Milieubeleidsplan 2012 - Gemeente Essen

Milieubeleidsplan
planperiode 2012 - 2017

Inhoud
2
Inhoud 2
Overzicht Figuren 4
1. Inleiding 5
A. Milieubeleidsplanning: algemeen juridisch kader 5
B. Milieubeleidsplanning op verschillende niveaus 5
B.1. Gewestelijk milieubeleidsplan 5
B.2. Provinciaal milieubeleidsplan 5
B.3. Gemeentelijk milieubeleidsplan 6
Hoofdstuk 2: Situering en korte schets van de gemeente 9
A. Administratieve situering van de gemeente Essen 9
B. Waterwegen 10
C. Landschap, natuur, bos en groen 10
D. Industrie 11
Hoofdstuk 3: Instrumentarium 12
Algemene inleiding 12
A. Gemeentelijke diensten 12
B. Milieu Management Informatie Systeem 16
C. Gemeentelijke adviesraad voor milieu en natuur 18
D. Milieubarometer 19
Hoofdstuk 4: Afval 22
Algemene inleiding 22
A. Afvalpreventie en hergebruik 22
B. Selectieve inzameling en restafval 26
C. Illegaal ontwijkgedrag 29
Hoofdstuk 5: Milieuverantwoord productgebruik 32
Algemene inleiding 32
A. Implementatie binnen de eigen diensten 32
B. Sensibilisatie 35
Hoofdstuk 6: Water 37
Algemene inleiding 37
A. Pesticidenreductie 39
B. Rationeel watergebruik 41
C. Terugdringen van waterverontreiniging en -overlast 42
D. Ecologische herstelprojecten 47
Hoofdstuk 7: Hinder 48
Algemene inleiding 48
A. Behandelen van milieuhinderklachten 48
B. Handhaving 50
C. Systematisch overleg milieuhandhavende en milieuklachten behandelende diensten 53
D. Sensibilisatie 54
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

3
Hoofdstuk 8: Energie 55
Algemene inleiding 55
A. REG in gemeentegebouwen 55
B. Hernieuwbare energie 58
C. Energie-efficiëntie in het aankoopbeleid 60
D. Implementatie van de energieprestatieregelgeving 60
E. Sensibilisatie rationeel energiegebruik 61
Hoofdstuk 9: Mobiliteit 63
Algemene inleiding 63
A. Milieuvriendelijke voertuigen 63
B. Bedrijfsvervoersplan 65
C. Milieu in het mobiliteitsplan 66
D. Herwaarderen van trage wegen 67
E. Sensibilisatie 68
Hoofdstuk 10: Natuur, bos, landschap en groen 70
Algemene inleiding 70
A. Natuur 70
B. Bos 74
C. Landschap 76
D. Groen 80
Hoofdstuk 11: Bodem 84
Algemene inleiding 84
A. Essen en het Vlaamse bodembeleid 84
B. Register van verontreinigde gronden 86
C. Stookolietanks 89
Hoofdstuk 12: Duurzame ontwikkeling 92
Algemene inleiding 92
A. Duurzaam bouwen en wonen 92
B. Maatschappelijk verantwoord ondernemen 94
C. Duurzame ontwikkeling in een Noord-Zuidcontext 95
D. Sensibilisatie 97
Bijlage 1: Samenvattende actielijst 99
Bijlage 2: Gebruikte afkortingen 109
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Overzicht figuren
4
Figuur 1: Ligging van de gemeente Essen 9
Figuur 2: Bodemgebruik volgens het gewestplan 10
Figuur 3 : Snoeiwerken groendienst 14
Figuur 4: Organigram Technische diensten - milieudienst 15
Figuur 5: De Ladder van Lansink 22
Figuur 6: De grafiek geeft het restafvalcijfer per inwoner per jaar 28
Figuur 7: Zwerfvuilactie scholen 30
Figuur 8: (H)eerlijke Biobrunch 33
Figuur 9: Waterlopen van Essen 38
Figuur 10: De kwaliteit van het oppervlaktewater aan de hand van de Prati-index. De Prati-index is
een maat voor de kwaliteit van de zuurstofhuishouding in het oppevlaktewater. 43
Figuur 11: De kwaliteit van de waterbodem aan de hand van de Triade Klasse Beoordeling. 44
Figuur 12: Kleine Aa - Steenpaal 45
Figuur 13: Trias Energetica - driestappenplan om stap voor stap klimaatneutraal te worden. 55
Figuur 14: zonnepanelen 59
Figuur 15: Het STOP principe: de nieuwe manier om met mobiliteit om te gaan. 63
Figuur 16: Animatie op autovrije zondag 69
Figuur 17: Bospad Wildertse Duintjes 71
Figuur 18: Punt- en lijnrelicten in de gemeente Essen 79
Figuur 19: Overzichtskaart met plaatsen in Essen en omgeving waar reeds een oriënterend
bodemonderzoek is uitgevoerd. 87
Figuur 20: Overzichtskaart met plaatsen in Essen en omgeving waar reeds een beschrijvend
bodemonderzoek is uitgevoerd. 87
Figuur 21: Overzichtskaart met plaatsen in Essen en omgeving waar reeds een bodemsanering
werd uitgevoerd. 88
Figuur 22: Overzichtskaart met plaatsen in Essen en omgeving waarvoor een eindverklaring van
de sanering werd afgeleverd. 88
Figuur 23: Tankslag 90
Figuur 24: De triple-P benadering 94
Figuur 25: Stedenband Witzenberg Zuid-Afrika 96
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

1. Inleiding
A. Milieubeleidsplanning: algemeen juridisch kader
Het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid (DABM)
geeft inhoud aan de milieubeleidsplanning op drie verschillende niveaus : Vlaams,
provinciaal en gemeentelijk.
5
Volgens dit decreet en haar uitvoeringsbesluiten is milieubeleidsplanning enkel verplicht voor
het Vlaamse Gewest.
Omdat milieubeleidsplanning pas zin heeft wanneer dit op meerdere niveaus gebeurt,
worden de provinciale en lokale overheden wel aangemoedigd ook aan milieubeleidsplanning
te doen in het kader van het provinciaal en gemeentelijk convenant. Convenanten
zijn vrijwillige overeenkomsten met wederzijdse verplichtingen voor de betrokken partijen.
Men spreekt soms ook over samenwerkingsovereenkomsten.
B. Milieubeleidsplanning op verschillende niveaus
B.1. Gewestelijk milieubeleidsplan
Het Decreet Algemene Bepalingen Milieubeleid (DABM) bepaalt dat de Vlaamse overheid
om de vijf jaar een milieubeleidsplan moet opstellen. Sinds januari 2011 is het nieuwe
Vlaamse milieubeleidsplan, MINA-plan 4, van kracht. Dit milieubeleidsplan bepaalt de
hoofdlijnen van het milieubeleid van het Vlaamse Gewest en van de lokale besturen voor de
volgende 5 jaar. Het omvat naast kortetermijn- ook langetermijndoelstellingen met concrete
maatregelen om de beoogde resultaten te bereiken.
De bepalingen van het gewestelijk milieubeleidsplan zijn indicatief, met uitzondering van de
bepalingen van het actieplan die door de Vlaamse regering als bindend zijn aangeduid.
Het bindend karakter van de doelstellingen betekent concreet dat deze plandoelstellingen de
richting aangeven van het milieubeleid dat door de provincie of gemeente wordt gevoerd,
maar dat de Vlaamse overheid moet instaan voor de vertaling van de vooropgestelde
doelstellingen naar uitvoeringsinstrumenten zoals wetgeving.
Voor de uitvoering van het gewestelijk milieubeleidsplan wordt er jaarlijks een
milieujaarprogramma opgesteld door de Vlaamse regering. Dit milieujaarprogramma geeft
aan welk deel van het milieubeleidsplan jaarlijks wordt uitgevoerd en bevat eventueel het
financieel plan dat bij het jaarlijkse begrotingsvoorstel van de regering wordt gevoegd.
B.2. Provinciaal milieubeleidsplan
Het provinciaal milieubeleidsplan geeft op het niveau van de provincie verdere uitwerking
aan het gewestelijk milieubeleidsplan. Het provinciaal milieubeleidsplan vult het gewestelijk
milieubeleidsplan verder aan, binnen de beperkingen van de provinciale bevoegdheden. Het
provinciaal milieubeleidsplan mag niet afwijken van de bindende bepalingen van het
gewestelijk milieubeleidsplan.
De bepalingen van het provinciaal milieubeleidsplan zijn indicatief, behoudens de bepalingen
van het actieplan die door de provincieraad als bindend zijn aangeduid.
Deze bepalingen zijn bindend voor de gewestelijke overheid zelf, maar ook voor de
provincies en gemeenten op haar grondgebied.
De provincie Antwerpen heeft haar provinciaal milieubeleidsplan 2008-2012 goedgekeurd op
18 december 2008.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

B.3. Gemeentelijk milieubeleidsplan
De gemeenten zijn sinds 2006 niet meer verplicht om over een gemeentelijk milieubeleidsplan
(GMBP) te beschikken.
6
Bij het van kracht worden van een nieuw provinciaal of gewestelijk milieubeleidsplan kan het
bestaande gemeentelijk milieubeleidsplan herzien worden. De bepalingen van het bestaande
gemeentelijk milieubeleidsplan die niet conform de bindende bepalingen van een nieuw
gewestelijk of provinciaal milieubeleidsplan zijn, verliezen van rechtswege hun geldigheid.
Het vorige milieubeleidsplan van de gemeente Essen liep van 2005 tot 2009. Dit plan werd
verlengd tot eind 2011 tenzij dit nieuwe plan eerder goedgekeurd wordt. Op deze manier kon
de gemeente Essen het nieuwe gemeentelijke milieubeleidsplan aftoetsen aan het nieuwe
Vlaamse milieubeleidsplan 2011 - 2015.
a. Convenanten/Samenwerkingsovereenkomst
Om het gemeentelijk milieubeleid vanuit de Vlaamse overheid te ondersteunen, werd in de
loop van 1991 aan de gemeenten het eerste gemeentelijk milieuconvenant voorgelegd dat
een looptijd had van 1991 tot en met 1996. De huidige samenwerkingsovereenkomst 2008 –
2013 is al de zesde overeenkomst in rij. De Samenwerkingsovereenkomst is een vrijwillige
overeenkomst die een gemeente of provincie afsluit met de Vlaamse Overheid op vlak van
milieu. In ruil voor het uitvoeren van een aantal acties krijgt ze financiële en inhoudelijke
ondersteuning van de Vlaamse Overheid. De gemeente of provincie kan zelf kiezen welk
ambitieniveau ze wenst te behalen: het basis- of het onderscheidingsniveau. Hiernaast
bestaat de mogelijkheid een aantal milieu- of natuurgerelateerde projecten uit te voeren.
De gemeente Essen heeft van in het begin ingetekend op de samenwerkingsovereenkomst.
Sindsdien werkt de gemeente op een meer planmatige manier rond milieu.
De samenwerkingsovereenkomst stimuleerde immers van in het begin de opmaak van
gemeentelijke milieubeleidsplannen. De gemeente Essen maakte een eerste milieubeleidsplan
op voor de periode 2000 – 2004.
Het tweede milieubeleidsplan 2005 – 2009 werd door de gemeenteraad verlengd tot eind
2011 tenzij dit nieuwe milieubeleidsplan eerder wordt goedgekeurd. Dit milieubeleidsplan is
bijgevolg het vierde milieubeleidsplan van de gemeente en dekt de planperiode 2012 – 2017.
De opmaak van het milieubeleidsplan wordt via de samenwerkingsovereenkomst
gestimuleerd. De jaarlijkse rapportering over de samenwerkingsovereenkomst gebeurt via
het milieujaarprogramma. De beoordeling gebeurt in 1 ronde met eventueel een aanvullend
terreinbezoek en/of schriftelijke opvraag van bijkomende informatie.
b. Het decreet van 5.04.1995 houdende algemene bepalingen inzake
milieubeleid en haar uitvoeringsbesluiten
Het gemeentelijk milieubeleidsplan geeft op niveau van de gemeente verdere uitwerking aan
het gewestelijk milieubeleidsplan en aan het provinciaal milieubeleidsplan. Binnen de perken
van haar bevoegdheden kan het gemeentelijk milieubeleidsplan deze plannen ook aanvullen.
Het mag er niet strijdig mee zijn.
De bepalingen van het gemeentelijk milieubeleidsplan zijn indicatief, met uitzondering van de
bepalingen van het actieplan die door de gemeenteraad als bindend zijn aangeduid.
Deze bepalingen zijn bindend voor de gemeente en voor de instellingen die eronder
ressorteren.
Het decreet van 5 april 1995 voorziet de opmaak van een actieplan als onderdeel van het
gemeentelijk milieubeleidsplan en bepaalt de procedure tot opmaak van het gemeentelijk
milieubeleidsplan.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

7
Actieplan
Het gemeentelijk milieubeleidsplan omvat een actieplan dat minstens uit het volgende
bestaat :
- de beoogde kwaliteit van de verschillende onderdelen van het milieu
(milieukwaliteitsnormen) en de termijnen waarbinnen ze moeten worden bereikt;
- de gebieden waarin de kwaliteit van het milieu, of van één of meer onderdelen daarvan,
bijzondere beschermings- of beheersmaatregelen nodig heeft;
- de daartoe vereiste beperking van milieubelasting, sanering of herstel van het milieu;
- de maatregelen die worden vooropgesteld om deze doelstellingen te bereiken, en ook de
prioriteiten die daarbij gelden.
Concreet betekent dit dat de gemeente in het plan moet schrijven wat ze wil bereiken
(doelstellingen), op welke plaatsen, en hoe dit moet gebeuren.
De gemeenteraad kan bepalingen van het actieplan bindend verklaren, de overige
bepalingen zijn indicatief.
Procedure
De procedure voor de opmaak van het gemeentelijk milieubeleidsplan is nauwkeurig
omschreven in het decreet.
1. Het college van burgemeester en schepenen stelt een ontwerpplan op, waarbij reeds de
meest belanghebbende overheidsorganen, instellingen en privaatrechtelijke organisaties
worden betrokken.
2. Na de vaststelling van het ontwerpplan door het schepencollege wordt het openbaar
onderzoek voorbereid en de aanvangsdatum bepaald. Het openbaar onderzoek duurt
zestig dagen.
3. Na de vaststelling van het ontwerpplan en voor de opening van het openbaar onderzoek
wordt het ontwerpplan bekendgemaakt en meegedeeld. De bekendmaking gebeurt door
aanplakking en aankondiging in minimum twee dag- en/of weekbladen waarvan één met
regionaal karakter.
Het ontwerpplan wordt meegedeeld aan de Vlaamse regering, de gemeenteraadsleden,
de administraties vertegenwoordigd in de provinciale milieuvergunningcommissie, de
bestendige deputatie van de provincieraad en de door het schepencollege aangeduide
adviesorganen of organisaties.
4. Tijdens het openbaar onderzoek kunnen schriftelijke opmerkingen worden bezorgd aan
het college van burgemeester en schepenen.
Tijdens het openbaar onderzoek brengen de in punt 3 bedoelde instellingen, organen of
organisaties een gemotiveerd advies uit.
De bestendige deputatie onderzoekt het ontwerpplan in het bijzonder op haar
verenigbaarheid met het gewestelijk en provinciaal milieubeleidsplan. Daarnaast waakt
ze over de coördinatie van de diverse gemeentelijke milieubeleidsplannen in de
provincie.
5. Binnen zestig dagen na het verstrijken van de inzageperiode (d.w.z. 120 dagen na de
opening van het openbaar onderzoek) onderzoekt de gemeenteraad de ingediende
adviezen en opmerkingen en stelt zij het plan vast in een gemotiveerd besluit, waarin ze
in het algemeen vermeldt wat ze omtrent deze adviezen en opmerkingen heeft
overwogen.
6. Na de vaststelling van het plan wordt het in twee exemplaren ter kennis gebracht van de
in punt 3 bedoelde instanties. Het plan wordt ter inzage gelegd in de gemeente. Het
wordt bekendgemaakt door aanplakking.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

7. De bestendige deputatie kan binnen drie maanden nadat het plan ter kennis werd
gebracht, de bepalingen van het plan die in strijd zijn met de bindende bepalingen van
het gewestelijk of provinciaal milieubeleidsplan vernietigen.
8
Opbouw plan
In dit milieubeleidsplan werd geopteerd voor de thematische structuur van de
samenwerkingsovereenkomst. Achtereenvolgens komen de volgende thema’s aan bod:
instrumentarium, afval, milieuverantwoord productgebruik, water, hinder, energie, mobiliteit,
natuur, bodem en duurzame ontwikkeling.
Binnen elke opdeling die in dit plan aan bod komt, wordt eerst een algemene inleiding van
het onderwerp gegeven.
Daarna komt de actuele toestand aan bod waarbij de meest recente gegevens worden
verwerkt.
De actuele toestand wordt gevolgd door een algemene visie over het onderwerp.
Het is immers de bedoeling in dit milieubeleidsplan per onderwerp een visie te bepalen die
het gemeentelijk milieubeleid de volgende jaren zal sturen.
Vervolgens worden de knelpunten geformuleerd en aan deze knelpunten worden acties
verbonden.
In dit milieubeleidsplan worden niet alle acties opgesomd die de gemeente de komende
jaren zal realiseren. Het is immers de bedoeling dat, op basis van de visie uit het
milieubeleidsplan, de acties jaarlijks, via het milieujaarprogramma, verder worden
geconcretiseerd.
In het milieujaarprogramma wordt ook de uitvoering van de acties beschreven via de
rapportering en wordt de visie verder uitgewerkt en geactualiseerd.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Hoofdstuk 2: Situering en korte schets van de
gemeente
A. Administratieve situering van de gemeente Essen
Essen is gelegen in het uiterste noorden van de provincie Antwerpen op 30 km van
Antwerpen en 8 km van het Nederlandse Roosendaal. De grensgemeente wordt in het
noorden, oosten en westen begrensd door Nederland, in het zuiden door de gemeente
Kalmthout. De scheiding is louter administratief want Essen heeft landschappelijke en
historische bindingen met de Nederlandse (buur)gemeenten Huybergen, Wouw,
Roosendaal, Nispen, Rucphen en Zundert.
Essen maakt deel uit van het arrondissement Antwerpen. Landschappelijk en fysischgeografisch
behoort Essen tot de Noorderkempen.
9
De gemeente Essen omvat 6 wijken: Centrum, Statie, Heikant, Horendonk, Hoek en Wildert.
Figuur 1: Ligging van de gemeente Essen
De gemeente heeft een totale oppervlakte van 47,50 km² en 17.624 inwoners.
Dit geeft een bevolkingsdichtheid van 371,01 inwoners per km 2 en een leefruimte van
2.694,69 m²/inwoner.
Figuur 2 geeft per bestemmingstype van het gewestplan aan hoeveel procent van het
grondgebied Essen voor het bestemmingstype is voorbehouden. 66% van de gemeente is
agrarisch gebied. 9% is voorbehouden voor natuurgebied. 1 % is parkgebied en 1 %
bosgebied.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

10
Figuur 2: bodemgebruik volgens het gewestplan
B. Waterwegen
Essen ligt op het scheidingsplateau tussen het Schelde- en het Maasbekken. Ten oosten
van het plateau stroomt de Kleine Aa (36 km lang) van Kalmthout tot Volkerak (Maasvallei)
en de Roosendaalse vaart. Ten westen van het plateau stroomt de Spillebeek langs de
Zoom naar Bergen op Zoom.
Op gemeentelijk niveau zijn de ondiepe en brede dalen van de Spillebeek en de Kleine Aa
van belang.
C. Landschap, natuur, bos en groen
Essen heeft nog een uitgestrekt landgoed, dennenbossen, akkers en velden. Er zijn ook
bijna 1.000 weekendverblijven gevestigd. Het zuidwestelijk deel van de gemeente sluit aan
op het natuurgebied Kalmthoutse Heide. Het is een Ramsargebied (waterrijk gebied van
internationale betekenis voor watervogels) en vogelrichtlijngebied (zone voor te beschermen
vogelsoorten en geregeld voorkomende trekvogels).
De groene grensgemeenten Kalmthout en Essen hebben veel recreatieve mogelijkheden. Er
zijn meerdere wandel- en fietsroutes en er zijn verschillende musea terug te vinden in het
gebied.
De Wildertse Duintjes (40 ha, maakt deel uit van een grotere boszone die deels verkaveld is
als weekendzone) en de gemeentebossen van Horendonk-Essenduinen (110 ha, het
zuidelijk deel is eveneens verkaveld als weekendzone) zijn de belangrijkste natuurgebieden
op het gemeentelijk grondgebied.
Er is een toename in permanent wonen in de weekendzone waarneembaar. Het aantal
percelen in de weekendzone neemt echter niet toe. Verdere uitbreiding van de verschillende
zones werd ingevuld in het kader van het gemeentelijk structuurplan, dat in 2006 werd
goedgekeurd.
De agrarische bedrijvigheid is geëvolueerd naar een gespecialiseerde veeteeltbedrijven. Dit
is zichtbaar in de uitgesproken dominantie van weiden in de ontveende beekdalen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

11
D. Industrie
Essen bezit een industrieterrein gelegen aan de Nieuwmoersesteenweg en enkele kleinere
bedrijventerreinen langs Spijker en de Steenhovenstraat.
Vandaag de dag breiden industriezones binnen de bestaande begrenzing zich nog steeds
uit.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

