Arnemuiden Glossy jaargang 1 nummer 1.indd - Origin Media Venture

Hart voor Arnemuiden
Met trots nodig ik u uit om via dit magazine kennis te maken
met de veelzijdige rijkdom van Arnemuiden. Op bijvoorbeeld
cultureel, historisch en natuurgebied. Vanuit mijn functie als
wethouder van de gemeente Middelburg en als inwoner van
Arnemuiden draag ik het stadje een warm hart toe. De actuele
ontwikkelingen om de maritieme historie breder uit te
dragen en meer economische bedrijvigheid naar de stad te
trekken, heeft al de eerste resultaten opgeleverd en veel nieuwe
initiatieven.
Hart voor Arnemuiden en goede samenwerking liggen ten grondslag
aan die verschillende initiatieven. Zowel tussen bewoners en ondernemers
onderling als met de gemeente Middelburg. Er zijn al vele vrije
uurtjes in voorbereidingen gestoken en het enthousiasme werkt aanstekelijk.
Bijvoorbeeld voor deelname en medewerking aan de professionele
fotosessie om de Arnemuidse visserstrui onder de aandacht te
brengen. Ook ik stond recentelijk op een vrije zaterdag, gehuld in een
rood exemplaar van de visserstrui en heuse lieslaarzen, te ‘vissen’.
Ik wens u veel leesplezier en hoop dat u zich aangesproken voelt om
op korte termijn een bezoek te brengen aan dit authentieke stadje.
Bijvoorbeeld tijdens de Arnemuidse Visserijdag op zaterdag 30 juni
2012 van 10.00 en 16.00 uur. Een ideale gelegenheid om sfeer te komen
proeven en meteen kennis maken met de werf en het museum. Ik hoop
u die dag te kunnen begroeten!
Met vriendelijke groet,
Johan Aalberts
Wethouder gemeente Middelburg
4
8
11
13
14
17
20
23
Europoort anno 1570
Arnemuiden was één van de grootste
havens van Europa.
De Erremuuse visserstrui
Hij is weer terug in de mode: de gebreide
trui. Hoog tijd voor herintroductie van het
Arnemuidse patroon.
Lachen, knutselen en puzzelen
Voor de kinderen, een leuke puzzelen
knutselpagina.
De Buuzen
Oude glorie, in ere hersteld.
Evenementenkalender
Wat is er in 2012 allemaal te doen in Arnemuiden:
Visserijdag, musea, lustrum van
de Historische Scheepswerf.
Vijf jaar een levende werf
Historische Scheepswerf C.A. Meerman
bestaat dit jaar vijf jaar in zijn museale
staat.
Sterke verhalen
Iedereen kent wel een paar sterke
vissersverhalen.
Oude mode leeft nog steeds
Arnemuiden is één van de weinige
Zeeuwse plaatsen waar de klederdracht
nog wordt gedragen.
Arnemuiden 1 - 2012 3

Arnemuiden 1 - 2012 5

Europoort anno 1570
Van nederzetting tot handelsplaats
Rond het jaar 1462 werd het huidige
Arnemuiden gesticht. We praten over
het tegenwoordige Arnemuiden, omdat
Arnemuiden op meerdere plekken heeft
gelegen. Nieuw-Arnemuiden lag op een
hele gunstige plek en had een goede en
grote rede waar zeeschepen makke-
lijk aan konden leggen. Ondanks veel
tegenslagen, zoals een
brand die Arnemuiden
verwoestte en allerlei
regels die de stad Middelburg
aan Arnemuiden
oplegde, groeide
Arnemuiden uit tot één
van de belangrijkste
havens van de 15de en
16de eeuw.
De Arnemuidenaar
uit die tijd hield zich
vooral bezig met het
bouwen, herstellen en
uitrusten van handels-
schepen. Een ander
deel van de bevolking
verdiende zijn geld
door te handelen met
de bemanning van de
koopvaardijschepen en
natuurlijk moesten deze mensen ook
van een slaapplek en een natje en een
droogje worden voorzien. Een andere
belangrijke bron van inkomsten was de
zoutziederij. Ruw baaizout werd vanuit
Spanje, Portugal en Frankrijk aange-
voerd en werd onder andere in
Arnemuiden verwerkt tot zout dat
gebruikt werd in de haringvisserij en
als keukenzout. We kunnen het ons nu
moeilijk voorstellen, maar zout was in de
16de eeuw echt veel geld
waard en daar kon een aardige cent in
verdiend worden.
Drie rijen dik
In die tijd moet het heel erg druk ge-
weest zijn in Arnemuiden. De koop-
vaardijschepen lagen soms drie rijen
dik voor de kust. In 1496 lagen er 135
schepen op de rede van Arnemuiden.
Deze schepen moesten de Spaanse
prinses Johanna, die ging trouwen met
Phillips van Oostenrijk, begeleiden.
In 1522 moest keizer Karel V uit Engeland
opgehaald worden. Maar liefst 150
schepen vertrokken vanuit Arnemuiden
om hem te begeleiden. In het jaar
1570 kwamen er 400 schepen aan in
Arnemuiden die zout aanvoerden
voor de dertigtal zoutketenen rondom
Arnemuiden. Bij dit getal van 400 moeten
we dus alle andere handelsschepen
nog optellen. Arnemuiden was Euro-
poort anno 1570.
In die tijd waren er waarschijnlijk
meer vreemdelingen dan inwoners
in Arnemuiden. Het schijnt dat tweederde
van de huizen in
Arnemuiden bestemd
waren voor het
opvangen van hande-
laren. Zo waren er meer
herbergen dan in Middelburg.
Zij hadden
uiteraard allerlei handelswaar
bij zich en we
zien dan ook sporen
terug van producten
uit verre streken in de
archeologische vondsten.
De handel legde
Arnemuiden geen
windeieren en dat
wilden ze ook graag
laten zien. In het begin
van de 16de eeuw werd
er aangevangen met
de bouw van de grote
kruiskerk en andere
mooie gebouwen.
Partij kiezen
Als belangrijke havenstad moest
Arnemuiden partij kiezen in de
Tachtigjarige Oorlog. Rond 1572
kon de keuze niet langer uitgesteld
worden Middelburg koos voor de
Spaanse zijde en Arnemuiden koos
de kant van de opstandelingen en
volgde dus prins Willem van Oranje.
Natuurlijk liet Filips II het er niet

