No» 495 18 November 1933 Laan van Nieuw Oost-Indië 156 TWEE ...

No» 495 18 November 1933
Adres voor Redactie en Administratie:
Laan van Nieuw Oost-Indië 156
TWEE-ERLEI AFHANKELIJKHEID.
In de bladen der Arbeiderspers trof ons onlangs een
artikel van den directeur van dat bedrijf, den heer IJ. G.
van der Veen.
Blijkbaar onder den indruk van eenige aanvallen, op
zijn bedrijf (en op het N.V.V.) gericht, gaf hij in dat
artikel een zeer sombere beschouwing ten beste over
de onafhankelijkheid, of liever, de afhankelijkheid, van
den Nederlandschen journalist. Wij veroorloven ons
eenige korte opmerkingen.
Hij verklaart dat, „als regel", de Nederlandsche journalist
niet corrupt en niet omkoopbaar is: er zijn vele
„mannen van hoog en gaaf karakter, volstrekt integer
en onvermurwbaar". Voorts: ,,Er geldt voor onze Hollandsche
journalisten een standaard van beroepseer, die
voor de zwakkeren een steun is en waaraan men zich
in ons kleine land niet zonder schade voor eigen persoon
en reputatie onttrekt". Dit zijn mooie en ware getuigenissen.
Maar met des te grooter verbazing lazen wij
daarna in hetzelfde artikel: „Wie den schijn van het
wezen weet te onderscheiden, kan niet anders dan erkennen,
dat de onafhankelijkheid en de vrijheid van den
Nederlandschen journalist slechts in naam bestaan. Hoe
zou men anders artikelen in onze pers mogen verwachten,
als " (hier volgt de aanduiding van twee onzer
dagbladen). Ik stel vast — zegt de heer van der Veen —
,,dat de Hollandsche journalist, hoe prat hij moge gaan
op zijn onafhankelijkheid, als regel economisch meer
afhankelijk is van zijn werkgever dan de doodgewone
arbeider". „Met de onafhankelijkheid van den Nederlandschen
journalist is het, naar mijn overtuiging, over
het algemeen treurig gesteld".
De stellingen in deze beschouwing — wij zeiden het
al — kloppen niet.
Wanneer men aan den eenen kant erkent, dat de
journalist als regel on-omkoopbaar is, eerlijk, integer én
onvermurwbaar, dan kan men aan den anderen kant
niet een zoó sombere schets geven van zijn afhankelijkheid,
als de heer van der Veen doet.
Maar, dit daargelaten, gelooven wij, dat men in deze
aangelegenheid goed moet onderscheiden. Namelijk:
tusschen economische en ideëele afhankelijkheid. Dat de
journalist, ook in ons land, economisch „afhankelijk is
van zijn werkgever", wellicht op sommige punten zelfs
..meer afhankelijk dan de doodgewone arbeider", kunnen
wij grif beamen. Er zijn nu eenmaal in onze samen­
Redacteur:
D. HANS
Dit blad verschijnt ten minste
éénmaal per maand.
leving weinig menschen, die economisch volstrekt onafhankelijk
zijn. De burgemeester is het niet; de hoogleeraar
niet; de opperbevelhebber niet; tallooze anderen
zijn het evenmin; en zoo is ook de journalist — hij
moge al dan niet aan de bladen van de Arbeiderspers
werken — afhankelijk van zijn directie, of (en) hoofdredactie.
Maar deze economische afhankelijkheid (waarin
de Kring dan toch wel eenige verbetering heeft gebracht)
bepaalt daarom nog niet zijn ideëele. In den
laatsten zin afhankelijk en onderworpen wordt de journalist
eerst dan, wanneer hij, tegen zijn overtuiging in,
en in opdracht, bepaalde daden verricht, bepaalde beschouwingen
schrijft, een bepaald standpunt inneemt.
De journalist, die zich aldus door zijn directie laat gebruiken,
is verloren. Eerst wanneer dit zou geschieden,
(en dan niet, incidenteel, in één of twee gevallen, want
kaf tusschen het koren is er overal, maar werkelijk
eenigszins ruimer) eerst dan zouden de stellingen van
den heer van der Veen juist worden en zou het met
onze onafhankelijkheid „treurig gesteld" zijn. Wij weigeren
om aan te nemen, dat dit verschijnsel van geestelijke
knechtschap typeerend is in ons land. Trouwens,
erkent de heer van der Veen niet zelf: „Er geldt voor
onze journalisten een standaard van beroepseer, die voor
de zwakkeren een steun is en waaraan men zich in ons
kleine land niet zonder schade voor eigen persoon en
reputatie onttrekt". Welnu dan? Is het ook niet de eer
van den Kring, dat hij dien standaard heeft helpen
vestigen? Andere vakvereenigingen mogen economisch
sterker zijn, die „standaard van beroepseer" is ónze
glorie en ónze kracht. Maar hoe kan de heer van der
Veen dan tegelijk aannemen, dat de journalisten zich
door hun directies het geven van bepaalde beschouwingen
laten gebieden? Het is ons een raadsel.
Twee-erlei afhankelijkheid. De economische erkennen
wij, maar die deelen wij — in meerdere of mindere mate
— met talloozen in onze samenleving. De geestelijke erkennen
wij niet, en al kunnen wij natuurlijk niet instaan
voor den een of anderen zwakken broeder onder
ons, en nog minder voor de een of andere van haar
ecnomische macht misbruik makende directie, wij achten
de diagnose — die dan vooral de leidende journalisten
zou moeten betreffen! — van den heer van der Veen
volstrekt foutief.
Wij gelooven dat de energieke en ondernemende
directeur van de Arbeiderspers in een wat bittere stemming
te somber is geweest.

96 DE J O U R N A L I S T
INHOUD: Twee-erlei afhankelijkheid. — Officieele Berichten:
Bestuursvergaderingen; Vergadering Kringraad; Persvrijheid; Ledenlijst.
— Aangesloten Vereenigingen: De Amsterdamsche Pers;
De Oostelijke Pers. — Allerlei Onderwerpen: Journalist of Ambtenaar;
De Leidsche Voorlezingen; Hiërarchie en Discipline; Dr. J.
M. C. van Overbeek; Voor wie schrijven wij eigenlijk? Vreemde
Persmanieren. — Nederlandsch-Indië: Journalistiek in Holland en
Indië; De Pers-ordonnantie. — Buitenland: Een cursus in Genève.
— ; Uit onze Bladen. — Allerlei Berichten. — In de laatste kolom.
— Advertentiën.
Officieele Berichten.
BESTUURSVERGADERINGEN.
2 September.
Het Kringbestuur kwam Zaterdag 2 September bijeen.
Aanwezig de bestuursleden Hans, Polak Daniels, Dekking,
Schotting, Biemond, Holsboer, Santcroos, Cnossen
en de gedelegeerden dr. van Overbeek, van den
Bergh en Hoyer.
Nieuwe gedelegeerde. — De Voorzitter heet den
nieuwen gedelegeerde van Haarlem, drs. Th. B. F.
Hoyer, hartelijk welkom.
Notulen. — De notulen van de laatste twee bestuursvergaderingen
worden goedgekeurd.
Candidaten. — Eenige nieuwe leden worden aangenomen
(zie elders in dit nummer).
Ingekomen stukken. — Een groot aantal ingekomen
stukken wordt vervolgens afgedaan.
Bemiddelingscaad. — Besloten wordt aan de Directeurenvereeniging
en aan de R. K. Journalistenvereeniging
te vragen leden aan te wijzen voor den Bemiddelingsraad
ingevolge het Arbeidscontract 1931.
Weduwenpensioen. — Met belangstelling werd kennis
genomen van het verzoek van de vereeniging „De
Nederlandsche Dagbladpers" om op 11 September te
confereeren over de plannen tot stichting van een weduwen-
en weezenpensioenfonds. De heeren Dekking,
Drion en van Oosten zullen den Kring op deze conferentie
vertegenwoordigen.
Buitenlandsche journalisten. — Naar aanleiding van
een ingekomen aanvrage om steun van een uit Duitschland
uitgeweken journalist, werd op voorstel van den
Penningmeester besloten slechts in zeer zeldzame gevallen
steun uit de Kringkas te geven aan buitenlandsche
collega's.
De zaak-Waalwijk. — Met genoegen werd kennis
genomen van de mededeeling, dat de heer H. J. Waalwijk,
die op zoo ergerlijke wijze bij „De Banier" was
behandeld, een benoeming heeft gekregen aan de redactie
van het Rotterdamsch Nieuwsblad, een aanmerkelijke
verbetering voor den heer Waalwijk.
Gouden Kringfeest. — Over ons a.s. jubileum worden
noq eenige besprekingen gevoerd, waarbij de Voorzitter
gelegenheid vond waardeering te kennen te geven
voor het werk van de Amsterdamsche Pers en voor de
medewerking van de Nederlandsche Spoorwegen.
Een vertrouwelijke zaak wordt hierna afgedaan.
Werklooze journalisten. — Hoewel het aantal geheel
werklooze collega's in ons land gelukkig nog gering is,
wordt na eenige bespreking besloten een onderhoud met
den Minister van Sociale Zaken aan te vragen, om zoo
mogelijk tot een verzekering tegen werkloosheid te
komen.
Plaatselijke vereenigingen. — Met leedwezen werd
geconstateerd, dat in de nieuwe Utrechtsche journalistenvereeniging
niet-Kringleden zijn toegelaten. Deze
vereeniging kan dus niet als plaatselijke vereeniging
worden toegelaten.
Daar ook in de bij den Kring aangesloten Groningsche
Journalisten-Vereeniging niet-Kringleden zijn toegelaten,
waarover tot dusver tevergeefs opheldering is gevraagd,
wordt besloten aan de G. J. V. mee te deelen,
dat zij niet langer als aangesloten vereeniging kan worden
beschouwd, indien niet vóór 1 October a.s. een bevredigend
antwoord zal zijn ingekomen.
Ter waarschuwing. — Mededeeling wordt gedaan
van een ergerlijke aanbieding van hoofdartikelen, door
een persbureau „De Beurs" te Amsterdam aan de bladen
gedaan. Het vertrouwen wordt uitgesproken, dat Hoofdredacties
en Directies zullen beseffen, dat plaatsing van
artikelen, door soortgelijke bureaus gefabriceerd, de
standing der bladen omlaag haalt.
Afscheid dr. van Overbeek. — In verband met zijn
verhuizing naar Amsterdam neemt dr. van Overbeek.
onder dankzegging voor de ondervonden vriendschap en
welwillendheid, afscheid van het Bestuur, waarna de
Voorzitter den scheidenden gedelegeerde hartelijk toesprak,
hem onder applaus toewenschende, dat het hem
in de hoofdstad goed zal gaan.
28 October.
Het Kringbestuur kwam op Zaterdag 28 October
wederom bijeen.
Aanwezig waren de bestuursleden Hans, Dekking,
Polak Daniels, Biemond, Holsboer, Santcroos, Cnossen
(afwezig met kennisgeving Kouwenaar en Schotting)
en de gedelegeerden van den Bergh en Hoyer.
Candidaturen. — Verscheidene candidaturen worden
goedgekeurd (zie elders in dit nummer).
Ingekomen stukken. — Een groot aantal ingekomen
stukken werd afgedaan.
Klachten. — Ingekomen is een klacht van den consul-generaal
van Yougoslavië te Amsterdam tegen het
weekblad De Nieuwe Pers wegens de plaatsing van een
ongeteekend artikel „Byzantijntjes", dat naar de meening
van den klager grievend is voor den Koning en
beleedigend voor de Koningin van Yougoslavië. Daar
de redacteur van dit blad niet lid is van den Kring en
de schrijver onbekend is, kan niet overwogen worden of
hier termen zijn voor een disciplinairen maatregel, welke
alleen t.a.v. een Kringlid kan worden toegepast. Voorzoover
hier beleediging heeft plaats gehad van een Regeerend
Vorst zou het voorts op den weg der Justitie
liggen in te grijpen.
Een klacht van een inzender in de Delftsche Courant
tegen den hoofdredacteur van dat blad, die zich aan
schending van de anonymiteit des klagers zou hebben
schuldig gemaakt, wordt onjuist bevonden.