12
Hoofdstuk 3: Instrumentarium
Algemene inleiding
De gemeente ontwikkelt de nodige instrumenten voor het uitvoeren van een duurzaam,
lokaal milieubeleid. Aandachtspunten hierbij zijn de organisatie van de gemeentelijke
diensten, handhaving, inspraak en de ontwikkeling van een Milieu Management Informatie
Systeem. Verder wordt ook het planmatig werken gestimuleerd.
A. Gemeentelijke diensten
a. Inleiding
De gemeente wil haar diensten zo organiseren dat ze haar taken zo efficiënt mogelijk kan
uitvoeren.
b. Stand van zaken
De milieudienst maakt deel uit van de afdeling Technische diensten. Hiertoe behoren ook de
dienst Openbare infrastructuur en de dienst Ruimtelijke ordening en Wonen.
De milieudienst staat onder leiding van de milieuambtenaar en bestaat uit:
Functie # VTE bezig met gemeentelijk
milieubeleid
Milieuambtenaar 1 Statutair
Duurzaamheidsambtenaar 1 Statutair
Adm. Medewerker 0,8 Statutair
Adm. Medewerker (vanaf
najaar 2011)
1 Contractueel
Begraafplaatsbeheerder 0.8 Statutair
Containerpark 4 1 Statutair, 4
Contractueel
Groendienst 14
Begraafplaatsen 2 Statutair
Bij de milieudienst is ook het containerpark ondergebracht en sinds eind 2009 ook de
groendienst en het begraafplaatsbeheer (zie figuur 3).
De duurzaamheidsambtenaar kwam pas op 1 september 2009 in dienst. De
duurzaamheidsambtenaar heeft volgend takenpakket:
ervoor zorgen dat de principes die met duurzame ontwikkeling te maken hebben,
voldoende worden geïmplementeerd in het gemeentelijke milieubeleid
oog hebben voor integratie tussen de verschillende onderdelen van deze overeenkomst
en tussen de diverse beleidsdomeinen
het nodige overleg opstarten en opvolgen tussen verschillende diensten
het aanspreekpunt zijn binnen de gemeente met betrekking tot duurzaam lokaal
milieubeleid
instaan voor communicatie, informatie, sensibilisatie en educatie m.b.t. deze
overeenkomst en duurzame ontwikkeling
het actieplan opvolgen voor de realisatie van een intern milieuzorgsysteem, onder meer
met betrekking tot het gemeentelijk energiebeleid
het coördineren en organiseren van acties om te voldoen aan de samenwerkingsovereenkomst,
zolang de gemeente hierop intekent
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

13
advies uitbrengen over grote gemeentelijke (bouw)projecten.
De milieudienst staat in voor een omvangrijk takenpakket. De belangrijkste taken zijn (nietlimitatieve
lijst):
organisatie van het containerpark
organisatie van de groendienst en begraafplaatsbeheer
invulling geven aan de doelstellingen van de samenwerkingsovereenkomst milieu
opmaak van het milieujaarprogramma
opmaak van de begroting en begrotingsvoorstellen
milieu- en natuurklachtenbehandeling
vergunningenbeleid:
de adviezen en volledige afhandeling van vergunningsaanvragen met betrekking tot:
Vlaremdossiers, natuurvergunningsaanvragen, vuurwerk, vergunningen voor eetwaren
opvolgingen van de gemeentelijke vergunningen: zwembad, containerpark, …
milieuvergunningendatabank
vlaremtoezicht
selectieve inzameling van afval:
verkoop van restafvalzakken, GFT-stickers, PMD-zakken, compostvaten en -bakken,…
uitbaten containerpark
invullen jaarlijkse afvalstoffenenquête
campagnes rond natuur-, milieu- en duurzaamheidsthema’s:
communicatie van het lokale milieubeleid aan de gemeentelijke diensten, de bevolking
en andere doelgroepen
organiseren van bijzondere acties: haagplantacties, zwerfvuilacties, ….
ondersteunen van initiatieven van natuurverenigingen, wildbeheereenheid, scholen en
verenigingen, jeugdraad (aanplanten Geboortebos ‘Patersboske’ en Roefel (dag van
het kind)), …
bomenadvies op openbaar domein
beheer van de gemeentebossen en -domeinen
parkbeheer
secretariaat van de MiNa-Raad, commissie Milieu, commissie voor de vaststelling van
schade aan teelten
aanvragen voor duurzaamheidspremie
aanvragen i.v.m. de vrijstelling of vermindering van afvalwaterheffing
verdeling van rattenvergif
registreren slachtingen en afleveren van slachtbewijzen
organiseren landbouw- en groentetelling
afleveren attesten aankoop vuurwerk
sluikstort
bodemonderzoeken
composteren, begeleiden compostmeesters, begeleiden demonstratieplaats, …
opvolgen Plattelandsontwikkeling – LEADERprojecten
uitvoeren pesticidenreductieprogramma
interne milieuzorg
energieboekhouding gemeentelijke gebouwen
nazicht facturatie
De groendienst staat onder meer in voor de uitvoering van:
aanplantingen langs wegen en de ruilverkavelingwegen
onderhoud van openbaar groen langs wegen, op pleinen, parken en plantsoenen
veegwerken langs wegen, pleinen, enz.
aanplanten en onderhoud van seizoensbeplanting
opruimen van sluikstorten
opkuisen zwerfvuil (ook langs landbouwwegen)
leegmaken vuilbakjes
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

weekenddienst voor het leveren van feestmaterialen, plaatsen van nadarbarelen,
verkeersborden, enz.
sneeuwruimen en ijzelbestrijding
14
Figuur 3 : snoeiwerken groendienst
De dienst begraafplaatsbeheer heeft o.a. volgende taken:
onderhoud van de begraafplaatsen
het grafdelven
herinrichten van de kerkhoven naar parkbegraafplaatsen
administratie begraafplaatsen
De dienst ruimtelijke ordening en wonen staat in voor:
de stedenbouwkundige vergunningen voor het rooien van bomen, ontbossingen, afbraak
van gebouwen
het doorsturen van gegevens naar de energieprestatiedatabank
het controleren van de bouwaanvragen op de toepassing van de watertoets
De dienst openbare werken zorgt voor:
de opmaak van bestekken voor bermbeheer, ruimen van grachten 3 de categorie, enz.
alsook de opvolging ervan
eerstelijnszorg bij klachten i.v.m. riolering (het ruimen van de baangrachten en
rioleringsbeheer is sinds 1 januari 2009 overgedragen aan INFRAX)
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Openbare
infrastructuur
Containerpark
4 VTE
15
Technische diensten
Milieudienst
1 VTE milieuambtenaar, 1 VTE
duurzaamheidsambtenaar, 1,8
VTE administratieve
medewerkers, 0.8 VTE
begraafplaatsbeheerder
Groendienst
14 VTE
Figuur 4: organigram Technische diensten - milieudienst
Voor een aantal taken wordt beroep gedaan op intergemeentelijke medewerkers.
De gemeente Essen is aangesloten bij de milieudienst van IGEAN milieu & veiligheid. Zij
zorgt onder meer voor:
juridisch-technische ondersteuning inzake milieu en natuur
juridische ondersteuning in verband met de handhaving van de milieuwetgeving
toelichting aan de gemeentelijke MiNa-Raad
begeleiden bij de opmaak van het gemeentelijk milieubeleidsplan
organisatie van de selectieve afvalinzameling
inzamelen van diverse afvalfracties op het containerpark
asbestmetingen op het containerpark
cursussen voor het containerparkpersoneel inzake omgang met afvalfracties,
veiligheidinstructies en dergelijke meer
cursussen voor nieuwe compostmeesters, vervolmakingcursussen
cursus voor het personeel van de groendienst, bijvoorbeeld rond veiligheid
Het provinciebestuur en de gemeente Essen hebben een samenwerkingsovereenkomst
afgesloten, waardoor de gemeente kan rekenen op een ondersteuning bij het milieu- en
natuurbeleid. Het Provinciaal Instituut voor Hygiëne vervult hierbij een scharnierfunctie
tussen de gemeentelijke milieudienst en de milieu- en natuurcel van de provincie waar
diverse milieudeskundigen ondersteuning geven.
De milieudienst spreekt haar gemeentelijke communicatiekanalen aan om zowel de inwoners
als het eigen personeel te sensibiliseren en op de hoogte te brengen van haar activiteiten.
De gemeentelijke communicatiekanalen bestaan uit de website, de digitale nieuwsbrief,
persberichten, het gemeentelijk informatieblad (maandelijks), buurtinformatiebrieven,
personeelsblad, enz.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017
Ruimtelijke
Ordening en Wonen
Begraafplaats-
Beheer
2 VTE

c. Visie
De gemeente Essen wenst de werking van de gemeentelijke diensten blijvend te
optimaliseren.
16
d. Knelpunten
1. De milieudienst wordt belast met steeds meer en steeds complexere taken.
De milieudienst beschikt niet altijd over voldoende middelen en personeel om deze
taken uit te voeren.
2. Bepaalde milieuonderwerpen evolueren snel. De milieudienst moet bijgevolg haar
personeel regelmatig (laten) bijscholen.
3. Duurzame ontwikkeling heeft betrekking op vele domeinen maar vele diensten
hebben nog niet de reflex om beslissingen te toetsen aan de criteria van duurzame
ontwikkeling.
e. Acties
De gemeente zal:
1. blijven middelen vrijmaken voor de bijscholing van al het personeel.
2. . voor een aantal taken beroep doen op IGEAN milieu & veiligheid en andere externe
samenwerkingsverbanden om op deze manier over een grotere kennis te
beschikken.
3. . meer middelen ter beschikking stellen ter ondersteuning van de milieudienst.
Bijvoorbeeld: digitale agendaplanner, dienstwagen, …
4. bij de aanvang van de volgende legislatuur een voldoende uitgebreid luik milieu en
natuur opnemen in de strategische meerjarenplanning en in de beleidsnota.
B. Milieu Management Informatie Systeem
a. Inleiding
Het Vlaamse Gewest gebruikt voor het beheer en het ter beschikking stellen van milieuinformatie
een Milieu Management Informatie systeem (MMIS).
Via dit MMIS worden alle beschikbare en relevante milieugegevens van alle
milieuoverheidsinstellingen via internet raadpleegbaar gesteld.
Het MMIS bestaat uit volgende databanken waaraan de gemeente een bijdrage moet
leveren:
Inventaris van de gebruikte hoeveelheid bestrijdingsmiddelen in het kader van het
pesticidenreductieprogramma: via deze inventaris rapporteren de gemeenten jaarlijks
over de door hen gebruikte bestrijdingsmiddelen.
Het Milieuklachten, - registratie, en -opvolgingssysteem (MKROS): deze databank wordt
door verschillende klachtenbehandelende diensten gebruikt voor de registratie, opvolging
en analyse van milieuhinderklachten.
Energieprestatiedatabank: deze databank zorgt ervoor dat een aantal procedures binnen
de energieprestatieregelgeving geautomatiseerd worden.
Inventaris risicogronden: de gemeente stelt een gemeentelijke inventaris op van de
risicogronden en wisselt deze uit met de OVAM. Zo kent de OVAM de gronden waar er
eventueel een bodemonderzoek moet gebeuren.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

. Stand van zaken
De gemeente Essen voert de gegevens in in de databanken van het MMIS die reeds
operationeel zijn.
17
Inventaris van de gebruikte hoeveelheden bestrijdingsmiddelen: Sinds 2009 vult de
milieudienst in het kader van de pesticidenreductie de online inventaris van de gebruikte
hoeveelheden bestrijdingsmiddelen in op www.zonderisgezonder.be. Meer informatie
rond pesticidenreductie vindt men in deel A van hoofdstuk 6, Water.
MKROS: Alle meldingen van klachten over geluidshinder, geurhinder, lichthinder, stof- of
roethinder die bij de gemeente binnenkomen worden ingevoerd en opgevolgd in MKROS.
Milieuklachten waarbij een vermoeden bestaat dat de menselijke gezondheid kan worden
aangetast worden eveneens in MKROS geregistreerd. Meer informatie rond MKROS
vindt men in hoofdstuk 7, hinder.
Energieprestatiedatabank: De gemeentelijke dienst Ruimtelijke Ordening stuurt
maandelijks de gevraagde gegevens door naar de energieprestatiedatabank.
Milieuvergunningendatabank: De gemeente geeft alle milieuvergunningdossiers in in
een programma. Door technische omstandigheden bij het Vlaams Gewest, provincie
Antwerpen en de leverancier van software is de link met de gewestelijke milieuvergunningendatabank
tot op heden nog niet operationeel.
Inventaris risicogronden: De gemeentelijke inventaris voor risicogronden bestaat op dit
moment deels op papier en deels digitaal. Wat betreft de digitale versie kunnen via de
digitale milieuvergunningen VLAREBO bedrijven worden opgezocht. Een module
risicogronden werd aangekocht, zodat de risicogronden in een afzonderlijk bestand
opgeslagen en geraadpleegd kunnen worden.
c. Visie
De gemeente wil een voortrekker zijn op gebied van digitalisering. Ze voert gegevens in in
de verschillende databanken zodat deze efficiënt opgelagen, verwerkt en opgezocht kunnen
worden. Daarnaast oefent ze druk uit op de hogere overheid om op hoger niveau
databanken te ontwikkelen.
d. Knelpunten
1. Hoewel het een meerwaarde zou zijn voor de gemeenten, kunnen ze de
vergunningen die door de provincie en het Vlaamse Gewest worden afgeleverd nog
niet digitaal raadplegen.
2. Het ingeven van gegevens in de databanken vergt veel tijd maar is noodzakelijk om
te kunnen rapporteren.
e. Acties
De gemeente zal:
5. zodra een databank actief en beschikbaar is, hierop aansluiten.
6. . een inventaris opmaken van de risicogronden.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

C. Gemeentelijke adviesraad voor milieu en natuur
18
a. Inleiding
De milieuraad brengt advies uit over het ontwerp van het gemeentelijk milieubeleidsplan en
de begroting en meer in het algemeen kan zij advies uitbrengen over milieu- of
natuurdossiers die op de gemeente worden behandeld. Zij doet dit:
ofwel op verzoek van het college van burgemeester en schepenen of van de
gemeenteraad
ofwel op verzoek van de bevoegde schepen van leefmilieu
ofwel op eigen initiatief.
Zij kan ook andere acties uitvoeren op niet dwingend verzoek of uit eigen beweging.
Deze milieuraad is een belangrijke speler in het creëren van een draagvlak voor het
gemeentelijk milieu- en natuurbeleid en in het stimuleren van maatschappelijk overleg over
dit gemeentelijke milieu- en natuurbeleid.
b. Stand van zaken
De gemeente Essen beschikt sinds einde 1992 over een MiNa-Raad die de gemeente
adviseert over het gemeentelijk milieu- en natuurbeleid. De MiNa-Raad onderneemt zelf ook
concrete acties zoals bv. ‘Behaag je landschap’. Minstens één keer per jaar organiseert de
MiNa-raad een open milieuraad waarbij één of meerdere thema’s m.b.t. milieu- en
natuurbeleid verder toegelicht worden aan haar leden en aan de inwoners van de gemeente.
De MiNa-raad bestaat uit de leden van de gemeenteraadscommissie milieu, landbouw,
water- en plattelandsbeleid aangevuld met vertegenwoordigers van de milieuverenigingen en
van de verschillende maatschappelijke geledingen. Secretaris van de MiNa-raad is de
milieuambtenaar.
De gemeentelijke adviesraad kan altijd beroep doen op een deskundige om een
welbepaalde materie toe te lichten. Deze deskundige neemt zonder stemrecht deel aan de
vergadering.
Bij activiteiten kunnen de verschillende adviesraden (Cultuurraad, Sportraad, Raad
Openbare Werken, GECORO, …) op onderlinge ondersteuning rekenen.
c. Visie
De milieuraad is een volwaardig adviesorgaan en de gemeente volgt zijn adviezen op. Als dit
niet het geval is wordt dit goed gemotiveerd en wordt hierover teruggekoppeld. Jaarlijks
wordt minstens één adviesraad opengesteld voor geïnteresseerde inwoners om heel de
gemeente te betrekken bij het milieubeleid.
d. Knelpunten
1. Man-vrouwverhouding blijft een aandachtspunt.
e. Acties
De gemeente zal:
7. de huidige werking van de MiNa-raad verder zetten.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

D. Milieubarometer
a. Inleiding
De milieubarometer is een handig instrument om na te gaan hoe het gesteld is met
verschillende aspecten van het duurzaam beleid. Met behulp van een aantal milieuindicatoren
wordt de toestand van het milieu opgevolgd.
19
De milieubarometer is een leer- en communicatie-instrument bestemd voor iedereen die bij
het duurzaam gemeentelijk milieubeleid betrokken is.
Het toont jaarlijks via de geselecteerde milieu-indicatoren de evoluties en geeft zo input voor
planning en beleidsprogramma’s zodat het duurzaam milieubeleid beter onderbouwd wordt.
b. Stand van zaken
De toestand van het milieu wordt opgevolgd aan de hand van de milieubarometer. Hiervoor
werd in 2009 een indicatorenset samengesteld. De gemeente kiest voor een uitgebreide set
van 27 indicatoren. Volgende tabel geeft de, in samenspraak met het college en de
milieuraad gekozen, indicatoren die in de milieubarometer werden opgenomen:
Indicatorenlijst milieubarometer
Naam indicator Geeft informatie over
Eigen werking gemeente
1 Score interne milieu- en energiezorg van
de gemeente als bedrijf (op basis van
vragenlijst of survey).
De stand van zaken van de implementatie van
interne milieuzorg in de gemeente als bedrijf en
daardoor de gemeente als voorbeeldfunctie.
Beantwoorden van surveyvragenlijst interne
milieuzorg gemeente als bedrijf.
2 Papierverbruik gemeentelijke diensten Werking intern milieuzorgsysteem, onderdeel
milieuverantwoord productgebruik en daarbij de
voorbeeldfunctie.
3 Hoeveelheid gebruikte
bestrijdingsmiddelen door de
gemeentelijke diensten.
Werking intern milieuzorgsysteem, onderdeel
milieuverantwoord productgebruik en daarbij de
voorbeeldfunctie.
4 Waterverbruik gemeentelijke gebouwen. Werking intern milieuzorgsysteem, onderdeel
water en daarbij de voorbeeldfunctie.
5 Elektriciteitsgebruik gemeentelijke
gebouwen.
Elektriciteitsverbruik van de eigen diensten.
6 Gasverbruik gemeentelijke gebouwen. Aardgasverbruik van de eigen diensten.
7 Percentage personeel die te voet, per
fiets of met het openbaar vervoer naar het
werk komt.
Verplaatsingsgedrag personeel.
8 Gewogen gemiddelde ecoscore van de
gemeentelijke vloot.
Milieuvriendelijke vloot.
Afval
9 Hoeveelheid totaal huishoudelijk afval. Omvang van de totale hoeveelheid afval
(recupereerbaar en niet-recupereerbaar).
10 Hoeveelheid niet-recupeerbaar
huishoudelijk afval.
11 Totaal in de gemeente opgehaalde
kringloopgoederen.
12 Aantal afvalaanbieders op het
containerpark.
Omvang van de hoeveelheid terminaal te
verwijderen afval (verbranden).
Hoeveelheid van goederen die in herbruik worden
genomen.
Bereidheid van de inwoners om afval selectief aan
te bieden op het containerpark.
13 Aantal verkochte compostvaten en - Aantal inwoners die composteren.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

akken.
Water
14 Kwaliteit van het oppervlaktewater:
Zuurstofhuishouding
Kwaliteit van het oppervlaktewater.
Natuur
15 Totaal bosareaal. Bosoppervlakte in ha.
16 Aantal soorten verdeeld over de
verschillende rodelijstcategorieën voor
alle groepen waar tot nu toe Rode Lijsten
voor zijn opgesteld.
Indicatie van planten- en diersoorten.
17 Aantal doodgereden egels, reptielen en Versnipperingsgraad en het hierover gevoerde
amfibieën.
beleid
Hinder
18 Aantal klachten per hindercategorie
(geluid, licht, geur).
20
De hoeveelheid milieuhinderklachten.
19 Emissie van ammoniak door de veeteelt.
20 Register verontreinigde bodems De inventarisatie en het onderzoek van de
potentieel verontreinigde gronden.
Mobiliteit
21 Verhouding aantal km fietspaden t.o.v.
aantal km wegen.
Doelgroepen (zie eigen prioriteiten gemeente)
Huishoudens
22 Percentage gezinnen met een
antireclame sticker.
Scholen
23 Aantal scholen die deelnemen aan het
project Groene School of Milieuzorg op
school
Bedrijven en handelaars
Landbouwers
24 Evolutie van de veestapel (runderen,
varkens, pluimvee).
25 Totaal areaal goedgekeurde
beheersovereenkomsten VLM.
Bouwsector
26 Aantal goedgekeurde subsidiedossiers
duurzaamheidspremie.
Gebiedsgericht beleid- ruimtelijke planning
27 Evolutie bebouwde oppervlakte.
In 2010-2011 werden opvolgingsfiches opgesteld en werden de eerste cijfers verzameld.
c. Visie
De milieubarometer zal ingezet worden als beleidsondersteunend en communicatief
instrument. Door het meten en interpreteren van evoluties en afwijkingen zal de
milieubarometer input geven aan de milieuplanning, -acties en –projecten van de gemeente.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

21
d. Knelpunten
1. Het verzamelen van de nodige gegevens is tijdsintensief.
2. De milieubarometer zou het milieubeleid nog beter kunnen sturen indien er voor elke
indicator ook een streefdoel wordt vastgesteld.
e. Acties
De gemeente zal:
8. jaarlijks de milieubarometer opmaken en de trends opvolgen. De resultaten zullen
dienen om het beleid te ondersteunen en waar nodig aan te passen.
9. tegen eind 2012 aan elke indicator een streefcijfer koppelen en bepalen tegen
wanneer dit streefcijfer dient te zijn gerealiseerd.
10. jaarlijks rapporteren over de (evolutie van de) indicatoren in het milieujaarprogramma.
11. de resultaten van de milieubarometer jaarlijks bekend maken aan haar inwoners.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Hoofdstuk 4: Afval
22
Algemene inleiding
Het begrip "afval" wordt als volgt omschreven: "elke stof of elk voorwerp waarvan de houder
zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen".
De gemeente werkt, samen met de hogere overheid, het Vlaamse afvalstoffenbeleid uit
binnen de eigen gemeentelijke diensten. De gemeente streeft hierbij naar een
afvalstoffenbeleid met aandacht voor afvalpreventie, hergebruik, selectieve inzameling, het
voorkomen van illegaal ontwijkgedrag, en ook handhaving.
Daarnaast neemt de gemeente initiatieven voor de inwoners die duurzame
gedragsveranderingen op vlak van afval veroorzaken.
A. Afvalpreventie en hergebruik
a. Inleiding
Het belangrijkste doel in het afvalstoffenbeleid is het voorkomen van afvalstoffen (preventie).
De afvalstoffen die ontstaan moeten zoveel mogelijk worden gerecupereerd (recyclage,
compostering). Afvalstoffen die niet voorkomen of gerecupereerd kunnen worden, moeten op
de meest milieuvriendelijke manier worden verwijderd, waarbij verbranding (met
energierecuperatie) van afval de voorkeur verdient boven storten. Deze methode waarbij de
voorkeur wordt gegeven aan de meest milieuvriendelijke verwerkingswijzen, heet de Ladder
van Lansink.
Figuur 5: De Ladder van Lansink
b. Stand van zaken
Doelgroepwerking in eigen diensten
De gemeente heeft voor haar personeelsleden waterverdelers aangekocht.
De gemeente stelt ook waterkannen voor kraantjeswater ter beschikking van haar
personeel. Deze worden door verschillende personeelsleden gebruikt.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

