder geworden. De maximumsnelheid is op veel
copelintwegen moeilijk te handhaven. Dit levert probleemsituaties
op, omdat woningen direct op de weg uitkomen.
stap 3. Bestudeer de landschappelijk-verkeerskundige
karakteristiek en de ontwerpgedachte voor het wegtype
waaronder het onderhanden wegvak valt.
41
Ontwerpgedachte
Net als in de veenstroomlinten wordt in deze linten het principe
van een doorgaande rijloper van 3,5 tot 4 meter en aan
beide zijden een koppelstrook van wisselende breedte toegepast.
De keuze voor het type verharding van de koppelstrook
sluit steeds aan bij de erven, cultuurhistorie en de omgeving
van de weg. Zo ontstaat een kleinschalig en gevarieerd wegbeeld,
waarbij toch een effectieve verhardingsbreedte van
3,5 tot zonodig 5,5 meter kan worden bereikt.
De weg met een- of tweezijdige boombeplanting, de vaart
en bruggetjes, de omhaagde erven en de boomweides in de
berm bepalen het wegbeeld.
principe van loper en koppelstook kan ook hier toegepast worden

stap 4. Bestudeer welk basisprofiel bij de functie en
drukte van dit wegvak past.
Het antwoord op deze vraag kunt u vinden in nevenstaande
matrices. Om de juiste matrix en de juiste cel te bepalen,
dient u zich bewust te zijn van de volgende subvragen:
Wat is de functie van de weg? Verblijven / verbinden ?
(zie hiervoor de kaart “Verbinden of verblijven en verkeersdrukte”:
bijlage 2). De keuze van de juiste functie, bepaalt
in hoge mate de inrichting van een weg en daarmee ook
het gewenste gedrag van de weggebruiker. Hieruit volgt of
u kiest voor een profiel uit de matrix voor ‘verblijven’ of die
voor ‘verbinden’.
De aanwezigheid en omvang van (schoolgaande) fietsers
is bepalend voor de keuze van de al dan niet noodzakelijke
fietsvoorziening.
Loopt er een schoolroute over het wegvak?
(zie hiervoor de kaart “Schoolroutes”: bijlage 3).
Maakt het wegvak onderdeel uit van het fietsnetwerk?
(zie hiervoor de kaart “Fietsnetwerk”: bijlage 4).
Beantwoord u één of beide vragen positief dan is de aanleg
van een vrijliggend fietspad of fietsstrook gewenst.
Maakt het wegvak onderdeel uit van de hoofdroutes voor het
landbouwverkeer? (zie hiervoor de kaart “Hoofdroutes landbouwverkeer”:
bijlage 5). Heeft de weg als functie verblijven,
dan is de aanwezigheid van een hoofdlandbouwroute tezamen
met de omvang van het vracht- en landbouwverkeer is
mede bepalend voor de gewenste breedte en inrichting van
een wegvak. Dat betekent dat gekozen moet worden tussen
de basisprofielen B, C of D. (zie hiervoor de kaart “Omvang
vracht- en landbouwverkeer”: bijlage 6)
Indien bij de functie “Verblijven” is gekozen voor basisprofiel
A of B, dan kan het wenselijk zijn om passeerplaatsen aan te
leggen. De aanwezige verkeersintensiteit is maatgevend voor
de hart-op-hart-afstand (h.o.h.) van deze passeerplaatsen.
Met behulp van onderstaande richtlijn kan afhankelijk van de
verkeersintensiteit deze h.o.h.-afstand worden bepaald.
I < 900 mvt/etm--> h.o.h.-afstand passeerplaatsen = 300 m
I = 900-1100 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 250 m
I = 1100-1350 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 200 m
I = 1350-1800 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 150 m
|
42
U heeft nu de keuze gemaakt voor het juiste basisprofiel.
Vergelijk dit basisprofiel met het dwarsprofiel van de huidige
situatie.
Is het gekozen basisprofiel breder dan de huidige situatie?
Onderzoek of het gekozen basisprofiel binnen de bestaande
eigendomsgrenzen kan worden gerealiseerd of dat grond
aangekocht moet worden.
Is het gekozen basisprofiel even breed? Ga verder met de
volgende vragen.
Is het gekozen basisprofiel smaller? Onderzoek of de
bestaande fundering bij de volgende vragen gebruikt kan
worden, bijvoorbeeld als passeer- of parkeerstrook.