Tachtigjarige Oorlog
De 16de eeuw is de tijd van 80-jarige
oorlog, (1568 - 1648) ook wel de
Nederlandse Opstand genoemd. De
Nederlanden stonden in die tijd onder het gezag
van Spanje. Dat was niet echt een probleem
zolang Karel V het bewind voerde. Maar toen zijn
zoon Filips II de troon van zijn vader overnam,
groeide de ontevredenheid. De katholieke
Filips stelde zich hard op tegen de protestanten
en liet hen vervolgen. Hij voerde een nieuwe
belasting in, die niet goed viel, omdat het
economisch toch al niet zo goed ging. Hij probeerde
ook, net zoals Karel V overigens, om de Nederlan-
den meer tot één gebied te maken, waardoor allerlei
privileges kwamen te vervallen. Dit viel uiteraard
niet goed bij de adel. De samenwerking tussen de
vorst en de adel liet sowieso te wensen over. De
opstand begon in 1566 met het smeekschrift van de
edelen en de Beeldenstorm. De Nederlandse
Opstandelingen kozen Willem van Oranje als hun
leider.
bij zitten. Hij stuurde de hertog van Alva,
die Walcheren en Arnemuiden als een
belangrijk gebied zag. Dus vroeg Alva
aan een bekwame generaal, die luisterde
naar de naam Sanchio d´Avila, rich-
ting Arnemuiden te gaan en de stad
werd door zijn troepen geplunderd en
verwoest op 8 mei 1572. Bij deze plunde-
ring zijn er een aantal Arnemuidse bur-
gers omgekomen. Veel anderen
vluchtten weg en raakten veel van
hun bezittingen kwijt. In de twee jaar die
erop volgde was Arnemuiden praktisch
onbewoonbaar. In
1574, toen de stad
Middelburg zich
over gaf aan Willem
van Oranje, stond
er nog één huis in
Arnemuiden met
deuren en vens-
ters. De rest van de
deuren en vensters
was gebruikt als
brandhout.
Muren en grachten
De Arnemuidennaren
wilden graag
terugkeren naar de
plek die hen zoveel
welvaart had gebracht.
Ze zonden
een verzoek aan
Willem van Oranje.
Willem zag ook
wel in dat Arnemuiden
snel herbouwd
moest worden en
hij verhief Arnemuiden
tot de rang van
stad. Dit betekende
dat Arnemuiden
eindelijk vanonder
de heerschappij
van Middelburg
kwam en als zelfstandige
stad kon
gaan functioneren.
De gevluchte
Arnemuidenaren
keerden terug en
bouwden hun stad
op. Rondom deze
stad kwamen mu-
ren met verschillende
stadspoorten
erin. Arnemuiden
werd vlug her-
bouwd en al snel
nam de welvaart
door de scheepvaart, handel en zout-
ziederij weer toe.
Aan alles komt een einde
De 17de eeuw staat natuurlijk bekend
als de Gouden Eeuw van Nederland.
Maar juist in die eeuw is het gedaan
met de bloei van Arnemuiden. Dit had
te maken met het feit dat de haven
verzandde. De haven werd steeds minder
diep en op den duur onbereikbaar
voor grote schepen. De handel en de
scheepsvaart kwamen stil te liggen.
Ook ging het minder goed met de zout-
handel. De financiële toestand van de
stad begon er slecht uit te zien. Dit is ook
de verklaring waarom er in Arnemuiden
in het straatbeeld weinig meer is terug
te vinden uit de bloeitijd van Arnemuiden.
Veel inwoners trokken weg en
panden raakten in verval. Dat was ook
het geval met de grote kruiskerk en het
prachtige stadhuis, die beiden in de
tweede helft van de 19de eeuw werden
afgebroken en vervangen door kleinere
exemplaren.
Van stad naar vissersdorp
Een tijdlang kon er door de
Arnemuidenaren nog geld verdiend
worden in de zoutnering. Maar ook
de zouthandel nam af en als in 1801
een deel van de zoutketenen afbrandt,
worden ze niet weer opnieuw opge-
bouwd. En dan komen we uit op het
onderwerp visserij. In Arnemuiden
zijn altijd vissers geweest. Ook toen
Arnemuiden een belangrijke handels-
stad was, maar het was niet de belang-
rijkste bron van inkomsten. We zien dat
de visserij steeds belangrijker wordt in
de 17de en 18de eeuw. In 1901 heeft
Arnemuiden een vloot van 65 schepen.
Tot op de dag van vandaag verdient een
deel van de bevolking direct of indirect
zijn of haar kostje in de visserij. En zo
komt het dat veel mensen Arnemuiden
toch vooral kennen als een vissersstadje.
Door: Gertrude van de Ketterij
Belangrijkste bron: H.M. Kesteloo:
Geschiedenis en plaatsbeschrijving van
Arnemuiden (1875)
Arnemuiden 1 - 2012 7