De gemeente Essen koopt zoveel mogelijk drank en andere voedingsmiddelen aan in
grootverpakkingen.
23
Eénzijdig bedrukt papier wordt gebruikt als kladpapier, om berichten aan te nemen, enz. Via
dienstnota’s wordt regelmatig gewezen op verantwoord omgaan met kopies en briefpapier.
Voor verzendingen worden kartonnen dozen zoveel mogelijk hergebruikt.
Doelgroepwerking inwoners
Op de milieudienst worden compostvaten en -bakken te koop aangeboden en ze worden
gratis door de gemeentelijke diensten thuis geleverd. De vaten worden door de
intergemeentelijke vereniging IGEAN gesubsidieerd aangekocht en door de gemeente
verkocht tegen de helft van de aankoopprijs. Bij de levering wordt ook een brochure gegeven
rond composteren dat door de gemeente werd opgemaakt. Hierin staan ook alle namen en
contactgegevens van de compostmeesters vermeld. Bij vragen gaan zij ter plaatse kijken.
De gemeente heeft ook een compostmeesterwerking met tien actieve compostmeesters
om het thuiscomposteren te bevorderen.
Op het gemeentelijk containerpark werd een demonstratieplaats voor composteren
ingericht. Deze is tijdens de openingsuren van het containerpark toegankelijk voor de
inwoners. Jaarlijks worden hier enkele compostdagen georganiseerd. De compostmeesters
geven dan uitleg over composteren en er worden ook compostvaten en –bakken verkocht.
In 2010 werden alle inwoners die de laatste jaren een compostvat/-bak hadden aangekocht,
op deze dagen uitgenodigd.
In de compostmaand werd o.a. een demonstratie mulchmaaien gegeven.
De compostmeesters nemen ook deel aan verschillende activiteiten waarbij de promotie van
het composteren centraal staat. Zo zijn ze aanwezig op de Dag van het Geboortebos waarop
voor elk kindje dat het jaar voordien werd geboren of geadopteerd een boom wordt
aangeplant. De compostmeesters voorzien de boompjes van de nodige compost.
Ook op de driedaagse Fuchsiatentoonstelling zijn de compostmeesters jaarlijks aanwezig
met een infostand.
Op de milieudienst kan iedere inwoner van Essen gratis een antireclame sticker bekomen.
Via de afvalkalender worden de inwoners hiervan op de hoogte gebracht. In 2009 waren er
1059 brievenbussen met een antireclamesticker, dit wil zeggen 13% van de Essense
brievenbussen.
De gemeente heeft sinds 1997 een samenwerkingsovereenkomst met een kringloopwinkel
voor de inzameling van herbruikbare goederen. De inwoners kunnen hun herbruikbare
goederen kwijt in het kringloopcentrum “De cirkel” in Brecht of Wuustwezel.
Om de inwoners te stimuleren om nog zuiniger met hun afval om te springen en om
appartementbewoners iets meer comfort te geven, wordt sinds 2009 naast de klassieke 60
liter restafvalzak ook een kleiner formaat (30 liter) aangeboden.
De gemeente stimuleert het gebruik van herbruikbare luiers en herbruikbaar
incontinentiemateriaal door voor de aankoop of huur van een pakket met bijhorende
benodigdheden (luiers, inleggers, overbroekjes) een subsidie toe te kennen Bij elke nieuwe
geboorte wordt een aanvraagformulier en brochure over herbruikbare luiers meegegeven.
Eind 2010 werd ook een infosessie rond herbruikbare luiers gegeven.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

De inwoners van Essen worden langs verschillende kanalen geïnformeerd over
afvalpreventie: de gemeentelijke infokanalen, de afvalkalender, de dag van de
compostmeesters, … . Essen verspreidt en werkt mee aan de afvalkrant van IGEAN rond
afvalpreventie.
Doelgroepwerking in scholen
Scholen krijgen een gratis rondleiding op het containerpark. De kinderen mogen dan zelf
een zakje met afval meenemen om op het containerpark juist te sorteren.
24
De gemeente heeft voor de scholen een Fost-Plus koffer ter beschikking. Deze koffer bevat
pedagogisch materiaal over sorteren en recycleren. Deze wordt op regelmatige basis
uitgeleend aan leerkrachten van de basisscholen binnen én buiten de gemeente.
De kleuterscholen en lagere scholen kunnen ook gratis een compostkoffer ontlenen. In
deze koffer zit heel wat informatie rond composteren én materiaal om met de leerlingen aan
de slag te gaan.
Alle kleuters van twee jaar krijgen een uitnodiging om zich in te schrijven in een Essense
school d.m.v. een brochure waarin de verschillende scholen worden voorgesteld. In deze
brochure zit ook een kaart voor een gratis drinkbus met een woordje uitleg waarom deze
actie wordt gevoerd (afval vermijden).
De gemeente Essen geeft extra ondersteuning aan de MOSscholen. MOS is een
milieuzorgproject van kleuter- tot secundaire school. Het MOS-project helpt de school om
een eigen milieuzorgsysteem uit te bouwen. Wanneer de school een aantal op voorhand
vastgestelde zaken verwezenlijkt krijgt zij hiervoor een MOS-logo. De gemeente geeft aan
die MOSscholen die logo 2 behalen drie compostvaten.
Doelgroepwerking jeugd- en andere verenigingen
Wanneer een vereniging een evenement organiseert krijgt zij van de gemeente oude GFTcontainers
ter beschikking om het afval in te verzamelen.
In de gemeentelijke polyvalente zaal REX geldt een verbod op het gebruik van plastieken
wegwerpbekers. Bij fuiven, dansgelegenheden en optredens met dansgelegenheid of
fuifgehalte is de gebruiker verplicht gebruik te maken van herbruikbare bekers. Er werd een
afwasmachine speciaal voor deze bekers aangekocht.
In het fuifcharter van de gemeente werd een clausule voorzien dat de organisatoren van
een evenement zelf moeten instaan voor de inzameling en het opruimen van afvalstoffen.
“De organisatie verbindt er zich toe de afval en vervuiling van de activiteit in de zaal zelf én
de onmiddellijke omgeving rond de zaal/ het terrein op te ruimen na het evenement.”
c. Visie
De gemeente zal alle middelen aanwenden om de bevolking aan te zetten tot het voorkomen
van afvalstoffen. Zelf geeft ze hierbij het goede voorbeeld.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

d. Knelpunten
1. De herbruikbare bekers van zaal REX zijn ondertussen gekrast, waardoor het
moeilijker is ze proper te krijgen.
25
2. Het inzamelcijfer voor herbruikbare goederen ligt laag. Een inzamelpunt/verkooppunt
in Essen ontbreekt.
3. De gemeentelijke administratie produceert enorm veel papier en er wordt te weinig
gescand.
e. Acties
De gemeente zal:
12. zoveel mogelijk drank en voedingsmiddelen in grootverpakking blijven aankopen.
13. compostvaten en compostbakken aan een voordelig tarief blijven verdelen onder haar
inwoners.
14. de huidige compostmeesterwerking verder zetten.
15. op de parking van de Wildertse Duintjes een openbaar composttoilet plaatsen.
16. het gebruik van een antireclame sticker blijven promoten via artikels in het
gemeentelijk infoblad en in de afvalkalender.
17. haar overeenkomst met de kringwinkel uitbreiden.
18. naast de grote restafvalzak ook het klein formaat blijven verspreiden.
19. het gebruik van herbruikbare luiers blijven promoten.
20. de scholen en verenigingen blijven ondersteunen m.b.t. afvalpreventie en haar
ondersteuning indien nodig uitbreiden.
21. naast drinkbussen in de toekomst ook koekendozen voorzien voor kleuters.
22. een oplossing zoeken voor de herbruikbare bekers van zaal REX. Deze zijn
ondertussen gekrast, waardoor het moeilijker is ze proper te krijgen.
23. actief blijven sensibiliseren rond afvalpreventie.
24. een promotiecampagne voeren rond afvalarm winkelen.
25. haar gemeentepersoneel attent maken op haar papiergebruik en toezien dat er vaker
gescand wordt als alternatief.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

26
B. Selectieve inzameling en restafval
a. Inleiding
De kerndoelstellingen en –uitgangspunten van het afvalbeleid staan in het Afvaldecreet en in
het Vlaamse milieubeleidsplan. Zogenaamde ‘sectorale’ uitvoeringsplannen hernemen deze
doelstellingen en werken ze uit tot concretere maatregelen en acties. Het belangrijkste
afvalplan voor de gemeenten is het Uitvoeringsplan Milieuverantwoord Beheer van
Huishoudelijke Afvalstoffen, kortweg ‘UMBHA’. Dit plan gaat over het afval dat voortkomt uit
de normale werking van een particuliere huishouding en over gemeentevuil dat ontstaat bij
gemeentelijke activiteiten. Het UMBHA schuift volgende doelstellingen naar voor:
- het geproduceerde afval tot een minimum beperken.
- wat we aan afval produceren, zoveel mogelijk recycleren, zodat het te verwijderen afval
minimaal is. De concrete doelstelling daarbij is de hoeveelheid te verwijderen afval te
verminderen tot gemiddeld 150 kg per inwoner op Vlaams niveau.
- wat we niet recycleren zo optimaal mogelijk volgens de best beschikbare principes
verwijderen.
Om de kostprijs van de recyclage te drukken zamelt de gemeente die afvalstoffen die
gerecycleerd kunnen worden, afzonderlijk of m.a.w. selectief in.
b. Stand van zaken
Inzamelfrequentie van de afvalfracties:
De inzameling van afval georganiseerd door de gemeente is volledig afgestemd op het
Uitvoeringsplan voor huishoudelijke afvalstoffen.
In de gemeente Essen verloopt de inzameling als volgt:
Afvalfractie Methode Frequentie
KGA per wijk - chemocar
containerpark
maandelijks
Wit en gekleurd glas glasbollen + containerpark doorlopend
Restafval huis-aan-huis om de 2 weken
GFT+ huis-aan-huis om de 2 weken – mei tot
september wekelijks
Grofvuil huis-aan-huis om de 2 maand
containerpark - betalend doorlopend
Papier en karton huis-aan-huis maandelijks
containerpark doorlopend
PMD huis-aan-huis om de 2 weken
containerpark doorlopend
Textiel huis-aan-huis om de 3 maand
containers in de gemeente
+ containerpark
doorlopend
Afgedankte elektrische en huis-aan-huis
tweemaandelijks
elektronische toestellen containerpark
Asbesthoudende materialen containerpark
Autobanden containerpark
Autobatterijen containerpark
Blauwe champignonbakjes containerpark
Frituurolie- en vet containerpark
Harde kunststoffen containerpark
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Afvalfractie Methode Frequentie
Kaarsresten containerpark
Kringloopmaterialen containerpark
Kurkenstoppen containerpark
Metalen containerpark
Motorolie containerpark
Piepschuim containerpark
Plastic bloempotjes en
plantentrays
containerpark
Plastic folies containerpark
Vlak glas containerpark
Tl-lampen containerpark
Afvalhout containerpark – betalend
Asbesthoudende materialen containerpark – betalend
Gewapend beton containerpark – betalend
Overig tuinafval containerpark – betalend
Roofing containerpark- betalend
Sloopafval containerpark – betalend
Snoeihout en boomstronken containerpark – betalend
Steenpuin containerpark – betalend
27
Deze informatie in verband met selectieve inzameling is opgenomen in de afvalkalender die
naar alle inwoners van de gemeente wordt verspreid.
De inwoners van straten met straatbomen kunnen in de herfst de bladeren van deze bomen
in bladkorven deponeren. De bladkorven worden uitgezet in functie van de straatbomen.
Deze worden geplaatst en één tot tweemaal per week leeggemaakt door de gemeentearbeiders.
Twee keer per jaar worden alle straten met goten en/of aanpalende parkeerstroken geveegd
waarbij in het voorjaar de nadruk ligt op onkruid verwijderen en voorkomen en in het najaar
gecombineerd wordt met de bladopkuis.
De gemeente heeft een overeenkomst met Wereld Missiehulp. In de gemeente staan van
hen verschillende textielcontainers opgesteld, onder andere aan de kerken. Ook op het
containerpark kan men met textiel terecht. Nog bruikbare textiel wordt daarnaast eveneens
ingezameld in het Schakeltje vzw. Sinds 2010 is er in de gemeente ook een
driemaandelijkse huis-aan-huis inzameling van textiel.
Het bestek “Maaien van wegbermen volgens bermdecreet” bepaalt dat alle bermmaaisel
binnen de 10 dagen moet worden afgevoerd.
Inzameling afvalstoffen van bedrijven en landbouwers
De gemeente aanvaardt de gesorteerde vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen op het
containerpark. Dit aan dezelfde tarieven als particulieren. Behalve voor het KGA en
piepschuim moeten niet-particulieren de marktconforme prijs te betalen, terwijl dit voor
particulieren gratis is. Ze rapporteert hierover jaarlijks aan OVAM via de jaarlijkse
gemeentelijke inventaris huishoudelijke afvalstoffen.
De gemeente Essen zamelt ook sommige afvalstoffen in van landbouwers die niet onder met
huishoudelijke vergelijkbare afvalstoffen vallen. Dit is geen gemeentelijke verplichting, maar
kadert binnen het duurzaam gemeentelijk landbouwbeleid.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

28
IGEAN milieu & veiligheid startte in 2010 met de inzameling en afvoer van medisch afval bij
landbouwers van de gemeenten Brecht, Wuustwezel en Essen. Aanleiding hiervoor is dat
het medisch afval bij de landbouwer onder bedrijfsafval ressorteert en bijgevolg wettelijk niet
mag aangeboden worden bij de inzameling van huishoudelijk afval. De inzameling van
medisch afval bij landbouwbedrijven past binnen de doelstellingen van LEADER.
LEADER staat voor "Liaison Entre Actions de Dévelopment de l'Economie Rurale". Het is
een Europees subsidiëringsprogramma dat kansen biedt aan vernieuwende en duurzame
initiatieven op het platteland, bedacht en uitgewerkt door de mensen van het platteland.
Inzameling afvalstoffen van jeugdverenigingen
Eén keer per jaar wordt het grofvuil opgehaald bij de jeugdverenigingen.
Overzicht van de ingezamelde hoeveelheden van 1991 tot en met 2009
Volgende afvalfracties worden tot de restafvalfractie gerekend:
huisvuil
grofvuil (inclusief grof vuil ‘gemeentelijke diensten’, voornamelijk van sluikstorten,
ontruimingen, enz.)
gemeentevuil (vanaf 2009 wordt het veegvuil nog voor 20% meegeteld)
sorteerresidu van het PMD-afval ( 17,57 % in 2008)
De evolutie in de restafvalfractie van de gemeente is terug te vinden in volgende grafiek:
Figuur 6: De grafiek geeft het restafvalcijfer per inwoner per jaar
De daling in 1996 is toe te schrijven aan de uitbreiding van de GFT+ ophaling naar de hele
gemeente. In 1999 vond er opnieuw een sterke daling van de restafvalfractie plaats doordat
het bedrijfsafval afzonderlijk geregistreerd werd.
In 2000 werd er een duurdere huisvuilsticker ingevoerd. Dit heeft geen invloed gehad op de
aangeboden hoeveelheden restafval, maar wel op het GFT.
Sinds 2002 wordt het grof vuil doorgedreven geselecteerd opgehaald en opgesplitst in hout,
metalen, … . Ook dit zorgde voor een verdere daling van het restafvalcijfer. Sinds 2005 blijft
het restafvalcijfer onder de 150 kg/inwoner. Doordat de wegwerpluiers sinds 1 januari 2010
niet meer in het GFT+ mogen, wordt verwacht dat de restafvalfractie opnieuw gaat stijgen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

29
c. Visie
De gemeente wil wat het restafval betreft bij de 10% besten van Vlaanderen behoren. Ze zet
hiervoor maximaal in op selectieve inzameling en onderzoekt ook nieuwe mogelijkheden in
dit verband.
d. Knelpunten
1. Het hakselen van het snoeiafval van het containerpark en het leveren aan huis is zeer
arbeidsintensief voor zowel milieu- als groendienst terwijl de kwaliteit van het
hakselhout niet altijd zo goed is.
2. Doordat de luiers sinds 1 januari 2010 mee in de restafvalzak moeten gestoken
worden en het restafval slechts om de twee weken wordt opgehaald, ontstaat de
vrees voor geurhinder.
3. Er is vraag van de inwoners om snoeihout / tuinafval huis-aan-huis op te halen.
4. De GFT containers zijn ondertussen oud (10 à 15 jaar oud) en scheuren vaak.
e. Acties
De gemeente zal:
26. het containerpark uitbreiden en herinrichten.
27. de inwoners blijven informeren over de gevaren van asbest en de selectieve
inzameling ervan op het containerpark.
28. een externe grote veegwagen inzetten naast de eigen gemeentelijke veegcombinatie
en de kleine gemeentelijke veegwagen vervangen.
29. het restafvalcijfer onder de 100 kg/inwoner/jaar proberen te krijgen.
30. nagaan of, nu de luiers tot het restafval horen, de inzamelfrequentie van de
inzameling van het restafval dient verhoogt te worden of dat het restafval beter in
containers ingezameld kan worden.
31. nagaan of het mogelijk en zinvoller is het snoeiafval van het containerpark te drogen
en te gebruiken als grondstof voor biomassacentrales.
32. de inwoners stimuleren om snoeihout /tuinafval te hergebruiken in de tuin door het
promoten van o.a. het gebruik van hakselaars en het toepassen van mulching.
33. de mogelijkheden van afvalarm tuinieren onder de aandacht brengen.
34. alle GFT containers vervangen met mogelijkheid tot inbouwen van een chip m.b.t.
weging of ledigingfrequentie.
C. Illegaal ontwijkgedrag
a. Inleiding
Afvalverwerking is duur. Iedereen betaalt hier aan mee, volgens het principe van de vervuiler
betaalt. Er zijn helaas steeds mensen die zich goedkoper van hun afval willen ontdoen door
dit op te stoken of langs de rand van de weg te dumpen. Het gemeentebestuur tracht hier
samen met de politie tegen op te treden.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

30
b. Stand van zaken
De groendienst staat in voor zowel het ophalen van sluikstort na meldingen of vaststelling
door de eigen diensten als het verwijderen van zwerfvuil. Het afval dat zo verzameld wordt,
wordt door de gemeente gegroepeerd afgevoerd via een container op het containerpark.
Sinds mei 2009 worden alle opdrachten m.b.t. het verwijderen van sluikstort en zwerfvuil op
een afzonderlijke lijst genoteerd.
Sinds 2010 wordt deze lijst meer gedetailleerd opgemaakt onder meer met de vermelding
van het nummer van het proces verbaal.
Er zijn plaatsen in de gemeente waar vaak sluikstort wordt achtergelaten. Deze plaatsen zijn
bij de milieudienst gekend en worden van dichtbij opgevolgd. Op vuilzakken die gesluikstort
worden door mensen van appartementsgebouwen en waarvan de eigenaar bijgevolg niet
gekend is, wordt een groot geel uitroepteken gekleefd met daarop de vermelding ‘Dit is
sluikstorten. Opruimen a.u.b. Of verkiest u een PV?’. Alle bewoners van het
appartementsblok ontvangen nog een kaartje van de milieudienst met daarop nogmaals het
verzoek om hun medewerking te verlenen en het afval volgens het reglement buiten te
plaatsen.
De groendienst maakte in 2009 een inventaris op van het aantal vuilbakjes en hun locatie.
Hieruit blijkt dat er een uniformisering nodig is naar het soort vuilbakjes en dat de plaatsing
ervan moet herbekeken worden. Momenteel staan er 138 straatvuilbakjes opgesteld en 28
hondenbakken. Op basis van de inventaris werden de locaties voor de nieuwe vuilbakken
bepaald.
In de toekomst zullen de vuilbakjes mee opgenomen worden in een GIS-toepassing.
Om inwoners te sensibiliseren rond sluikstort en zwerfvuil worden elk jaar zwerfvuilacties
georganiseerd in samenwerking met scholen/wijken/verenigingen. Hierbij leren de leerlingen
op een ludieke wijze met afval omgaan. Zo werden één van de vorige jaren afvalschrikkers
geknutseld met het opgeraapte afval. Ook particulieren worden gestimuleerd om zwerfvuil op
te ruimen. De gemeente stelt het nodige materiaal ter beschikking zoals: vuilzakken,
afvalknijpers, fluovestjes, enz.
Figuur 7: zwerfvuilactie scholen
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