stap 5. Bestudeer het gekozen basisprofiel en kies
voor een verhardingstype uit de stalenkaart
COPE- OF GRAAFLINT VERBLIJVEN A
fundering
3,5 meter
COPE- OF GRAAFLINT
verblijven A
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook
43
COPE- OF GRAAFLINT VERBLIJVEN A variant bij erf
0,4 - 1,5m
fundering
3,5 meter 0,4m
COPE- OF GRAAFLINT VERBLIJVEN B
0,4 - 0,6m
fundering
3,5 - 5 meter
0,4-0,6m
COPE- OF GRAAFLINT
verblijven A variant bij erf
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook
COPE- OF GRAAFLINT
verblijven B
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook

COPE- OF GRAAFLINT VERBLIJVEN C
0,4 - 0,6m
fundering
4 meter
minimaal
1,5 m
|
44
COPE- OF GRAAFLINT
verblijven C
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook
COPE- OF GRAAFLINT VERBLIJVEN D
minimaal
1 m
3,5 - 4 meter minimaal
1 m
COPE- OF GRAAFLINT VERBLIJVEN D variant
0,4 - 0,6m
minimaal
1 m
fundering
fundering
3,5 - 4 meter
bij meer dan 100 voertuigen p/u met etsers
minimaal
1 m
0,4 - 0,6m
COPE- OF GRAAFLINT
verblijven D
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook
COPE- OF GRAAFLINT
verblijven D variant
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook

stap 6. Bestudeer in het veld of op de kaart of er elementen langs het wegvak zijn die bij de inrichting van
de weg kunnen worden betrokken en gebruik de volgende set mogelijkheden om dit te concretiseren
45

|
46

47
stap 7. Ontdekt u extra mogelijkheden die ook bij dit
wegtype passen, teken deze dan hieronder aan.

|
48

10. Wegen over oude kades
a. Landschappelijk-verkeerskundige karakteristiek
De oude kades zijn kleine weggetjes met cultuurhistorisch
grote waarde. Ze zijn in de ruilverkaveling wel vaak ‘gestileerd’,
maar hebben nog steeds het profiel van een kade:
iets verhoogd door het landschap met aan twee kanten een
sloot. Het peilverschil in de beide bermsloten kan verschillen.
De beplanting langs de kades is grotendeels verdwenen. Met
name langs de achterkades moet die vroeger stevig zijn geweest.
Het waren de meest extensieve delen van het boerenland
met natuurlijke opslag van van nat bos (els, es en wilg).
In tegenstelling tot ruilverkavelingswegen liggen langs de
oude kades geen erven.
stap 3. Bestudeer de landschappelijk-verkeerskundige
karakteristiek en de ontwerpgedachte voor het wegtype
waaronder het onderhanden wegvak valt.
49
b. Ontwerpgedachte
Bij de oude kades gaan we uit van eenvoudig profiel met een
verhardingsbreedte van 2,5 tot 3,5 meter. Afhankelijk van de
intensiteit van het autoverkeer en de functie als fietsroute
kan gekozen worden tussen een gesloten of een semi-verharding.
Eventueel kan voor een ‘sporenverharding’ (met een middenstrook
van semiverharding of oppervlakbehandeling) als
mengvorm gekozen worden als de functie fietsroute overheersend
is.
De oude kade dient zich in de toekomst te kenmerken door
openheid met riet en nat hooiland in het talud van beide
bermsloten. Hier en daar kunnen langs oud achterkades
stroken laagblijvende (hakhout-)singels van es, els en wilg
eenzijdig worden toegepast. Die strook dient te lopen van
dwarssloot naar dwarssloot in de oude polder waar de kade
bijhoort. Zo kan het historisch beeld van de extensieve
achterkades van de oude dorpspolders met hun verkaveling
beleefd worden. Het reliëf door stroomruggen en donken
in de ondergrond dient gehandhaafd te blijven en kan met
beplanting worden aangezet.