Gouden feest van den Kring. — De Voorzitter wijdt
een terugblik aan het zoo geslaagde Kringfeest en
wenscht den Secretaris nog eens geluk met de hem verleende
onderscheiding. — De Onder-Voorzitter brengt
den heer Hans hulde voor het feestnummer van De
journalist en voor zijn voortreffelijke redevoeringen. Hij
hoopt den Voorzitter nog lang op deze plaats te behouden.
(Applaus). — De Voorzitter zegt hiervoor dank en
dankt den Penningmeester voor de goede samenwerking.
— De heer Biemond sluit zich als oudste Bestuurslid
bij Voorzitter en Onder-Voorzitter aan en betrekt
in zijn woord van dank ook den Secretaris; het Dagelijksch
Bestuur heeft het den anderen Bestuursleden niet
moeilijk gemaakt. — De Secretaris uit zijn erkentelijkheid
voor de waardeerende woorden en roemt de groote
werkkracht, door den Voorzitter bij de voorbereiding
van het Kringfeest getoond. — Namens de gedelegeerden
brengt de heer van den Bergh hulde aan het Bestuur,
dat in alle opzichten tevreden kan zijn over het
feest.

De Penningmeester doet eenige mededeelingen over
de financieële zijde van de feestelijkheden. De Kringkas
behoeft geen groote aderlating te ondergaan. Het tekort
(van het f eestfonds) zal de ƒ400 niet overschrijden; de
herdenking van het jubileum is dit zeker waard geweest.
Bovendien heeft het Steunfonds (voor weduwen) door
het feest een welkome versterking ondergaan; het fonds
beschikt thans over ± ƒ 3300.
De heer Holsboer, secretaris van de commissie voor
buitenlandsche aangelegenheden, deelt nog mede, dat
hij een kort résumé van de feestelijkheden aan de Federation
Internationale des Journalistes heeft toegezonden.
Directeutenvereeniging en Kring. — Ingekomen was
een schrijven van het Bestuur der Directeurenvereeniging
naar aanleiding van het feit, dat het Kringbestuur
in De Journalist de houding van een lid der Directeurenvereeniging
(den heer Kersten van De Banier) t.a.v. een
Kringlid heeft gelaakt, zonder eerst de bemiddeling van
de Directeurenvereeniging te hebben ingeroepen. Het
Bestuur van de Directeurenvereeniging had zulks verwacht,
daar het een materie betrof (salariëering en ontslag
) waaromtrent tusschen de beide Vereenigingen afspraken,
bestaan.
Besloten wordt in ons antwoord er op te wijzen, dat
de Directeurenvereeniging ons steeds weer er aan herinnerd
heeft, dat zij wel overeenkomsten met ons afsluit,
doch dat zij haar leden niet kan verplichten zich aan de
gemaakte afspraken te houden. Wij hebben dan ook
geen tusschenkomst gevraagd, omdat wij meenden, dat
de Directeurenvereeniging in deze geen bemoeienis zou
verleenen. Nu ons gebleken is, dat deze meening onjuist
is, verheugen wij ons daarover en geven wij gaarne
de verzekering, dat wij voortaan in dergelijke gevallen
de bemiddeling van de Directeurenvereeniging
zullen inroepen.
Werklooze journalisten. — De Voorzitter doet verslag
van een onderhoud, dat hij, met den Secretaris, gehad
heeft met den Minister van Sociale Zaken, dr. Slotemaker
de Bruine, en een hoofdambtenaar van diens
Departement over de mogelijkheid van verzekering tegen
werkloosheid voor journalisten. Er ontspint zich hierover
een, breede discussie, waarbij het vooral gaat om
de financieële mogelijkheid. De Penningmeester trekt
die op practische gronden in twijfel; andere Bestuursleden
zien tegen een flinke contributie voor dit zoo nuttige
doel minder op. Besloten wordt de wenschelijkheid
en uitvoerbaarheid aan het oordeel van den Kringraad
te onderwerpen, waardoor de plaatselijke vereenigingen
gelegenheid krijgen zich hierover uit te spreken. De
Kringraad zal op 25 November bijeen komen.
Weduwenpensioen. — De Penningmeester briengt
verslag uit over een conferentie van onze commissie voor
het weduwenpensioen met het Bestuur van de Directeurenvereeniging.
Het Bestuur wees op de ongunstige
tijdsomstandigheden en zegde toe, ons verzoek om medewerking
nader te zullen overwegen en ons het resultaat
daarvan te laten weten. Een antwoord was tot
heden (28 October) niet ingekomen.
De Groningsche quaestie. — Naar aanleiding van een
ingekomen brief van den heer J. J. Leeninga, voorzitter
van de Groningsche Journalisten-Vereeniging, wordt besloten,
dat een deputatie uit het Bestuur, bestaande uit
de heeren Biemond en Holsboer, zal trachten te Groningen
tot een oplossing te komen, waardoor de Vereeniging
weer als bij den Kring aangesloten vereeniging
beschouwd zal kunnen worden.
Friesland. — Met instemming wordt kennis genomen
van de mededeeling van het Bestuur van de Journalisten-
Vereeniging „Friesland", dat deze vereeniging heeft be­
DE J O U R N A L I S T 97
sloten als gewestelijke vereeniging tot den Kring toe te
treden. Gedelegeerde van Friesland zal zijn de heer W.
F. M. van Schaik, plaatsvervangend-gedelegeerde de
heer W. Hielkema, beiden te Leeuwarden.
Uitstapje. — Van het Comité Tentoonstelling „Stad
Tilburg 1934" was een brief ingekomen, met verzoek
ons jaarlijksch congres (bedoeld zal zijn uitstapje) in
1934 te Tilburg te houden, tijdens de internationale tentoonstelling
van handel en industrie aldaar (28 Juni—
31 Juli), waarbij de verzekering werd gegeven, dat Tilburg
er een eer in zal stellen den N.J.K. een hartelijke
ontvangst te bereiden. Besloten werd deze uitnoodiging
in welwillende overweging en in het a.s. voorjaar ten
deze een beslissing te nemen.
Bejegening van journalisten. — Bij de rondvraag zijn
eenige klachten ter tafel gebracht over onbehoorlijke bejegening
van verslaggevers op bijeenkomsten van nationaal-socialisten
(N.S.B.) te Roermond en Deventer.
Het Bestuur wil hieraan gaarne aandacht wijden en
verzoekt den leden zich bij onheusche bejegening tot het
Bestuur te 'wenden.
Opnieuw werd geklaagd over wering van journalisten
bij gebeurtenissen buiten de stad hunner inwoning (in
casu bij een brand te Leiden). Daar bij vorige pogingen
gebleken is, dat een penning of kaart, die voor het g eh
e e 1 e land toegang verleent tot afgezette terreinen,
niet te verkrijgen is, wordt aanbevolen deze aangelegenheid
streeksgewijze te regelen. Bij niet-onvoorziene gebeurtenissen
verdient het aanbeveling zich tevoren met
de autoriteiten ter plaatse in verbinding te stellen. Vaak
zal de Kringkaart goede diensten kunnen bewijzen.
VERGADERING VAN DEN KRINGRAAD
op Zaterdag 25 November 1933, des middags 2' , uur,
in Hotel „Victoria", Spuistraat 18, Den Haag.
AGENDA:
1. Notulen.
2. Mededeelingen.
3. Bespreking van het vraagstuk: „De werkloosheid
onder de journalisten" (oprichting werkloozenkas),
ingevolge de aan de leden toegezonden circulaire.
4. Rondvraag.
* * *
Art. 89 H.R. (al. 3) luidt: „Op een vergadering van
den Kringraad kan iedere aangesloten vereeniging zich
door ten hoogste drie afgevaardigden doen vertegenwoordigen".
— Volgens art. 89 kan dat alléén, wanneer
het betrokken onderwerp vooraf in een algemeene vergadering
der plaatselijke vereeniging is behandeld. —
Art. 87 bepaalt, dat aan de vereenigingen vergoeding
van onkosten uit de Kringkas kan worden verleend,
wanneer haar financieële toestand zulks rechtvaardigt,
PERSVRIJHEID.
In de bijeenkomst van het Nationaal Jongeren-Verbond
op 30 October j.1. in den Dierentuin te 's-Gravenhage
heeft, blijkens de op dit punt niet geheel eensluidende
verslagen, het lid van de Eerste Kamer, prof. jhr.
mr. B. C. de Savornin Lohman, zich uitgesproken voor
het aan banden leggen van de persvrijheid.
Het Dagelijksch Bestuur heeft hierin aanleiding gevonden,
zich tot den heer de Savornin Lohman te wenden
met het verzoek, te willen mededeelen in hoeverre
de verslagen op dit punt juist zijn, aangezien de mogelijkheid
niet is uitgesloten, dat een samenvatting van het

98 D E J OU R N A L I S T
gesprokene den indruk zou kunnen maken van een aan
banden leggen der persvrijheid zonder beperking, welken
ongewenschten indruk de heer de Savornin Lohman,
naar het dagelijksch bestuur vertrouwt, allerminst bedoeld
heeft te willen vestigen.
In antwoord op de tot hem gerichte vraag heeft prof.
de Savornin Lohman de welwillendheid gehad, het dagelijks
bestuur te berichten, dat hij niet meer precies weet,
welke woorden hij, al improviseerend, gebezigd heeft en
dat hij natuurlijk bedoeld heeft, uiting te geven aan het
in het Voorloopig Verslag van de Tweede Kamer over
de algemeene beschouwingen der Rijksbegrooting geformuleerde
desideratum, dat de regeering „met kracht
tegengaat het misbruiken van de vrijheid van vereeniging,
van het woord, van de straat en van de pers".
Hetzelfde heeft trouwens de heer de Savornin Lohman
bij herhaling in de Eerste Kamer bepleit.
LEDENLIJST.
Aangenomen als gewoon lid:
W. B. F. Schaper, Haarl. Dagblad, Lombar Petrilaan
24, Overveen.
A. A. van Eysden Jr., Tel., Amstel 300, Amsterdam.
T. IJ. Kingma Bokjes, N. R. Crt., Hotel Pomona, N.
Havensteeg 5, Rotterdam.
D. Koekebakker, N. R. Ct., Honingerdijk 35b, Rotterdam.
J. P. Prins, De Rottere., Louise de Colignystr. 51,
Schiedam.
A. Meijer Schwencke, Ver. Persb.» Roelofsstr. 109,
den Heeg.
Freule M. van Limburg Stirum, Ver. Persbur., Rue de
Danues 172, Paris XIV.
D. F. van der Pant, Soer. Hbld., Hotel „De Zalm",
den Haag.
Mr. E. Elias, Haagsche Post e.a. bl., Bezuidenhoutsche
weg 393, den Haag.
B. L. de Jong, Leeuw. N.blad, Gijsbert Japixstr. 94,
Leeuwarden.
Voorgedragen als gewoon lid:
J. Krim, N. Rott. Ct., Will. v. Hillegaerdsbergstr. 9b,
Hillegersberg.
Mej. M. A. de Monchy, N. Rott. Ct., Westersingelll,
Rotterdam.
C. Sytsma, N. Rott. Ct., Hoyledesingel 31, Hillegersberg.
H. C. S. Wanting Wzn., N. Rott. Ct., Essenburgsingel
5b, Rotterdam.
A. Willems, N. Rott, Ct., Will. Beukelszoonstr. 70b,
Rotterdam.
Mr. A. J. P. Tammes, N. Rott. Ct, Heemraadsingel
329a, Rotterdam.
G. A. W. Zalsman, N. Rott. Ct, Witte de Withstraat
55b, Rotterdam.
Mr. J. Huijts, N. Rott. Ct., Hibexlaan 6, Schiebroek.
Mej. E. Franken, Rott. Nbld., Pieter de Hoochweg
125a, Rotterdam.
J. Blumberg, verschilt, bladen, Parnassusweg 38, Amsterdam
Z.
D. C. Seip, Rott. Nbld., Drievriendenstraat 34b, Rotterdam.
R. A. Overdiep, Weekblad uoor Gron. en Drente,
Gron. Brinklaan 29, Groningen.