c. Visie
Het openbaar domein heeft een net uitzicht.
31
d. Knelpunten
1. De straatvuilbakjes verkeren in een slechte staat.
2. Zwerfvuil in het algemeen.
3. Ontbreken van een GAS-reglement (Gemeentelijke Administratieve Sanctie)
e. Acties
De gemeente zal:
35. het opgehaalde en ingezamelde afval van zwerfvuil en sluikstort wegen van zodra er
een weegbrug is op het containerpark.
36. de straatvuilbakjes stelselmatig vervangen door een staander met daaraan één of
twee vuilbakken.
37. de tweevoudige vuilbakken voorzien van een verdeling aan één zijde, waardoor er
geen restafvalzakken in kunnen gestopt worden en langs de andere zijde zal er een
vuilbak worden gehangen met een gat erin voor het PMD afval.
38. de bevolking blijven sensibiliseren in verband met de problematiek van zwerfvuil en
afvalverbranding.
39. een netheidsbarometer uitwerken. De netheidsbarometer is een ondersteunend
instrument waarmee de gemeente op een snelle manier de netheid van het openbaar
domein kan meten. Deze methode bepaalt niet de absolute hoeveelheden of het
gewicht van het zwerfvuil en/of sluikstorten in de gemeente. Het is een graadmeter
voor de netheid van het openbaar domein. Met de resultaten van de netheidsbarometer
kunnen de opruim- en veeginspanningen efficiënter ingepland worden of
de gegevens kunnen de basis vormen voor het beter plaatsen en legen van
straatvuilnisbakken.
40. de inrichting van het openbaar groen ook bekijken in functie van sluikstort.
41. de verschillende zwerfvuilacties beter afstemmen op elkaar zodat de acties gespreid
zijn in de tijd.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Hoofdstuk 5: Milieuverantwoord productgebruik
32
Algemene inleiding
Milieuverantwoord productbeleid is het efficiënt inzetten van producten en een keuze maken
voor producten die de minste milieuschade veroorzaken in hun volledige levensloop (van
grondstoffase over de productie- en gebruiksfase tot en met de afvalfase). Het gebruik van
milieuverantwoorde producten is helemaal niet moeilijk. Tegenwoordig zijn ze alom
verkrijgbaar en vaak zijn ze ook niet meer duurder dan 'gewone producten'.
Milieuverantwoord productgebruik moet in de eigen diensten worden toegepast, maar ook de
inwoners moeten worden gestimuleerd om duurzame producten te gebruiken.
A. Implementatie binnen de eigen diensten
a. Inleiding
De gemeente wil dat milieuverantwoord productgebruik bij haar inwoners een gewoonte
wordt en heeft hier in de eerste plaats een belangrijke voorbeeldfunctie te vervullen.
b. Stand van zaken
De gemeente implementeert het gebruik van duurzaam geëxploiteerd hout en Copro
gekeurd breekpuin in de werking van de gemeentelijke diensten.
Sinds enkele jaren zijn alle aangekochte houten zit- en picknickbanken vervaardigd uit FSC-
of PEFC-hout. Vanaf 2007 kan de gemeente op haar vraag FSC hout bekomen bij de
Essense houtleverancier. Gekeurd breekpuin wordt standaard opgenomen in de bestekken.
Er wordt namelijk telkens verwezen naar standaardbestek 250.
Alle compost die door de gemeente wordt gebruikt, wordt afgenomen van de DRANCOinstallatie
van IGEAN milieu & veiligheid en heeft het Vlaco-label. Om dit Vlaco-label te
bekomen moeten alle stappen van het productieproces aan strenge eisen voldoen. Meer
bepaald gaat het dan om de kwaliteit van het selectief ingezamelde groen- of GFT-afval dat
als ingangsmateriaal gebruikt wordt, het verwerkingsproces en de kwaliteit van het
eindproduct.
De gemeente biedt sinds 2009 aan haar inwoners compostbakken aan in gerecycleerde
kunststof.
Om de hoeveelheid grasafval van de openbare domeinen te verminderen past de gemeente
het principe van mulchmaaien toe. Een mulchmaaier is zo gebouwd dat het gemaaide gras
volledig wordt verpulverd en vervolgens tussen de grasmat wordt teruggeblazen, waar het
een dunne mulchlaag vormt. Het maaisel verteert ter plaatse en geeft zijn voedingsstoffen
terug aan de bodem en het gras. Er moeten dus ook minder meststoffen gebruikt worden.
Het snoeihout dat vrij komt bij de snoeiwerken van de groendienst, wordt ter plaatse
verhakselt en gebruikt als mulchlaag zodat onkruid minder kans krijgt om te groeien,
waardoor er minder groenafval is. Dit hakselhout is van zeer goede kwaliteit. Het teveel aan
hakselhout wordt sinds 2010 verkocht als brandstof aan een biomassacentrale.
De gemeente hakselt de takken die op het containerpark worden ingezameld tot hakselhout
en levert dit op vraag gratis bij haar inwoners.
De gemeente Essen let ook bij de aankoop of de huur van kantoormateriaal op de milieuimpact
van de materialen gedurende hun ganse levensduur. In het bestek voor de huur van
kopieertoestellen werd milieu als criterium meegenomen, meer bepaald het geproduceerde
geluid, het energieverbruik, warmteafgifte, emissie van stof, ozon en systreen,
recycleerbaarheid van de toners enz.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

De gemeente gebruikt milieuvriendelijk papier, met PEFC of FSC label.
33
Bij de aankoop van de cateringsproducten wordt eveneens milieuverantwoord
productgebruik toegepast. Zo wordt er in de keuken gebruik gemaakt van halve liter flessen
melk. Het gemeentepersoneel maakt geen gebruik van plastic lepeltjes en bekertjes.
De gemeente koopt koffie, thee, wijn en fruitsap van eerlijke handel.
Er worden vier grote waterverdelers ter beschikking gesteld van het personeel waardoor het
gebruik van losse flessen tot een minimum wordt beperkt. Ook in de technische loods wordt
gebruik gemaakt van de waterverdelers. Er zijn ook waterkannen voor kraantjeswater
beschikbaar voor het gemeentepersoneel.
Figuur 8: (H)eerlijke Biobrunch
In 2006 werden alle onderhoudsproducten geïnventariseerd. Als gevolg hiervan werd in
2007 een nieuw systeem geïntroduceerd voor de verdeling en het gebruik van
poetsproducten. Er wordt sindsdien gebruik gemaakt van biddons met dispensers. De
producten worden in bulk aangekocht. Dit systeem heeft volgende voordelen naar milieu toe:
vermindering van het verbruik met meer dan 30% in vergelijking met manueel doseerbare
producten omwille van nauwkeurige en betrouwbare dosering.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

34
vermindering van verpakkingsafval in gewicht en volume met minder uitstoot door
transport tot gevolg.
eenvoudiger te recycleren verpakkingsafval door een beperkt aantal onderdelen in het
systeem.
Voor het onderhoud van het interieur van de gemeentegebouwen worden enkel nog
microvezeldoeken gebruikt. De gebruikte onderhoudsproducten werden met behulp van de
producttest van OVAM gecontroleerd op hun milieuvriendelijkheid. Concreet gebeurt de
analyse aan de hand van een in te vullen vragenlijst om een milieuscore toe te kennen aan
de gebruikte producten. Deze score maakt een vergelijking tussen verschillende producten
of producttypes mogelijk. Hoe hoger de score hoe meer milieuverantwoord (relatief) het
product is. De vragenlijsten zelf geven een idee van waar verbeteringen mogelijk zijn. Ze zijn
immers zo opgebouwd dat het eerste keuzeantwoord steeds de milieuvriendelijkste optie is
en dus het beste scoort. Deze test kan ook gebruikt worden om offertes met elkaar te
vergelijken.
De magazijnier van de gemeente zorgt voor de implementatie van milieuverantwoord
productgebruik door een degelijk stockbeheer en een doordacht en verantwoord
aankoopbeleid (aankoop in grootverpakking waar mogelijk, efficiënt goederenvervoer enz.).
c. Visie
De gemeente breidt het gebruik van milieuverantwoorde producten verder uit. Ze licht het
productgebruik van haar diensten systematisch door via de producttest
(www.ovam.be/producttest). Het moet binnen alle diensten een reflex worden om
duurzaamheid mee te nemen in bestekken. Minstens 75% van alle aankopen moet
milieuvriendelijk zijn.
d. Knelpunten
1. Het is niet eenvoudig de gewoontes van mensen en diensten te veranderen.
2. Het doorlichten naar milieuvriendelijkheid van een bepaalde productgroep vergt veel
tijd.
3. Uit analyse van de huidige schoonmaakproducten aan de hand van de producttest
van OVAM, blijkt dat op vlak van milieuverantwoord productgebruik nog heel wat kan
veranderen. In het verleden werd vooral gekeken naar dosering. Op dit ogenblik wordt
echter gebruik gemaakt van wegwerpverpakkingen die niet selectief worden
ingezameld. Bovendien zijn de producten zelf geen milieuverantwoorde producten.
e. Acties
De gemeente zal:
42. in een eerste fase werken rond inventarisatie van de verschillende productgroepen.
43. in elk bestek voor de aankoop van hout- en houtproducten een standaardbestekvoorschrift
duurzaam geëxploiteerd hout opnemen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

35
44. in elk bestek voor ‘werken’ (definitie volgens Vlarea) het gebruik van Copro gekeurd
breekpuin opnemen.
45. vanaf 2015 alleen maar ecologisch verantwoorde was- en reinigingsproducten
gebruiken in de gemeentelijke gebouwen. Voor een objectieve beoordeling van de
milieuvriendelijkheid van de producten in offertes zal gebruik gemaakt worden van de
producttest van OVAM. Hiervoor zijn ecologische fiches opgemaakt voor
verschillende soorten schoonmaakproducten. Deze fiches worden toegevoegd aan
het bestek en moeten per product door de aanbieder worden ingevuld en bijgevoegd
aan de offerte. Op basis van deze fiches kan het productgamma van de verschillende
aanbieders met elkaar vergeleken worden naar milieuvriendelijkheid.
46. vanaf 2015 enkel nog biologische- streek- en fairtrade producten gebruiken bij de
aankoop van cateringsproducten.
47. 4milieuvriendelijkheid
mee opnemen als één van de gunningcriteria in de overige
2bestekken.
.
48. 4meer
gebruik maken van mulchen in het gemeentelijk groenonderhoud.
3
.
49. 4magazijnier
en aankopers verder opleiden in / informeren over milieuverantwoord
4productgebruik.
.
50. 4milieuverantwoorde
houtverduurzamingsmiddelen, verven en vernissen gebruiken.
5
.
51. controleren of haar koel- en airconditioningstoestellen werken op gefluoreerde
broeikasgassen of op milieuvriendelijke alternatieven en indien nodig de toestellen die
werken op broeikasgassen vervangen door milieuvriendelijke alternatieven.
B. Sensibilisatie
a. Inleiding
Consumenten zijn niet altijd weigerachtig om zelf duurzaam aan te kopen of duurzame
materialen te gebruiken. Onbekend is echter vaak onbemind. Kennis passief en actief
overbrengen, aanmoedigen, sensibiliseren,…blijft daarom belangrijk.
b. Stand van zaken
De Ecowijzer die op verschillende evenementen en in het gemeentehuis ter beschikking ligt,
sensibiliseert over herbruikbare luiers, schoonmaakproducten, duurzaam geëxploiteerd hout,
milieusparend papier, duurzaam speelgoed en natuurverven, fair trade producten en
biologische producten. Consumenten kunnen in deze gids gericht op zoek gaan naar de
verkooppunten van lokale, biologische, eerlijke en duurzame producten. De Ecowijzer licht
de verschillende labels en producten toe en somt de voordelen op. Op die manier willen de
gemeenten Essen, Brecht, Kalmthout en Wuustwezel, als FairTradeGemeenten, hun
inwoners aansporen om gevarieerd en evenwichtig te winkelen.
De Ecowijzer is ontstaan als een Essens initiatief, de Groene Gids, in het kader
van FairTradeGemeente en groeide uit tot een gids die de nadruk legt
op duurzaam consumeren.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

36
Jaarlijks wordt via de afvalkrant van IGEAN milieu & veiligheid gesensibiliseerd rond het
gebruik van compost.
Op de gemeentelijke website vinden de inwoners informatie over duurzaam bouwen en
duurzaam leven. Hierbij worden volgende thema’s aangesneden: dakisolatie, duurzaam
geëxploiteerd hout, isolatiematerialen uit nagroeibare grondstoffen, natuurverven en
aanverwante afwerkingsproducten, het verwijderen van stookolietanks, herbruikbaar
incontinentiemateriaal, herbruikbare luiers en mulchmaaien.
De gemeente stimuleert dit duurzaam bouwen en duurzaam leven via de
duurzaamheidspremies. Zo subsidieert de gemeente Essen volgende zaken:
het plaatsen van dakisolatie in een bestaande woning
het gebruik van milieuverantwoorde isolatiematerialen
de aankoop van duurzaam geëxploiteerd hout
de toepassing van natuurverven en aanverwante afwerkingproducten
het verwijderen of opvullen van een buitengebruik gestelde stookolietank
het plaatsen van een zonneboiler voor de productie van sanitair warm water
het plaatsen van fotovoltaïsche zonnepanelen voor de productie van elektriciteit
het plaatsen van een warmtepompsysteem voor de verwarming van sanitair water
het plaatsen van een warmtepompsysteem voor de verwarming van een woning
de aankoop of huur van een pakket herbruikbare luiers en herbruikbaar
incontinentiemateriaal en bijhorende benodigdheden (luiers, inleggers, overbroekjes)
de aankoop van een mulchmaaier of combimaaier
De subsidies en de gestelde voorwaarden zijn terug te vinden op de gemeentelijke website.
De gemeente sensibiliseert ook actief. Zo organiseerde ze in 2009 een ‘(h)eerlijke markt’,
als onderdeel van de verenigingenmarkt. Op deze markt stonden allerlei milieuverantwoorde
duurzame producten in de aandacht, zoals biologische groenten/fruit, ecologische
schoonmaakmiddelen, milieuverantwoord speelgoed, ecologisch tuinieren, composteren,
enz. De markt kende een grote opkomst.
c. Visie
De gemeente geeft het voorbeeld wat betreft milieuverantwoord productgebruik en
sensibiliseert de bevolking.
d. Knelpunten
1. De inwoners nemen nog te weinig ecologische criteria in overweging bij de keuze van
hun aankopen.
e. Acties
De gemeente zal:
52. 4blijven
sensibiliseren over het thema milieuverantwoord productgebruik.
6
.
53. 4het
gebruik van milieuverantwoorde houtverduurzamingsmiddelen, verven en
7 vernissen stimuleren bij haar bevolking.
54. in het kader van de duurzaamheidspremie nieuwe mogelijkheden op vlak van
milieuverantwoord productgebruik blijven onderzoeken (vb. subsidie hakselaar voor
particulieren) en het bedrag van de premies jaarlijks evalueren.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Hoofdstuk 6: Water
37
Algemene inleiding
Waterlopen hebben verschillende functies: drinkwater, irrigatiewater, waterberging,
energieleverancier, transport, recreatie, habitat- en verbindingsstructuur, biodiversiteit in en
naast de waterloop, enz. Het is dan ook belangrijk om de kwaliteit van het water te bewaken.
Niet alleen de kwaliteit, maar ook de kwantiteit van water vormt een probleem: steeds meer
verharde oppervlakten en een te snelle afvoer van hemelwater zorgen ervoor dat het water
minder in de bodem dringt, wat kan leiden tot verdroging, en doordat het water veel te snel
weg vloeit met overstromingen tot gevolg.
Oppervlaktewater, grondwater, waterbodems, oevers en de planten en dieren in en rondom
het water vormen één functioneel geheel. Dit noemt men het watersysteem. Alles binnen dit
watersysteem is met elkaar in een ‘dynamisch evenwicht’. Veranderingen of een verstoring
op één plaats in het systeem, hebben meestal gevolgen op een andere plaats in het
systeem. Het is daarom belangrijk steeds naar het hele watersysteem te kijken en de
natuurlijke kenmerken van het watersysteem te respecteren, m.a.w. om een integraal
waterbeleid uit te stippelen en uit te voeren.
Op internationaal vlak vertaalde dit besef zich in een Europese kaderrichtlijn water. De
richtlijn wil de watervoorraden en de waterkwaliteit in Europa veiligstellen en de negatieve
gevolgen van overstromingen en perioden van droogte afzwakken. Als belangrijkste
doelstelling wenst men tegen 2015 de Europese wateren terug op peil te hebben. Dit wil
zeggen dat de oppervlaktewateren zich in een goede ecologische en een goede chemische
toestand bevinden en dat het waterpeil en de chemische toestand van het grondwater goed
is.
De doelstellingen van deze richtlijn werden in Vlaanderen vertaald in een decreet integraal
waterbeleid. Het decreet Integraal Waterbeleid:
legt de doelstellingen en beginselen van integraal waterbeleid vast;
introduceert de watertoets, de oeverzones, de overstromingsgebieden en de financiële
instrumenten voor het integraal waterbeleid;
bepaalt hoe de watersystemen ingedeeld worden in stroomgebieden en
stroomgebiedsdistricten, bekkens en deelbekkens;
schrijft voor hoe de overlegstructuren er moeten uitzien en hoe het waterbeleid moet
worden voorbereid en opgevolgd;
vertaalt de bijzondere verplichtingen voor de stroomgebiedsdistricten vanuit de Europese
kaderrichtlijn Water.
Figuur 9 geeft de verschillende waterlopen van de gemeente Essen weer. Met behulp van de
verschillende kleuren wordt aangegeven tot welke categorie de waterlopen behoren. Deze
categorieën bepalen wie de beheerder is van een waterloop. De gemeente is
verantwoordelijk voor het beheer van de waterlopen van categorie III en baangrachten op
haar grondgebied. De gemeente Essen deed voor het ruimen van de baangrachten binnen
de bebouwde kom bevoegdheidsoverdracht aan Infrax. Waterlopen van categorie II worden
beheerd door de provincie en waterlopen categorie I worden beheerd door de Vlaamse
overheid. De beheerder van een waterloop staat onder meer in voor het onderhoud, de
aanleg of heraanleg van overstromingsgebieden of het herstel van waterlopen.
De gemeente is een belangrijke actor binnen het waterbeleid. De taken van een gemeente
m.b.t. water zijn dan ook zeer divers. De gemeenten beschikken bijgevolg over heel wat
kansen om het theoretische begrip ‘duurzaam waterbeleid’ in de praktijk te brengen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

38
Figuur 9: waterlopen van Essen
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

39
In bijlage 1 is een lijst van de gemeentelijke taken terug te vinden. In de lijst wordt ook
telkens aangegeven wie verantwoordelijk is voor de taak en of het een verplichte taak is, een
facultatieve of een taak die samenhangt met de samenwerkingsovereenkomst.
A. Pesticidenreductie
a. Inleiding
In Vlaanderen worden nog al te vaak pesticiden gebruikt om onkruid of plagen te lijf te gaan.
Helaas komt maar 20% van het product terecht waar het bedoeld is. En als het regent
spoelen bestrijdingsmiddelen met het regenwater mee de riolen in. Of ze komen in het
oppervlaktewater, in de bodem en zo in het grondwater terecht waar ze schadelijke effecten
veroorzaken en een bedreiging vormen voor drinkwaterwinning. Ook voor de mens zijn
sommige pesticiden gevaarlijk. Nadelige neveneffecten van chemische bestrijdingsmiddelen
zijn onder andere ecotoxiciteit, bioaccumulerende eigenschappen en hormoonverstorende
effecten. Nochtans zijn er alternatieven beschikbaar.
Het Vlaamse Parlement besliste in 2001 om het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen
voor het beheer van de openbare ruimte drastisch te verminderen. Er kon gekozen worden
voor een nulgebruik vanaf 2004 of een stapsgewijze afbouw. Hier is ook de voorbeeldfunctie
van de openbare diensten belangrijk. Zij kunnen door hun vernieuwde aanpak, ook aan
privé-terreinbeheerders, landbouwers en particulieren tonen dat bestrijdingsmiddelen kunnen
vermeden worden.
b. Stand van zaken
De laatste jaren werd het pesticidengebruik binnen de gemeente sterk afgebouwd. De
gemeente voert nu telkens een risico-evaluatie uit aan de hand van de lijst met gedoogde
producten die door de Vlaamse overheid beschikbaar gesteld wordt op
www.zonderisgezonder.be. Er worden enkel nog gedoogde producten gebruikt. De
gemeente houdt een inventaris bij van de gebruikte bestrijdingsmiddelen via de
internettoepassing op www.zonderisgezonder.be.
Bij heraanleg of omvorming van het openbaar domein wordt ook telkens de pesticidentoets
toegepast. De pesticidentoets is in het leven geroepen via het uitvoeringsbesluit van 19
december 2008. Zo gebeurt de omvorming met het oog op onkruidpreventie zodanig dat een
efficiëntere bestrijding met bestaande niet-chemische methoden mogelijk wordt.
Het toepassen van deze pesticidentoets zorgde er o.a. voor dat bij de heraanleg van de
parking aan de Spijker de niet gebruikte verharding werd vervangen door traag groeiend
gras. Ook het herinzaaien van de bermen in de Heyendlaan en omliggende straten gebeurde
in het voorjaar 2011 met traaggroeiend gras. Bij de heraanleg van de Vredestraat wordt
geopteerd om de niet gebruikte verhardingen te vervangen door laaggroeiende planten.
In de plantsoenen maakt de gemeente gebruik van hakselhout om onkruidgroei te
vermijden. Bij het beheer van openbaar domein wordt meer gebruik gemaakt van een
veegwagen. Het vegen neemt immers de voedingsbodem voor onkruid weg.
Bij heraanleg van openbaar domein wordt een aangepaste beplanting met bodembedekkers
voorzien om de ruimte zo onderhoudsvrij mogelijk te houden. Daar waar gekozen
wordt voor gras, wordt traag groeiend gras gezaaid. Hierdoor kan bespaard worden op het
aantal maaibeurten en de hoeveelheid grasafval. Bovendien is het gekozen grasmengsel
ziekteresistent, waardoor niet of minder gespoten moet worden.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

40
De gemeente gaf met de landbouwtelling een infobrief mee aan de landbouwers waarop de
afspraken werden opgesomd waaraan de landbouwers zich moeten houden wanneer hun
perceel grenst aan een waterloop. Hierin wordt ondermeer opgenomen dat het verboden is
om over een zone van 1 meter langs de waterloop grondbewerking uit te voeren of
bestrijdingsmiddelen te gebruiken.
De gemeente voert ook op geregelde tijdstippen sensibilisatiecampagnes rond
bestrijdingsmiddelen. Zo geeft ze via de gemeentelijke website en via het gemeentelijk
infoblad tips om de natuur zo weinig mogelijk te belasten met chemische
bestrijdingsmiddelen.
c. Visie
De gemeentelijke diensten zijn in 2015 pesticidenvrij. De concreet af te leggen weg wordt
uitgewerkt in het Milieujaarprogramma. De bevolking wordt ook gestimuleerd om geen
pesticiden te gebruiken.
d. Knelpunten
1. Het pesticidenvrij werken vraagt meer tijd en inspanning van de groendienst.
2. Sommige landbouwers houden zich niet altijd aan de vrije oeverzones.
e. Acties
De gemeente zal:
55. 4de
huidige werking rond pesticidenreductie verder zetten.
8
.
56. projecten rond het verminderen van bestrijdingsmiddelen toelichten aan de hand van
educatieve borden.
57. 4bij
de heraanleg of omvorming van openbaar domein telkens de pesticidentoets
9blijven
toepassen.
.
58. 5bij
nieuwe aanplantingen steeds kiezen voor aangepaste beplanting zoals
0bodembedekkers
om de ruimte zo onderhoudsvrij mogelijk te houden. Op
. verschillende plaatsen start de gemeente Essen vanaf 2012 met proefprojecten met
aangepaste beplantingen om na te gaan met welke bodembedekkers de bodem
onkruidvrij blijft.
59. 5de
inwoners blijven sensibiliseren rond bestrijdingsmiddelen.
1
.
60. 5landbouwers
overtuigen de oeverzones vrij te houden.
2
.
61. 5in
de bestekken rond het onderhoud van openbaar groen opleggen om pesticidenvrij
3te
werken.
.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