stap 4. Bestudeer welk basisprofiel bij de functie en
drukte van dit wegvak past.
Het antwoord op deze vraag kunt u vinden in nevenstaande
matrices. Om de juiste matrix en de juiste cel te bepalen,
dient u zich bewust te zijn van de volgende subvragen:
Wat is de functie van de weg? Verblijven / verbinden ?
(zie hiervoor de kaart “Verbinden of verblijven en verkeersdrukte”:
bijlage 2). De keuze van de juiste functie, bepaalt
in hoge mate de inrichting van een weg en daarmee ook
het gewenste gedrag van de weggebruiker. Hieruit volgt of
u kiest voor een profiel uit de matrix voor ‘verblijven’ of die
voor ‘verbinden’.
De aanwezigheid en omvang van (schoolgaande) fietsers
is bepalend voor de keuze van de al dan niet noodzakelijke
fietsvoorziening.
Loopt er een schoolroute over het wegvak?
(zie hiervoor de kaart “Schoolroutes”: bijlage 3).
Maakt het wegvak onderdeel uit van het fietsnetwerk?
(zie hiervoor de kaart “Fietsnetwerk”: bijlage 4).
Beantwoord u één of beide vragen positief dan is de aanleg
van een vrijliggend fietspad of fietsstrook gewenst.
Maakt het wegvak onderdeel uit van de hoofdroutes voor het
landbouwverkeer? (zie hiervoor de kaart “Hoofdroutes landbouwverkeer”:
bijlage 5). Heeft de weg als functie verblijven,
dan is de aanwezigheid van een hoofdlandbouwroute tezamen
met de omvang van het vracht- en landbouwverkeer is
mede bepalend voor de gewenste breedte en inrichting van
een wegvak. Dat betekent dat gekozen moet worden tussen
de basisprofielen B, C of D. (zie hiervoor de kaart “Omvang
vracht- en landbouwverkeer”: bijlage 6)
Indien bij de functie “Verblijven” is gekozen voor basisprofiel
A of B, dan kan het wenselijk zijn om passeerplaatsen aan te
leggen. De aanwezige verkeersintensiteit is maatgevend voor
de hart-op-hart-afstand (h.o.h.) van deze passeerplaatsen.
Met behulp van onderstaande richtlijn kan afhankelijk van de
verkeersintensiteit deze h.o.h.-afstand worden bepaald.
I < 900 mvt/etm--> h.o.h.-afstand passeerplaatsen = 300 m
I = 900-1100 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 250 m
I = 1100-1350 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 200 m
I = 1350-1800 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 150 m
|
50
U heeft nu de keuze gemaakt voor het juiste basisprofiel.
Vergelijk dit basisprofiel met het dwarsprofiel van de huidige
situatie.
Is het gekozen basisprofiel breder dan de huidige situatie?
Onderzoek of het gekozen basisprofiel binnen de bestaande
eigendomsgrenzen kan worden gerealiseerd of dat grond
aangekocht moet worden.
Is het gekozen basisprofiel even breed? Ga verder met de
volgende vragen.
Is het gekozen basisprofiel smaller? Onderzoek of de
bestaande fundering bij de volgende vragen gebruikt kan
worden, bijvoorbeeld als passeer- of parkeerstrook.

stap 5. Bestudeer het gekozen basisprofiel en kies
voor een verhardingstype uit de stalenkaart
OUDE KADE VERBLIJVEN A
fundering
2,5-3,5 meter
OUDE KADE
verblijven A
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook
51
OUDE KADE VERBLIJVEN B
2.5-3,5 meter
0,4/0,6m 0,4/0,6m
OUDE KADE
verblijven B
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook

OUDE KADE VERBLIJVEN C
1,25m
fundering
3 meter
1,25m
|
52
OUDE KADE VERBINDEN A1
0,4/0,6m 5,5 meter
0,4/0,6m
0,5m 4,5 meter 0,5m
2,5-3 meter

OUDE KADE VERBINDEN A2
1,25m
fundering
3 meter
1,25m
53
OUDE KADE VERBINDEN B
6 meter
0,4/0,6m 0,4/0,6m
2,5-3 meter

OUDE KADE VERBINDEN C
7,2meter
0,4/0,6m 0,4/0,6m
2,5-3 meter
|
54

stap 6. Bestudeer in het veld of op de kaart of er elementen langs het wegvak zijn die bij de inrichting van
de weg kunnen worden betrokken en gebruik de volgende set mogelijkheden om dit te concretiseren
55

|
56

stap 7. Ontdekt u extra mogelijkheden die ook bij dit
wegtype passen, teken deze dan hieronder aan.
57