Mode
De Erremuuse visserstrui
Door Jeanet Jaffari
Na maanden van voorberei-
ding was het eindelijk zover: op
19 mei was het dé dag van de
‘fotoshoot’ van de Arnemuidse
trui, de enige echte Erremuuse
visserstrui. De zon scheen,
de voorbereidingen waren
getroffen, de truien gebreid, de
mutsen gesteven en de stoppelbaarden
niet afgeschoren...
Typisch Arnemuids
In Arnemuiden worden diverse straten
opgeknapt en voorzien van elemen-
ten die verwijzen naar het verleden van
Arnemuiden. Hierbij wordt vooral gewerkt
met typisch Arnemuidse elemen-
ten zoals de visserij, de klederdracht, de
klokken en het patroon van de vissers-
truien. In vervlogen tijden had elke vissers
gemeenschap een eigen motief in de
truien. Dit was van groot belang als
er een visser overboord sloeg en later
gevonden werd. Uiteraard was er in die
tijd nog geen sprake van paspoorten
of id-kaarten. Men kon geïdentificeerd
worden aan de hand van het patroon van
de trui. Meestal werden deze truien met
de hand gebreid van sajet, een zuiver
wollen draad. Tijdens het werk verviltten
de truien, zodat ze dichter en warmer
werden. Later kwamen er steeds meer
machinaal gebreide truien, met name
uit Engeland. Die werden meestal op
zondag gedragen.
De Erremuuse trui
De Erremuuse trui heeft twee varianten.
8 Arnemuiden 1 - 2012
Eentje heeft een patroon met kleine blokjes
en de andere heeft een patroon van
zogenaamde ‘slangen’. Het is niet helemaal
duidelijk waar de motieven voor deze trui-
en vandaan komen. Mogelijk dat de blokjes
verwijzen naar bakstenen, die bij kleine
huizen niet allemaal dezelfde kleur hadden
bij het bakken. Veel meer over oude
patronen, truien en achtergronden staat in
het boekje “Nederlandse visserstruien” van
Henriëtte van der Klift-Tellegen.
Een enthousiaste groep vrijwilligers
besloot om de oude patronen nieuw
leven in te blazen. Er zijn een aantal
truien gebreid in de Arnemuidse
traditionele kleur donkerblauw en
in een aantal modische kleuren om
er een moderne ‘schwung’ aan te
geven. Een achttal dames breide vrij-
willig wekenlang aan verschillende
truien. Zij verdienen hiervoor een groot
compliment!
Modellen
De modellen die de truien moesten
showen voor de fotoopnames, kwamen
uit Arnemuiden zelf. Hoewel ze misschien
nog niet helemaal wisten waar
ze aan begonnen, waren ze bereid om
zich een hele dag in te zetten voor de
promotie van deze unieke trui. Professioneel
fotograaf Louis Drent had op een
voorbereidende bijeenkomst al duide-
lijk gemaakt dat hij een maximale inzet
verwachtte (wat natuurlijk vanzelfsprekend
was), en dat de accessoires van groot
belang waren. Dus kwamen er lifestyle
broeken, bandana’s, stoere zonnebrillen en
cowboylaarzen aan te pas. Maar ook een
Harley Davidson, een paar trikes, uiteraard
een vissersboot, barzoi-honden, dames
in klederdracht, een paard en een Amerikaanse
auto. Benodigde stoppelbaarden,
oorbellen en tattoos zaten standaard op
de meeste modellen zelf. De decors van de
fotoshoot werden gezocht op de vismijn in
Vlissingen, en op karakteristieke plaatsen in
Arnemuiden onder andere op de Werf, bij
de molen, op ’t Oôd (het havenplein) in de
Langstraat en bij het Veerse Meer.
Hilariteit bij de ‘shooting’
Maar hoe goed je het ook voorbereidt,
niet alles is te voorzien. Zo werkt een
bevroren kabeljauw niet erg mee als
hij soepeltjes moet vallen (en nee, die
kan niet mee zonder zak er omheen in
een warme auto). Een barzoi-hond kijkt
nogal eens de verkeerde kant op als er
andere hondjes voorbij komen en ook
een paard luistert niet altijd. Dus vele
foto’s moesten opnieuw gemaakt worden,
wat voor de nodige hilariteit zorgde.

Wethouder Johan Aalberts reed op
zijn fiets minstens vijftig keer met
een paard aan de hand langs het
Meuldiekje, de duuven van Ronnie
van Belzen waren al lang binnen
terwijl hij nog op de woonboot
poseerde en René moest ondanks een
week oefenen in zijn achtertuin vele
keren op de trampoline springen voor
de fotograaf tevreden was. Na al dat
ongewone werk ging er wel eens een
kalend hoofdje blinken dat dan vervolgens
vakkundig werd gepoederd. Ook
het vakjargon leverde nog wel eens
verwarring op, vooral als instructies snel
moesten worden opgevolgd: “Lopen,
terugkomen, closer, meer spanning
erin leggen”. Dit laatste bleek
goed op te lossen door nog
wat chagrijniger te kijken!
Het was een lange opnamedag,
waarop iedereen
zich maximaal inzette.
Het enthousiasme was
geweldig!
Te koop?
Na de berichten in de pers
blijkt er veel belangstelling
te zijn voor de truien.
Wie zelf een trui wil breien
kan terecht bij Atelier
Jaffari waar breipakketten
verkrijgbaar zijn. Voor wie
liever niet zelf breit, we
verwachten dat deze zomer
de Zeeuwse truien in
productie worden
genomen.
Arnemuiden 1 - 2012 9

joosse interieurs
...waar uw persoonlijke woonwens
wordt vervuld
Samen met u werken wij aan een interieur waarin u zich thuis
voelt. Als interieuradviseurs, met kennis van zaken, passen wij
meubelen, tapijt en gordijnen aan op uw persoonlijke woonwensen.
U vindt bij ons een brede collectie meubelen, stoffen,
gordijnen en tapijt gericht op het klassieke wonen. Daarnaast
vindt u bij ons een grote collectie verlichting en bijzondere
accessoires. Kom deze collectie bekijken. Wij vertellen u hier
graag meer over!
Langstraat 2
4341 EE Arnemuiden
T 0118 - 60 12 73
www.joosseinterieurs.nl
La
4341 EE Ar

Lachen, knutselen en puzzelen
11

verzekeringen & hypotheken
Langstraat 41 4341 EC Arnemuiden
T 0118 602506 E info@traasverzekeringen.nl
F 0118 601081 I www.traasverzekeringen.nl
12 Arnemuiden 1 - 2012
Begrafenisverzorging
Corné Vader
Tarweakker 23, 4341 MD Arnemuiden
Tel. 0118 - 60 25 00
Voor een correcte, persoonlijke verzorging van begrafenissen,
tegen betaalbare tarieven.
Levering en onderhoud gedenkstenen.
Leg persoonlijke uitvaartwensen tijdig vast,
vraag geheel vrijblijvend informatie aan.
Jannie halve pagina