Adresveranderingen en -verbeteringen:
Mr. L. J. Plemp van Duiveland, p.a. Rotterd. Bankvereeniging,
Kneuterdijk 8, den Haag.
L. Stolk, naar Middellandstr. 31a, Rotterdam (W.).
G. Werkman, naar Eendrachtweg 32b, Rotterdam.
J. W. Bosch, naar Leuvenschestr. 58, den Haag.
B. L. Perel naar Diezestraat 4, Amsterdam Z.
J. Kuiper, naar C 32 Colmschate (Diepenveen).
Jo van Staveren, naar Schutstraat 50, Utrecht.
J. Winkler, naar Joh. v. Oldenbarneveldstraat 4,
Zandvoort.
J. H. D. Kammeyer, naar Koedieflaan 66, Heemstede.
G. H. Hoek, naar Boreelstraat 53, Rotterdam.
D. J. Wessel, naar Boezemsingel 174, Rotterdam.
H. P. Danz, naar Jozef Israëlslaan, Arnhem.
O. de Moor, naar Overtoom 212, Amsterdam.
J. Th. Balk, Utr. Nieuwsblad, naar Pelikaanstraat
Ibis A, Utrecht.
D. F. van der Pant, Soer. Hblad, naar Waldeck Pyrmontlaan
6, Rijswijk (Z.-H.).
N. M. van der Roer, naar Boulevard Du Souverein 70,
Brussel.
Gevraagde adressen:
Chr. de Graaff, Amsterdam.
J. Kuijper, Deventer.
T. Douwes, Amsterdam (Z.).
Th. Kamerheer, Amsterdam.
A. A. T. Althof f, Amsterdam (W.).
C. J. A. van Bruggen, laatste adres Ascera.
W. A. Zuurbier, Rotterdam.
F. L. Verbeek, Hilversum.
Mr. J. G. J. van Leeuwen, Haarlem.
W. J. J. M. Asselberg, Amsterdam.
C. Doelman, Rotterdam.
Mej. E. B. van Wijk, Amsterdam.
Mr. T. X. M. van Woesik, Utrecht.
J. Raatgever, Utrecht.
EEN BEROEP OP DE LEDEN.
Doordat het Secretariaat van den Kring niet altijd
mededeeling krijgt van verandering van adres of werkkring,
komen in onze ledenlijst nog steeds fouten voor.
Het is voor de leden zoowel als voor het Secretariaat
van belang, dat de lijst van fouten gezuiverd wordt.
Een bijzondere gelegenheid doet zich hiertoe voor, nu
wij met ingang van het nieuwe jaar het kaartsysteem
gaan toepassen. Mag ik een vriendelijk beroep op alle
leden doen om mij even te berichten — indien zij dit
niet reeds deden — of er wijziging is gekomen in hun
ADRES, dan wel in de courant of het persbureau,
waaraan zij verbonden zijn?
Bij voorbaat dank!
G. POLAK DANIELS,
Secretaris N.J.K.
Aangesloten Vereenigingen.
DE AMSTERDAMSCHE PERS.
Het bestuur van de Amsterdamsche Pers heeft aan de
directies van tooneelgezelschappen den volgenden brief
gezonden:
Ter kennis van het bestuur van de Amsterdamsche
Pers.zijn gebracht daden van eenige directies van tooneelgezelschappen
en handelingen van enkele acteurs,
die op ontoelaatbare wijze uiting hebben gegeven aan
hun ontstemming over tooneelcritieken.
De toenemende frequentie in dit optreden tegenover
de tooneelcritici heeft het bestuur van De Amsterdamsche
Pers aanleiding gegeven, na samenspreking met de Amsterdamsche
tooneelcritici en na overleg met de hoofdredacties
van alle groote bladen, U er op te wijzen, dat
de pers zoodanige handelingen niet kan dulden, omdat
zij een aanranding zijn van het recht van critiek en
klaarblijkelijk de bedoeling hebben de tooneelrecensenten
te intimideeren. Het bestuur van De Amsterdamsche
Pers is overtuigd, dat deze waarschuwing voor U voldoende
zal zijn om de vrijheid van critiek ook door U

ten doen eerbiedigen, vooropgezet dat de critiek behoort
te worden gegeven in behoorlijken vorm.
Het bestuur van De Amsterdamsche Pers is overtuigd,
dat de critiek, zooals deze te Amsterdam wordt uitgeoefend,
niet door andere dan artistieke overwegingen
wordt beheerscht. Behalve door het beleid van de
hoofdredacties der bladen wordt voor een juiste uitoefening
der critiek ook voorzien door art. 3 sub b. der
Statuten van De Amsterdamsche Pers, dat luidt:
„het bevorderen van gezonde toestanden en goede
verhoudingen in De Amsterdamsche Pers".
Ten slotte deelen wij U mede, dat wij dit schrijven
hebben gericht aan de directies van alle ons bekende
tooneelgezelschappen.
DE J O U R N A L I S T 99
Het Bestuur A. P.:
H. TERSTEEG, Voorzitter.
J. C. E. SAND, Secretaris.
Voor het lidmaatschap van onze vereeniging heeft
zich aangemeld collega G. van Loon (HM.) Bezwaren
kunnen binnen acht dagen worden ingeleverd bij den
secretaris J. C. E. Sand, Joh. Verhulststraat 123, Amsterdam-Z.
DE OOSTEU3KE PERS.
De Oostelijke Pers heeft 30 September een goed bezochte
buitengewone ledenvergadering gehouden in
Hotel „de Wereld" te Deventer, onder voorzitterschap
van collega Holsboer, die in zijn openingswoord met
weemoed de zoo noodlottig om 't leven gekomen leden
Stekelenburg (Zwolle) en Eggens (Zutphen) herdacht.
Verder gewaagde spr. van den welstand der Vereeniging
en stelde namens 't Bestuur voor, een geschenk in
enveloppe te geven aan den jubileerenden Ned. Journ.
Kring, ten bate van het Weduwen- en Weezenfonds.
Hiertoe werd met algemeene stemmen besloten.
Ook werd goedgevonden, van den winter een vergadering
te Hengelo (O.) of in een andere Twentsche
stad te beleggen, waar de penningmeester Biemond, het
actueele onderwerp der persvrijheid op objectieve wijze
zal behandelen, ook in verband met den staat van zaken
buiten Nederland, terwijl de voorzitter zoo mogelijk een
uiteenzetting zal geven van de werking van het weduwen-
en weezenfonds.
De gewone algemeene vergadering zal te Zwolle worden
belegd.
Besprekingen werden nog gehouden over de vergemakkeling
van de taak der pers bij congressen, tentoonstellingen,
bezoeken van hooggeplaatste personen enz.
In overweging werd gegeven, dat de bestuurs- en gewone
leden zooveel als mogelijk was zouden zorgen, in de
pers-regeling zeggenschap te krijgen en naar gelang
der plaatselijke omstandigheden te handelen. Eventueel
kan de tusschenkomst van het O. P.-bestuur als zoodanig
worden ingeroepen.
Beproefd zal worden, het instituut der politie-perskaarten,
dat nu reeds voor een aantal leden in Gelderland
en Overijsel tot volle tevredenheid van autoriteiten
en pers werkt, ook tot Nijmegen uit te breiden.
Per circulaire zouden de leden worden opgewekt, in
grooten getale het Kringfeest te Amsterdam te bezoeken.
Met voldoening werd geconstateerd, dat het Kringbestuur
gevolg heeft gegeven aan den wensch der vereeniging,
om de onkosten voor de deelnemers (sters)
zoo laag mogelijk te houden.
De oprichting der Journalistenvereeniging „Friesland"
werd met ingenomen begroet. Men zal trachten, t.z.t.
nauwer contact met de vereeniging te krijgen ter behartiging
der provinciale belangen.
Een tweetal nieuwe leden werd aangenomen.
Allerlei Onderwerpen.
JOURNALIST OF AMBTENAAR.
De meeste collega's zullen ongetwijfeld met belangstelling
kennis hebben genomen van de onlangs verschenen
wet op het redacteurschap in Duitschland, waarin
de regeering te Berlijn gemeend heeft, de regelen te
moeten samenvatten, welke dienstig worden geacht ter
waarborging eener juiste uitoefening van het journalistieke
beroep. Niemand zal ontkennen, dat Duitschland
op dit gebied een naam had op te houden; de reputatie,
welke de pers onzer Oostelijke buren in de gulden dagen
harer vrijheid genoot, was over 't algemeen zeer goed
en de instituten, waar de aanstaande Duitsche journalist
een schat van degelijke kennis kon verwerven, welke
een hechten grondslag vormde bij de latere uitoefening
van zijn beroep, hebben ook buiten de grenzen van het
Duitsche Rijk de aandacht getrokken. Bij de debatten,
in onzen Kring over het opleidingsvraagstuk gevoerd, is
dit ten duidelijkste gebleken en het is wellicht niet gewaagd,
te veronderstellen, dat juist de germanophilen
onder ons zich als de warmste voorstanders eener academische
opleiding ontpopten.
Wie dit alles bedenkt, zal zich ongetwijfeld bij de
kennismaking met de nieuwe redacteurswet door een
verkillende teleurstelling bekropen hebben gevoeld. Het
zou onvriendelijk zijn te zeggen, dat ook in deze wet
„Germany puts the clock back"; laat ons dus liever constateeren,
dat men met deze proeve van wetgeving een
koers gekozen heeft, die een hoek van zeer vele graden
vormt ten opzichte van de richting, waarin de ontwikkeling
van 't journalistieke beroep in Duitschland zich
weleer bewogen heeft. Voor zoover de nieuwe wet
denkbeelden formuleert, die geacht kunnen worden te
strooken met het belang van het journalistieke beroep,
bepaalt zij zich tot opmerkingen van zóó algemeenen
aard, dat niemand daarin iets nieuws zal kunnen ontdekken
en dat het zelfs de vraag mag heeten, of 't
noodig geweest ware, deze dingen in een wettelijk voorschrift
vast te leggen. „Van den journalist wordt geeischt,
dat hij de onderwerpen, welke hij behandelt, naar
waarheid weergeeft en naar zijn beste weten beoordeelt":
Ik heb voor mijne Duitsche collega's voldoende respect,
om te veronderstellen, dat zij het hier gestelde ideaal
steeds hebben nagestreefd en nog steeds als richtsnoer
zouden kiezen, ook al werden zij daartoe niet door paragraaf
zooveel verplicht. Er bestaat nu eenmaal nog zooiets
als persoonlijk verantwoordelijkheidsbesef en de
journalist, die daarin zou tekortschieten of dezen norm
opzettelijk met voeten zou treden, zou ongetwijfeld zoowel
door zijn lezers als door zijn beroepsgenooten worden
gewraakt: ter handhaving van dit inderdaad wenschelijke
beginsel heeft men geen Hitler of Goebbels,
doch slechts een geweten noodig! De waarschuwing, dat
men zich ervan heeft te onthouden, de religieuze gevoelens
van anderen te kwetsen, behoeft in dezen tijd van
verscherpte tegenstellingen en soms wat kwajongensachtigen
betoogtrant — waarlijk niet slechts in Duitschland!
— misschien niet overbodig te worden geacht; in
feite echter berust dit voorschrift op een zóó elementair
beschavingsbeginsel, dat men hier den Duitschen wetgever
kwalijk kan roemen om zijn originaliteit.
De bepalingen omtrent de toelating tot het beroep van
redacteur zijn wellicht niet in allen deele verwerpelijk,
al valt er over de journalistiek als gesloten beroep in 't
algemeen meer bezwaarlijks te zeggen, dan ik in dit
korte bestek kan aanvoeren. Dat in een dagblad slechts
bijdragen mogen verschijnen, die door een redacteur —
na behoorlijke vooropleiding aangesteld — zijn goedgekeurd,
heeft de aantrekkelijke zijde, dat hierdoor veel
journalistieke beunhazerij kan worden geweerd. Ook in
ons land komt het immers wel voor, dat jongelingen, die
op min of meer toevallige wijze op een dagbladbureau
verzeild raakten, daar redactioneele werkzaamheden

100 DE J O U R N A L I S T
trachten te verrichten, waartoe zij de noodige ervaring
en geestelijke rijpheid nog niet verworven hebben. Wanneer
bovendien de hoofdredacteuren uitdrukkelijk verantwoordelijk
zijn gesteld voor den geheelen inhoud
hunner bladen, kan dit wellicht mede in zooverre leiden
tot een versterking hunner interne positie, dat tot aanstellingen
zonder voldoende overleg met of zelfs zonder
voorkennis van den hoofdredacteur minder gemakkelijk
wordt overgegaan. En ook dit euvel komt, naar verluidt,
thans hier en daar, vooral t.a.v. jongere krachten, nog
wel eens voor.