|
58

11. Ruilverkavelingswegen
Landschappelijk-verkeerskundige karakteristiek
Tussen oude veenstroomlinten en dijken liggen open gebieden
met uitgestrekte weiden, een wijdvertak slotenpatroon
en her en der verspreide elzen- en wilgenbosjes. Het zijn een
halve eeuw geleden modern verkavelde landbouwgebieden.
Lange rechte wegen met verspreid grote ruilverkavelingsboerderijen
sluiten aan op oude kades, dijken en veenstroomlinten.
Aan de zetting van de weg is te merken dat
de weg over een oud verkavelingspatroon heen is gelegd. In
tegenstelling tot de oude kades liggen langs de ruilverkavelingswegen
wel erven, met erfbeplanting als “eilanden van
groen in de open ruimte”.
Op ruilverkavelingswegen kan het gebruik als (sluip-)weg het
recreatieverkeer en het landbouwverkeer hinderen. Door de
overzichtelijkheid zijn hoge snelheden voor het autoverkeer
en het regionaal (agrarisch) vrachtverkeer mogelijk.
stap 3. Bestudeer de landschappelijk-verkeerskundige
karakteristiek en de ontwerpgedachte voor het wegtype
waaronder het onderhanden wegvak valt.
59
Ontwerpgedachte
Bij ruilverkavelingswegen met verblijfsfunctie gaan we uit van
een profiel met verhardingsbreedte van 2,5 tot 3,5 meter. Een
zakelijke functioneel wegbeeld is hier op zijn plaats. Bij kruisingen
met belangrijke watergangen kan gekozen worden voor
een ‘voorde’ in grasstenen met fietsstroken in asfalt. Indien
de intensiteit dit noodzakelijk maakt worden passeerstroken
toegepast.
Bij ruilverkavelingswegen met hoge verkeersintensiteit in
combinatie met een belangrijke fietsroute is een vrijliggend
fietspad nodig en een verhardingsbreedte van 5,5 meter.
De openheid van de omgeving staat bij deze wegen voorop.
Dat betekent dat er zo min mogelijk boombeplanting wordt
toegepast. In de slootkanten wordt langs de weg rietbeplanting
en nat hooiland beheerd. Slechts bij kavel- en erftoeritten
en kruisingen met waterlopen (oude heulen, duikers) kan
laagblijvende beplanting worden aangebracht.

stap 4. Bestudeer welk basisprofiel bij de functie en
drukte van dit wegvak past.
Het antwoord op deze vraag kunt u vinden in nevenstaande
matrices. Om de juiste matrix en de juiste cel te bepalen,
dient u zich bewust te zijn van de volgende subvragen:
Wat is de functie van de weg? Verblijven / verbinden ?
(zie hiervoor de kaart “Verbinden of verblijven en verkeersdrukte”:
bijlage 2). De keuze van de juiste functie, bepaalt
in hoge mate de inrichting van een weg en daarmee ook
het gewenste gedrag van de weggebruiker. Hieruit volgt of
u kiest voor een profiel uit de matrix voor ‘verblijven’ of die
voor ‘verbinden’.
De aanwezigheid en omvang van (schoolgaande) fietsers
is bepalend voor de keuze van de al dan niet noodzakelijke
fietsvoorziening.
Loopt er een schoolroute over het wegvak?
(zie hiervoor de kaart “Schoolroutes”: bijlage 3).
Maakt het wegvak onderdeel uit van het fietsnetwerk?
(zie hiervoor de kaart “Fietsnetwerk”: bijlage 4).
Beantwoord u één of beide vragen positief dan is de aanleg
van een vrijliggend fietspad of fietsstrook gewenst.
Maakt het wegvak onderdeel uit van de hoofdroutes voor het
landbouwverkeer? (zie hiervoor de kaart “Hoofdroutes landbouwverkeer”:
bijlage 5). Heeft de weg als functie verblijven,
dan is de aanwezigheid van een hoofdlandbouwroute tezamen
met de omvang van het vracht- en landbouwverkeer is
mede bepalend voor de gewenste breedte en inrichting van
een wegvak. Dat betekent dat gekozen moet worden tussen
de basisprofielen B, C of D. (zie hiervoor de kaart “Omvang
vracht- en landbouwverkeer”: bijlage 6)
Indien bij de functie “Verblijven” is gekozen voor basisprofiel
A of B, dan kan het wenselijk zijn om passeerplaatsen aan te
leggen. De aanwezige verkeersintensiteit is maatgevend voor
de hart-op-hart-afstand (h.o.h.) van deze passeerplaatsen.
Met behulp van onderstaande richtlijn kan afhankelijk van de
verkeersintensiteit deze h.o.h.-afstand worden bepaald.
I < 900 mvt/etm--> h.o.h.-afstand passeerplaatsen = 300 m
I = 900-1100 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 250 m
I = 1100-1350 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 200 m
I = 1350-1800 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 150 m
|
60
U heeft nu de keuze gemaakt voor het juiste basisprofiel.
Vergelijk dit basisprofiel met het dwarsprofiel van de huidige
situatie.
Is het gekozen basisprofiel breder dan de huidige situatie?
Onderzoek of het gekozen basisprofiel binnen de bestaande
eigendomsgrenzen kan worden gerealiseerd of dat grond
aangekocht moet worden.
Is het gekozen basisprofiel even breed? Ga verder met de
volgende vragen.
Is het gekozen basisprofiel smaller? Onderzoek of de
bestaande fundering bij de volgende vragen gebruikt kan
worden, bijvoorbeeld als passeer- of parkeerstrook.