De Buuzen
Bijna iedereen in Arnemuiden weet wat ‘De Buuzen’ zijn. Dan hebben we het niet over
‘De Buuzen’ werden geplaatst na de
watersnoodramp toen de oude lagere
school plaats moest maken voor
een gymnastiekgebouw. De buizen
omheining van het gebouw werd al
snel een ontmoetingsplek voor jong
en oud. Op deze plek werden de
wereldproblemen in vijf minuten opgelost,
familievetes uitgevochten en
werd de opstelling van de plaatselijke
voetbalclub onder de loep genomen.
‘De Buuzen’ hebben het allemaal be-
luisterd, decennia lang. Alles weten ze
van Arnemuiden.
Materiaal opgeslagen
Helaas werd in 2008 het oude gymnastiekgebouw
gesloopt om plaats te maken
voor een nieuwe supermarkt met
appartementen. Om de grote emotionele
waarde van ‘De Buuzen’ niet
verloren te laten gaan, werd op burgerinitiatief
het materiaal van ‘De
Buuzen’ opgeslagen in een gemeenteopslag.
Daar lagen ze te wachten op
hergebruik.
Deel van de geschiedenis
De geschiedenis van ‘De Buuzen’
leek te eindigen in een opslagplaats
van de gemeente Middelburg, als
een stel opgeslagen oude roestige
buizen. Maar gelukkig gaan ze binnen-
kort weer deel uitmaken van de Arne-
muidse geschiedenis. In nieuwe vorm,
in nieuwe glorie, als nieuw symbool
van ons visserstadje!
Een nieuw leven voor
cafetaria de Buuzen. Natuurlijk gaat het over de omheining van het vroegere gymnastiekgebouw,
middenin Arnemuiden. Door: Els Goudt
Nieuw herkenningspunt
‘De Buuzen’ worden in de vorm van
een kunstwerk als een ontmoetings-
plek op de oorspronkelijke plaats in
het centrum van Arnemuiden terug-
geplaatst. Op die manier wordt het
materiaal hergebruikt. Voor het
kunstwerk, ontworpen door Mojca
Kuijpers-Ekart, is gekozen voor het
thema geloof, hoop en liefde. De
drie symbolen het kruis, het anker
en het hart die zo kenmerkend
zijn voor Arnemuiden. Dit heeft een
grote emotionele waarde voor de
bewoners van Arnemuiden. Het object
wordt een nieuw herkennings-
punt op het plein langs de doorgaande
route in het toekomstige nieuwe
centrum. Het maakt de openbare
ruimte aantrekkelijk en benadrukt de
symboliek van een hechte visserij-
gemeenschap. Hopelijk worden ‘De
Buuzen’ weer even geliefd als vroeger.
Sponsors gezocht!
‘De Buuzen’! Ze zijn van en voor
Arnemuiden. Dat uitgangspunt maakt
dat een projectgroep zich voor de
financiering en realisatie van dit project
richt op locale bedrijven. Op korte
termijn zullen sponsors benaderd
worden. Het is de bedoeling dat het
kunstwerk begin oktober onthuld
wordt. Er is ook een boek in voorbereiding
over ‘De Buuzen’. Dat verschijnt
eind 2012.
Arnemuiden 1 - 2012 13

Evenementenkalender
30 april t/m 31 oktober: Musea open
Bezoek de musea van Arnemuiden. U kunt een combikaartje kopen voor
de verschillende musea in Arnemuiden. ‘t Stadhuys, ’t Uusje van Eine en
Historische Scheepswerf C.A. Meerman zijn open op woensdag- en zaterdagmiddag
van 13.00 uur tot 17.00 uur. Op alle locaties kunt u gratis een
rondleiding krijgen. In de musea wordt er met name aandacht besteed
aan de thema’s visserij en klederdracht. In de wintermaanden kunnen alleen
groepen een afspraak maken om de musea te bezichtigen.
Zaterdag 30 juni: Visserijdag Arnemuiden
Proef de gezellige sfeer van Arnemuiden. Op de visserijdag opent
Arnemuiden haar deuren en keert terug naar oude glorie. Alles draait om
het thema visserij. Eet gratis gebakken vis, geniet van de vele optredens,
moedig de ringrijders aan of neem een kijkje in één van de musea. Voel de
sprankelende tradities van Arnemuiden.
Vrijdag 13 juli: Lustrumfeest scheepswerf
De Historische Scheepswerf C.A. Meerman is al weer 5 jaar open
voor publiek! Reden voor een feestje. Maritieme markt en demonstraties
van oude maritieme ambachten, optreden Winnie Haar-
huis. Toegang gratis. Zie website: www.werfarnemuiden.nl voor een
uitgebreid programma.
Zaterdag 14 juli: Lustrumfeest scheepswerf
De Historische Scheepswerf C.A. Meerman is al weer 5 jaar open
voor publiek! Reden voor een feestje. Maritieme markt en demonstraties
van oude maritieme ambachten, optreden Winnie Haar-
huis. Toegang gratis. Zie website: www.werfarnemuiden.nl voor een
uitgebreid programma.
Zaterdag 8 september: Open monumentendag
Bezoek de musea van Arnemuiden: ‘t Stadhuys, ’t Uusje van
Eine en de Historische Scheepswerf C.A. Meerman. Voor 1 euro
kunt u meevaren op een echte platbodem. Zie voor meer in-
formatie de websites van de musea: www.werfarnemuiden.nl en
www.museumarnemuiden.nl
Oktober: Bootbouwcursus op scheepswerf
De bootbouwschool uit Den Helder biedt een cursus aan op de
scheepswerf in Arnemuiden. Cursusleider Bert van Baar laat een
zestal cursisten een boot bouwen. Voor nadere informatie en
kosten kunt u kijken op: www.bootbouwschool.nl
19 oktober: Lampionnenoptocht
In oktober zijn de avonden weer donker. Een mooie tijd om met de kinderen
een tocht door Arnemuiden met muziek en lampionnen te houden.
23 november: Wintermarkt
De Wintermarkt van Arnemuiden is inmiddels al een begrip
geworden. Een super gezellige, sfeervolle, winterse braderie met
diverse optredens. De musea zijn open en gratis te bezoeken.
24 november: Sinterklaasintocht
Verwelkom de Sint op het Havenplein waar hij en zijn Pieten per boot
aankomen.
14 Arnemuiden 1 - 2012