De eischen, omtrent de toelating tot het redacteursberoep
in de Duitsche wet gesteld, kunnen echter onze bewondering
niet hebben. Afgezien voor 't oogenblik van
de beroemde „Ariër-paragraaf" — onder de gegeven
omstandigheden nu eenmaal een onvermijdelijk euvel
van alle Duitsche wetgeving — blijft het groote bezwaar,
dat de Duitsche redacteur op deze wijze feitelijk tot
ambtenaar wordt gemaakt. Nu zijn ambtenaren nuttige
en onmisbare verschijnselen in onze samenleving, maar
het mag m.i. met reden worden betwijfeld, of de geestelijke
voorlichting des volks, die met de informatieve zijde
immers 't belangrijkste aspect oplevert van het journalistieke
beroep, op de beste wijze wordt gediend, door
haar toe te vertrouwen aan een corps van overheids- of
semi-overheids-ambtenaren.
Wanneer wij de zaak in dit licht bezien, openbaart
de redacteurswet ons haar waren aard.
Onder de verplichtingen van den redacteur vinden
wij nl. ook deze: alles uit de krant te houden, wat de
kracht van het Duitsche Rijk en het Duitsche volk verzwakt,
of wat particuliere belangen met algemeene belangen
verwart, dan wel in strijd is met de goede zeden.
De journalist als vertegenwoordiger van het vrije beroep
zal zich evenzeer de vraag hebben voor te leggen,
of de zich ter publicatie voordoende materie al dan niet
wereldkundig dient te worden gemaakt en welke de gevolgen
van openbaarmaking zullen zijn. Hij zal die vraag
naar geweten en beste overtuiging beantwoorden, en
zijn beslissing mede baseeren op de kennis van feitenmateriaal,
van staatsrechtelijke, economische en wijsgeerige
inzichten, die hem uit hoofde zijner opleiding
ten dienste staan of die door informatie ten behoeve van
dit incidenteele geval zijn gewonnen. Hiervan, en hiervan
alleen, zal zijn besluit afhankelijk dienen te zijn en
is het bij de besten onder ons ook steeds geweest. Juist
opdat de redacteur over een zoo volledig mogelijke kennis
en een zoo ruim mogelijk inzicht zou beschikken bij
de uitoefening van zijn vaak verantwoordelijk beroep,
heeft de oude Duitsche gedegenheid de journalistieke
leergangen aan de universiteiten gestoffeerd met een zóó
rijke verscheidenheid van wetenschappen, dat het dengenen,
die zich minder Duitsch georiënteerd gevoelden
in hun verlangen naar „Gründlichkeit", bij 't bestudeeren
dier leerprogramma's soms benauwd om 't hart kon worden.
Bij alle overdrijving en overlading hadden deze programma's
echter deze goede zijde: dat zij ernaar streefden,
van den journalist te maken een man, die, op grond
van kennis en geschooldheid in wetenschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel,
tot vrije, onafhankelijke beoordeeling
bevoegd zou zijn.
Maar de journalist-ambtenaar onder de nieuwe wet?
Hoe kan hij weten, of datgene, wat eigen inzicht hem
gebieden zou te publiceeren, toelaatbaar zal worden
geacht door hen, die meenen bij uitsluiting te moeten en
te mogen waken over de belangen van het Duitsche volk
en rijk en die als uitverkoren wachters zich meenen te
moeten stellen ter verdediging van de reinheid der
Duitsche zeden. De redacteur onder de nieuwe wet is
immers aangesteld door het „Reichsverband der Deutschen
Presse", welks voorzitter van regeeringswege
wordt benoemd en welks eerepresidium wordt bekleed
door den rijksminister voor de propaganda. Zeker, en
zullen rechtbanken zijn, die oordeelen zullen over de
beroepsmisdrijven der redacteuren, maar onafhankelijk
van die instanties kan de minister van de propaganda
een redacteur uit het beroep ontzetten, indien hij dit
noodig oordeelt. Zal dus de redacteur-ambtenaar niet
liever het oordeel van dien machtige laten gelden vóór
het eigene?
Inplaats dus van een groot aantal goed geschoolde,
door gedegen studie tot vrij oordeelen bevoegde mannen,
die ieder op eigen toon en naar eigen wijze hun
meening zullen geven over de feiten en vraagstukken
van den dag, verrijst onder het regiem der nieuwe wet
het leger der „zich conformeerenden", het leger der journalistieke
ambtenaren, die met virtuositeit en ijver getrouwelijk
zullen streven naar de zorgvuldigste aanpassing
bij het eenig oordeel dat nog waarde heeft: het consigne
van den leider.
Hoe zeide Thorbecke ook weer, de man, die toch óók
van staatsrecht en staatswezen wel iets begrepen heeft?
„De natuur is niet daarom zoo rijk, dewijl zij ééne kracht,
maar omdat zij oneindige verscheidenheid van wezens,
ieder met eigen kracht, onder eene algemeene wet laat
werken."
DE LEIDSCHE COLLEGES.
P. A. WANSINK.
In het Leidsch Universiteitsblad schrijft collega A. J.
Lievegoed het volgende:
Het is mijn voornemen om in den cursus 1933/34
ontstaan en ontwikkeling van het hedendaags che dagbladwezen
te behandelen en van de problemen der pers
in het bijzonder aandacht te wijden aan dat van haar
vrijheid.
De gedachtengang, die mij leidde, moge ik hier kort
ontwikkelen.
Van de maatschappelijke organen, die stelling nemen
in de vraagstukken van den dag, behoort de pers tot de
eerste en invloedrijkste. De democratisch-parlementaire
staatsvorm, die in de voornaamste landen van West-
Europa en Amerika heerscht, is geschapen met behulp
van de pers, welker strijd voor eigen staatkundige vrijheid
tegelijk een strijd voor algemeene staatkundige vrijheid
was. Van Chateaubriand is het woord, dat indien
ooit het document der grondwet verloren ging en alleen
de persvrijheid gered werd, dit voldoende ware om alle
andere vrijheden te herwinnen. Hiermede is treffend de
politieke macht eener vrije pers geteekend. Geen wonder
dan ook, dat juist in de hierboven genoemde deelen Her
wereld de pers haar grotste ontwikkeling heeft bereikt.
Dat de politieke macht eener vrije pers niet minder
erkenning vindt bij hen, die den democratisch-parlementairen
regeeringsvorm naar het leven staan, toont de geschiedenis
van den dag. De consequentie der erkenning
van die zijde is echter, om juist allereerst aan de dagbladpers
haar vrijheid te ontnemen. De vernietigers van
den democratisch-parlementairen staat gebruiken de
politieke machtspotentie der pers door haar in den uitsluitenden
dienst te stellen van het partij- of staatsorganisme,
welks wil zonder meer wet is. Binnen een tijdsverloop
van vijftien jaren heeft men achtereenvolgens
in het bolsjewistische Rusland, in het fascistische
Italië, in het nationaal-socialistische Duitschland deze
transformatie van de dagbladpers tot machtsapparaat
van den staat kunnen gadeslaan.
Hierdoor ontstat deze tegenstelling: Terwijl in de
ontwikkelingsgeschiedenis der menschheid een staatkundige
persvrijheid, zooals wij die in landen met een volledig
democratisch-parlementairen regeeringsvorm als
Nederland kennen, nog nauwelijks een eeuw oud is, zien
wij in Oost-, Zuid- en Midden-Europa, tot vlak aan
onze grenzen, een terugkeer tot een toestand van afhankelijkheid
der drukpers, volkomener dan men die onder
Frederik den Groote, Napoleon I en andere autocratische
heerschers heeft gekend.
Persvrijheid en persknechting, democratie en dictatuur,
leven naast elkander.
Hieruit volgt hoezeer de staatkundige problemen
ook de dagbladpers betreffen.

Er volgt ook uit dat een vrije pers, die de staatkundige
vrijheden blijft verdedigen, indirect mede beschikt
over eigen lot.
Om te weten welke middelen haar in dezen verantwoordelijken
strijd ten dienste staan, moet men de
krachten kennen, die haar vormen en in haar werken.
Daarom wil ik de geestelijke, economische en technische
factoren behandelen, die in de dagbladpers
samenwerkten om aan het dagbladwezen zijn tegenwoordige
ontwikkeling te geven. Het zal niet noodig
zijn, hiertoe in de geschiedenis verder te grijpen dan tot
den tijd, waarin de groei van een staatkundig en cultureel
bewustzijn den grondslag legde van de instituten,
die den modernen staat en ons moderne leven schragen.
Hoe werkt deze pers? Welke zijn haar bronnen?
Welke haar beweegkrachten? Welke haar ethische en
maatschappelijke normen? Welke haar beperkingen en
haar gevaren?
Bij de beantwoording van deze vragen zullen onderwerpen
als de werking van telegraafagentschappen,
persbureaux, regeeringspersdiensten, het dualisme in de
dagbladpers die tegen geestelijk instituut en bedrijfsonderneming
is, de beteekenis van de pers voor het
internationalisme, haar moreele roeping, de oeconomische
machten die zich van haar zoeken te bedienen,
vanzelf aan de orde komen.
Hierin zal ook telkens reeds het probleem van haar
vrijheid worden aangeraakt. Maar dit verdient nog afzonderlijke
behandeling, omdat het meer dan ooit een
menschheidsprobleem geworden is.
Aangetoond zal worden dat persvrijheid niet alleen
is levensvoorwaarde voor een gezonde pers, maar niet
minder voor een gezonde maatschappij. Hiertoe moet
eerst onderzocht worden welke beteekenis een onbevangen,
ongecensureerde, door onderlinge controle per
persorganen zelf bevorderde berichtgeving heeft voor
de onbelemmerde doorstrooming van het publieke leven;
welke zoowel preventieve als repressieve controle een
vrije critiek der dagbladpers uitoefent op staat en maatschappij;
welke functie een op eigen terrein autonome
pers vervult in het oeconomische leven; welke taak een
betrouwbare pers verrichten kan in het internationale
verkeer der volken; welke waarde zulk een pers bij
oordeelkundig gebruik van haar materiaal voor de kennis
van de geschiedenis der hedendaagsche cultuur kan
opleveren. Het onderzoek van de positieve uitkomsten
der werking van een vrije pers zal in staat stellen zich,
omgekeerd, een denkbeeld te vormen van de beteekenis
van het gemis dezer geestelijke en stoffelijke waarden
onder een staatsregime, waarin de pers louter staatsinstrument
is geworden.
HIËRARCHIE EN DISCIPLINE.
Enkele collega's hebben mij, naar aanleiding mijner
betuiging op het gouden avondfeest van den Kring te
Amsterdam: dat ik aan een bevel mijner kerkelijke overheid
ook tegen eigen inzicht in gevolg zou geven ter
wille der discipline, nadere inlichting gevraagd omtrent
het wezen der kerkelijke tucht bij de katholieken.
Nu er blijkbaar een strooming is in onzen Kring, die
gaarne op onderhandelingen zou willen aansturen om
het terugkeeren van vele uitgetreden leden weer mogelijk
te maken, kan 't zijn nut hebben, dat alle Kringleden
een goed begrip krijgen van den aard der discipline in
de Katholieke Kerk.
Dat dit begrip bij vele niet-katholieken ontbreekt,
bleek mij o.a. in den mobilisatie-tijd, toen ik in een kamp
als eenig katholiek deel uitmaakte van het daar aanwezige
korps reserve-officieren. Op uitnoodiging mijner
wapenbroeders heb ik toen de organisatie der wereldkerk,
waartoe ik 't mij een eer reken te behooren, uiteengezet
met een vergelijking, die hun op de eerste plaats
wel duidelijk moest zijn, maar die misschien ook wel eenvoudig
genoeg mag worden geacht, om ook door nietmilitaire
intellectueelen volledig begrepen te kunnen
worden.
