No» 495 18 November 1933 Laan van Nieuw Oost-Indië 156 TWEE ...

100 DE J O U R N A L I S T
trachten te verrichten, waartoe zij de noodige ervaring
en geestelijke rijpheid nog niet verworven hebben. Wanneer
bovendien de hoofdredacteuren uitdrukkelijk verantwoordelijk
zijn gesteld voor den geheelen inhoud
hunner bladen, kan dit wellicht mede in zooverre leiden
tot een versterking hunner interne positie, dat tot aanstellingen
zonder voldoende overleg met of zelfs zonder
voorkennis van den hoofdredacteur minder gemakkelijk
wordt overgegaan. En ook dit euvel komt, naar verluidt,
thans hier en daar, vooral t.a.v. jongere krachten, nog
wel eens voor.
De eischen, omtrent de toelating tot het redacteursberoep
in de Duitsche wet gesteld, kunnen echter onze bewondering
niet hebben. Afgezien voor 't oogenblik van
de beroemde „Ariër-paragraaf" — onder de gegeven
omstandigheden nu eenmaal een onvermijdelijk euvel
van alle Duitsche wetgeving — blijft het groote bezwaar,
dat de Duitsche redacteur op deze wijze feitelijk tot
ambtenaar wordt gemaakt. Nu zijn ambtenaren nuttige
en onmisbare verschijnselen in onze samenleving, maar
het mag m.i. met reden worden betwijfeld, of de geestelijke
voorlichting des volks, die met de informatieve zijde
immers 't belangrijkste aspect oplevert van het journalistieke
beroep, op de beste wijze wordt gediend, door
haar toe te vertrouwen aan een corps van overheids- of
semi-overheids-ambtenaren.
Wanneer wij de zaak in dit licht bezien, openbaart
de redacteurswet ons haar waren aard.
Onder de verplichtingen van den redacteur vinden
wij nl. ook deze: alles uit de krant te houden, wat de
kracht van het Duitsche Rijk en het Duitsche volk verzwakt,
of wat particuliere belangen met algemeene belangen
verwart, dan wel in strijd is met de goede zeden.
De journalist als vertegenwoordiger van het vrije beroep
zal zich evenzeer de vraag hebben voor te leggen,
of de zich ter publicatie voordoende materie al dan niet
wereldkundig dient te worden gemaakt en welke de gevolgen
van openbaarmaking zullen zijn. Hij zal die vraag
naar geweten en beste overtuiging beantwoorden, en
zijn beslissing mede baseeren op de kennis van feitenmateriaal,
van staatsrechtelijke, economische en wijsgeerige
inzichten, die hem uit hoofde zijner opleiding
ten dienste staan of die door informatie ten behoeve van
dit incidenteele geval zijn gewonnen. Hiervan, en hiervan
alleen, zal zijn besluit afhankelijk dienen te zijn en
is het bij de besten onder ons ook steeds geweest. Juist
opdat de redacteur over een zoo volledig mogelijke kennis
en een zoo ruim mogelijk inzicht zou beschikken bij
de uitoefening van zijn vaak verantwoordelijk beroep,
heeft de oude Duitsche gedegenheid de journalistieke
leergangen aan de universiteiten gestoffeerd met een zóó
rijke verscheidenheid van wetenschappen, dat het dengenen,
die zich minder Duitsch georiënteerd gevoelden
in hun verlangen naar „Gründlichkeit", bij 't bestudeeren
dier leerprogramma's soms benauwd om 't hart kon worden.
Bij alle overdrijving en overlading hadden deze programma's
echter deze goede zijde: dat zij ernaar streefden,
van den journalist te maken een man, die, op grond
van kennis en geschooldheid in wetenschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel,
tot vrije, onafhankelijke beoordeeling
bevoegd zou zijn.
Maar de journalist-ambtenaar onder de nieuwe wet?