41
62. 5het
personeel van de groendienst opleidingen laten volgen rond duurzame inrichting
4en
onderhoud van openbaar groen.
.
63. het vrijwillig braakleggen van stroken landbouwgrond langs waterlopen en/of Kleine
Landschapselementen (KLE’s) stimuleren en ondersteunen (logistiek en financieel) en
zet hiervoor een gestructureerd overleg op tussen landbouworganisaties en
natuurverenigingen.
B. Rationeel watergebruik
a. Inleiding
Ongeveer 70% van het aardoppervlak is bedekt met water. Toch is de voorraad water die
geschikt is voor menselijke consumptie niet in overvloed aanwezig. Integendeel.
Wetenschappers waarschuwen dat watertekorten in de toekomst een ernstige bedreiging
zullen vormen. Daarom is het belangrijk dat er doordacht (rationeel) wordt omgegaan met
onze watervoorraad.
b. Stand van zaken
De gemeente past momenteel in sommige van haar gemeentelijke gebouwen, zoals kleuter-
en lagere school WIGO, bij de uitbreiding van het gemeentehuis (ook voor de
brandweerkazerne en de gemeentelijke loods), hergebruik van regenwater toe. Bij alle
gemeentelijke nieuwbouwprojecten en verbouwingen wordt nagegaan welke vormen van
rationeel watergebruik kunnen worden toegepast.
De gemeente probeert via verschillende sensibilisatiecampagnes rationeel watergebruik
ingeburgerd te krijgen bij haar inwoners. Hiervoor verspreidt ze o.a. via haar loket de
“Waterwegwijzer bouwen en verbouwen” van de Vlaamse milieumaatschappij. Deze
wegwijzer gaat onder andere over de opvang, het hergebruik, de buffering en de lozing van
het hemelwater. Duurzaam waterbeheer betekent ook dat de hoeveelheid afvalwater tot een
minimum wordt beperkt. Dit afvalwater moet behandeld worden voor het geloosd wordt in het
oppervlaktewater. Of je zelf verantwoordelijk bent voor deze zuivering en hoe dit dan moet
gebeuren kan ook in de gids teruggevonden worden.
Infrax beheert verzorgt binnen de gemeente Essen de exploitatie, het onderhoud en de
ontwikkeling van alle leidinggebonden nutsvoorzieningen voor elektriciteit en riolering.
Infrax geeft ook premies voor wie investeert in rationeel watergebruik (RWG). Een overzicht
van alle premies is terug te vinden op de website van Infrax.
c. Visie
Omdat water een schaars en kostbaar product is, springt de gemeente rationeel om met
water, geeft hierbij het goede voorbeeld en sensibiliseert de bevolking rond duurzaam
watergebruik.
d. Knelpunten
1. Vraagt grote aanpassingswerken, kan enkel bij verbouwingswerken
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

e. Acties
De gemeente zal:
64. bij gemeentelijke nieuwbouwprojecten en verbouwingen steeds de principes van
rationeel watergebruik toepassen.
65. blijven sensibiliseren rond rationeel watergebruik, regenwaterrecuperatie,
grondwaterwinning, enz.
C. Terugdringen van waterverontreiniging en -overlast
42
a. Inleiding
Onder waterverontreiniging wordt een verandering in de kwaliteit van het water verstaan met
een schadelijk effect voor mensen, dieren of planten die met het water in contact komen.
Waterverontreiniging kan zowel het gevolg zijn van menselijke als van natuurlijke activiteiten.
Wateroverlast is een verzamelnaam voor situaties waarin mensen hinder ondervinden als
gevolg van te veel water. Hierbij kan het gaan om overlast van regenwater of overlast als
gevolg van het grondwater.
Om wateroverlast en –verontreiniging op een planmatige manier te kunnen aanpakken is
Vlaanderen ingedeeld in vier stroomgebieden. Een stroomgebied is het landoppervlak,
waarvan het regenwater naar een bepaalde waterloop afstroomt en via die waterloop naar
zee wordt afgevoerd. In het Vlaamse Gewest liggen vier stroomgebieden: het stroomgebied
van de Schelde, de Maas, de IJzer en de Brugse Polders.
Deze gebieden worden verder ingedeeld in deelstroomgebieden, wat in Vlaanderen
overeenkomt met de 11 feitelijk afgebakende rivierbekkens. In een bekken stroomt elke
druppel water naar dezelfde rivier, die een zijtak is van de waterlopen die het water naar zee
voeren.
Binnen deze rivierbekkens worden op analoge wijze deelbekkens afgebakend. Dat is
noodzakelijk met het oog op het specifieke lokale beleid dat in een deelbekken moet worden
gevoerd.
De gemeente Essen behoort het deelbekken Kleine Aa, dat samen met de deelbekkens
Weerijs, Mark en Aa-Leyloop deel uitmaakt van het Maasbekken. De vier deelbekkens zijn
samengebracht in één waterschap Mark en Weerijs. Een waterschap is een overlegstructuur
waarin de verschillende waterbeheerders binnen dat gebied samenkomen om hun decretale
taken te volbrengen en om lokale aangelegenheden in verband met water te bespreken.
Steden en gemeenten hebben een belangrijke verantwoordelijkheid in de overlegstructuren
op deelbekkenniveau. De concrete oplossingen voor knelpunten en het uitwerken van
mogelijkheden zijn immers zeer lokaal gebonden. De gemeentebesturen moeten de visie
van integraal waterbeleid immers ook vertalen naar hun andere beleidsdomeinen.
b. Stand van zaken
waterkwaliteit in Essen
De kwaliteit van het water wordt opgevolgd via de verschillende meetnetten en
meetdatabanken van de VMM. Op de website van de VMM vindt men voor de gemeente
Essen de kwaliteit van het oppervlaktewater en de waterbodems terug.
Figuur 10 geeft de kwaliteit van het oppervlaktewater weer aan de hand van de Prati-index
(PIO). Deze index is een maat voor de kwaliteit van de zuurstofhuishouding van het
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

43
oppervlaktewater. De zuurstofhuishouding is van cruciaal belang voor de leefbaarheid en het
herstel van een biotoop. Hoe hoger de index hoe slechter de kwaliteit.
Zwaar verontreinigde oppervlaktewateren komen over gans Vlaanderen nog maar uiterst
zelden voor (in 2009: 5 op een totaal van 1.683 meetplaatsen, of 0,3%). In 1991 scoorde nog
12% van de meetplaatsen slecht.
Binnen de gemeente Essen is de kwaliteit van de Kleine Aa het beste. De Molenbeek en de
Rozendaalsevaart zijn matig verontreinigd. Geen enkele waterloop is zwaar verontreinigd.
Figuur 11 geeft de kwaliteit van de waterbodem weer aan de hand van de Triade Klasse
Beoordeling. De triade doet een kwaliteitsbepaling van de waterbodem op basis van zowel
de fysico-chemische, de ecotoxicologische als de biologische toestand van de waterbodem.
Op die manier wordt een ecologisch oordeel over de kwaliteit van de waterbodem gevormd.
Daardoor kan de triade gebruikt worden om waterbodems te rangschikken in functie van
toenemende prioriteit voor saneringsonderzoek in het kader van het ecologisch herstel van
rivieren/beken.
Binnen de gemeente Essen moet geen enkele waterbodem prioritair gesaneerd te worden.
Figuur 10: De kwaliteit van het oppervlaktewater aan de hand van de Prati-index. De Prati-index
is een maat voor de kwaliteit van de zuurstofhuishouding in het oppevlaktewater.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Figuur 11: De kwaliteit van de waterbodem aan de hand van de Triade Klasse Beoordeling.
44
Naast de chemische kwaliteit (PIO) en de verontreiniging van de waterbodem wordt door de
VMM ook de biologische waterkwaliteit opgevolgd (evenwel niet steeds jaarlijks) met behulp
van de Belgische Biotische Index (BBI).
Deze index steunt op de aan- of afwezigheid van macro-invertebraten in het water, zijnde
ongewervelden, zoals insectenlarven, weekdieren, kreeftachtigen, wormen, die met het blote
oog waarneembaar zijn.
De in het voorliggend ontwerpplan opgenomen meetresultaten hebben enkel betrekking op
het meetjaar 2009. Via de website van de VMM zijn de meetresultaten van de afgelopen 10
jaar en zelfs eerder te raadplegen (zie http://www.vmm.be/geoview).
Deelbekkenbeheerplannen
De gemeente Essen behoort tot het Maasbekken en wordt verder ingedeeld in het
deelbekken Kleine Aa. Een klein deel van de gemeente behoort tot het deelbekken Weerijs.
De bestaande deelbekkenbeheerplannen bevatten acties die problemen rond wateroverlast
en waterverontreiniging zo veel mogelijk aan de bron proberen aan te pakken. De gemeente
werkt de acties uit dit deelbekkenbeheerplan uit zodat tegen 2015 een goede toestand van
het oppervlaktewater bekomen kan worden.
Wateroverlast
Sommige mensen bouwen op een terrein dat regelmatig overstroomt. Als ze hun terrein
ophogen om zichzelf te beveiligen, zoekt het overstromingswater op een andere plaats een
weg en kan het daar schade aanrichten. Ook andere wijzigingen van het reliëf of van het
bodemgebruik beïnvloeden de toestand van het water.
Om de kans op wateroverlast zoveel mogelijk terug te dringen en te voorkomen moet sinds
24 november 2003 elk nieuw initiatief waarvoor er een vergunning nodig is (een
stedenbouwkundige, een milieuvergunning of een andere) en elk plan of programma, vóór
de goedkeuring aan de watertoets onderworpen worden.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

45
Figuur 12: Kleine Aa - Steenpaal
De watertoets is een beoordeling waarbij wordt nagegaan of een initiatief schadelijke
effecten veroorzaakt als gevolg van een verandering in de toestand van het
oppervlaktewater, het grondwater of de waterafhankelijke natuur.
Toont de watertoets aan dat het initiatief significante schade kan veroorzaken, dan moet men
op zoek naar alternatieven of compenserende maatregelen. Is er, in uitzonderlijke gevallen,
geen aanvaardbaar alternatief of remediëring mogelijk, dan wordt de vergunning of de
goedkeuring voor het plan of programma geweigerd.
De gemeente legde enkele wadi’s aan, vb. in de Kleiputtenlaan, omgeving Kerkhofweg /
Veldweg en Statievelden. Deze zorgen ervoor dat overvloedig regenwater kan worden
gebufferd, kan infiltreren in de bodem en vertraagd wordt afgevoerd.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

46
Rioleringsbeleid
Het rioolbeheer en de verplichtingen in het kader van het zoneringsplan zijn overgedragen
aan de intercommunale INFRAX.
Wat betreft de subsidiedossiers voor investeringen in rioleringsprojecten is de gemeente en
INFRAX afhankelijk van de kwartaalprogramma’s van VMM.
Elke rioolbeheerder en/of gemeente kampt hierin met dezelfde problemen.
Via Interrio wordt hiervoor naar een oplossing gezocht om hierover meer duidelijkheid te
krijgen.
De investeringen worden deels gefinancierd met de middelen uit de saneringsbijdrage en
voor het overgrote deel uit de subsidies van VMM.
Enerzijds is een herziening van het zoneringsplan aan de orde en anderzijds wordt meer
duidelijkheid gevraagd over de financieringsmechanismen voor rioleringsprojecten.
De timing hiervan is onduidelijk en afhankelijk van veel factoren.
c. Visie
De gemeente wil de kwaliteit van de waterlopen op zijn grondgebied verhogen, zowel op
gebied van waterkwaliteit als bufferend vermogen.
d. Knelpunten
1. Meer en meer groene ruimte van particulieren wordt verhard, vb. voortuinen voor
extra parkeerplaatsen. Hierdoor kan het water niet goed infiltreren.
2. De oeverbreedte van waterlopen van zowel categroie II als categorie III in zowel het
open als urbane gebied wordt niet altijd gerespecteerd.
e. Acties
De gemeente zal:
66. de kwaliteit van het water blijven opvolgen via de meetnetten van de VMM.
67. de uitvoering van het deelbekkenbeheerplan verder opvolgen en concrete acties
uitwerken in het milieujaarprogramma.
68. bij vergunningsaanvragen steeds de watertoets controleren om na te gaan of de
geplande werken een negatieve invloed kunnen hebben op de waterhuishouding.
69. gemeentelijke waterlopen meer in de kijker plaatsen door onder meer naamborden
van de waterlopen aan de bruggen te hangen, infoborden te plaatsen langs
uitgevoerde ecologische herstelprojecten, enz.
70. verharden van de open ruimte tegen gaan zodat regenwater optimaal kan infiltreren.
71. de aangelanden wijzen op de verplichtingen m.b.t. het niet bemesten van en niet
gebruiken van pesticiden op de oeverlopen van waterlopen. De controle hiervan ligt
bij de VMM.
72. de Magerbeek ontkoppelen van het rioleringsstelsel.
73. verder wadi’s aanleggen om overvloedig regenwater kan gebufferd worden en kan
infiltreren in de bodem.
74. aanleg van groendaken stimuleren bij de inwoners en ook zelf toepassen op de
gemeentelijke gebouwen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

D. Ecologische herstelprojecten
47
a. Inleiding
Via ecologische herstelprojecten wil men de huidige gedegradeerde toestand wijzigen naar
een goede ecologische toestand, ofwel naar een goed ecologisch potentieel wanneer er
bepaalde functies onherstelbaar zijn aangetast. Bijvoorbeeld bij sterk gewijzigde waterlopen.
b. Stand van zaken
Kleine Aa
De Kleine Aa was vroeger een sterk kronkelende beek. In het verleden is de Kleine Aa
echter rechtgetrokken om grotere rechtere landbouwpercelen te bekomen. Omdat in een
rechtgetrokken waterloop het water sneller wordt afgevoerd leidde dit tot overstromingen
stroomafwaarts (dus in Nederland). Dit had ook lagere grondwaterpeilen in de gemeente tot
gevolg.
De Kleine Aa is een waterloop van 2 de categorie en wordt bijgevolg beheerd door de
provincie Antwerpen. Zij werkten in samenwerking met de gemeente een project uit voor
herstel en aantakking van de oude meanders. De vallei van de Kleine Aa zal door de werken
het water meer ruimte bieden.
Er zullen ook enkele ecologische herstelprojecten worden uitgevoerd, meer bepaald in de
zones stroomafwaarts de Nieuwmoersesteenweg en verder stroomafwaarts Essendonkbos
tot aan de grens. Een ecologisch herstel van de oever ter hoogte van het fietspad tussen
Schanker en Over d’Aa, in combinatie met een nieuw fietspad, wordt samen met de
Provinciale dienst Waterbeleid uitgewerkt.
Magerbeek
De natuurlijke loop van de Magerbeek verliep oorspronkelijk via de Oude Pastorij.
De gemeente wil nagaan of deze oorspronkelijke situatie kan hersteld worden zodat de
Magerbeek kan dienen als natuurlijke voeding voor de gracht aan de Oude Pastorij.
c. Visie
De gemeente gaat opnieuw ruimte geven aan de waterlopen vanuit hydrologisch en
ecologisch oogpunt.
d. Knelpunten
1. De aanwezigheid van stuwtjes verhindert vismigratie in de Kleine Aa.
2. Het ontbreken van oeverinrichting van de vest rondom de Oude Pastorij.
e. Acties
De gemeente zal:
75. enkele verwaarloosde percelen ter hoogte van Horendonk langs de kleine Aa, die in
bezit zijn van de gemeente, herwaarderen. Voor de beplanting zal gebruik worden
gemaakt van streekeigen en waar mogelijk autochtoon plantmateriaal.
76. in samenwerking met de provincie ecologische herstelprojecten in de vallei van de
Kleine Aa uitvoeren.
77. een actief grondenaankoopbeleid blijven voeren zodat aan de Kleine Aa en de
Roosendaalse vaart nog meer groene “stepping stones” kunnen ontwikkeld worden.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Hoofdstuk 7: Hinder
48
Algemene inleiding
Hinder kan beschreven worden als een onaangenaam zintuiglijk gevoel met zowel een
objectief als een subjectief karakter. In tegenstelling tot andere milieuvervuilingen waar de
mens zich meestal niet dadelijk van bewust is, is hinder onmiddellijk merkbaar. Dit zorgt voor
een aantasting van de levenskwaliteit op geestelijk en lichamelijk vlak.
Geluidshinder
Geluidshinder is één van de belangrijkste milieuproblemen van deze tijd en bovendien vaak
een lokaal probleem. De voornaamste bronnen van geluidshinder komen van het verkeer,
industrie, luidruchtige recreatie en burenlawaai. Het hindergevoel is afhankelijk van
objectieve factoren zoals: het geluidsniveau, de frequentie, de duur, de variabiliteit van het
geluid, het tijdstip en de plaats waarop het geluid zich voordoet, maar ook van subjectieve
factoren zoals persoonlijke gevoeligheid.
Lawaai kan leiden tot slaapverstoring, stress en zelfs hart- en vaatziekten.
Lichthinder
Lichthinder is de overlast die mens en milieu ondervinden van kunstlicht in open lucht.
Mensen ondervinden overlast in de vorm van verblinding en onbehagen. Ook de fauna en
flora ondervinden negatieve effecten. Bij dieren bijvoorbeeld door aanrijdingen door
lichtaantrekking, het vroegtijdig uit de winterslaap komen, desoriëntatie,...
Bij planten kunnen processen als zaadkieming, bloei en bladval ontregeld worden.
Men spreekt van lichtvervuiling als er een verhoogde helderheid van de nachtelijke omgeving
door kunstlicht is. De belangrijkste oorzaak van lichtvervuiling in Vlaanderen is de openbare
verlichting en dan vooral de straatverlichting.
Geurhinder
Geur begint met de emissie van vluchtige verbindingen die zich in de lucht verspreiden en
waargenomen worden met de menselijke neus. Stank treedt op wanneer het waarnemen van
geuren als hinderlijk wordt ervaren. Verkeer en buren blijken de meest hinderlijke
geurbronnen te zijn. Het hindergevoel is afhankelijk van de frequentie, de duur en intensiteit
van de geur, maar ook van de aard van de geur en de persoonlijke gevoeligheid.
Geurhinder kan leiden tot o.a. hoofdpijn, stress en braakneigingen.
Luchtverontreiniging
Luchtverontreiniging kan worden omschreven als door de mens in de lucht geloosde vaste,
vloeibare of gasvormige stoffen die, alleen of samen met andere stoffen, nadelig zijn voor de
menselijke gezondheid of schadelijk zijn voor dieren, milieu maar ook bijvoorbeeld
gebouwen.
De verschillende bronnen van luchtverontreiniging zijn: natuurlijke bronnen, energieproductie
en gebouwenverwarming, gemotoriseerd verkeer en industriële processen.
A. Behandelen van milieuhinderklachten
a. Inleiding
Onder milieuhinderklachten worden klachten verstaan die het gevolg zijn van een probleem
van geluidshinder, geurhinder, lichthinder, stof- of roethinder, water- of bodemverontreiniging,
al dan niet gerelateerd aan een vergunningsplichtige inrichting of activiteit.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

49
Milieuklachten worden via handhaving (zie punt B) zo veel mogelijk voorkomen. Als er toch
hinderklachten zijn moeten die, na melding via het centraal meldpunt, op een correcte en
gestructureerde manier behandeld worden.
Aangezien bepaalde vormen van milieuhinder een effect kunnen hebben op de gezondheid,
neemt de gemeente indien nodig contact op met het LOkaalGezondheidsOverleg. Bij dit
LOkaalGezondheidsOverleg werken Medische Milieudeskundigen, waarbij men terecht kan
voor vragen rond Milieu en Gezondheid.
b. Stand van zaken
Centraal meldpunt
De inwoners kunnen tijdens de kantooruren steeds terecht bij de milieudienst via email
(milieu@essen.be), telefoon (03/670.01.42), via e-loket of aan de balie. Dit meldpunt wordt
via de gemeentelijke website en de afvalkalender aan de bevolking bekendgemaakt.
Buiten de kantooruren kunnen de inwoners hun milieuklachten rechtstreeks via e-loket
melden aan de milieudienst of kunnen ze contact opnemen met de politie (03/670.09.20) die
24 uur permanentie verleent.
MKROS: digitale registratie, opvolging en doorlichting van milieuhinderklachten
De gemeente Essen kiest ervoor om voor de registratie en opvolging van haar klachten over
milieuhinder gebruik te maken van MKROS, het milieuklachten registratie- en
opvolgingsysteem. Via deze internettoepassing worden klachten geregistreerd in een
centrale databank en kan zo de opvolging ervan gestructureerd aangepakt worden.
De gemeente wilt de klachten die zich voordoen op haar grondgebied op deze manier zo
goed mogelijk afhandelen, maar blijft het voorkomen van klachten steeds als hoofddoel
behouden. Hiertoe registreert en behandelt de gemeente niet enkel de klachten, maar zal ze
ook jaarlijks de klachten analyseren. MKROS bevat hiervoor een aparte opvolgingsmodule.
Uit de inventarisatie van de klachten die bij de milieudienst terechtkomen kunnen tot hiertoe
volgende conclusies getrokken worden:
Het grootste deel van de klachten gaat over sluikstort. Daarnaast springen ook de
klachten over geluidshinder van buren/activiteiten in het oog.
Het grootste deel van de klachten worden ofwel mondeling op de milieudienst of wel via
mail/meldingskaart gemeld. Dit wil zeggen dat het milieuloket voldoende toegankelijk is
voor de inwoners en dat het systeem van de meldingskaarten in het gemeentelijk infoblad
goed werkt.
De meeste meldingen komen bij de politie terecht. Deze klachten betreffen voornamelijk
geluidshinder van muziek en personen, sluikstorten en verbranden van afval.
c. Visie
De gemeente wil milieuklachten voorkomen en snel, efficiënt en krachtdadig optreden zodat
ontradend gewerkt wordt.
d. Knelpunten
1. De samenwerking met de politie loopt goed, maar is nergens officieel op papier
vastgelegd.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

e. Acties
De gemeente zal:
78. het centraal meldpunt blijven bekend maken bij haar inwoners.
50
79. de huidige werkwijze rond klachtenregistratie, opvolging en analyse verder zetten.
80. de samenwerking tussen de politie en de milieudienst rond de behandeling van
klachten en het centraal meldpunt milieuklachten officieel in een overeenkomst
vastleggen.
81. indien nodig contact op met het LOkaalGezondheidsOverleg. Bij dit
LOkaalGezondheidsOverleg werken Medische Milieudeskundigen, waarbij men
terecht kan voor vragen rond Milieu en Gezondheid.
B. Handhaving
a. Inleiding
De wettelijke basis voor de bestrijding van milieuverontreiniging door hinderlijke inrichtingen
in Vlaanderen wordt geleverd door Vlarem I en Vlarem II. Beiden zijn uitvoeringsbesluiten
van het Decreet van 28 juni 1985 betreffende de Milieuvergunning. Hinderlijke inrichtingen
worden ingedeeld in drie klassen naargelang de aard en de belangrijkheid van de milieueffecten
die eraan verbonden zijn. Elke activiteit die een klasse 1 of 2 inrichting is, kan
slechts legaal worden geëxploiteerd wanneer voorafgaand de noodzakelijke vergunning is
bekomen van de bevoegde overheid. De vergunning voor klasse 1-inrichtingen wordt
verleend door de bestendige deputatie, de vergunning voor een inrichting van 2de klasse
door het schepencollege. Een klasse 3-inrichting moet gemeld worden aan het
schepencollege van de gemeente waar de exploitatie gepland is.
In de praktijk komt het erop neer dat bijna elke activiteit onder één of meerdere rubrieken van
de indelingslijst van Vlarem I ressorteert en bijgevolg door de milieuvergunningsreglementering
gevat wordt. Bij de exploitatie van deze inrichtingen moeten de algemene, sectorale en
bijzondere milieuvoorwaarden in acht genomen worden.
In het verleden diende elke gemeente te beschikken over minstens één persoon met een
Vlarem bekwaamheidsbewijs. Deze mensen waren enkel bevoegd voor de controle van
hinderlijke inrichtingen klasse 2 en 3 naar naleving van de Vlarem-regelgeving.
Volgens het besluit uitvoering titel XVI van het Decreet Algemene Bepalingen Milieubeleid
(DABM), moest elke gemeente tegen mei 2010 beroep kunnen doen op minstens één
toezichthouder, hetzij een gemeentelijke toezichthouder, hetzij een toezichthouder van een
intergemeentelijke vereniging, hetzij een toezichthouder van een politiezone.
Tegen 1 mei 2011 moet een gemeente met meer dan driehonderd inrichtingen van klasse 2
minstens een beroep kunnen doen op twee gemeentelijke, intergemeentelijke toezichthouders
of toezichthouders van politiezones.
Om aan deze bepalingen te kunnen voldoen, werd in het DABM gesteld dat de Vlarem
bekwaamheidsbewijzen tot 01.05.2012 blijven gelden. Dit Vlarembewijs kan ingeruild worden
voor een nieuw bekwaamheidsbewijs. Hiermee worden de bevoegdheden van de Vlarem
ambtenaar ook uitgebreid tot de bevoegdheden van een lokale toezichtshouder in het kader
van het DABM.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