DE J O U R N A L I S T 101
Mag ik ze hier nog eens herhalen?
Over heel de wereld — ik zonder de missiegebieden in
deze parallel uit, die gedeeltelijk een andere inrichting
hebben — wordt de „kleine eenheid" in het kerkelijkverband
gevormd door ,,de parochie", gelijk in het militair
verband door ,,de compagnie". En zooals de compagnie
gecommandeerd wordt door een kapitein met behulp
van zijne luitenants, wordt het geestelijk leven eener
parochie geleid door een pastoor met assistentie van
zijne kapelaans.
(Waar gesproken wordt van „paters", heeft men te
doen met priesters van verschillende congregaties, die
speciale doeleinden nastreven; zoo b.v. de Dominicanen
het predikersambt, de Jesuïten het onderwijs der mannelijke
jeugd, de Redemptoristen de zending onder het
volk, enz. Als men de militaire vergelijking wil doorzetten,
zou men kunnen spreken van de speciale dienstvakken).
Gelijk meerdere compagnies een bataljon vormen, onder
een majoor— elders ook wel een luitenant-kolonel —
vormen meerdere parochies een dekenaat, aan het hoofd
waarvan een deken staat. Met overspringing van de regiments-formatie
in de militaire orde, vormen een aantal
van deze dekenaten samen een bisdom, aan het hoofd
waarvan een bisschop. In den hier gebezigden gedachtengang
zou men het bisdom kunnen vergelijken met een
brigade, aan welker spits in bijna alle landen (ons bezuinigend
landje maakt daarop een uitzondering) een
generaal-majoor staat. Gelijk eenige brigades samen
een divisie vormen onder een luitenant-generaal, vormen
eenige bisdommen — in het eene land meer, in het andere
minder — een kerkprovincie, aan welker spit een
Aartsbisschop staat. Het door dezen bestuurde bisdom
heet dan het Aartsbisdom.
In ons land zijn er vijf bisdommen: Utrecht, Haarlem,
Breda, den Bosch en Roermond, waarvan de titularis
van het eerstgenoemde steeds de Aartsbisschop is.
Tot zoover is de organisatie (hiërarchie) der Kath.
Kerk voldoende geschetst, omdat de Nederlandsche katholieken
rechtstreeks door hun bisschoppen worden
bestuurd. Voor wie in de doorvoering der vergelijking
belang stelt, kan nog dienen, dat in enkele groote landen
sommige kerkprovincies weer tot groepen zijn saamgevoegd
onder een primaat of een patriarch, zooals legerdivisies
tot armeekorpsen of legers,- onder generaals of
maarschalken, kunnen worden samengetrokken.
Opperbevelhebber der Kerk is de Paus, die een raad
van kardinalen (staf-officieren) heeft, zooals elke bisschop
zijn kleinen staf van raadslieden (kanunniken,
ook wel dom- of kapittelheeren geheeten) kent.
Gelijk men ziet, is de hiërarchieke orde in de Katholieke
Kerk consequent doorgevoerd. De leeken hebben
daarin hun superieuren te gehoorzamen, al naar gelang
de diverse bevoegdheden van dezen zich uitstrekken.
Wat zou men ze'ggen van soldaten, die weigerden aan
de bevelen hunner superieuren te gehoorzamen?
Het verschil tusschen militaire en kerkelijke organisatie
is dit, dat in de eerste elke dienstweigering of indisciplinaire
daad feitelijk kan worden tegengegaan of
gestraft. In de kerkelijke organisatie kan een geestelijke
autoriteit de weerbarstigheid van een onderhoorige niet
metterdaad beletten, maar men ziet wel, dat de katholiek,
die tegen de kerkelijke discipline ingaat, al naar
gelang den ernst van het geval öf zich misdraagt öf
wel zelfs zich buiten het kerkelijk verband stelt, waartoe
hij eigenlijk behoort.
De toepassing van het bovenstaande op de positie der
katholieke journalisten in Nederland ten aanzien van
den Ned. Journalisten-Kring kan nu ieder voor zich
maken. Bij ondergeteekende zat geen andere bedoeling
voor dan in deze korte uiteenzetting de situatie ook voor
niet-katholieken duidelijk te stellen.
JAC. P. VAN TERM.

102 DE J O U R N A L I S T
Dr. 1. M. C. VAN OVERBEEK.
De N. R. Cr. schrijft:
Toen dr. J. M. C. van Overbeek, kunsthistoricus en
criticus op het gebied van de beeldende kunsten en de
muziek, dezen zomer naar Amsterdam moest verhuizen,
is spontaan het plan gegroeid, hem een aandenken te
schenken aan zijn Rotterdamsche jaren. Een comité
heeft zich toen gevormd, waarin zitting hadden: mej.
C. Hoogerwerff, mej. J. Zwartendijk en de heeren P. j.
Blok, G. M. Dersjant, Ad. Donker, D. Hannema, ir. M.
C. Meischke, dr. K. F. Proost (voorzitter van „Kunst
in Huis"), S. C. Tinbergen, J. H. Weyns en C. A. 't
Hart (voorzitter van het Instituut voor Arbeidersontwikkeling).
De ontvangen bijdragen hebben het
comité in staat gesteld, het dubbele portret aan te
koopen, dat onze stadgenoot H. C. Mac-Lean van den
heer en mevrouw van Overbeek had geschilderd. In de
wekelijksche bijeenkomst van de Oase in den daktuin
van Atlanta heeft de overdracht plaats gehad.
De heer en mevrouw van Overbeek werden met bloemen
en hartelijk applaus verwelkomd.
Nadat de heer H. F. Bieling uit naam van de Errembibo
een inleidend woord had gesproken, heeft allereerst
de heer G. M. Dersjant het woord gevoerd, om te getuigen,
hoe de Rotterdamsche vrienden dr. van Overbeek
waardeeren; met de beste wenschen bood hij het
groote schilderij aan, benevens een album met de handteekeningen
der schenkers.
De heer D. Hannema heeft dr. van Overbeek daarna
gekenschetst als warm vriend van de moderne kunst en
de kunstenaars, maar hij prees ook den kunsthistoricus,
die een voortreffelijk werk over Hugo van der Goes
gereed heeft. Spr. heeft het manuscript gelezen en
daarbij troffen hem de schier religieuze aandacht, waarmede
de 15e-eeuwsche kunstenaar is benaderd, en de
wetenschappelijke kennis, waarmede de stof van alle
kanten is behandeld. Spr. hoopte, dat de auteur spoedig
een uitgever zal hebben gevonden.
De heer G. D. Labots heeft, bij afwezigheid van den
voorzitter, hartelijke woorden gesproken uit naam van
de Rotterdamsche Kunstenaars-Sociëteit en getuigd, dat
de criticus dr. van Overbeek altijd opbouwend werk
heeft gedaan.
Dr. van Overbeek heeft dank gezegd voor de hartelijke
blijken van vriendschap en de hoop uitgesproken,
dat de Rotterdamsche kunst zal bloeien en groeien en
eens aan de spits der Nederlandsche kunst zal komen
te staan.
VOOR WIE SCHRIJVEN WIJ EIGENLIJK?
Het is op zich zelf wel heel mooi, dat de Nederlandsche
dagbladpers met haar groot aantal dag- en weekbladen
het publiek niet aan voorlichting op allerlei gebied
laat ontbreken. Maar is dat publiek wel ontvankelijk
voor wat wij schrijven? Weet men wel — het is een
Nederlandsche hoogleeraar, dr. F. Roels, directeur van
het Psychologisch laboratorium der Universiteit te
Utrecht, die het in Ons Tijdschrift verkondigt — weet
men wel, dat van onze bevolking, wat het verstandelijk
peil betreft, slechts 50 pet. boven een 13-jarige uitkomt?
Te Utrecht zijn een aantal zorgvuldig geijkte proefnemingen
genomen naar het begripsvermogen van pl.m.
11.000 jonge mannen van 19 tot 20 jaar. Het bleek dat
31 pet. stond op een verstandelijk peil van een kind van
ten hoogste 11 jaar; bijna 19 pet. op dat van kinderen
van 11 tot 13; ruim 20 pet. op dat van kinderen van
13 tot 15, en 15 pet. op het niveau van kinderen van
15 tot 16^ jaar.
In het buitenland zijn dergelijke onderzoekingen ook
op oudere individuen gedaan. Het bleek dat de percentages
dan nog ongunstiger waren.
Conclusie: als men het publiek met artikelen, berichten,
advertenties e.d. wil bereiken, zal men goed doen
het toe te spreken op een wijze, die niet gaat boven het
bevattingsvermogen van kinderen van 11 tot 13 jaar.
In zoover lijkt deze conclusie wat al te zwartgallig, als
men in aanmerking neemt, dat de kranten schrijven
voor de intellectueelen. Maar bovenstaand onderzoek
leert iets anders, n.1. dat er aan ons onderwijs en onze
opvoedkunde nog heel wat ontbreekt. Het is niet de taak
van de dagbladen om met het peil van hun lezers rekening
te houden, maar van het onderwijs en het herhalings-onderwijs
om aan de pers hoogere percentages van
ontwikkelden toe te voeren.
VREEMDE PERSMANIEREN.
Hx.
Eenige maanden geleden kwam in het te Den Bosch
verschijnend sportblad De Maandagmorgen een artikel
voor z.g. van een Amerikaansch correspondent, waarin
zeer ernstige beschuldigingen werden geuit over beweerde
practijken van groote Amerikaansche dagbladen en
met name The Chicago Tribune (van welk blad ik correspondent
voor Nederland ben) ervan werd beticht, dat
in zijn sportrubriek alleen tegen betaling van zeer groote
bedragen, mogelijk was bepaalde sportgebeurtenissen
vermeld te krijgen. Het artikel maakte op mij reeds dadelijk
een zeer fantastischen indruk, maar omdat hier
één der grootste wereldbladen, met name genoemd,
openlijk werd beschuldigd van hoogst laakbare praktijken,
meende ik goed te doen de Directie van het blad
te Chicago hiervan op de hoogte te stellen. Eenigen tijd
daarna werd mij een pertinente ontkenning van de beweerde
practijken door de Hoofdredactie en Directie
van The Chicago Tribune toegezonden, met dringend
verzoek De Maandagmorgen hiervan in kennis te stellen
en te verzoeken een tegenspraak van het Amerikaansche
blad te willen plaatsen öf de beschuldigingen waar te
maken. Op herhaald schrijven heeft De Maandagmorgen
al maanden geleden laten weten, dat de Hoofdredacteur
met verlof was en dat na zijn terugkomst op deze zaak
zou worden teruggekomen. Daarna heeft de Hoofdredactie
op volgende brieven het niet meer noodig geoordeeld
te antwoorden.
The Chicago Tribune overweegt thans door middel
van zijn rechtsgeleerd raadsman genoegdoening te
krijgen.
Inmiddels leek het mij wenschelijk de persmanieren
van De Maandagmorgen hier te signaleeren.
P. VAN 'T VEER.
DROIT DE RÉPONSE.
Uit de Memorie van Antwoord aan de Tweede Kamer
betreffende de Justitie-begrooting voor 1934:
,,De Regeering is bereid de invoering ook hier te lande
van een „recht van antwoord" in studie te nemen. Aangeteekend
zij echter, dat de materie, allereerst wat uitlatingen
rakende particulieren betreft, niet eenvoudig is,
daar hun „antwoord" even eenzijdig kan zijn als de oorspronkelijke
voorstelling. Beperkt men het „recht van
antwoord" tot uitlatingen, betrekking hebbende op de
Overheid en den openbaren dienst, zoo komt dit bezwaar
uiteraard minder naar voren. Echter blijft het recht van
antwoord dan nog dezen gevaarlijken kant behouden,
dat niet-reageeren op een bepaald artikel bij velen den
indruk zal vestigen, dat het gestelde geheel of ten deele
wordt toegegeven.