Voel de wind in je haren, proef die zilte
smaak van de zee en zet je benen losjes
op het dek. De deining voert je mee de
oceanen op, die onmetelijke plas water…
Welkom in de wereld van de mannen
van de zee. Nederlandse vissers, stoere
onverzettelijke helden voor wie geen zee
te hoog gaat. Ze trotseren stormen en
golven. Ze vangen de lekkerste vis, in het
juiste seizoen. Op hen kun je bouwen.
Op Lieven, op Jan, op Klaas, op al die
mannen die vanuit de vissershavens hun
passie beoefenen: varen en vissen.
Of ze verstand hebben van wat ze
vangen? Het is hun leven…
Deze mannen van de zee, al die
vissers, maar ook de handelaren, de
visspecialisten en alle anderen, zorgen
dat wij gezond en lekker vis kunnen eten.
Je proeft er het vakmanschap en traditie
van af. Het is ongelooflijk echt en eerlijk.
Eerlijke mannen, eerlijke handel. Of het
nou om schol, haring of makreel gaat, je
eet de beste vis, de lekkerste vis. Omdat
de mannen staan voor hun product, voor
hun ongepolijste liefde voor het vak.
Het zijn wereldgasten.
Wij zeggen
LEKKER EN
GEZOND
www.visrecepten.nl
TIP
VERSE VIS HERKENNEN
Verse vis ziet er fris uit en ruikt naar de
zee. De hele vis heeft een glanzende huid en
heldere, bolle ogen. De kieuwen zijn rood
of roze, de staart is stevig en eventuele
schubben sluiten goed aan. Verse visfilets
en vismoten zijn stevig, veerkrachtig en
licht doorschijnend. Als vis niet vers is, ruik
je dit direct aan de onaangename geur.
Gebakken schol met tomaat en olijven
Arnemuiden 1 - 2012 15

IN IEDER
IN IN IEDER
IN IEDER
Jan de Nooijer
Jan de Nooijer
Jan
Woning-
Jan de Nooijer
en meubelstoffeerder
de Nooijer
Woning- en meubelstoffeerder en meubelstoffeerder
Woning- Langstraat 79 Arnemuiden en meubelstoffeerder
0118 - 602937
Langstraat 79 Arnemuiden
Langstraat 0118 - 602937 79 Arnemuiden
0118 - 602937
Langstraat 79 Arnemuiden
0118 - 602937
www.jandenooijervof.nl
www.jandenooijervof.nl
www.jandenooijervof.nl
www.jandenooijervof.nl
Terrasschermen zijn er voor
bedoeld om naast de zon uit
huis te weren ook een flink
Zeer
deel
scherpe
van het
prijzen
er recht
op
onder
het herstofferen van uw
liggende terras van schaduw
bank, te eetkam voorzien. erst Wij oelen, komen boot- en caravankussens.
Wij leveren vrijblijvend o.a Meubelen, bij u langs tapijt, voor overgordijnen, vitrages, laminaat,
behang, het binnen geven en van buitenzonwering, advies en een pvc vloeren en bed bad en
keukentextiel.
Zeer scherpe GRATIS offerte. prijzen op het herstofferen van uw
bank, eetkam erst oelen, boot- en caravankussens.
Zeer scherpe prijzen op het herstofferen van uw
Wij leveren o.a Meubelen, tapijt, overgordijnen, vitrages, laminaat,
bank, behang, eetkam binnen en buitenzonwering, erst oelen, boot- pvc vloeren en caravankussens.
en bed bad en
keukentextiel.
Wij leveren o.a Meubelen, tapijt, overgordijnen, vitrages, laminaat,
behang, binnen en buitenzonwering, pvc vloeren en bed bad en
Zeer keukentextiel. scherpe prijzen op het herstofferen van uw
bank, Meubels, eetkam tapijt, laminaat, erst oelen, meubelstoffen, boot- textiel, en binnen- caravankussens.
en buitenzonwe-
ring, overgordijnen, vitrages, vinyl, rolluiken, insectenhorren, behang, textiel.
Wij leveren o.a Meubelen, tapijt, overgordijnen, vitrages, laminaat,
behang, binnen en buitenzonwering, pvc vloeren en bed bad en
keukentextiel.
16 Arnemuiden 1 - 2012
De ideale manier om uw insecten
buiten te houden is de plissé hordeur,
ook voor uw schuifpui.
Henk van Leerdam
Pinksterbloemlaan 2
4341 KM ARNEMUIDEN
T (0118) 60 44 46
E h.leerdam@zeelandnet.nl
I www.regiobank.nl
Kan hij later
wel een huis
kopen?
Begin nu
met Eigen
Huis Sparen!
3%* rente. * Variabele rente op jaarbasis per 1 mei 2012 .
Wij zijn de bank bij u in de buurt. Met persoonlijk advies en producten zonder poespas.
Rentewijzigingen voorbehouden. Vraag naar de voorwaarden.