51
De lokale toezichthouders oefenen, voor de inrichtingen van klasse 2 en 3, voor de nietingedeelde
inrichtingen en voor de vrije velddelicten, het toezicht uit op de toepassing van de
relevante milieuwetgeving 1 .
Bij de inrichtingen van klasse 1 kunnen zij, voor de bovenvermelde wetten, decreten en
verordeningen en hun uitvoeringsbesluiten, enkel vaststellingen doen.
In het DABM wordt een onderscheid gemaakt tussen milieu-inbreuken en milieumisdrijven.
Milieu-inbreuken worden administratief vervolgd, milieumisdrijven gerechtelijk. Als de
procureur des Konings beslist om een milieumisdrijf niet te vervolgen, kan dit alsnog
administratief beboet worden.
De lokaal toezichthouder heeft bij het vaststellen van een inbreuk en/of misdrijf ook de
mogelijkheid om volgende bestuurlijke maatregelen op te leggen: het beëindigen van de
overtreding, de stopzetting van de activiteiten of hij kan zelf handelingen uitvoeren om de
inbreuk of het misdrijf te stoppen.
b. Stand van zaken
De milieuambtenaar en één inspecteur van de politiezone Grens beschikken over een
Vlarem-bekwaamheidsbewijs. De inspecteur is binnen de Lokale politiezone Grens
aangesteld voor drie gemeenten: Essen, Kalmthout en Wuustwezel.
In afwachting van de intergemeentelijke samenwerking, stelde het schepencollege in april
2010 de milieuambtenaar 2 , opnieuw aan als gemeentelijk toezichthouder in het kader van
titel XVI van het DABM. Dit aanstellingsbesluit werd overgemaakt aan de Afdeling
Erkenningen van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie.
De gemeente tekende midden 2011 ook in voor een gedeeltelijke samenwerking met de
intergemeentelijke vereniging IGEAN milieu & veiligheid, die twee mensen van hun eigen
milieudienst aanstelt als intergemeentelijk toezichthouders. Daarnaast wordt het team
intergemeentelijke toezichthouders aangevuld vanuit de gemeentelijke ambtenaren die
voldoen aan de bepalingen van het milieuhandhavingsdecreet en –uitvoeringsbesluit. Op
termijn wenst IGEAN milieu & veiligheid ook toezichthouders van de politiezones op te
nemen in de intergemeentelijke werking.
Deze werking zal geleidelijk aan opgebouwd worden en zich in de eerste plaats toeleggen op
het opstellen en voorbereiden van verschillende documenten, checklists, e.d. en het
begeleiden van de opmaak van de inventaris van hinderlijke inrichtingen klasse 2 en 3.
Daarna kan een pro-actieve actie voorbereid en opgestart worden. Uiteraard zullen ook de
eventuele klachten in overleg met de betrokken gemeente behandeld en opgevolgd worden.
Het gedeeltelijke takenpakket omvat alle dienstverlening van het intergemeentelijk team,
bestaande uit de inventaris, administratieve documenten en procedure tot de proactieve
acties. Een eventueel controlebezoek maakt echter geen deel uit van dit takenpakket en zal
door de eigen toezichthouder moeten gebeuren.
1 titel III van het decreet; de wet Luchtverontreiniging; de wet Oppervlaktewateren wat de lozing van
afvalwater en de opsporing van elke vorm van waterverontreiniging betreft; de wet Geluidshinder;
artikelen 11, 12, 13, 14, 17, 18 en 20 van het Afvalstoffendecreet; het Grondwaterdecreet; het
Milieuvergunningendecreet; het Mestdecreet; de uitvoeringbesluiten van de eerder genoemde wetten
en decreten; verordening (EG) nr. 2037/2000 van het Europees Parlement en de Raad van 29 juni
2000 betreffende de ozonlaagafbrekende stoffen; verordening (EG) nr. 1774/2002 van het Europees
Parlement en de Raad van 3 oktober 2002 tot vaststelling van gezondheidsvoorschriften inzake niet
voor menselijke consumptie bestemde dierlijke bijproducten; verordening (EG) nr. 850/2004 van het
Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 betreffende de persistente organische
verontreinigde stoffen en tot wijziging van richtlijn 97/117/EEG; verordening (EG) nr. 1013/2006 van
het Europees Parlement en de Raad van 14 juni 2006 betreffende de overbrenging van afvalstoffen.
2 In uitvoering van artikel 16.3.5.1° van het decreet van 21 december 2007 tot aanvulling van het
decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid met titel XVI “Toezicht,
handhaving en veiligheidsmaatregelen”.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

52
In het verleden heeft de milieudienst de controles op de klasse 2- en 3- inrichtingen samen
met de Lokale politie Grens gedaan. Door tijdsgebrek wordt dit voorlopig voornamelijk
beperkt tot administratieve controles, controles naar aanleiding van klachten en preventies.
De kapmachtigingen op basis van het Bosdecreet en al wat met de natuurvergunningen
heeft te maken, worden door de boswachter van het Agentschap voor Natuur en Bos
opgevolgd.
Daarnaast zijn er een hele reeks kleine hinderfeiten die niet onder titel XVI van het DABM
vallen, zoals het achterlaten van zwerfvuil, afsteken van vuurwerk, nachtlawaai, boomcars,
niet reinigen van de straat, graffiti spuiten, wildplakken, wildplassen,... . Deze feiten
verdwenen in 2005 ook uit de strafwet. De wet op de gemeentelijke administratieve
sancties, kortweg GAS genoemd, trad op dezelfde datum in werking. Deze wet maakt het
mogelijk voor steden en gemeenten om zelf boetes van maximaal 250 euro op te leggen
voor zaken die overlast veroorzaken of uit de strafwet verdwenen.
De gemeente Essen werkt in samenwerking met de andere gemeenten uit de politiezone
Grens een GAS-reglement uit waarin ook bepalingen rond milieuhinder worden opgenomen.
Voor het uitvoeren van de nodige metingen in geval van geluidsklachten, wordt
samengewerkt met het provinciaal instituut voor hygiëne (PIH).
c. Visie
De gemeente gaat consequent toezicht houden en proactieve controles uitvoeren op de
naleving van de wettelijke verplichtingen.
d. Knelpunten
1. Er wordt door tijdsgebrek bijna uitsluitend toezicht uitgeoefend op basis van klachten.
2. De gemeente Essen beschikt momenteel niet over een wettelijk kader om op te
treden tegen de hinderlijke activiteiten die in 2005 uit het strafwetboek verdwenen.
e. Acties
De gemeente zal:
82. meewerken aan initiatieven rond preventieve controles op provinciaal of Vlaams
niveau.
83. binnen het kader van het handhavingsdecreet een intergemeentelijke
toezichthoudend ambtenaar aanstellen.
84. aan de intergemeentelijke toezichthouder van IGEAN milieu & veiligheid vragen om
proactieve controles uit te voeren.
85. bepalingen over milieuhinder opnemen in een gemeentelijk GAS-reglement en dit
bekend maken via het gemeentelijk infoblad.
86. een specifiek opgeleide ambtenaar aanwijzen die in het kader van het GAS-reglement
op basis van de gedane vaststellingen een geldboete kan opleggen in verhouding tot
de gepleegde feiten en in verhouding tot de ernst van de gevolgen van de
overtreding.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

C. Systematisch overleg milieuhandhavende en milieuklachten
behandelende diensten
a. Inleiding
Om de samenwerking tussen de verschillende milieuklachten behandelende diensten te
verbeteren, is systematisch overleg nodig tussen de verschillende diensten die belast zijn
met de handhaving van milieuhinder en de behandeling van milieuklachten. Deze actie is
ook opgenomen in de samenwerkingsovereenkomst onder het basisniveau.
53
b. Stand van zaken
Er is een vlotte samenwerking tussen de milieuhandhavende en milieuklachten
behandelende diensten. In geval van sluikstort schrijft de milieudienst een werkbon uit voor
de groendienst. De groendienst geeft zijn werkuren en de opgeruimde afvalsoort door aan de
milieudienst. Op basis van deze gegevens kan de financiële dienst een factuur opmaken.
Wanneer bij het sluikstort een adres wordt teruggevonden, wordt contact opgenomen met de
politie. Zij krijgen dan ook het factuur toegestuurd zodat de onkosten voor het opruimen van
het zwerfvuil aan de dader kunnen worden doorgerekend.
Voor stoken en geuroverlast wordt met de brandweercommandant of controleur der werken
samengewerkt voor een eerste controle. Afhankelijk van de bevindingen ter plaatse wordt de
klacht doorgegeven aan de politie.
Bij de politiezone Grens is er één inspecteur met het Vlarembekwaamheidsattest die
controlerend en verbaliserend mag optreden. Voor de administratieve voorbereiding en
andere technische informatie contacteert hij altijd de milieudienst.
c. Visie
Via een goede samenwerking tussen de milieuadministratie en de politie zorgt de gemeente
voor een efficiënte milieuhandhaving.
d. Knelpunten
1. Het klachtensysteem van de politie is nog niet gelinkt aan het MKROS-systeem. Het
overgrote deel van de hinderklachten komt bij de politie terecht door de 24 u
permanentie.
2. Hinder is een complexe materie en hangt steeds samen met een subjectieve
beleving. Deze problematiek vraagt ook een degelijke opleiding van het personeel
over de verschillende hinderthema’s.
3. De inspecteur van de politiezone Grens staat in voor het toezicht in de drie
gemeenten Wuustwezel, Kalmthout en Essen. Hier is versterking nodig.
e. Acties
De gemeente zal:
87. aan de politie vragen om de klachten die bij hen binnenkomen ook systematisch in te
voegen, zodra het klachtensysteem van de politie gekoppeld is aan het MKROSsysteem.
88. nagaan of er binnen de politiezone Grens een volledige milieucel kan uitgebouwd
worden.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

D. Sensibilisatie
54
a. Inleiding
Door het direct merkbare karakter van milieuhinder is het belangrijk dat de inwoners zich
bewust zijn van de hinderproblematiek. Daarvoor voert de gemeente sensibilisatie rond de
verschillende hinderthema’s.
b. Stand van zaken
Doelgroep inwoners
De gemeente sensibiliseert jaarlijks via het gemeentelijk infoblad over minstens twee
hinderthema’s zoals:
slimmer stoken: verbranden van afval in open lucht en stoken in kachels
geluidshinder: burenhinder door klusjes in de tuin
Geregeld organiseert de gemeente een activiteit, gerelateerd aan de Nacht van de
Duisternis, bijvoorbeeld: nachtwandeling of sterrekijkavond.
Terugdringen van hinder in eigen beheer
De gemeente bezit zelf ook een aantal inrichtingen die milieuhinder kunnen veroorzaken
zoals: polyvalente zalen, sportzalen, openbare verlichting, enz. De gemeente onderneemt
vanuit haar voorbeeldfunctie allerlei acties om de hinder te voorkomen of beperken.
Zo kocht de gemeente een geluidsbegrenzer aan om geluidshinder ten gevolge van de
fuiven in de gemeentelijke polyvalente zaal Rex te voorkomen. Er werden ook akoestische
deuren en baffels aangebracht.
c. Visie
De gemeente wil milieuhinder beheersen, beperken en sensibiliseert de bevolking.
d. Knelpunten
1. Het bestaande wettelijk kader rond hinder is versnipperd en bijgevolg onvoldoende
bekend bij de inwoners.
2. De klemtoonverlichting in de gemeente Essen is niet goed geplaatst. Er wordt nog te
veel onnodig verlicht.
e. Acties
De gemeente zal:
89. jaarlijks blijven sensibiliseren rond hinderthema’s, waaronder ook fijn stof.
90. een inventarisatie maken van de gemeentelijke verlichting (openbare verlichting en
klemtoonverlichting), nagaan waar en hoe lichthinder moet aangepakt worden en
deze initiatieven bekend maken bij de inwoners.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Hoofdstuk 8: Energie
55
Algemene inleiding
Verwarmen, verlichten, koken, koelen, wassen, … het vraagt allemaal een pak energie. In
ons dagelijks leven gebruiken we stookolie, gas, steenkool en elektriciteit. Elektriciteit wordt
voornamelijk opgewekt door de verbranding van steenkool of gas of via kernenergie. De
reserves aan steenkool, aardolie en aardgas zijn echter beperkt. Daarnaast komt bij de
verbranding van fossiele brandstoffen koolstofdioxide (CO2) vrij dat in belangrijke mate
bijdraagt tot het broeikaseffect.
We moeten dus verantwoord omgaan met onze energiebronnen. In de eerste plaats door
minder te verbruiken: isolatie, thermostaat een graadje lager, de auto langs de kant laten
staan en kiezen voor het openbaar vervoer. Maar daar mag het niet bij blijven. Voor de
resterende behoefte moet zoveel mogelijk gebruik gemaakt worden van duurzame energie
zoals wind- en zonne-energie. Daar waar duurzame energie niet volstaat moet zuinig en
efficiënt gebruik gemaakt worden van de fossiele bronnen. Dit kan bijvoorbeeld door
optimaal gebruik te maken van de CO2-arme elektriciteit van een afvalverbrandingsinstallatie.
Dit driestappenplan om stap voor stap klimaatneutraal te worden heet Trias Energetica.
Figuur 13: Trias Energetica - driestappenplan om stap voor stap klimaatneutraal te worden.
Op 26 maart 2008 ondertekende de gemeente het Lokaal Kyotoprotocol. Hiermee
engageerde de gemeente zich om het energieverbruik en de CO2-uitstoot van de eigen
werking te verminderen en inwoners en bedrijven op haar grondgebied te stimuleren om
hetzelfde te doen. Ook acties in het kader van het thema mobiliteit kaderen in dit
Kyotoprotocol.
A. REG in gemeentegebouwen
a. Inleiding
Rationeel energiegebruik, ofwel REG, is evenveel (of meer) doen met minder energie en dit
zonder aan comfort in te boeten.
Door middel van een energieboekhouding en door het uitvoeren van energieaudits wordt het
energieverbruik van de gemeentelijke gebouwen in kaart gebracht en worden eventuele
lekkages opgespoord. Aan de hand van de resultaten worden voor de verschillende
gebouwen REG-actieplannen opgemaakt. Na het uitvoeren van de geplande acties moet het
gerealiseerde energieverbruik via de energieboekhouding af te lezen zijn.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

56
b. Stand van zaken
Energieboekhouding
Sinds 2006 wordt een energieboekhouding bijgehouden voor volgende zes gemeentelijke
gebouwen: gemeentehuis, sporthal/technische loods/brandweer, zwembad, WIGO lagere en
kleuterschool en Muzarto muziekschool. De verbruiken van deze gebouwen worden zowel
maandelijks als jaarlijks opgevolgd. Indien er een uitzonderlijk hoog verbruik wordt
vastgesteld, wordt het gebouw onderzocht op lekkages of foutgebruik. In 2010 besliste de
gemeente haar energieboekhouding uit te breiden met: de bibliotheek, OCMW, REX, Oude
Pastorij en jongensschool Hoek. De gemeente zal zo dus voor 11 gemeentelijke gebouwen
de energieboekhouding bijhouden en opvolgen.
Energieprestatiecertificaten
Voor vijf gebouwen in de gemeente werden energieprestatiecertificaten (EPC’s) opgemaakt:
het gemeentehuis, bibliotheek, WIGO lagere en kleuterschool, sporthal. Het EPC geeft een
idee van hoe energiezuinig een gebouw is. Op het EPC staat een kengetal (score). Deze
score wordt berekend op basis van de eigenschappen van het gebouw, zoals de gebruikte
materialen en de isolatiewaarden van muren en dak, ramen en deuren, en de installaties
voor verwarming en warm water. Het kengetal wordt uitgedrukt in kWh/m² en drukt uit wat
het berekende jaarverbruik is ten opzichte van de bruikbare vloeroppervlakte van het
gebouw. Hoe hoger het kengetal, hoe hoger het berekend energieverbruik en hoe minder
energiezuinig de woning is.
In onderstaande tabel worden de kengetallen van de gemeentelijke gebouwen naast deze
van de vergelijkbare gebouwen geplaatst.
Gebouw Kengetal gebouw (kWh/m 2 ) Kengetal vergelijkbaar gebouw
(kWh/m 2 )
Bibliotheek 106.46 281
Heuvelhal 336.21 301
Gemeentehuis 210.89 281
WIGO lagere
School
124.51 213
WIGO
kleuterschool
125.87 213
Hieruit kan worden afgeleid dat voor de lagere en kleuterschool WIGO, de bibliotheek en het
gemeentehuis geldt dat deze gebouwen een beter kengetal hebben (en dus energiezuiniger
zijn) dan een vergelijkbaar gebouw. Enkel de sporthal heeft een slechter kengetal dan een
vergelijkbaar gebouw.
Naast deze 'score' bevat het energieprestatiecertificaat ook een reeks energiebesparende
aanbevelingen. Deze aanbevelingen zijn niet verplicht uit te voeren.
De EPC’s werden op een voor het publiek zichtbare plaats in het gebouw aangebracht.
Energieaudits
De voorbije jaren liet de gemeente enkele globale energieaudits en thema-audits (vb.
verwarming) uitvoeren voor die gebouwen die opgenomen zijn in de energieboekhouding.
De maatregelen die in deze studies worden voorgesteld worden systematisch uitgevoerd.
Zo werd reeds overgegaan tot vervanging van de stookinstallaties van de lagere en
kleuterschool WIGO en de muziekschool Muzarto. Hierbij werd overgeschakeld van stookolie
naar gas.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

57
De uitvoering van kleine en middelgrote maatregelen zoals bijvoorbeeld isoleren,
aanbrengen van radiatorfolie, afstellen van deurpompen en vervangen van verlichting in het
gemeentehuis, Muzarto en WIGO werden in de begroting van 2011 opgenomen.
De gemeente Essen voert ook jaarlijks REG-programma’s uit voor de openbare verlichting.
De openbare verlichting in de gemeente Essen bestaat uit 3.200 opgestelde lampen op
3.143 plaatsen met een totaal opgestelde wattage van 402.374 Watt. Van deze lampen
worden er jaarlijks via de REG-programma’s telkens een deel vervangen door energiezuinige
lampen en/of armaturen.
ESCO-project
In 2010 besliste de gemeente om in te stappen in het ESCO-project. ESCO staat voor
Energy Services Company en is een dienst van Infrax die ondersteuning biedt aan lokale
besturen rond energie-efficiënte gebouwen.
Er werd een prioriteitenlijst opgemaakt van gemeentelijke gebouwen die via dit project zullen
worden aangepakt.
Voor elk van deze gebouwen zal:
een energieboekhouding opgestart worden waarbij de meterstanden automatisch (via
telemetrie) naar de internettoepassing worden gestuurd;
een monitoringsysteem opgezet worden met een automatische terugkoppeling naar en
een opvolgingstool voor gebouwenbeheerders;
een haalbaarheidsstudie (globale energieaudit) uitgevoerd worden;
een energiekadaster met de belangrijkste gegevens rond vb. gebouwschil, verwarmingstoestellen,
enz. opgemaakt worden.
Binnen de haalbaarheidsstudie zal voor elk gebouw een maatregelenpakket van
energiebesparende maatregelen worden uitgewerkt. Vervolgens zullen deze maatregelen
systematisch worden uitgevoerd.
c. Visie
Via een stappenplan zullen alle gemeentelijke gebouwen een energiedoorlichting krijgen en
worden de aanbevelingen die hieruit komen opgevolgd zodat tegen 2017 een
energiebesparing van minstens 25% gerealiseerd wordt.
d. Knelpunten
1. Het bijhouden en opvolgen van de energieboekhouding is heel tijdrovend.
2. De gemeente bezit nog heel wat kleine gebouwen met enkel glas, slechte isolatie, ….
Er bestaat nog geen overzicht van deze gebouwen.
e. Acties
De gemeente zal:
91. de energieboekhouding verder uitbreiden naar andere gemeentelijke gebouwen.
92. in volgorde van prioriteit gebouwen uitrusten met telemetrie voor het doorsturen van
meterstanden naar het energieboekhoudprogramma.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