stap 5. Bestudeer het gekozen basisprofiel en kies
voor een verhardingstype uit de stalenkaart
RUILVERKAVELINGSWEG VERBLIJVEN A en C
2-3 meter
fundering
2,5-4,5 meter 2-3 meter
RUILVERKAVELINGSWEG
verblijven A en C
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook
61
RUILVERKAVELINGSWEG VERBLIJVEN B en D
2-3 meter
0,4m
fundering
0,4m
2,5-4,5 meter 2-3 meter
RUILVERKAVELINGSWEG VERBLIJVEN E
2,5 meter
fundering
2-3 meter 5,5 meter
0,4m
0,4m
3-5 meter
RUILVERKAVELINGSWEG
verblijven B en D
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. asfalt met oppervlaktebehandeling
RUILVERKAVELINGSWEG
verblijven E
stalenkaart verharding
A. asfalt
B. asfalt met oppervlaktebehandeling

|
62
stap 6. Bestudeer in het veld of op de kaart of er elementen langs het wegvak zijn die bij de inrichting van
de weg kunnen worden betrokken en gebruik de volgende set mogelijkheden om dit te concretiseren

|
64
stap 7. Ontdekt u extra mogelijkheden die ook bij dit
wegtype passen, teken deze dan hieronder aan.

12. Parallelwegen langs bovenlokale infrastructuur
Landschappelijk-verkeerskundige karakteristiek
Dwars door de hiervoor beschreven patronen heen zijn
in de vorige eeuw enkele snelwegen en treinverbindingen
aangelegd. Er werden paralelwegen langs de nieuwe wegen
noodzakelijk om de verbindingen tussen het land aan beide
zijden van de nieuw infrastructuurlijnen mogelijk te maken.
Deze paralelwegen hebben een eenvoudig en functioneel
profiel. Enkele van deze wegen lopen noord-zuid door het
open landschap. De oost-west lopende parallelwegen liggen
veelal op de rand van de verstedelijkte delen van de Alblasserwaard
en Vijfheerenlanden. Vaak is er nog wat bedrijvigheid
aan gevestigd. Veel parallelwegen zijn ook belangrijke
schoolroutes. Deze wegen worden echter ook vaak als
sluiproute gebruikt waarbij hoge snelheden worden gehaald
(vergelijkbaar soms zelfs met die op de ernaast liggende
snelweg).
65
Ontwerpgedachte
Bij parallelwegen met verblijfsfunctie gaan we uit van een
profiel met verhardingsbreedte van 4,5 meter. Een zakelijke
functioneel wegbeeld is hier op zijn plaats. Eventueel kan
een strook grasstenen worden toegepast aan beide zijden.
De openheid van de omgeving staat bij de noord-zuid
lopende wegen voorop. In de bermslootkanten wordt langs
deze wegen rietbeplanting beheerd die zo dicht mogelijk tot
aan de weg komt.
De oost-west lopende parallelwegen krijgen juist een besloten
beeld waarbij de weg tussen twee hakhoutsingels of
geschoren gemengde singelhagen loopt. Deze beplanting
wordt alleen onderbroken om representatieve doorzichten
op bedrijvigheid of bebouwing mogelijk te maken, of zicht
op het open historisch polderlandschap.
stap 3. Bestudeer de landschappelijk-verkeerskundige
karakteristiek en de ontwerpgedachte voor het wegtype
waaronder het onderhanden wegvak valt.