Hoe kan hij weten, of datgene, wat eigen inzicht hem
gebieden zou te publiceeren, toelaatbaar zal worden
geacht door hen, die meenen bij uitsluiting te moeten en
te mogen waken over de belangen van het Duitsche volk
en rijk en die als uitverkoren wachters zich meenen te
moeten stellen ter verdediging van de reinheid der
Duitsche zeden. De redacteur onder de nieuwe wet is
immers aangesteld door het „Reichsverband der Deutschen
Presse", welks voorzitter van regeeringswege
wordt benoemd en welks eerepresidium wordt bekleed
door den rijksminister voor de propaganda. Zeker, en
zullen rechtbanken zijn, die oordeelen zullen over de
beroepsmisdrijven der redacteuren, maar onafhankelijk
van die instanties kan de minister van de propaganda
een redacteur uit het beroep ontzetten, indien hij dit
noodig oordeelt. Zal dus de redacteur-ambtenaar niet
liever het oordeel van dien machtige laten gelden vóór
het eigene?
Inplaats dus van een groot aantal goed geschoolde,
door gedegen studie tot vrij oordeelen bevoegde mannen,
die ieder op eigen toon en naar eigen wijze hun
meening zullen geven over de feiten en vraagstukken
van den dag, verrijst onder het regiem der nieuwe wet
het leger der „zich conformeerenden", het leger der journalistieke
ambtenaren, die met virtuositeit en ijver getrouwelijk
zullen streven naar de zorgvuldigste aanpassing
bij het eenig oordeel dat nog waarde heeft: het consigne
van den leider.
Hoe zeide Thorbecke ook weer, de man, die toch óók
van staatsrecht en staatswezen wel iets begrepen heeft?
„De natuur is niet daarom zoo rijk, dewijl zij ééne kracht,
maar omdat zij oneindige verscheidenheid van wezens,
ieder met eigen kracht, onder eene algemeene wet laat
werken."
DE LEIDSCHE COLLEGES.
P. A. WANSINK.
In het Leidsch Universiteitsblad schrijft collega A. J.
Lievegoed het volgende:
Het is mijn voornemen om in den cursus 1933/34
ontstaan en ontwikkeling van het hedendaags che dagbladwezen
te behandelen en van de problemen der pers
in het bijzonder aandacht te wijden aan dat van haar
vrijheid.
De gedachtengang, die mij leidde, moge ik hier kort
ontwikkelen.
Van de maatschappelijke organen, die stelling nemen
in de vraagstukken van den dag, behoort de pers tot de
eerste en invloedrijkste. De democratisch-parlementaire
staatsvorm, die in de voornaamste landen van West-
Europa en Amerika heerscht, is geschapen met behulp
van de pers, welker strijd voor eigen staatkundige vrijheid
tegelijk een strijd voor algemeene staatkundige vrijheid
was. Van Chateaubriand is het woord, dat indien
ooit het document der grondwet verloren ging en alleen
de persvrijheid gered werd, dit voldoende ware om alle
andere vrijheden te herwinnen. Hiermede is treffend de
politieke macht eener vrije pers geteekend. Geen wonder
dan ook, dat juist in de hierboven genoemde deelen Her
wereld de pers haar grotste ontwikkeling heeft bereikt.
Dat de politieke macht eener vrije pers niet minder
erkenning vindt bij hen, die den democratisch-parlementairen
regeeringsvorm naar het leven staan, toont de geschiedenis
van den dag. De consequentie der erkenning
van die zijde is echter, om juist allereerst aan de dagbladpers
haar vrijheid te ontnemen. De vernietigers van
den democratisch-parlementairen staat gebruiken de
politieke machtspotentie der pers door haar in den uitsluitenden
dienst te stellen van het partij- of staatsorganisme,
welks wil zonder meer wet is. Binnen een tijdsverloop
van vijftien jaren heeft men achtereenvolgens
in het bolsjewistische Rusland, in het fascistische
Italië, in het nationaal-socialistische Duitschland deze
transformatie van de dagbladpers tot machtsapparaat
van den staat kunnen gadeslaan.
Hierdoor ontstat deze tegenstelling: Terwijl in de
ontwikkelingsgeschiedenis der menschheid een staatkundige
persvrijheid, zooals wij die in landen met een volledig
democratisch-parlementairen regeeringsvorm als
Nederland kennen, nog nauwelijks een eeuw oud is, zien
wij in Oost-, Zuid- en Midden-Europa, tot vlak aan
onze grenzen, een terugkeer tot een toestand van afhankelijkheid
der drukpers, volkomener dan men die onder
Frederik den Groote, Napoleon I en andere autocratische
heerschers heeft gekend.
Persvrijheid en persknechting, democratie en dictatuur,
leven naast elkander.
Hieruit volgt hoezeer de staatkundige problemen
ook de dagbladpers betreffen.