Ook moet men de reëele beteekenis van dit recht niet
hoog aanslaan. Uit den aard der zaak zal eene tegenspraak
als regel eerst in het betrokken blad worden opgenomen
nadat het recht daarop door eene rechterlijke
of andere autoriteit zal zijn erkend. Alsdan heeft de
onjuiste mededeeling echter reeds haar invloed uitgeoefend."

Nederlandsch-Indië.
JOURNALISTIEK IN HOLLAND EN IN INDIË.
Elke journalist moet zich tweeërlei verplichtingen
voortdurend bewust zijn, die van zijn vak en die van
de maatschappij.
De maatschappelijke verplichtingen zijn, in engeren
zin, die van zijn lezers. Het belang, dat hij voor oogen
heeft te houden, reikt echter veel verder dan dat van zijn
abonné's; het is dat der maatschappij, dat van zijn vaderland
in de eerste plaats; maar toch ook dient hij het
maatschappelijk belang in veel ruimer verband te begrijpen.
Dat dit maatschappelijk belang ook het staatsbelang
omvat, vermeld ik slechts ter loops.
Het vakbelang is in de eerste plaats ideëel, en toch
ook zakelijk, het raakt ons mooie beroep, maar betreft
ook de journalistieke werkers, het collegiaal belang dus
en het collegiaal verband. Is dus de verplichting ten
aanzien van het vak vooral ideëel, die tegenover de
maatschappij zou ik ethisch willen noemen. Met voorgaande,
uiteraard slechts korte en onvolledige omschrijvingen
hoop ik toch voldoende duidelijk te hebben gemaakt,
wat ik onder vak- en maatschappelijke verplichtingen
verstaan wil hebben.
Als dit dan vast staat, wil ik vergelijkenderwijs iets
zeggen over de journalistiek in Holland en in Indië.
Toen ik, nu alweer drie jaar geleden, in Holland was,
heb ik met genoegen en voldoening geconstateerd — en
ook zelf dankbaar ondervonden, — dat de vak-verplichting
er levend is gehouden, met haar ideëel karakter.
Het besef der maatschappelijke verplichting heeft er ongetwijfeld
elke journalist; het is een conditio sine qua
non, wil hij — of zij — zijn (haar) arbeid steeds weer
opnieuw met een zelfde liefde, toewijding en kracht vervullen.
Maar dit nu is het belangrijke en verheugende,
dat er in Holland — behoudens misschien een enkele,
mij niet bekende uitzondering — een onverbrekelijke
band bestaat tusschen die vak- en die maatschappelijke
verplichting. Het moet trouwens niet anders. Alleen bij
erkenning der vakverplichtingen als hier bedoeld, zijn
gezonde perstoestanden mogelijk, zonder de even onvermijdelijke,
als noodzakelijk concurrentie-strijd uit te
sluiten. ,
't Is de moreele kern, zonder welke wij ons een goede,
eerlijke en betrouwbare journalistiek niet kunnen voorstellen.
Die vak-verplichting, èn in den vorm van een goede
collegialiteit, èn van een journalistieke ethiek, heeft de
Kring steeds voorgestaan, en, afgezien van de persoonlijke
kwaliteit van den Hollandschen journalist als genus,
komt den Kring daarvoor een woord van bijzondere
erkentelijkheid en waardeering toe. Nu ik, hier in Indie
de vaderlandsche journalistiek van een afstand kan beschouwen,
mag die getuigenis hier wel worden gegeven.
Hoe staat het nu in Indië?
Om het onderwerp dadelijk maar scherp te formuleeren:
van de vakverplichtingen merkt men hier slechts
weinig; zeker niet in collegiaal verband. Daarvoor zijn
verschillende oorzaken, waarvan ik de twee voornaamste
wil noemen: de journalistieke centra, dat zijn, natuurlijk,
de groote steden, liggen te zeer uiteen om een geregeld
en duurzaam contact, al dan niet organiek, mogelijk te
maken. Zoo menige mislukte poging om tot een journalisten-organisatie
te komen levert er het ontmoedigende
bewijs van. De tweede reden is, dat de journalist
hier veel meer persoon is en blijft dan in Holland. Daar
is de krant vrijwel onpersoonlijk. Hiermede is niets gezegd
ten nadeele van de leiders der groote bladen; als
persoon echter treden zij lang zoo zeer niet op den voorgrond
als hun collega's in Indië, en... ook hier is een
afnemende invloed van den persoon merkbaar. Er is nier
geen saamhoorigheidsbesef onder de journalisten; of het
is slechts sporadisch te vinden. Opzettelijk onthoud ik
mij van het noemen van namen en het geven van voorbeelden.
DE J O U R N A L I S T 103
Wat de maatschappelijke verplichtingen betreft — als
hierboven bedoeld en omschreven — die zijn in Indië
vrijwel algemeen zeer sterk ontwikkeld; dikwijls los van
elke vakverplichting, ook in dien zin, dat men 't nog al
eens niet zoo nauw nam of neemt, m.n. wat betreft zijn
middelen om aan belangrijk nieuws te komen! Intusschen
moet worden erkend, dat deze periode in Indië op haar
eind loopt. Bij een beoordeeling van den Indischen journalist
als hier gekwalificeerd zal men nooit mogen vergeten,
dat hij, vooral in vroeger jaren, alleen stond in
zijn strijd tegen misstanden en onrecht; o.a. tegenover
een sterke bureaucratie, die nog niet geheel machteloos
is. Voorbeelden hiervan zouden gemakkelijk te noemen
zijn; ge kunt ze trouwens vinden in bijna elk Indisch
blad, waar sprake is van den strijd tegen bevoorrechting,
van geldverspilling altijd nog, ondanks noodzakelijke
bezuiniging.
De journalist in Indië heeft pionierswerk moeten doen,
gedreven door het besef van zijn maatschappelijke verplichtingen;
dat hij daarbij niet altijd kieskeurig was...,
het kan en mag niet worden verheeld.
En nog is de Indische journalistiek deze periode niet
te boven. Ook hier wil ik geen namen noemen. Maar wel
wil ik er tegen over stellen, dat Indië — gelukkig —
toch ook journalisten gekend heeft, gevormd naar de
Hollandsche mentaliteit, d.w.z. met het bewustzijn levend
in zich, dat er een onverbrekelijk verband behoort te zijn
tusschen die vak- en die maatschappelijke verplichtingen.
De noodzaak der vakverplichtingen wordt hier nog
slechts door enkele journalisten begrepen, van een collegialiteits-sentiment
is zelfs nog geen sprake.
Met dit te constateeren is tevens een verklaring hiervoor
gegeven, dat de Kring zoo weinig vasten voet kon
krijgen in Indië. Of men van Holland uit hiervoor meer
had kunnen doen, is een netelige vraag. Op grond van
mijn ervaring zou ik die echter niet zonder meer bevestigend
durven beantwoorden. Wel wil ik, zij 't kort,
maar met kracht er voor pleiten, dat de Kring meer,
vèèl meer dan totdusver, aandacht zal schenken aan den
journalist en aan de journalistiek in Indië. Rechtstreeks
van Holland uit blijft dat bezwaarlijk; het zal gevonden
moeten worden in een geregeld contact met de journalisten
in Indië en door middel van Kring-vertegenwoordigers)
hier te lande. Van eenig organiek verband tusschen
de journalisten in Indië zal, vrees ik, voorloopig
nog wel geen sprake zijn.
Maar laat men beginnen, en dan zoo spoedig mogelijk,
met de relatie met de Kringleden hier te lande nader
te regelen.
W. C. VAN MEURS.
Soerabaia, Augustus 1933.
DE PERS-ORDONNANTIE.
Op 24 October j.1. heeft de Indische Courant te Soerabaja
een artikel bevat, waarin o.m. de uitlatingen voorkwamen:
„Hondsch brutale sabotage van imperatieve
bepalingen" en „Een tartende uitdaging van de samenleving".
In verband met deze zinsneden heeft de hoofdredacteur
van de Indische Courant, de heer W. Belonje,
mededeeling van den resident ontvangen, dat hierin
aanleiding wordt gevonden, om op dat blad de eerste
phase van den persbreidel toe te passen, zijnde een waarschuwing.
Deze zelfde waarschuwing is met betrekking
tot ditzelfde artikel gegeven aan het Algemeen Handelsblad
te Semarang en het dagblad Midden-]ava.
Dit is dus de derde toepassing van de betreffende
ordonnantie. Het geldt wederom een Europeesche courant.
Of feitelijk drie kranten tegelijk. Het bewuste
artikel is dus blijkbaar in de drie genoemde bladen gelijktijdig
verschenen.

104 DE J O U R N A L I S T
EEN CURSUS IN GENEVE.
Buitenland.
Eén van de deelnemers aan den journalistencursus te
Genève schrijft ons:
De organisators van den cursus voor journalisten der
acht z.g. kleine, of pionierstaten, in September in Genève
gehouden, zijn met hun publiciteit wat karig geweest.
De aankondiging er van heb ik alleen gevonden in de
N. ƒ?. C. Misschien heeft ze daardoor de aandacht van
te weinigen onder ons getrokken — misschien ook is ze
te laat in den tijd gekomen. Wij moeten onze vacanties
nu eenmaal meestal maanden van te voren vaststellen,
en kunnen er moeilijk wijziging in brengen als de rooster
aan de courant eenmaal is vastgesteld.
Zoo is het te verklaren, dat slechts twee Nederlandsche
journalisten van de partij zijn geweest. Van wie
één nog verhinderd was door de plichten van zijn arbeid,
reeds bij de opening van den cursus aanwezig te zijn.
De collega's in Genève, die tot de organisatie van den
cursus het initiatief hebben genomen, zijn de heeren dr.
Weibel en dr. C. Loosli, beiden van de redactie der
Neue Zürcher Zeitung, Benes, vertegenwoordiger van
Tsjechische bladen, Rossello, correspondent van eenige
couranten uit Barcelona, Backlund, Zweedsch journalist,
tevens tolk voor de Zweedsche arbeiders-gedelegeerden
bij het Internationaal Arbeidsbureau, en Tung,
correspondent voor Zwitsersche bladen.
Hoe zij er toe kwamen, de uitnoodiging tot deelneming
te richten aan journalisten in Nederland, België,
Spanje, Zweden, Denemarken, Noorwegen, Tsjecho-
Slowakije en Zwitserland?
Dat is een gevolg van den arbeid op de ontwapeningsconferentie,
waar de vertegenwoordigers van
deze kleine en middel-groote staten, alle van het democratische
type, in de maandenlange samensprekingen en
onderhandelingen, waartoe het leven van deze conferentie
geleid heeft, hoe langer zoo meer met elkaar
voeling hebben gehouden, ten einde zoo zakelijk mogelijk
de internationale problemen te behandelen, waarover
zij hun oordeel moesten laten gaan.
Het goede resultaat in de onderlinge waardeering
tusschen de diplomaten van de genoemde landen ontstaan,
deed de genoemde Geneefsche journalisten besluiten
de uitnoodiging van een eersten „cursus voor
journalisten", te beperken tot dagbladschrijvers van
deze acht landen.
Wat het aantal deelnemers betreft, is het succes
slechts bescheiden geweest; behalve de genoemde landgenooten
was er één Zwitser, en een dozijn Skandinaviërs,
een half dozijn Zweden, drie Noren (o.w. ééne
vrouwelijke collega) en drie Denen. België, Spanje en
Tsjecho-Slowakije waren niet vertegenwoordigd.
De waardeering was echter groot bij allen, die den
cursus hebben meegemaakt, voor wat hun geboden is.
De bedoeling, journalisten in Genève-zelf, in het milieu
van den Volkenbond, uitvoerig in te lichten over de
werking van het instituut; hun de gelegenheid te geven
in aanraking te komen met de menschen die het werk
daar doen, of in ieder geval het voorbereiden; ten slotte
het hun mogelijk te maken de vergaderingen van den
Raad, de Assemblee en de Commissies bij te wonen, en
eindelijk om ingeleid te worden bij eenige van de diplomatieke
persoonlijkheden, die hen het meest interesseerden
— die opzet van den cursus is volkomen tot zijn
recht gekomen.