stap 4. Bestudeer welk basisprofiel bij de functie en
drukte van dit wegvak past.
Het antwoord op deze vraag kunt u vinden in nevenstaande
matrices. Om de juiste matrix en de juiste cel te bepalen,
dient u zich bewust te zijn van de volgende subvragen:
Wat is de functie van de weg? Verblijven / verbinden ?
(zie hiervoor de kaart “Verbinden of verblijven en verkeersdrukte”:
bijlage 2). De keuze van de juiste functie, bepaalt
in hoge mate de inrichting van een weg en daarmee ook
het gewenste gedrag van de weggebruiker. Hieruit volgt of
u kiest voor een profiel uit de matrix voor ‘verblijven’ of die
voor ‘verbinden’.
De aanwezigheid en omvang van (schoolgaande) fietsers
is bepalend voor de keuze van de al dan niet noodzakelijke
fietsvoorziening.
Loopt er een schoolroute over het wegvak?
(zie hiervoor de kaart “Schoolroutes”: bijlage 3).
Maakt het wegvak onderdeel uit van het fietsnetwerk?
(zie hiervoor de kaart “Fietsnetwerk”: bijlage 4).
Beantwoord u één of beide vragen positief dan is de aanleg
van een vrijliggend fietspad of fietsstrook gewenst.
Maakt het wegvak onderdeel uit van de hoofdroutes voor het
landbouwverkeer? (zie hiervoor de kaart “Hoofdroutes landbouwverkeer”:
bijlage 5). Heeft de weg als functie verblijven,
dan is de aanwezigheid van een hoofdlandbouwroute tezamen
met de omvang van het vracht- en landbouwverkeer is
mede bepalend voor de gewenste breedte en inrichting van
een wegvak. Dat betekent dat gekozen moet worden tussen
de basisprofielen B, C of D. (zie hiervoor de kaart “Omvang
vracht- en landbouwverkeer”: bijlage 6)
Indien bij de functie “Verblijven” is gekozen voor basisprofiel
A of B, dan kan het wenselijk zijn om passeerplaatsen aan te
leggen. De aanwezige verkeersintensiteit is maatgevend voor
de hart-op-hart-afstand (h.o.h.) van deze passeerplaatsen.
Met behulp van onderstaande richtlijn kan afhankelijk van de
verkeersintensiteit deze h.o.h.-afstand worden bepaald.
I < 900 mvt/etm--> h.o.h.-afstand passeerplaatsen = 300 m
I = 900-1100 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 250 m
I = 1100-1350 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 200 m
I = 1350-1800 mvt/etm --> h.o.h.-afstand pass.pl. = 150 m
|
66
U heeft nu de keuze gemaakt voor het juiste basisprofiel.
Vergelijk dit basisprofiel met het dwarsprofiel van de huidige
situatie.
Is het gekozen basisprofiel breder dan de huidige situatie?
Onderzoek of het gekozen basisprofiel binnen de bestaande
eigendomsgrenzen kan worden gerealiseerd of dat grond
aangekocht moet worden.
Is het gekozen basisprofiel even breed? Ga verder met de
volgende vragen.
Is het gekozen basisprofiel smaller? Onderzoek of de
bestaande fundering bij de volgende vragen gebruikt kan
worden, bijvoorbeeld als passeer- of parkeerstrook.

stap 5. Bestudeer het gekozen basisprofiel en kies
voor een verhardingstype uit de stalenkaart
PARALLELWEG noord-zuid VERBLIJVEN A of C
fundering
3 of 4 meter
PARALLELWEG
verblijven A of C
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook
67
PARALLELWEG oost-west VERBLIJVEN A en C
fundering
3 of 4 meter
PARALLELWEG
verblijven A en C
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook

PARALLELWEG oost-west VERBLIJVEN B en D
0,4-0,6m
fundering
3 of 4 meter 0,4-0,6m
|
68
PARALLELWEG
verblijven B en D
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook
PARALLELWEG noord-zuid VERBLIJVEN D
0,4-0,6m
fundering
4,5 meter 0,4-0,6m
PARALLELWEG
verblijven D
stalenkaart verharding
A. asfalt met oppervlaktebehandelingsstrook
B. semi-verharding
(b.v. slak, puin of dolomiet)
C. asfalt in de sporen en semiverharding
als asstrook

stap 6. Bestudeer in het veld of op de kaart of er elementen langs het wegvak zijn die bij de inrichting van
de weg kunnen worden betrokken en gebruik de volgende set mogelijkheden om dit te concretiseren
69

|
70

71
stap 7. Ontdekt u extra mogelijkheden die ook bij dit
wegtype passen, teken deze dan hieronder aan.