58
93. systematisch voor alle gemeentelijke gebouwen REG-actieplannen opmaken aan de
hand van haalbaarheidsstudies (ESCO).
94. prioritair gemeentelijke gebouwen isoleren.
95. de nodige maatregelen blijven nemen om het energieverbruik terug te dringen.
96. bij de herinrichting van het openbaar domein steeds kiezen voor energiezuinige
verlichting.
97. een inventaris maken van de kleine gemeentelijke gebouwen waar het enkel glas
vervangen moet worden of waar geïsoleerd moet worden en deze werken prioritair
uitvoeren.
B. Hernieuwbare energie
a. Inleiding
Hernieuwbare energie is energie die gewonnen wordt uit onuitputtelijke bronnen. Vormen
van hernieuwbare energie zijn: bio-energie (biomassa), geothermische energie, zonneenergie,
energie uit water en windenergie.
b. Stand van zaken
Groene stroom
Groene stroom is elektriciteit opgewekt uit duurzame energiebronnen, want groene stroom is
onuitputtelijk. Bovendien is groene energie milieuvriendelijker, omdat bij de productie van
groene stroom minder koolstofdioxide (CO2) en andere schadelijke emissies vrijkomen dan
bij de verbranding van fossiele brandstoffen.
De gemeente koopt voor de gemeentelijke gebouwen en openbare verlichting sinds 1 januari
2011 100% groene stroom aan.
Bovendien werkt de gemeente mee aan het initiatief van de provincie Antwerpen om een
samenaankoop voor groene stroom te organiseren voor de inwoners van de provincie.
Op de vroegere site van de firma Beckers in het bedrijventerrein Rijkmaker realiseert IGEAN
dienstverlening, in opdracht van de gemeente, een CO2-neutraal bedrijventerrein. Aan de
bedrijven wordt de verplichting opgelegd om voor 100 % groene stroom aan te kopen.
Investeren in gemeentegebouwen
De gemeente bekijkt waar zij zelf kan investeren in het opwekken van hernieuwbare energie
in haar gemeentegebouwen. Zo werd ook nagegaan of op de gemeentelijke loods en op het
dak van WIGO en Muzarto zonnepanelen geplaatst kunnen worden en waaraan deze
installaties moeten voldoen. Voor het zwembad werd bekeken of een zonneboiler geplaatst
kan worden, maar door de lange terugverdientijd is het voor het zwembad niet aangewezen.
Het zou dan louter als voorbeeldwaarde van de gemeente rond rationeel energieverbruik
gelden, maar voor het zwembad zijn er op het vlak van rationeel energieverbruik andere
maatregelen meer relevant.
Stimuleren van het gebruik en de productie van hernieuwbare energie
De gemeente Essen heeft een subsidiereglement voor het plaatsen van zonneboilers,
zonnepanelen en warmtepompen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

59
Figuur 14: zonnepanelen
Bovendien steunt de gemeente ook grotere projecten rond hernieuwbare energie op haar
grondgebied. Zo organiseerde zij voor een windmolenpark Rijkmaker samen met de
exploitant een inspraakavond voor de inwoners van de gemeenten en gaf zij positief advies
voor de milieuvergunning.
c. Visie
De gemeente gebruikt enkel 100% groene stroom en investeert in hernieuwbare energie om
de CO2 emissie van de gemeente te beperken. Ze ondersteunt en sensibiliseert haar
bevolking om dit ook te doen.
d. Knelpunten
1. Hernieuwbare energie vergt vaak grote investeringen
e. Acties
De gemeente zal:
98. verder onderzoeken waar en wanneer de gemeente kan investeren in hernieuwbare
energie en de nieuwste ontwikkelingen op dit vlak opvolgen.
99. 100% groene stroom blijven aankopen.
100.
101.
subsidies voor hernieuwbare energie blijven behouden en het bedrag van de subsidie
jaarlijks evalueren.
bij de uitbreiding van het industrieterrein Postbaan een locatie voor windmolens
voorzien in het RUP.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

60
C. Energie-efficiëntie in het aankoopbeleid
a. Inleiding
De gemeente neemt energie-efficiëntie op als evaluatiecriterium bij overheidsopdrachten.
b. Stand van zaken
Bij de aanbesteding van ‘huur en omnium onderhoud van kopieermachines’ in 2009 werd in
het bestek energieverbruik opgenomen als criterium. De kopieermachines die werden
gehuurd dragen het EU Energy star label. De aangekochte ijskast draagt het A++ label.
c. Visie
De gemeente neemt energie-efficiëntie op bij al haar aankopen om zo het energieverbruik
van de gemeente te verminderen.
d. Knelpunten
1. Aankoopbeleid van de gemeente werd nog niet in zijn totaliteit doorgelicht op
milieuvriendelijkheid.
e. Acties
De gemeente zal:
102. bij haar toekomstige aanbestedingen energie-efficiëntie als criterium opnemen.
D. Implementatie van de energieprestatieregelgeving
a. Inleiding
De gemeente werkt mee aan de implementatie van de energieprestatieregelgeving. Het doel
van de energieprestatieregelgeving is om energiezuinige, comfortabele gebouwen te
realiseren in Vlaanderen, in nieuwbouw of via renovatie. Alle gebouwen waarvoor vanaf
1 januari 2006 een aanvraag om te bouwen of verbouwen wordt ingediend, moeten een
bepaald niveau van thermische isolatie, energieprestatie (isolatie, energiezuinige
verwarmingsinstallatie, ventilatie, ...) en een gezond binnenklimaat behalen.
b. Stand van zaken
De gemeente werkt mee aan de implementatie van de energieprestatieregelgeving. Hiervoor
stuurt de dienst Ruimtelijke Ordening maandelijks de gegevens van stedenbouwkundige
vergunningen (administratieve gegevens en energieprestatiedossiernummers) elektronisch
door naar de energieprestatiedatabank van het Vlaams Energieagentschap (VEA). De
energieprestatiebank heeft als doel de gegevens van de stedenbouwkundige vergunningen
van bouwprojecten, elektronisch door te sturen naar, en centraal te laten beheren door, het
Vlaams Energieagentschap. Dit agentschap heeft als belangrijkste taken: het stimuleren van
rationeel energiegebruik en milieuvriendelijke energieproductie en het bijdragen tot
beleidsuitvoering en -ondersteuning.
c. Visie
De gemeente werkt mee aan de implementatie van de energieprestatieregelgeving.
d. Knelpunten
1.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

61
e. Acties
De gemeente zal:
103. de geldende energieprestatieregelgeving verder uitvoeren.
E. Sensibilisatie rationeel energiegebruik
a. Inleiding
Investeren in energiebesparing brengt heel wat voordelen met zich mee en niet enkel voor
het milieu. Volgens schatting kan een gezin gemiddeld 30% energie, en dus geld besparen,
door een combinatie van zeer eenvoudige (spaarlampen, tochtstrips, thermostatische
kranen) en complexere ingrepen (energie-audits, plaatsen dakisolatie, plaatsen van dubbele
beglazing, plaatsen muurisolatie).
b. Stand van zaken
De gemeente Essen sensibiliseert rond rationeel energieverbruik.
Ze publiceert jaarlijks verschillende artikels over duurzaam energiegebruik rond:
energiescans, premies, isoleren van daken, maand van de energiebesparing, enz.
De duurzaamheidsambtenaar volgde in 2010 een technische opleiding rond energie en/of
energiezuinig bouwen. Hierdoor kan zij deskundige adviezen geven inzake energiedossiers
van de gemeentelijke gebouwen en aan de inwoners.
De gemeente ondersteunt duurzame energie-investeringen zoals het plaatsen van
dakisolatie, PV-panelen, zonneboiler en warmtepompen.
Jaarlijks voert de gemeente Essen ook actieve sensibilisatiecampagnes.
- Zo neemt de gemeente regelmatig deel aan de Dikke Truiendag.
- De gemeente heeft een subsidiereglement voor het plaatsen van dakisolatie en isolatie uit
nagroeibare materialen.
- Om een idee te krijgen van het warmteverlies in de gemeente liet Essen samen met 20
andere steden en gemeenten in de provincie Antwerpen en Oost-Vlaanderen een
thermografische foto maken van haar grondgebied. Het resultaat hiervan kan bekeken
worden op www.antwerpen.be/zoominopuwdak. Hier kan iedere inwoner van Essen
inzoomen op zijn eigen dak en zo op eenvoudige wijze te weten komen hoeveel warmte
er uit het dak ontsnapt.
De gemeente stelde in een open milieuraad de thermografische foto voor en gaf meer
informatie over de interpretatie ervan. Hieraan gekoppeld werd toegelicht hoe een huis
goed kan geïsoleerd worden. Dit werd ook geïllustreerd met het isolatiehuisje van de
provincie Antwerpen.
- De gemeente verleent sinds 2008 haar medewerking aan het project Energiescans.
Iedereen kan een gratis energiescan laten uitvoeren door een energiesnoeier. Het
energieverbruik van de woning wordt doorgelicht. Tijdens het bezoek worden ook enkele
kleine aanpassingen uitgevoerd zoals het plaatsten van spaarlampen, spaardouchekop
e.d. Daarnaast bezorgt de energiesnoeier een volledig rapport over het energieverbruik
en de nodige tips om energie te besparen.
c. Visie
Het gemeentelijk beleid zal erop gericht zijn om het duurzame en efficiënte gebruik van
energie maximaal te stimuleren en te promoten naar haar inwoners toe.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

d. Knelpunten
1. Het is vaak moeilijk om een campagne te vinden die aanslaat bij de inwoners.
62
e. Acties
De gemeente zal:
104. de inwoners jaarlijks informeren en sensibiliseren over duurzaam energiegebruik.
105.
106.
107.
108.
verder meewerken aan het project Energiescans.
verder communiceren over de thermografische kaart en het belang van een goede
isolatie.
de bevolking sensibiliseren over het belang en de verplichting van de periodieke
inspectie en onderhoud van verwarmingsinstallaties, de eenmalige verwarmingsaudit
en de vervanging van oude, slecht werkende en/of energieverslindende ketels.
de bestaande subsidies voor jeugdverenigingen, zoals jeugdinfrastructuur en het
inrichten van de directe omgeving van jeugdlokalen, herbekijken in het kader van
duurzaamheid. Zo kan de subsidie jeugdwerkinfrastructuur uitgebreid worden
waardoor ook energiebesparende maatregelen gesubsidieerd worden.
109. duurzaamheidspremie uitbreiden in functie van de ontwikkelingen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Hoofdstuk 9: Mobiliteit
63
Algemene inleiding
Ook voor mobiliteit moet het beleid duurzaam zijn. Ruimte, milieu en mobiliteit grijpen op
elkaar in en komen met elkaar in botsing. Het verkeer en de verkeersinfrastructuur zorgen
voor tal van problemen met impact op milieu zoals: luchtverontreiniging, geluidsoverlast (link
met thema hinder) en versnippering van de natuur (link met thema natuur). Een duurzaam
mobiliteitsbeleid is geen anti-autobeleid, maar een beleid dat vertrekt vanuit het STOPprincipe:
voorrang voor voetgangers (Stappers), fietsers (Trappers) en collectief vervoer
(Openbaar vervoer). Pas als de eerste drie alternatieven onmogelijk zijn is het gebruik van
de auto (Personenwagens) te verantwoorden. Gemeenten die hun mobiliteitsbeleid vanuit dit
uitgangspunt opbouwen, worden leefbaarder, veiliger en bereikbaarder.
Figuur 15: Het STOP principe: de nieuwe manier om met mobiliteit om te gaan.
De gemeente wil een beleid voeren dat integratie van milieu, mobiliteit en ruimtelijke
ordening bevordert. Zo tracht de gemeente bij te dragen tot een vermindering van de druk op
het leefmilieu, uitgeoefend door de sector verkeer en vervoer.
A. Milieuvriendelijke voertuigen
a. Inleiding
Het gemeentepersoneel milieuvriendelijk leren rijden is een eerste stap om de uitstoot van
schadelijke polluenten van de gemeente te verminderen, maar ook het wagenpark op zich
moet voldoende milieuvriendelijk zijn.
Om dit te realiseren moet het gemeentelijk wagenpark worden geïnventariseerd en
geanalyseerd. Als objectief instrument om de milieuvriendelijkheid van de voertuigen te
bekijken kan de ecoscore gebruikt worden op www.ecoscore.be. In de ecoscore worden
verschillende factoren mee in rekening gebracht: de emissie van broeikasgassen die aan de
basis liggen van het broeikaseffect, de emissies die een rechtstreekse negatieve impact
hebben op de gezondheid van de mensen, emissies op de ecosystemen en de
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

64
geluidsproductie. De ecoscore bedraagt een waarde tussen 0 en 100. Hoe dichter een
voertuig bij 100 komt, hoe milieuvriendelijker het is.
Op basis van de evaluatie kan dan een actieplan worden opgemaakt om te komen tot een
milieuvriendelijk voertuigenpark.
b. Stand van zaken
Met het programma Milieutoetsing Voertuigenpark op www.ecoscore.be werd een
inventaris en milieuevaluatie opgemaakt van het wagenpark van de gemeente
(personenwagens, kleine bestelwagens en grote bestelwagens). Deze inventarisatie geeft
een indicatie van welke voertuigen in het voertuigenpark het minst milieuvriendelijk zijn of
door hun gebruik het meeste ruimte bieden tot vermindering van de uitstoot van schadelijke
emissies.
Uit deze inventaris blijkt dat de gemeentelijke voertuigen niet zo goed scoren op milieuvlak.
Voertuigen met een ecoscore lager dan 50 worden beschouwd als milieuonvriendelijk.
Voertuigen met een ecoscore hoger dan 70 worden beschouwd als milieuvriendelijk. Van de
voertuigen in de gemeentelijke vloot hebben er slechts drie een ecoscore hoger dan 50.
Geen enkel voertuig scoort beter dan 70. De gemeente moet dus evolueren naar een
milieuvriendelijker wagenpark.
De inventaris geeft wel aan dat de voertuigen op dit moment goed worden ingezet. Zowel bij
de kleine als bij de grote bestelwagens worden de minst milieuvriendelijke voertuigen ook het
minst gebruikt (tenzij ze speciaal voor een bepaalde taak zijn uitgerust).
De gemeente laat chauffeurs van technische en groendienst een cursus milieuvriendelijk
rijden volgen.
c. Visie
De gemeente zorgt voor een milieuvriendelijk wagenpark om zo de uitstoot van schadelijke
stoffen door de gemeente te beperken.
d. Knelpunten
1. De aankoop van een milieuvriendelijk voertuig (vb. elektrisch voertuig) vraagt vaak
een grotere investering.
e. Acties
De gemeente zal:
110. bij de vervanging van voertuigen eerst die voertuigen vervangen met de laagste
ecoscore.
111.
112.
113.
114.
bij de aankoop en vervanging van voertuigen rekening houden met de milieuaspecten.
De gemeente zal zich hiervoor baseren op de handleiding en het voorbeeldbestek
‘opname milieuaspecten in bestek aankoop milieuvriendelijk voertuig’ dat door de
Vlaamse overheid ter beschikking werd gesteld.
telkens nieuwe voertuigen worden aangekocht of voertuigen uit gebruik worden
genomen de inventarisatie actualiseren.
de inventaris uitbreiden met de vrachtwagens.
bij de aankoop van nieuwe voertuigen nagaan of alternatieven zoals elektrische of
hybride wagens of wagens op aardgas voordeliger zijn op vlak van
milieuvriendelijkheid.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

115.
116.
65
onderzoeken of het zinvol is om elektrische fietsen in te zetten in de gemeentelijke
werking.
enkel nog klimaatneutraal vliegen en onderzoekt de mogelijkheden om al het
gemeentelijk vervoer (dienstverplaatsingen) klimaatneutraal te maken.
B. Bedrijfsvervoersplan
a. Inleiding
De bedrijfsvervoerplannen moeten het woon-werkverkeer efficiënter helpen verlopen. Het
realiseren van een bedrijfsvervoerplan kan aanzienlijke voordelen opleveren voor zowel
werknemer als werkgever.
De werkgever kan gemakkelijker de juiste werknemers aantrekken en behouden, moet
minder parkeerplaatsen voorzien en heeft minder te kampen met ziekteverzuim. De
werknemers hebben immers minder stress (openbaar vervoer i.p.v. de file bijvoorbeeld) en
zijn fitter (als ze fietsen of stappen). Meestal wordt de werknemer er ook financieel beter van
(tussenkomst openbaar vervoer, fietsvergoeding en minder brandstofkosten). Het beperken
van het wagengebruik heeft ook een vermindering van schadelijke emissies zoals fijn stof en
broeikasgassen tot gevolg en een verhoging van de levenskwaliteit.
Naast het verplaatsingsgedrag van haar eigen personeel brengt het bedrijfsvervoerplan ook
andere vormen van mobiliteit door de gemeentelijke diensten veroorzaakt in kaart. Hierbij
wordt in de eerste plaats gedacht aan de verplaatsing van bezoekers en leveranciers.
b. Stand van zaken
De gemeente Essen heeft nog geen bedrijfsvervoersplan laten opstellen, maar volgt het
woon-werkverkeer op via de diagnostiek woon-werkverkeer van de federale overheid.
Via deze diagnostiek meet de gemeente om de drie jaar haar evolutie op: welke maatregelen
(bijvoorbeeld fietsvergoeding, douches, …) zijn reeds genomen, wat zijn de gevolgen hiervan
geweest op de gekozen vervoersmodi, welke problemen worden nog ondervonden en welke
maatregelen kunnen nog genomen worden.
Uit de diagnostiek van 2008 blijkt dat het grootste aantal werknemers, namelijk 84%, in de
gemeente zelf wonen. De andere werknemers wonen voornamelijk in de buurgemeenten.
Van de werknemers komt 49% met de wagen, 46% met de fiets en de overigen komen met
de trein, bromfiets of te voet.
De gemeente Essen werkt ook mee aan de opmaak van de bedrijfsvervoerplannen voor het
bedrijventerrein Rijkmaker om ook hier tot duurzame verplaatsingen in het kader van woonwerkverkeer
en werkverplaatsingen te komen.
c. Visie
De gemeente maakt een bedrijfsvervoerplan op om zo een duurzaam woon-werkverkeer te
verkrijgen.
d. Knelpunten
1. De gemeente beschikt nog niet over een bedrijfsvervoerplan.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

66
e. Acties
De gemeente zal:
117. een mobiliteitsscan voor de gemeente uitvoeren in samenwerking met de provincie.
118.
119.
een bedrijfsvervoersplan voor de gemeente opmaken.
bedrijven/bedrijventerreinen ondersteunen bij de opmaak van bedrijfsvervoersplannen.
C. Milieu in het mobiliteitsplan
a. inleiding
Het mobiliteitsplan is cruciaal voor de uitbouw van een duurzaam gemeentelijk
mobiliteitsbeleid. In het mobiliteitsplan wordt beschreven hoe het beleid de groeiende
mobiliteitsbehoefte van de inwoners in goede banen wil leiden. Verkeersveiligheid,
fietsnetwerk, parkeerbeleid en openbaar vervoer zijn enkele van de thema’s die in het
mobiliteitsplan aan bod komen.
De sneltoets heeft als doel het gemeentelijk mobiliteitsplan te toetsen op zijn
actualiteitswaarden en zo richting te geven aan het toekomstige gemeentelijk
mobiliteitsbeleid.
Via de gemeentelijke begeleidingscommissie (GBC) wordt de uitvoering van het
mobiliteitsplan opgevolgd.
b. Stand van zaken
Via de sneltoets werd nagegaan of het mobiliteitsplan van 2000 nog actueel was. Hieruit
bleek dat het mobiliteitsplan moest worden verbreed/verdiept. In heel dit proces van
verbreden en verdiepen werd de impact op milieu meegenomen om zo te komen tot een
duurzaam mobiliteitsbeleid.
In 2010 werd het vernieuwde mobiliteitsplan afgerond. Het duurzaam mobiliteitsbeleid van de
gemeente vertrekt vanuit het STOP principe.
De milieuaspecten werden als volgt geïntegreerd:
In het beleidsplan, en ook in het actieprogramma, wordt een goede samenwerking tussen
de diensten openbare werken, milieu en ruimtelijke ordening vooropgesteld.
Het beleid rond Trage wegen is geïntegreerd in het mobiliteitsplan.
Er wordt gesteld in het mobiliteitsplan dat bij het verder uitwerken van de acties in het
kader van:
strategische ruimtelijke projecten
herinrichtingsprojecten
mobiliteitsbeleid algemeen
rekening moet worden gehouden met de milieuaspecten. Er wordt in het mobiliteitsplan
concreet verwezen naar volgende milieuthema’s die telkens in overweging moeten
genomen worden:
versnippering
luchtvervuiling
energieverbruik en emissie van broeikasgassen
lichthinder
geluidshinder en trillingen
ruimtelijke planning
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