Historische Scheepswerf
Schatgravers voelden we ons!
De oude scheepswerf ligt in het hart
van het stadje Arnemuiden, aan het
kanaal de Arne. Naast het bieden
van de beleving van zo’n oude werf
aan de bezoekers heeft de Stichting
Historische Scheepswerf C.A. Meerman
nog een aantal andere taken.
Eén daarvan voltrekt zich in de luwte
van alledag. We hebben het dan over
het onderzoeken en documenteren
van alles wat met de werf te maken
heeft. Het onderzoek en documenteren
begon tijdens de restauratie.
De loodsen zijn ontruimd en daarbij
kwam een groot aantal gereedschappen,
materialen en onderdelen
tevoorschijn.
Onbekende gereedschappen
Sommige gereedschappen waren niet
vanzelfsprekend, of heel oud, of zelfs
onbekend. Er waren spullen bij die
Cees Meerman toen niet eens kende.
Een gedeelte had ook tientallen jaren,
misschien wel meer dan een eeuw
verscholen gelegen onder of achter
andere spullen. Schatgravers voelden
we ons! We hebben waardevolle spullen
gevonden, maar dan wel in historisch
opzicht, niet zozeer in geldelijke zin.
In het algemeen waren het oude, verroeste,
of door houtworm aangetaste
spullen, die zich pas na schoonmaken
en nader onderzoek als bijzonder ontpopten.
We zijn nog lang niet klaar
Veel gereedschap werd vroeger door
de maker gemerkt, vaak door stansen.
Zo’n merkje is vaak slecht te ontdekken
door b.v. slijtage of verwering. Wel zijn
deze merken terug te vinden in naslagwerken
of oude catalogi. Een orga-
nisatie die hierover veel publiceert, is
de Vereniging Ambacht en Gereedschap.
Hun publicaties hebben ons
veel geholpen bij het onderzoek. Zo is
er een schaafbeitel gevonden met het
merkje van een handelaar in beitels
18 Arnemuiden 1 - 2012
van rond het jaar 1690. De beitel zat
wel in een schaaf die een eeuw jonger
was. Alle gevonden voorwerpen zijn nu
schoongemaakt, geconserveerd, be-
schreven en gefotografeerd en vervolgens
opgeslagen in een database, goed
toegankelijk voor verdere studie. Maar
we zijn nog lang niet klaar. Er zijn nog
genoeg raadsels over om ons over te
buigen en dat kost veel tijd. Maar “Het
houdt ons van de straat!”, zeggen we
dan.
De papieren geschiedenis
In de nieuwe locatie, in het gebouw
van het Historische Museum Arnemuiden,
zetten we de volgende stappen in
onderzoek naar de werf. Daarvan pro-
beren we zoveel mogelijk aan het
publiek te tonen. Het gaat dan vooral
om de papieren geschiedenis van de
werf. Heel veel gegevens moeten nog
uitgezocht en geordend worden. Door
dit aan het publiek te tonen, hopen we
ook op hulp van de Arnemuidse bezoek-
ers, misschien u wel! We denken dat er
ook nog veel bij de mensen thuis ligt:
werfopdrachten, foto’s, enz. Die spullen
zouden we graag bekijken. Zo kunnen
we een complete geschiedenis van de
werf opbouwen en voor de gemeenschap
behouden!
Scheepsbouw van toen
In de afgelopen jaren hebben meer
dan tienduizend bezoekers zich laten
verrassen door wat de werf in hartje
Arnemuiden te bieden heeft. Veel
groepen, waaronder schoolklassen,
familiereünies, personeelsverenigingen
en erfgoedgroeperingen hebben zich
laten rondleiden en/of ontdekten zelfstandig
de werf. Maar zeker zo veel
individuele bezoekers verwonderden
zich over de scheepsbouw van toen: de
mensen, de middelen, de materialen en
de technieken. Sommigen mijmerden
wat aan de waterkant en anderen lieten
zich rondvaren op het Arnekanaal
aan boord van een gerestaureerde
hoogaars. We kunnen gerust zeggen:
”De werf leeft weer in Arnemuiden!”
Onze trots: een werkende werf!
De helling moet bezet zijn, de mastbok
moet hijsen en in het brandkot moeten
de gangen in de juiste kromming
gebrand worden. De allerbeste manier
om erfgoed te bewaren is om het te laten
doen waarvoor het bestemd was.

We zijn trots op de werkende werf!
Wij zijn dan ook trots op het feit
dat we een werkende werf zijn.
Het is goed dat er weer gewerkt
wordt op de oude scheepswerf in
Arnemuiden. We kijken terug, maar
ook vooruit! Nog steeds bruist de
werf van leven, ook de komende
jaren!
Door: Jelle Joosse, conservator werf.
Zie voor de feestelijke activiteiten
de evenementenkalender.
Arnemuiden 1 - 2012 19

‘Roeien en roeien
om binnen te komen’
We kennen in Nederland de uitdrukking ‘sterke verhalen vertellen’. Arnemuiden heeft natuurlijk een traditie
als het gaat om vissersverhalen. Maar kloppen de verhalen van vroeger? Zijn ze overdreven? Zijn het
alleen maar ‘sterke verhalen’? Of zijn ze juist ondergewaardeerd? In 1962 werd de volgende Arnemuidse
gesprek opgenomen. Is het waar gebeurd? Zou het waar kunnen zijn? Lees het klapbankverhaal van een
visser, Klaas, Cornelis en Prina. Het relaas is letterlijk weergegeven.
Op de klapbank:
Visser: Als ik over de visserij praat, zal ik je
eens vertellen wat we verdienden.
Cornelis: Dat was zeker niet zo veel?
Visser: We gingen in de nacht van zondag
op maandag om 12 uur weg, hier uit
Arnemuiden. Dan liep je naar Veere waar
ons schip lag. En dan was je weg tot ’s zater-
20 Arnemuiden 1 - 2012
dags. Nou, als je dan vier, vijf gulden ver-
diende, klapte je in je handen. Daar moest
je wel dag en nacht voor werken.
Cornelis: Vijf gulden verdienden we niet
vaak.
Visser: Nee, dan had je veel, héél veel.
Cornelis: Het was ook wel eens een rijksdaalder.
Visser: Een rijksdaalder, of drie gulden.
Prina: Per week?
Visser: Ja.
Cornelis: Ja, per week.
Visser: Ik zeg wel eens: ik heb
meer armoede gesmaakt
dan koude boter.
Prina: Dat
geloof ik
graag.
Visser: En voor dat geld ben je dag en
nacht in de weer. Vooral als je veel hornet
(garnalen) vangt, is het aanpoten. Want die
moeten levend gekookt worden. Je moet
ze eerst door een krabzeef gooien, weer
zeven en spoelen en dan op zo’n koelben
gooien. Dan moet je de kleine vuiltjes eruit
gaan zoeken. En dan begint het koken. Dat
gaat allemaal de hele dag en nacht door. En
bij stil weer, moet je ook wel eens aan de
riemen. Met z’n tweeën, ieder aan een riem
en roeien maar. Dat is werken, mensen!
Prina: Je zweet er nog van.
Visser: En je wordt maar weinig afgelost
door je maats…
Klaas: Ho, ho, je moet niet alles geloven,
hoor. Dat roeien, dat komt maar eens in een
half jaar voor.
Visser: Ja, maar je moet wèl roeien als je
aan het vissen bent bij windstil weer.
Klaas: Komt niet veel voor.
Visser: Wat weet jij ervan? Ik heb wel vanaf
de dijk bij Veere het schip tegen de stroom
in geduwd.