13. Kosten en effectiviteit
De matrix hiernaast is bedoeld om inzicht te verwerven
in de kosteneffectiviteit van een inrichtingsplan volgens
deze catalogus. Hiervoor biedt de matrix de mogelijkheid
om de kosten en de effectiviteit van een inrichtingsplan
volgens deze catalogus te vergelijken met een
traditioneel inrichtingsplan.
In het linkerdeel van de matrix komt de kwantitaieve
beschouwing aan de orde. Daarin kan een begroting
worden gemaakt van een traditioneel plan (met veel
verkeerstechnische maatregelen) (DON’TS) en een
begroting waarbij deze verkeerstechnische maatregelen
vervangen worden door de in deze catalogus aangeboden
landschappelijk-verkeerskundige maatregelen.
(DO’S)
Door vergelijking van deze twee begrotingen wordt
inzicht verkregen in de kosten van beide inrichtingsmethoden.
Verwacht wordt dat er ook verschil is in de effectiviteit
van de traditionele en de maatregelen uit de catalogus.
Om daar meer inzicht in te verwerven is het van belang
om op een kwalitatieve wijze deze beide typen maatregelen
te evalueren. Daarvoor is het rechterdeel van de
matrix bedoeld.
Aandacht wordt besteed aan de aspecten snelheid,
veiligheid, schoonheid en duurzaamheid van de beide
planvarianten (traditioneel en volgens deze catalogus).
Ter beoordeling van deze aspecten wordt het volgende
geadviseerd:
* snelheid: door uitvoering van metingen voor en na
(her-)inrichting;
* veiligheid: evaluatie van verkeersongevallen over een
periode van vijf jaar voorafgaand aan de herinrichting en
een inschatting van de besparing van het aantal verkeersongevallen
die de herinrichting oplevert;
* schoonheid: vermindering van het aantal verkeerstechnische
maatregelen en minder opvallend;
* duurzaamheid: zie bijvoorbeeld infoblad CROW 800
‘Specificeren van duurzaamheid’ (maart 2011).
Aanbevolen wordt om deze matrix te gebruiken om
inzicht in de kostenefectiviteit van een inrichtingsplan te
verwerven, niet alleen in het stadium van planvorming
maar ook door het uitgevoerd plan achteraf te monitoren.
Op deze wijze kan geleerd worden en kan de catalogus
als een dynamisch instrument steeds worden aangepast
aan de actuele stand van zaken.
|
72

14. Huisstijl
Deze catalogus brengt eenheid in verscheidenheid en
benadrukt daarmee de identiteit van het gebied. Deze
identiteit kan nog worden versterkt door het kiezen van
een huisstijl voor het wegmeubilair. Hierbij kan gedacht
worden aan:
* bewegwijzering en naamborden;
* picknickplaatsen;
* openbare verlichting;
* leuningen en dergelijke gekoppeld aan kunstwerken.
Het verdient aanbeveling om zo’n huisstijl te (laten)
ontwikkelen, mede op basis van de ervaringen met deze
catalogus.
Wellicht kan gekozen worden voor varianten van het
meubilair dat in de plannen voor de Diefdijk wordt toegepast.
Daarbij kan de keuze voor een andere tint tussen
zwart en wit voor respectievelijk de Alblasserwaard
(zwart) en de Vijfheerenlanden (grijs) eenheid en toch
differentiatie brengen.
73

15. Bijlagen
|
74
Bijlage 1 Verkeersaders en verblijfsgebieden
Bijlage 2 Verblijven, verbinden en verkeersintensiteit
Bijlage 3 Schoolroutes
Bijlage 4 Fietsnetwerk
Bijlage 5 Hoofdroutes landbouwverkeer
Bijlage 6 Vracht- en landbouwverkeer
Bijlage 7 Wegenbeheerkaart waterschap Riverenland (‘15 tonskaart’)
Bijlage 8 Werkdaggemiddelde snelheid
Bijlage 9 Alle geregistreerde verkeersongevallen over de periode 2005 t/m 2009
Bijlage 10 Bushaltes
Bijlage 11 Weidevogels
Bijlage 12 Weidevogelgebieden
Bijlage 13 Ecologische Hoofdstructuur
Bijlage 14 Woonheuvels en archeologie
Bijlage 15 Handleiding/logboek ten behoeve van participatie ven betrokkenen in planproces