Uit den staf van het Volkenbondssecretariaat hebben
onze landgenoot de Bordes en de Duitscher dr. Hüsslein
gesproken over de conferentie van Londen; de heeren
Pla, Habicht en Zilliakus (resp. Spanjaard, Zwitser en
Fin) over de inrichting van den Volkenbond. (Collega
Pelt, die over de Informatie-afdeeling een voordracht
zou geven, werd daarin door ambtsbezigheden op het
laatste oogenblik verhinderd). De directeur van het
Internationaal Bureau voor den Arbeid, dr. Butler, gaf
in zijn eigen gebouw een voordracht over de werkloosheid,
nadat collega Backlund het groote huis van de
„B.I.T." ons had laten zien, en verteld had van den arbeid,
die er gebeurt. De heer Krabbé, van de vaste
Deensche delegatie bij den Volkenbond, heeft over het
minderheidsprobleem gesproken.
Van de in Genève werkzaam zijnde collega's heeft
de heer Benes gesproken over de Kleine Entente, dr.
Loosli, in twee voordrachten, over de Ontwapeningsconferentie
en het standpunt van de acht staten, en
eindelijk dr. Weibel, de ,,chef-Buitenland" van de
Neue Zürcher over het conflict in OostyAzië. Bij deze
laatste voordracht was ook de heer Pelt aanwezig, wat
bij de gelegenheid tot napraten (die bij iedere voordracht
gegeven werd) tot een interessante discussie
leidde — de tegenwoordige Chef van de Informatie-afdeeling
heeft een ruim aandeel gehad in de totstandkoming
van het rapport der commissie-Lytton, en kon
uit den schat van zijn ervaringen in Mandsjoerije de
mededeelingen van dr. Weibel aanvullen.
Over de ontwapeningsconferentie heeft nog een zeer
interessante rede gehouden de Spaansche gedelegeerde
De Madariaga, oud-hoogleeraar in het volkenrecht te
Cambridge, terwijl ook de voorzitter van die conferentie,
de Britsche oud-minister Henderson tijd vond,
ons een half uur in zijn hotel te ontvangen om een
woord van optimisme te spreken, dat nu, dat de
cursisten eigenlijk wel gebruiken konden. Want de
stemming in en om het secretariaat, de toon in de wandelgangen
was over het algemeen nog al somber.
De cursisten zijn voorts ontvangen door de eerste gedelegeerden
van de drie Scandinavische landen gezamenlijk,
waarbij de heer Mowinckel, de president van den
Raad, allergemoedelijkst over zijn inzichten met betrekking
tot de internationale dingen gesproken heeft.
Op een anderen morgen zijn de cursisten bij onzen minister
De Graeff geweest, die gaarne de vragen beantwoordde
over de verhouding van Nederland speciaal
tot de Scandinavische landen, met betrekking tot economische
aangelegenheden.
Den laatsten dag, dat de cursus bijeen was, hield
's middags dr. Goebbels persreceptie.
Hoewel wij niet uitgenoodigd waren, wist dr. Loosli,
die den heelen duur van den cursus als een goed mentor
met ons opgetrokken is, en ons het verblijf in Genève
zoo aangenaam mogelijk gemaakt heeft, aanstonds gedaan
te krijgen, dat wij ook bij die ontvangst tegenwoordig
konden zijn: den tweeden Duitschen gedelegeerde
ter Volkenbondsvergadering hadden wij er wel zien
zitten op de eerste rij, doch hij had niet gesproken. Zoo
hebben wij ook dit journalistiek merkwaardig moment
meegemaakt, dat de Minister van de Propaganda van
het Duitsche Rijk in de groote zaal van het Carltonhotel,
met het uitzicht op het Paleis van den Volkenbond
in aanbouw, tot de pers van de heele wereld het
woord gevoerd heeft.
Den laatsten avond — de kring was al heel wat
kleiner geworden — heeft de oude Zwitsersche staatsman
Motta voor de cursisten een rede gehouden over
Zwitserland, de inrichting van zijn staat, en zijn huishouding,
zijn zeden en gewoonten. Zélf ben ik er tot
mijn spijt niet geweest. De Zweden zeiden: dat was
het mooiste van het heele veertiendaagsch programma.
De Zwitsers, (leiders van den cursus) zélf waren onder
den indruk, zóó als hun groote landsman gesproken
had over de waarde van vaderland en vrijheid. Anderhalf
uur. Voor negen toehoorders. Na een zwaren
conferentiedag.
Ik vertel er deze bijzonderheden maar bij, om te laten
uitkomen, dat wij gescheiden zijn onder den indruk:
men heeft gedaan wat men kon, om ons éérste klasse
ontvangst te bereiden.
Waarschijnlijk komt er het volgend jaar wéér een
cursus. Ik kan de deelneming er aan zéér aanbevelen,
speciaal voor de collega's, die dagelijks de buitenlandsche
vraagstukken moeten behandelen.

Uit onze Bladen.
TEGEN DE SENSATIE. — De Londensche correspondent van
Het Vadertand schrijft:
Verscheidene bladen in Londen en in Engeland in het
algemeen, meenen hun lezers te behagen en hun bedrijf te bevoordeelen
door hun kolommen te vullen met beschrijvingen en
plaatjes van persoonlijke smart, liefst van menschen, die als rijk
of beroemd of berucht altijd min of meer de belangstelling hebben
van hun medemenschen. De laatste jaren heeft de scherpe wedijver
in dit opzicht toestanden geschapen, waarvoor vele journalisten
zich schamen; en niet alleen journalisten, wier werkgevers aan den
wedijver niet meedoen, maar ook journalisten, wier broodwinning
afhankelijk is van de mate van schranderheid, opdringerigheid en
meedoogenloosheid, welke zij op verzoek naar hun nieuws en de
foto's erover ten toon spreiden. Het woord „broodwinning" verklaart,
waarom de laatstgenoemde categorie geen paal en perk kan
stellen aan journalistieke praktijken, welke zij schaamteloos acht.
De eerste journalist, die zijn stem tegen het bedrijf, dat een onbehoorlijken
journalistieken neus steekt in persoonlijke smart, heeft
verheven, is St. John Ervine, de bekende tooneelschrijver en -criticus.
Hij heeft dat eenige maanden geleden gedaan in de Times met een
ingezonden stuk, dat op de scherpe wijze welke men van zijn pen
kon verwachten, dezen bijzonder afzichtelijken vorm van wedijver
in sensatie aan de kaak heeft gesteld. Het stuk bracht vele pennen
in beweging, welker voerders öf rechtstreeks het protest van Ervine
steunden öf — als de schrijvers voelden, dat de schoen hun paste
— een verontschuldiging of een verdediging gaven.
Sedert deze zaak voor het eerst ter sprake is gebracht, zijn er
treffende voorbeelden van journalistieke driestheid aan het licht
gekomen. Toen Lady Ellerman, de weduwe van den onlangs in
Frankrijk overleden scheepvaartmagnaat, het stoffelijk overschot
van haar man naar Engeland had gebracht, bevond zij zich, terstond
nadat zij in haar huis terug was gekeerd, tegenover een groep
persmenschen, die haar verzoek, dat zij zich zouden verwijderen,
beantwoordden met gelach. Zij waren gekomen om bijzonderheden
te hooren en om foto's te nemen van de doodkist en van haar,
liefst in de smartelijkste houding, waarin zij kon worden verrast.
Bij de begrafenis volgden horden persfotografen de rouwende familieleden.
De mannen met hun camera's sprongen over graven en
trachtten elkaar voor te zijn om de beste plaatsen voor hun operaties
te bereiken; toen de kist in het graf daalde, werd de stilte verstoord
door het geklik van de camera's.
Er zijn verslaggevers, die van de opvatting uitgaan, dat iemand,
die „nieuwswaarde" heeft gekregen, daarmede zijn of haar persoonlijke
rechten heeft verloren. Zij zijn bereid een deur te forceeren
van een huis, waar een persoon, gebroken door dierbaar verlies,
in afzondering neerzit om met zijn of haar verdriet alleen te zijn.
Een dame, wier echtgenoot onder geheimzinnige omstandigheden
w-as verdronken, kon geen rust vinden. Van het oogenblik af, dat
het geval bekend was geworden, was haar huis dag en. nacht
omringd geweest van persmannen. De bel rustte niet en zij en haar
huisgenooten moesten deuren en ramen barricadeeren om de heeren
van de krant buiten te houden. Dat zelfs hielp niet. Want een van
de vlegelachtigste reporters brak een ruit van de serre, drong zoo
het huis binnen en fotografeerde de weduwe. Vele verslaggevers
berichtten eenige uren later in hun kranten, dat zij de vrouw hadden
geinterviewd, hoewel zij geen onderhoud had toegestaan.
Het zijn een paar voorbeelden, welke een praktijk kenschetsen,
die, wat desensatiebladen betreft, „normaal" geworden is. Hoe dergelijke
onmenschelijkheid kon ontstaan in een bedrijf, dat een zeer
hoogen dunk heeft van zichzelf, is een vraag, waarop het antwoord
wellicht is te vinden in de ongebreidelde zucht van de
eigenaars dezer bladen, hun concurrenten in oplaag de loef af te
steken. Maar dat kan niet de eenige en ook niet de voornaamste
verklaring zijn. De voornaamste verklaring ligt in de geestesgesteldheid
der lezers, die wel verre van in verzet te komen tegen den
journalistieken kost, welke hun wordt voorgezet, hun etenslust al
etende voelen toenemen. „Het publiek vraagt er om", is de verontschuldiging
der krantenlords. Maar er is geen reden, zegt Ervine
in zijn protest, waarom dit verlangen naar „journalistiek vuil" zal
worden bevredigd. Hij meent, dat zulke lezers tegen hun eigen
geestesgesteldheid en de samenleving tegen zulke verwording moeten
worden beschermd. Een pers, die haar waardigheid wil be-
W'aren of wil herstellen, behoort tot haar lezers te zeggen, dat
zij het verlangde niet kunnen krijgen.
Er is reden te hopen, dat het door St. John Ervine ingeleide
protest zijn doel niet zal missen. Er hebben zich reeds gevallen
voorgedaan, waarin slachtoffers van de hier geschetste brutale
en wreede vormen van persopdringerigheid met succes weerstand
hebben geboden aan deze praktijken. De openbare meening begint
zich te doen gelden en vraagt om matiging en fatsoen. De schuldige
persheeren beginnen te beseffen, dat zij gevaar loopen — als in het
geval van de verslagen der echtscheidingsprecessen — door de
regeering te worden gedwongen in te binden, indien zij het zelf
niet doen. 1in het Instituut van Journalisten heeft juist in een vergadering,
welke voor het doel bijeen was geroepen en waarin St.
John Ervine het woord voerde, een motie eenstemmig aangenomen,
daarin den dagbladeigenaars werd verteld, dat de toenemende tendens
om de smarten en de tragedies van particulieren als nieuws te
exploiteeren, moest worden betreurd en waarin werd gevraagd dit
te voorkomen. De motie wees verder alle verslaggevers op hun
plicht, het peil van behorlijkheid in journalistiek werk te handhaven.
DE J O U R N A L I S T 105
BENOEMINGEN.
Allerlei Berichten.
Benoemd zijn:
— tot redacteur van het Handelsblad te Amsterdam,
de heer P. A. Wansink, van Het Vaderland;
— tot tweeden correspondent van het Handelsblad
te Rotterdam de heer G. Werkman, tot dusver aan de
Amsterdamsche redactie van dat blad verbonden;
— aan Het Vaderland: tot literair redacteur dr.
Menno ter Braak, leeraar M.O. te Rotterdam; tot Kamerverslaggever
de heer C. de Rot, vroeger Indisch
journalist; tot redacteur-Binnenland de heer Paul Derjeu,
vroeger van De Telegraaf;
— tot redacteur van het Utrechtsen Nieuwsblad de
heer J. Th. Balk, van de Bussumsche Courant;
— tot redactie-leden van de Bussumsche Courant
mevr. R. de Ruyter-van der Feen. van De Telegraaf, en
J. A. P. Hoeve, van het Dagblad van Rotterdam;
— tot redacteur van het Haarlems Dagblad de heer
G. Leenders, van de Prov. Drentsche en Asser Courant;
— tot redactielid van de Revue der Sporten en enkele
andere tijdschriften de heer H. Hoekstra, van De
Avondpost-Nieuwsbron.