Klaas: Ik weet er alles van! Ik was zeven
jaar toen ik ging varen, maar ik voer altijd
met de stroom mee…
Visser: Het ergste is de Roompot. Met
die stroom. Dan kom je het Veersegat
niet in of uit. Dan moet je zorgen dat je
op de riemen uit die stroom komt. Dan
moet je roeien en roeien om binnen te
komen. Dat is slaven-werk.
Klaas: Ik heb meegemaakt dat ik als
kleine jongen met de beurtschipper
meevoer. Dat was ook op de zeilen en
als er dan geen wind was, moesten de
roeiboten voor om te trekken…
Visser: Je had boegzeilen.
Klaas: Je moest je eigen rot roeien!
Visser: Dat was langs het jaagpad naar
Middelburg.
Cornelis: Dat roeien, dat kwam overal
voor.
Visser: Oh ja, op de riempjes, zeg ik dan. Je
moest soms roeien vanaf het Brouwers-
havense gat, want anders kon je niet
thuis komen. Dan stond je met z’n vieren
aan de riemen en mocht de kleine
jongen aan het roer. Je probeerde die
harde vloed op de Roompot kwijt te raken
om het Veersegat te bereiken. Maar
die vloed, die trok naar Colijnsplaat toe,
de andere kant op! We probeerden
dan tussen de banken te roeien, dan
had je minder stroom. Maar soms ging
het echt niet en moesten we voor anker
gaan.
Klaas: Dat roeien gebeurt toch staand?
Visser: Ja, om kracht te kunnen zetten
en verder te kunnen kijken.
Klaas: Maar toch, wanneer is het nu
windstil in Nederland? Het waait altijd.
Dus je kan bijna altijd zeilen!
Visser: Klaas, ik zeg je: vroeger hadden
we veel windstille dagen, echt waar. Alleen,
het was wel gek, toen we die motors
kregen, was er opeens veel wind.
Hartstikke veel wind, man! Hadden we
motors en hadden we wind…
Klaas: Een beetje wind.
Visser: Nee, nee, véél wind. Ook tegenwoordig
heb je hartstikke veel wind.
Klaas: Daar heb je toch geen erg in?
Visser: Natuurlijk wel! Vooral bij storm is
het werken èn uitkijken!
Klaas: Ik was zes jaar toen ik de eerste
keer meeging met grootvader en mijn
petje afwaaide… Toen waaide het ook al
een hele week. En ik was zeeziek, brrr…
Visser: Dat kan je hebben…
Klaas: Ik wil maar zeggen…
Visser: Dat kan je hebben…
Klaas: Ik wil niet zeuren, maar toch nog
even over dat roeien. Ik ging elk jaar tijdens
de zomervakantie meevaren en ik
heb ze geen één keer zien roeien.
Visser: Dat klopt want in de zomer heb
je de kermisweken. En dan kan het flink
waaien, dat garandeer ik je!
Klaas: Dan hoef je in elk geval niet te
roeien!
Arnemuiden 1 - 2012 21