Bijlage 1. Verkeersaders en verblijfsgebieden
75

Bijlage 2. Verblijven, verbinden en verkeersintensiteit
|
76

Bijlage 3. Schoolroutes
77

Bijlage 4. Fietsnetwerk
|
78

Bijlage 5. Hoofdroutes landbouwverkeer
79

Bijlage 6. Vracht- en landbouwverkeer
|
80

Schuwacht
Bijlage 7. Wegenbeheerkaart waterschap Riverenland (‘15 tonskaart’)
ALBLASSERDAM
Moordrecht
Gouderak
Oudeland
Tiendweg-West
"DORDRECHT
Loet
Lekkerkerk
Nieuw-Lekkerland
Kortland
Kooiwijk
PAPENDRECHT
Achterbroek
GOUDA
Berkenwoude
Oud-Alblas
Stolwijkersluis
Het Beijersche
Zuidbroek
Opperduit
Oosteind
Matena
Benedenheul
Beneden-Haastrecht
Hoek,De
Streefkerk
Baanhoek
Benedenkerk
Goudseweg
Benedenberg
Koolwijk
Wijngaarden
Stolwijk
Stein
Haastrecht
Kadijk
De Donk
Bleskensgraaf
Hofwegen
SLIEDRECHT
Bovenkerk
Bergambacht
Bergstoep
Hekendorp
Boven-Haastrecht
Schoonouwen
Tussenlanen
Ammerstol
Vlist
Brandwijk
Bovenstad
Groot-Ammers
De Hem
Liesveld
Gijbeland
Molenaarsgraaf
Giessendam
Bovenberg
Rozendaal
Gelkenes
Vliet
Hoenkoop
Bonrepas
Polsbroek
Schoonhoven
Laag-Blokland
Vuilendam
Neder-Hardinxveld
Willige Langerak
Nieuwpoort
Langerak
Graafland
Ottoland
Giessen-Oudekerk
Kaloeve
Steurgat
"Zevender
Giessenburg
"Boven-Hardinxveld
Polsbroekerdam
Cabauw
Langerak
"Werkendam
Goudriaan
Pinkenveer
Muisbroek
Overslingeland
Vijcie
Schans
Schelluinen
BuurtjeKerkeinde
Tienhoven
Noordeloos
81
Lopik
HoogewaardAmeide
Hoornaar
Kooi,De
Dool,Den
Groote Haar
"SleeuwijkHoekeinde
't Zand
Graaf
Broek
Benschop
Jaarsveld
Sluis
Minkeloos
Hoogblokland
GORINCHEM
"Oudendijk
Blaasbalg
Achthoven
Meerkerk
Arkel
Laag-Dalem
"Woudrichem
Spijk
Dalem
Uitweg
Lakerveld
Nieuwland
Duizend Morgen
Rietveld
Lexmond
Lopikerkapel
Kortenhoeven
Achterdijk
Middelkoop
Leerbroek
Geer
Kedichem
Vogelswerf
Vuren
Helsdingen
Friezenwijk
Hei- en Boeicop
Heukelum
Loosdorp
Oosterwijk
Nieuwegein-Zuid
VIANEN
Hoogeind
LEERDAM
Leuven
Brakel
Overboeicop
Overheicop
Asperen
Hagestein
Kortgerecht
Schoonrewoerd
"Tull en 't Waal
Project :
Diefdijk
Herwijnen
Onderdeel :
Projectnr :
Formaat :
Tienhoven
Zijderveld
Acquoy
Zuilichem
Everdingen
Rhenoy
Gellicum
Molenbuurt
Leebrug
Honswijk
Goilberdingen
Rumpt
"Hellouw
Nieuwaal
Schalkwijk
Beesd
Crob
Met : Bladen Bladnr :
Schaal : Status :

|
Bijlage 8. Werkdaggemiddelde snelheid
82

Bijlage 9. Alle geregistreerde verkeersongevallen over de periode 2005 t/m 2009
83

Bijlage 10. Bushaltes
|
84

Bijlage 11. Weidevogels
85

Bijlage 12. Weidevogelgebieden
|
86

Bijlage 13. Ecologische Hoofdstructuur
87

Bijlage 14. Woonheuvels en archeologie
|
88

89
Bijlage 15 Handleiding en logboek ten behoeve van participatie betrokkenen

|
90