Het Nederlandsch Persmuseum.
— In de samenstelling van het bestuur van de Stichting
„Het Nederlandsch Persmuseum" is eenige wijziging
gekomen door het bedanken van den heer A. Cohen
als secretaris. In diens plaats is gekozen de heer
S. J. Hirsch. Het bestuur is thans samengesteld als volgt:
J. H. Rogge (Ned. Journalistenkring), voorzitter; Ir. A.
Heldring (Vereeniging Nederlandsche Dagbladpers),
vice-voorzitter; S. J. Hirsch (De Amsterdamsche Pers),
secretaris; H. van Wijk (De Amsterdamsche Pers),
penningmeester; D. Kouwenaar (Vereeniging Amstelodamum);
C. I. F. Sarlet (Haarl. Journalisten Vereeniging),
en dr. A. G. C. de Vries (Vereeniging ter bevordering
van de Belangen des Boekhandels). Het secretariaat
is gevestigd Wielingenstraat 10, .Amsterdam
(Z.). tel. 90145.
De Nederlandsche Dagbladpers.
De Directeuren-Vereeniging ,,De Nederlandsche
Dagbladpers" bestaat op 21 December a.s. 25 jaar. Het
Bestuur heeft ter voorbereiding van de herdenking een
feestcommissie benoemd, bestaande uit de heeren G, C.
de Vlugt, voorzitter; E. de Lang, Robert Peereboom,
A. W. Sijthoff, terwijl de heer H. Nijgh als penningmeester
het Bestuur in die commissie zal vertegenwoordigen.
— In het dagblad De Nederlander werd medegedeeld,
dat het 40-jarig bestaan van dat blad op 2 October niet
zou worden gevierd, doch dat een bescheiden herdenking
zal plaats hebben in de maand Mei 1934, wanneer
het 40 jaar geleden zal zijn, dat het optreden van jhr.
mr. A. F. de Savornin Lohman als hoofdredacteur aan
De Nederlander zijn tegenwoordig stempel gaf.
—. De heer H. Nijgh heeft de vorige maand, onder
zeer groote belangstelling, zijn 25-jarig jubileum gevierd
als directeur van de N. R. Crt. Als belangrijke figuur in
het Nederlandsche persbedrijf, als telg uit een vermaard
directeuren-geslacht, had hij zeker op de hulde, die hem
gebracht is, en waarbij wij ons gaarne aansluiten, alleszins
aanspraak.
— Op 1 Januari a.s. zal collega G. Fuldauer, te Rotterdam,
gedurende 25 jaar hoofdredacteur zijn van het
blad De Navorscher (dat in zijn 82e jaargang is).

106 DE J O U R N A L I S T
— De meerderheid der aandeelen van de Arnhemsche
Courant is in handen gekomen van de directie der
Nieuwe Arnhemsche Courant, die zeggenschap gekregen
heeft over de ,,N V. De Vlijt", waarvan de Arnhemsche
een onderdeel is.
— In het officieel orgaan van het Belgisch Verbond
der Periodieke Pers, Presse Periodique Beige, komt, van
de hand van Oscar Teitelbaum, een zeer waardeerende
bespreking voor van het door onzen voorzitter geschreven,
verleden jaar verschenen werkje: Journalistiek.
— Ons medelid de heer A. Pelt is benoemd tot directeur
der Informatie-afdeeling van den Volkenbond.
— De Voss. Ztg. is van 1 November af slechts eenmaal
per dag verschenen en wel als ochtendblad.
In de laatste kolom.
EEN PERSTAFEL DROOGGELEGD.
De Oprechte Haarlemmer schrijft:
Toen bij de vorige vergadering van den gemeenteraad op de
perstafel het glaasje water ontbrak, dachten we even aan een vergeetachtigheid
van den bode; nu we gisteren het glaasje water nogmals
misten, zijn we aanvankelijk begonnen met ons daarin te
verheugen. Wij redeneerden zoo: geen goede gastvrouw laat haar
gasten op 'n droogje zitten en gebruikt zelf in hun aanwezigheid
wat zij den gasten onthoudt; het college weet wat de pers toekomt,
dies krijgt ieder van ons 'n kellner bij zich en kan hij bestellen
wat naar zijn smaak zal zijn We hebben ons, helaasl vergist.
Er kwam geen water en geen kellner en de gemeente Haarlem bleek
heelemaal niet de goede gastvrouw, die wij ons op grond van
ervaringen voorgesteld hadden, dat zij was.
Wij hebben eens geïnformeerd naar de oorzaak van deze ongunstige
verandering in haar gemoedstoestand en ziet hier nu het
ongelooflijke wat ons werd medegedeeld: er zijn 8 glazen gebroken
en de gemeente heeft geen geld om nieuwe te koopen!
Er is in deze grappige geschiedenis van armoede en verval slechts
één ding, waarover wij ons verbazen, dat is de buitengewone
scherpzinnigheid van den Sherlock Holmes, die deduceerend en
combineerend ontdekt heeft, dat van de 50 gelijkvormige glazen
juist de acht glazen van de pers gebroken waren!! Ook het aantal
theekopjes is sterk gedecimeerd, zoodat zich, over niet al te langen
tijd, vermoedelijk het feit zal voordoen, dat er geen geld meer aanwezig
is om nieuwe kopjes aan te schaffen. Het laat zich voorzien,
dat dan ook weer de man met den fijnen speurzin zal ontdekken, dat
de perskopjes gebroken zijn. Men kon ons nog niet mededeelen wat
er zou gebeuren, als straks ook een of meer glazen van raadsleden
mochten sneuvelen. Men zal zich dan moeten verzoenen met de
gedachte, dat de mogelijkheid niet uitgesloten is, dat de kelen van
de sprekers verschroeien en hun woordenvloed verdorren kan
midden in de begrootings-debatten.
De journalisten hebben uit den aard der zaak een groot en sociaal
voelend hart, daarom hebben ze voor het zoover is, besloten
den weg aan te geven, die ons uit de impasse (veroorzaakt door
geldgebrek) kan leiden; zij zullen voor de volgende vergadering
ieder een eigen glas medebrengen en dit, vergezeld van een toepasselijke
speech, de gemeente in bruikleen aanbieden
STOPPERS. Kranten-oorlog in Engeland.
Sir Ernsley Carr, de voorzitter van het congres van
de Engelsche journalisten te Eastbourne, heeft in een
toespraak den staf gebroken over den concurrentiestrijd
der Engelsche dagbladen. De uitdeeling van waschmachines,
pyama's, kussensloopen, zijden kousen, vulpenhouders,
armbandhorloge's en nog kostbaarder artikelen,
om abonné's te winnen, is, volgens spreker, beneden de
waardigheid der Britsche journalistiek. We verkoopen
geen dagbladen meer, zei hij, maar we geven mangels
cadeau en vragen dan beleefd of men een abonnement
op de courant wil nemen. Het geld is het hoofdwapen
in dezen dollen strijd. Hoeveel kapitaal er aan zal worden
opaeofferd, is nog niet te schatten. Volgens betrouwbare
schattingen zou deze dolle concurrentie per
jaar drie en een half millioen pond sterling kosten, terwijl
de winsten der aan den strijd deelnemende couranten,
gezamenlijk ongeveer de helft van dit bedrag moeten
beloopen.
DE CRITICUS EN DE TOONEELSPELER.
Op 8 Mei speelde een tooneelgezelschap te Amsterdam, na afloop
der voorstelling schreef een criticus een weinig vleiende critiek. die
den volgenden morgen in een ochtendblad werd gepubliceerd en op
10 Mei den directeuren van het tooneelgezelschap onder de oogen
kwam. Ze waren minder gesticht over de wijze, waarop het door
hun gezelschap gespeelde stuk werd „afgemaakt" en besloten den
criticus op het redactie-bureau op te zoeken en hem „opheldering
te vragen van die smerige critiek."
De heeren wachtten in een wachtkamertje tot hun belager zou
verschijnen. Toen deze kwam, sloot hij de deur achter zich en bood
hoffelijk een stoel. Doch van dit heusche aanbod werd geen gebruik
gemaakt; nog voor de recensent zelf was gaan zitten, had de eene
directeur zich voor de deur geposteerd, en gaf de ander den journalist
een paar slagen in het gezicht, zoodat de tanden hem in de
lip drongen. Maar de criticus behield zijn kalmte en zijn tegenwoordigheid
van geest en sloeg met de hand een ruit in. Op d'.t
ongewone spektakel kwamen de redactieleden toeloopen, de collega
werd ontzet, de heeren directeuren werden dringend uitgenoodigd
het gebouw te verlaten.
Onlangs hadden de beide handhavers van het vuistrecht zich
wegens mishandeling voor den politierechter te verantwoorden. Een
van de twee was niet verschenen, had schriftelijk verzocht de zaak
tot 19 November te willen uitstellen of in den ochtend te behandelen,
aangezien hij 's middags niet aanwezig kon zijn. De politierechter,
mr. Muller, was van oordeel, dat de zaak voortgang moest
hebben. Dus zette de tweede verdachte uitvoerig uiteen, waarom ze
juist op dezen criticus zoo gebeten waren, ofschoon hij niet erkende
hem „mishandeld" te hebben. „We hebben hem niet aangeraakt.
Maar de schrijver was," aldus deze verdachte, „een beetje bang en
toen sloeg hij een ruit in."
De politierechter: „Maar hij is toch onbloedig de kamer binnen
gegaan, en kwam er bloedig weer uit. Hoe kwam dat dan?"
Verdachte: „Misschien van dat stukslaan van de ruit. Maar
edelachtbare, alle redelijkheid, alle gezond verstand, ontbrak aan
die critiek. 't Was niets dan politiek, 't had niets met de kunst
te maken. Er speelden heel bekende acteurs mee en we hadden
prachtige costuums laten maken. Er was geen sprake van, dat de
menschen stonden te stumperen, zooals meneer heeft geschreven,
we kenden onze rollen zoo goed, dat we zelfs den soufleur hebben
verzocht stil te zijn."
De ambtenaar van het OM., mr. de Blécourt: „Hoe waren
de kritieken in de andere bladen?
Verdachte: „Die waren ook niet mooi, maar niet zoo onbehoorlijk."
De ambtenaar van het O.M. had het royaler gevonden, als verdachte
ruiterlijk had bekend. Inderdaad was de critiek, vooral in
deze tijden, nu de tooneelspelers het zoo moeilijk hebben, noodeloos
scherp. Dit neemt niet weg, dat verdachten niet hun eigen rechter
hadden mogen zijn. Hij eischt tegen ieder der verdachten f 10 boete,
subs. 5 dagen hechtenis.
De politierechter, onmiddellijk vonnis wijzende, is van oordeel,
dat de critiek er is om eerlijk haar meening te geven, niet ten bate
van de tooneelspelers. De vrijheid van beoordeling moet gehandhaafd
blijven. Verdachten hadden zich niet op het standpunt moeten
plaatsen, dat zij met de vuisten de critiek hebben te bestrijden. Hij
veroordeelde ieder van hen tot ƒ10 onvoorwaardelijke boete,
subs. 5 dagen hechtenis en een voorwaardelijke gevangenisstraf
van 14 dagen met een proeftijd van één jaar.
u V
HEBT
\
(OF WEET) JÊ
PLAATS f ^
VOOR
EEN I
Advertenties.
All-Round
Journalist
i
Brieven No, 50,
Adm. De Journalist.
(N.R.Ct.J
IK BBN jong (27 j.), ambitieus,
energiek zelfstandig
werker, algemeen ontwikkeld,
goed stylist, „allround"
-journalist, tevens
goed bekend met commercieeledagblad-aangelegenheden.
IK HEB heimwee naar
de arbeidsvreugde en voldoening
die de journalistiek
mij schonk, beschik over
uitstekende aanbevelingen,
kan spoedig in dienst treden
en stel bescheiden salariseischen.
IK HUNKER naar een
nieuwe aanstelling en
geef orag f 2504500
aan d.ngeDe. die mij hierbij
behulpzaam wil zijn.
(Discretie verzekerd).