22 Arnemuiden 1 - 2012

Arnemuiden is één van de weinige Zeeuwse plaatsen
waar vrouwen in klederdacht nog ‘in het wild’ gespot
kunnen worden. Ondertussen is het aantal vrouwen
dat deze kleding nog dagelijks draagt sterk aan het
afnemen. Daarom is het belangrijk de kennis
over de dracht en hoe die gemaakt en
gedragen werd, vast te leggen.
Het museum van Arnemuiden
besteedt er volop aandacht
aan.
De geschiedenis van de dracht
De Arnemuidse dracht is anders dan
de dracht in de omliggende dorpen
en steden en onderscheidt zich met
name door de vorm van de grote
witte bovenmuts. De oorsprong
van de Arnemuidse dracht ligt in de
Zuid-Bevelandse dracht en kwam rond
1880 in de mode. De Zuid-Bevelanders
kwamen namelijk naar Walcheren om zich
in Nieuw- en Sint Joosland te vestigen. De
mode in Arnemuiden voor 1880 was de algemene
Walcherse dracht. Deze is te herkennen
aan de kleine bovenmuts van
langet (kanten rand aan de muts).
De oude dracht werd de vissersdracht
genoemd en werd na
1950 niet meer gedragen.
De nieuwe dracht werd de
burgerdracht genoemd en
ziet er als volgt uit:
De muts
De grote, witte bovenmuts heeft de
vorm van een dubbele schelp en wordt
met een lint onder de kin vastgemaakt. De
muts is meestal gemaakt van broderie en soms van
kant en is zwaar gesteven. De muts is niet altijd zo groot
geweest. In de loop van de 20ste eeuw is de muts steeds groter
geworden. De bovenmuts wordt inmiddels alleen nog gedragen
op zondag of bij speciale gelegenheden zoals een bruiloft of verjaardag
of als men ‘uit’ gaat. Doordeweeks dragen de dames alleen
de ondermuts, die ook van broderie is gemaakt en nauw om het
hoofd sluit. De muts wordt vastgespeld aan grote gouden krullen,
die naast de rol waarin het haar wordt gedragen, zitten. Achterop
de ondermuts draagt men een tussenmutsje. Dat mutsje is meestal
blauw.
De sieraden
Om de blote hals wordt een gouden slot gedragen met daaraan
Arnemuidse streekdracht
oude mode
leeft nog steeds
vijf of zes snoeren met bloedkoralen of granaten. Dit hals-
snoer en de krullen zijn ook in de tweede helft van de 20ste
eeuw steeds groter geworden, omdat de welvaart toenam.
In de muts kunnen andere sieraden gestoken worden, zoals
bijenkorfjes of het bekende Zeeuwse knoopje. Aan
de krullen kunnen nog zogenaamde strikken
gehangen worden.
De beuk en doek
Op het ondergoed draagt men nog
een hemdrok. Dat is een jasje met
erg korte mouwen, die een fluwe-
len rand hebben. Daar overheen
komt dan de beuk. Dat is een borst-
en ruglap en daarover een grote doek.
Beuk en doek zijn in Arnemuiden vaak
fleuriger en ook wat dieper uitgesne-
den dan bij andere drachten. De doek is
vanachter geplooid.
De rokken
De kou bepaalt hoeveel onderrokken er gedragen
worden. Vroeger kon dit wel oplopen
tot drie of vier onderrokken. De bovenkeus is
gemaakt van zwart bewerkt kamgaren. Daaroverheen
komt op zondag en bij feeste-
lijke gelegenheden een zwarte schort
gemaakt van fijne merinoswol
aan de achterkant afgezet
met zwart galon. Doordeweeks
draagt men
de bonte schort.
De mannen
Nu weten we hoe de vrouwen
er uit zien, maar hoe zit dit bij de
mannen? De vissers droegen vroeger
de vissersdracht, maar in de loop van twintigste
eeuw gingen ze beroepskleding en burgerkleding dragen. De
zondagse vissersdracht bestond uit een lakense of pilow klepbroek
met een stel zilveren broekstukken. Daarop droeg men
een donkerblauwe trui zonder kraag met een zigzagmotief (de
zogenaamde slangentrui) of een geblokt motief. Daaronder
zat een rood of blauw boezeroen, dat gesloten werd met
zilveren of gouden keelknopen. De hoofddeksels varieerden:
een stoffen muts, burgerhoeden of een zogenaamd luzemandje,
In de oren droeg de visser gouden oorbellen. Deze
oorringen dienden als betaling voor de begrafenis als een
verdronken visser ergens aanspoelde. Mannen met andere
beroepen droegen de gewone burgerdracht. De boeren
droegen de Walcherse boerendracht.
Arnemuiden 1 - 2012 23

24 Arnemuiden 1 - 2012

Langstraat
Zuidwal
historische
scheepswerf
Markt
BESTE
BOLUS
VAN NEDERLAND
TEGEN INLEVERING VAN
DEZE ADVERTENTIE EEN
PAKJE BOLUSSEN
VAN € 3,60 VOOR
(max. 1 pakje per klant)
2012
€2
westdijkstraat 29 arnemUiden t. 0118 - 603300
www.bliekmeesterbakkers.nl
Arnemuiden 1 - 2012 25

Dakkapellen eigen productie, gemonteerd door vakmensen. Vanaf €2950,-
Ga dan naar www.houtbouwzeeland.nl
Werkplaats: Ampereweg 28 / 4338 PT Middelburg
Postadres: Oranje Nassaustraat 5 / 4341 GA Arnemuiden
T 0118-604701
info@houtbouwzeeland.nl

Magazine Arnemuiden
is een uitgave van de Ondernemersvereniging Arnemuiden
in samenwerking met de gemeente Middelburg.
Dit magazine is mede tot stand gekomen door een
bijdrage van de Europese Unie, in het kader van Intereg
IVA “Mers Seas Zeeën”, het GIFS Project.
Redactie
Klaas van de Ketterij
Gertrude van de Ketterij
Jeanet Jaff ari
Leen Schouls
Jelle Joosse
Mojca Kuijpers - Ekart
Els Goudt
Johan Aalberts
Eindredactie
Rijnie de Witte
Klaas van de Ketterij
Gertrude van de Ketterij
Advertenties
Ondernemers van Arnemuiden
Vormgeving
Origin Media Venture
Fotografi e en illustraties
Louis Drent
Klaas van de Ketterij
Jeanet Jaff ari
Mojca Kuijpers - Ekart
Peter Pouwer
Peter en Johanna Schroevers
Wim van den Berge
Met dank aan:
Jack Dooms
Tiny Maenhout
Gemeente Middelburg
Online:
Geschiedenis: www.museumarnemuiden.nl
Werf en maritiem: www.werfarnemuiden.nl
Visserstrui: http://blij-dat-ik-brei.blogspot.nl
Lid worden of informatie:
Wilt u informatie over de inhoud van het blad of bent u
ondernemer in Arnemuiden en wilt u lid worden van de
Ondernemersvereniging Arnemuiden.
Mail naar: mail@arnemuiden.org
www.arnemuiden.org
Arnemuiden 1 - 2012 27

ALLES ONDER EEN DAK!
VOOR IN DE WONING
Colors@Home Lavoir
Aan de Cittersweg in Arnemuiden vindt u een eigentijdse
winkel met een uitgebreid assortiment harde en zachte
vloeren, behang, gordijnstoffen en raamdecoratie en
natuurlijk de mooiste meubelen. Alles onder één dak zodat
u alle producten qua kleur, dessin en materiaal perfect
op elkaar kunt afstemmen voor een harmonieus geheel.
Bezoek snel onze winkel en laat u vrijblijvend door ons
inspireren en adviseren!
Actie geldt van 4 t/m 16 juni 2012.