groeninrichting
afval
water
milieuhinderklachtenregistratie.
Van de 79 acties die zijn opgenomen in het actieprogramma van het mobiliteitsplan
hebben 15 acties als hoofddoelstelling milieu.
67
c. Visie
De gemeente wil komen tot een duurzaam mobiliteitsbeleid waarbij het STOP-principe wordt
gehanteerd. Bij het concreet uitwerken van mobiliteitsprojecten zal telkens rekening
gehouden worden met de impact op het milieu.
d. Knelpunten
1. De gemeente heeft geen mobiliteitsambtenaar.
e. Acties
De gemeente zal:
120. bij het uitwerken van mobiliteitsprojecten telkens rekening houden met de impact op
het milieu.
121.
122.
de duurzaamheidsambtenaar de uitvoering van het mobiliteitsplan laten opvolgen
door deelname aan de Gemeentelijke Begeleidingscommissie (GBC).
bekijken of de aanwerving van een mobiliteitsambtenaar mogelijk is.
D. Herwaarderen van trage wegen
a. Inleiding
Paden of wegjes voornamelijk bedoeld of geschikt voor niet-gemotoriseerd verkeer, bekend
onder de vorm van voet- en buurtwegen, holle wegen en jaagpaden, vallen onder de noemer
Trage Wegen. Deze trage wegen bieden heel wat mogelijkheden als wandel- of fietspad,
hebben een cultuurhistorische en ecologische waarde, of kunnen gebruikt worden als veilige
verbinding voor zwakke weggebruikers.
b. Stand van zaken
In en rondom Essen liggen er nog verschillende trage verbindingen. Toch zijn de laatste 30
jaar sommige wegen door verwaarlozing of onbruik bijna niet meer herkenbaar of zijn
verdwenen. Ook zijn er doodlopende stukjes trage weg die – mits een nieuw stukje weg –
aaneensluitend kunnen worden en zo nieuwe verbindingen kunnen maken. Aan de andere
kant wordt er gezocht naar veilige routes voor zwakke weggebruikers zoals schoolgaande
jeugd, recreanten, enz.
De gemeente heeft daarom de trage wegen in het gebied ten westen van de spoorweg in
kaart gebracht. Hiervoor werd een actieplan uitgewerkt. Als eerste project werd de omgeving
van de Duinzandlaan aangepakt. Om toegang te geven tot dit mooie wandelpad werd onder
meer een herstelling uitgevoerd van het bruggetje. De trage wegen werden hier voorzien van
een duidelijk herkenbaar naambord.
Ook de wegen in het oostelijk deel werden geïnventariseerd en zullen worden opgenomen in
een actieplan.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

c. Visie
Essen ziet Trage Wegen als een veilige verbinding met recreatieve en ecologische
voordelen. Ze wil daarom alle mogelijkheden maximaal benutten.
68
d. Knelpunten
1. Het openstellen van trage wegen is niet altijd zo evident.
e. Acties
De gemeente zal:
123. een actieplan trage wegen uitwerken voor het oostelijk deel van de gemeente.
124.
125.
126.
de actieplannen trage wegen van de gemeente verder uitwerken en jaarlijks
evalueren.
op geregelde tijdstippen communiceren over de trage wegen via verschillende
communicatiekanalen.
een kaart uitwerken rond trage wegen voor voetgangers en fietsers.
E. Sensibilisatie
a. Inleiding
Er is een mentaliteitswijziging nodig bij vele inwoners en bij het gemeentepersoneel, die
maar al te gemakkelijk kiezen voor de auto. Om deze mentaliteitswijziging te bekomen, voert
de gemeente sensibilisatiecampagnes uit m.b.t. het STOP-principe waarbij een duidelijke
milieulink aanwezig is.
b. Stand van zaken
Doelgroep inwoners
De gemeente sensibiliseert haar inwoners via haar communicatiekanalen over de
verschillende thema’s van mobiliteit en milieu zoals autodelen, milieuvriendelijk rijden,
milieuvriendelijke voertuigen, …
Ze organiseert ook acties zoals “Met belgerinkel naar de winkel” om het fietsen te
bevorderen, autoloze zondag om de voordelen van alternatieve vervoerswijzen onder de
aandacht te brengen en educatieve modules rond mobiliteit.
Doelgroep gemeentepersoneel
Ook het gemeentepersoneel wordt in het kader van interne milieuzorg rond het effect van
mobiliteit op het milieu gesensibiliseerd, door bijvoorbeeld deel te nemen aan acties als
“Fiets naar Kyoto” en zo de werknemers die met de auto naar het werk komen te overtuigen
om over te stappen naar een milieuvriendelijk alternatief.
Om de uitstoot van de gemeentevoertuigen en het brandstofverbruik te verminderen wordt
voor de gemeentelijke medewerkers die op regelmatige basis met de gemeentelijke
voertuigen rijden een cursus milieuvriendelijk rijden georganiseerd.
De gemeente geeft reeds jaren een fietsvergoeding van 0,15 euro per afgelegde km aan het
gemeentepersoneel. De gemeente heeft ook 2 dienstfietsen ter beschikking gesteld. Hier
wordt bijvoorbeeld geregeld gebruik van gemaakt door de ‘mobiele ambtenaar’ van de
bevolkingsdienst.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

69
In de gemeente is voor het gemeentepersoneel een overdekte fietsenstalling voorzien met
30 plaatsen. Ook kunnen fietsers gebruik maken van douches en kleedruimtes.
Gebruik van het openbaar vervoer voor woon-werkverkeer wordt gestimuleerd via een
terugbetaling van abonnementen.
Figuur 16: animatie op autovrije zondag
De mobiele ambtenaar gebruikt voor huisbezoeken de dienstfiets. Ook OCMW-arbeiders
gebruiken voor kleine klusjes deze fiets.
c. Visie
De gemeente wil er voor zorgen dat inwoners en gemeentepersoneel het STOP-principe
toepassen om zo de uitstoot van schadelijke stoffen te verminderen.
d. Knelpunten
1. Dit soort sensibilisatiecampagnes moet regelmatig terug herhaald worden omdat
mensen snel vervallen in hun oude gewoontes.
2. Met dienstvoertuigen wordt minder naar verbruik gekeken dan met eigen voertuigen.
e. Acties
De gemeente zal:
127. haar inwoners en het eigen gemeentepersoneel blijven sensibiliseren over het effect
van mobiliteit op het milieu.
128.
129.
het woonwerkverkeer met de fiets en het openbaar vervoer blijven stimuleren.
op regelmatige basis een cursus ecodriving organiseren en het resultaat evalueren.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Hoofdstuk 10: Natuur, bos, landschap en groen
Algemene inleiding
De laatste decennia kenmerken zich door een toenemende aantasting van de open
ruimte, natuur- en bosgebieden en een zeer sterke achteruitgang van de biodiversiteit.
In Vlaanderen zijn in de loop van deze eeuw honderden inheemse planten en diersoorten
uitgestorven, en meer dan één derde van de inheemse fauna is bedreigd.
70
Het GNOP (gemeentelijk natuurontwikkelingsplan) is een document met weinig of geen
juridische basis,maar het blijft in het raam van de lokale zorg voor de biodiversiteit van erg
groot belang. Het vormt tevens de basis van de meer “groene” stukken in het goedgekeurd
gemeentelijk ruimtelijk structuurplan. De doelstellingen voor natuur, landschap, groen en bos
zijn voor een deel dezelfde, maar tegelijk zeer specifiek. Landschap vraagt specifieke
aandacht voor beeldkwaliteit en verleden. Natuur en bos situeren zich vooral in open
ruimten, o.a. langs waterlopen. Groen situeert zich binnen de bebouwde omgeving. Natuur is
overal aanwezig, ook buiten de natuurreservaten.
A. Natuur
a. Inleiding
Op het grondgebied van Essen bevinden er zich belangrijke landschappen,
natuurgebieden en beekvalleien die structuurbepalend zijn op Vlaams of provinciaal
niveau:
De uitgestrekte heidegebieden van de Noorderkempen op gedeeltelijk actief stuifzand zijn
zeer waardevol. Het heidegebied van Kalmthout (Kalmthoutse Heide) loopt gedeeltelijk
door op het grondgebied van de gemeente Essen (Wildertse Duintjes, Gemeentebossen
van Horendonk en Essenduinen). De Wildertse Duintjes en de Horendonkse bossen zijn
biologisch waardevolle natuur- en bosgebieden.
Het gebied van de Kalmthoutse heide is als Vogelrichtlijngebied aangeduid. Op het
grondgebied van Essen heeft dit gevolgen voor het ganse gebied rondom het "Wildven",
samen met de gebieden van PIDPA en de Nol.
In de gemeente Essen werden, in het kader van de afbakening van het Vlaams
Ecologisch Netwerk (VEN), volgende gebieden aangeduid als Grote Eenheden Natuur
(GEN) of Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (GENO):
De omgeving Wildven en Pidpa, ten zuiden van de gemeente, werden opgenomen als
GEN samen met de Kalmthoutse Heide.
Ook de Wildertse Duintjes en de Horendonkse bossen werden als structuurbepalend
op Vlaams niveau aangeduid. Vermoedelijk kunnen ook deze gebieden in een latere
afbakening van het VEN terechtkomen.
b. Stand van zaken
Het Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan (GNOP)
De hoofddoelstelling van het GNOP is het beleid van de gemeente op het vlak van
natuurbehoud uit te werken. Op de eerste plaats richt dit beleid zich tot de ontwikkeling en de
vergroting van de aanwezige natuurwaarden van gebieden, soorten, leefgemeenschappen,
kleine landschapselementen, en het vergroten van het maatschappelijk draagvlak door
sensibilisatie en educatie.
Voortvloeiend uit de inventaris en het knelpuntenoverzicht zijn de volgende algemene
doelstellingen afgeleid:
Behouden en uitbreiden van de ecologische infrastructuur, met andere woorden het
aanleggen van een netwerk van verbindingselementen zoals bomen- en knotrijen, poelen,
houtkanten… tussen bosgebieden en waterlopen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

71
Ontwikkelen van potentieel geschikte biotopen voor amfibieën.
Behouden en uitbreiden van de ecologische waarden van de in het GNOP besproken
gebieden waarvoor algemene richtlijnen zijn geformuleerd om de aanwezige
natuurwaarden te versterken en knelpunten op te lossen.
Verstrekken van informatie en sensibiliseren om het actief natuurontwikkelingsbeleid te
laten slagen.
Deze doelstellingen werden in een 20-tal acties geformuleerd. O.a. volgende acties werden
sinds 1996 door het GNOP ondernomen:
opmaak gemeentelijk milieubeleidsplan.
controle op schermaanplantingen en op heraanplantingen opgelegd in kapmachtigingen.
aankoop waardevolle stukjes groen.
verplichten om streekeigen aanplantingen te gebruiken in de recreatiezones Horendonk
en Wildert.
maaien van bermen volgens het bermdecreet.
plantactie: ‘Behaag je landschap’.
gemeentelijke ‘groene’ eigendommen inventariseren en aanplanten van houtkanten en
bomenrijen in het landelijk gebied.
Figuur 17: Bospad Wildertse Duintjes
Natuurverenigingen
Binnen de gemeente Essen zijn er verschillende natuurverenigingen actief: De Werkgroep
Leefmilieu, Natuurpunt Noorderkempen vzw (vroeger De Wielewaal, afdeling
Noorderkempen), de wildbeheereenheid (WBE) Essen, …
De Wildbeheerseenheid houdt zich niet enkel bezig met wildbeheer. Ze werken ook mee aan
de bestrijding van de Amerikaanse vogelkers in het Rijkmakersbos, de “Behaag je
landschap” actie, zwerfvuilacties,….
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

72
In 2003 gaf het schepencollege principieel akkoord om toe te treden tot de Stichting
Kempens Landschap. De doelstelling van vzw Kempens Landschap is het veiligstellen van
het zo typische Kempense landschap en het natuur- en cultuurpatrimonium op het
grondgebied van de provincie Antwerpen. Dit doet de v.z.w. door gericht gebieden aan te
kopen of in beheer te nemen en te beschermen zodat versnippering en verbrokkeling van
gebieden kan worden tegengegaan.
Bermbeheer
De gemeente maait ongeveer 132 km bermen volgens de bepaling uit het bermbesluit
waarvan 114 km bermen onderhouden worden via aanbesteding en de overige 18 km door
vrijwilligers van de Werkgroep Leefmilieu. Het bermmaaisel wordt afgevoerd naar een door
OVAM erkende verwerkingseenheid.
De belangrijkste ecologische bermen op dit moment in Essen, in totaal 33 km, zijn:
Beylestraat, Roosbroek, Kasteelbeemd, Schamse Dijk, Rose Grononpad, Hanneken Tas,
Akkerstraatje, Sint-Jansstraat, Oever Kleine Aa tussen Schanker en Over d’Aa, Ringelse
Hoeve, IJkensbeemd, Schanker ten oosten van de Kleine Aa, De Vondert, Huybergsebaan.
Bermen die worden onderhouden door de Werkgroep Leefmilieu, in totaal ± 18 km, zijn :
Beylestraat, Kasteelbeemd, Schamse Dijk, Rose Grononpad, Akkerstraatje (gedeelte),
St Jansstraat (gedeelte), Schriek (gedeelte), Raaiberg, Dondersteen, Heiblok (gedeelte).
Deze bermen worden éénmaal per jaar gemaaid door een groep vrijwilligers.
Een aantal van bovenvermelde bermen zijn in 2005 ingezaaid met verschillende soorten
planten om te komen tot een bloemrijke vegetatie. De biodiversiteit is hiermee verhoogd
(insecten, vogels en amfibieën). Door het aangepaste maaibeheer wordt een stabiele
gevarieerde vegetatie bereikt (eenjarige, tweejarigen en vaste planten). Sommige bermen
komen in een stadium terecht waar geen maaibeurt meer nodig is vanwege de uitgelokte
verarming van de bodem.
Soortenbescherming
Sommige diersoorten zijn typisch voor de streek of voor een kleinschalig landschap. De
Noorderkempen fungeert bij deze soorten als de uitvalsbasis voor een grotere verspreiding.
Volgende diersoorten genieten daarom extra bescherming: roodborsttapuit, kneu, steenuil,
kievit en vleermuis. De bescherming van deze specifieke soorten is ook voor andere soorten
gunstig.
Aan de noordzijde van het grootste natuurreservaat van Vlaanderen, het Grenspark de
Zoom-Kalmthoutse Heide, op het grondgebied van de gemeente Essen leven verschillende
populaties amfibieën. De soortenrijkdom heeft er toe geleid dat dit gebied is uitgeroepen tot
één van de 10 belangrijkste locaties voor amfibieën en reptielen in Vlaanderen.
Een belangrijke weg, de Huybergsebaan snijdt doorheen het biotoop van deze diertjes. Op
weg naar hun voortplantingsgebieden moeten padden, kikkers en salamanders deze drukke
verkeersweg kruisen. Om te voorkomen dat deze dieren onder de wielen belanden werden
er amfibietunnels aangelegd.
In de Horendonkse bossen werden ter uitvoering van het beheersplan ‘Horendonkse bossen
en omgeving’ reewildspiegels geplaatst. Deze weerkaatsen de autolichten en schrikken de
reeën af om de straat over te steken.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

73
Sensibilisatie
De gemeente Essen beschikt sinds 2003 over een subsidiereglement voor de realisatie van
milieuprojecten. Volgende projecten komen in aanmerking voor een toelage:
projecten gericht op de verbetering van natuurlijke biotopen;
projecten gericht op de bescherming van een bepaalde diergroep of diersoort;
projecten gericht op milieueducatieve acties voor een ruim publiek.
De voorgestelde projecten moeten zich tot het grondgebied en/of de inwoners van de
gemeente Essen richten en dienen een duurzaam karakter te hebben.
De gemeente neemt geregeld deel aan de Dag van de Natuur. De gemeente organiseerde
in het verleden op die dag o.a. al een infoavond over de biodiversiteit in Essen.
De gemeente promoot het gebruik van streekeigen en autochtone soorten. Streekeigen
soorten hebben immers talrijke voordelen: ze groeien sneller, hebben een langere
levensduur en zijn beter bestand tegen plaatselijke weersgrillen, ziekten en (insecten)plagen.
Streekeigen bomen en struiken sluiten aan op het omringende landschap. De plaatselijke
dierenwereld (vlinders, vogels, egels, ...) komt er schuilen, eten en verblijven. Streekeigen
plantgoed kan soms autochtoon zijn. Dat zijn plantensoorten die rechtstreeks afstammen van
hun voorouders die na de laatste ijstijd, 10.000 jaar geleden, het landschap “veroverden”.
Hun genen zijn dus van onschatbare waarde omdat deze planten perfect afgestemd zijn op
hun leefomgeving. Ze zorgen voor een evenwicht in de natuur.
De gemeente gebruikt, vanuit haar voorbeeldfunctie, bij de aanplanting van plantsoenen
streekeigen planten. Voor de aanplantingen van het geboortebos ‘Patersboske’ werden in
2009 telkens 50 stuks van volgende soorten aangeplant: zwarte els, Europese vogelkers,
sporkehout en geoorde wilg. Als generatieboom werd gekozen voor de zomereik.
Het geboortebos werd verder ingericht met een haag uit autochtoon plantmateriaal, meer
bepaald: Rosa canina, meidoorn en sleedoorn.
Ook de inwoners van de gemeente Essen worden aangespoord om waar mogelijk
streekeigen planten aan te planten. In 2010 werd een haagplantactie georganiseerd, waarbij
de aan te kopen hagen allen streekeigen soorten en drie vierde autochtone soorten
betroffen. De dienst Ruimtelijke ordening geeft een lijst mee aan de bewoners van de
weekendzone met streekeigen planten. Ook bij een kapvergunning wordt bij heraanplanten
in landelijk gebied inheemse beplanting opgelegd evenals voor de aanleg van een
groenscherm bij bedrijven.
c. Visie
Het Essens natuurbeleid zal zich toespitsen op soortenbehoud, behoud overgangsgebieden
zoals bermen en KLE en zorgt voor een structurele samenwerking met de
natuurverenigingen.
d. Knelpunten
1. De bermbreedte wordt op tal van plaatsen door particulieren en landbouwers niet
gerespecteerd. Daar waar de maïs tot aan de weg tot 2 m hoog staat, wordt de
zichtbaarheid voor de weggebruikers beperkt.
2. De berm wordt eveneens op verscheidene plaatsen verhard of gebruikt voor het
stockeren van materialen, om afval te dumpen, als voortuinstrook ingenomen,…
3. Het Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan (GNOP) is niet meer actueel.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

74
e. Acties
De gemeente zal:
130. aan de hand van de ruilverkavelingplannen in samenwerking met de landbouwers
bermbreedte en grachten controleren en deze bermbreedtes herstellen.
131.
132.
133.
134.
135.
136.
137.
138.
139.
B. Bos
met landbouwsector afspraken maken om de zichtbaarheid op de kruispunten te
garanderen.
de inwoners informeren over wat wel en niet toegelaten is op gemeentelijke bermen
en waarom.
jeugdverenigingen betrekken bij snoei- en beplantingswerken in het Patersboske.
enkele Trage wegen, die geen verbindingsfunctie hebben voor de zwakke
weggebruiker, aanplanten als heg. vb. Hollandse/Brabantse Dreef.
een brochure ‘Biodiversiteit in tuin en plantsoen’ opmaken met:
- informatie over de biodiversiteit in de gemeente Essen: soorttabellen van planten
die bijen,vlinders, dieren of vogels aantrekken.
- informatie over hoe we de natuur nieuwe levenskansen kunnen geven en dichter
bij huis halen en hen daarmee nieuwe levenskansen biedt.
- tips over beplantingscombinaties en andere creatieve initiatieven.
bij aanplantingen in buitengebied steeds streekeigen planten en waar mogelijk
autochtoon plantmateriaal gebruiken.
een bermbeheersplan opmaken.
de Mina-raad ondersteunen bij de organisatie van een gemeentelijke wedstrijd waarbij
verenigingen en particulieren de kans krijgen een dier of plant te adopteren. In ruil
voor een concrete actie voor dit dier of plant (hoe groot of hoe klein ook)kunnen zij
een bepaalde prijs winnen.
het Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan actualiseren.
a. Inleiding
Ter vervanging van het boswetboek werd het bosdecreet ingevoerd dat op alle bossen in
Vlaanderen (ongeacht de gewestplanzone) van toepassing is. Het erkent en regelt de
verschillende bosfuncties en maakt een deskundig en educatief beheer van bossen mogelijk.
Terwijl vroeger het bos enkel voor bosbouw diende, hebben bossen nu tegelijkertijd een
economische, een sociaalrecreatieve en een ecologische functie.
Voor de gemeente is het bosdecreet een belangrijk juridisch kader:
er bestaat een verbod op het kappen van bossen (dat kan alleen nog voor aantoonbaar
algemeen belang!), tenzij voor woongebieden, industriegebieden en hiermee
gelijkgestelde gebieden;
openbare en privéparken vallen onder toepassing van het bosdecreet (artikel 4 bis);
bossen zijn openbaar tenzij anders aangeduid (algemene toegankelijkheid);
oprichting bosgroeperingen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Bosgroepen vormen een belangrijke schakel tussen boseigenaar en het bosbeleid van de
Vlaamse overheid door de boseigenaars te informeren over de steeds veranderende
wetgeving. Daarnaast bieden ze een uitgebreide dienstverlening aan die de vele
boseigenaars helpt bij het beheren van hun bossen. Via de bosgroepen tracht het
Agentschap voor Natuur en Bos een antwoord te geven op de problemen die de
versnippering van het bos met zich meebrengt. De gemeente Essen is aangesloten bij
Bosgroep Antwerpen Noord.
75
b. Stand van zaken
Bosbeheerplannen
Voor alle openbare bossen en voor particuliere bossen groter dan vijf ha moet een
bosbeheersplan opgesteld worden.
Voor privé-bossen die niet gelegen zijn in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) is een
beperkt bosbeheerplan voldoende. Voor de privé-bossen gelegen in het Vlaams Ecologisch
Netwerk (VEN) en voor alle openbare bossen moet een uitgebreid bosbeheerplan worden
opgesteld. Voor privé-bos, kleiner dan 5 ha, is het opstellen van een beheerplan niet
verplicht.
Het Agentschap Natuur en Bos en de gemeente Essen zijn gestart met de opmaak van het
Uitgebreid Bosbeheerplan (UBP) en wensen zoveel mogelijk privé-boseigenaren te
betrekken bij de opmaak van dit plan. Het samen indienen van zo’n plan en bijgevolg het
gezamenlijk beheer van vele versnipperde bospercelen is veel efficiënter. Een gezamenlijk
beheerplan wordt ingediend door een gevolmachtigde of door een erkende bosgroep. Voor
de gemeente Essen is dit de Bosgroep Antwerpen Noord. Deze bosgroep organiseerde al
een informatievergadering voor alle privé-boseigenaren met oproep om aan te sluiten bij de
opmaak van het uitgebreid bosbeheerplan.
Speelbossen - Geboortebos
Bossen en natuurreservaten zijn alleen toegankelijk op de paden. Dat is om dieren en
planten te behoeden voor vertrappeling. Om een 'echt' bosspel of sluipspel te spelen, om de
natuur van dichtbij te beleven of voor allerhande spelletjes in het bos heb je altijd
toestemming nodig van de eigenaar of bevoegde boswachter. Voor speelzones is dit niet
nodig. Een speelzone is volgens de wet: een (deel van een) bos of natuurgebied, dat
permanent of gedurende een vaste periode toegankelijk is voor min-18-jarigen en hun
begeleiding en voor het jeugdwerk. De speelzones zijn opgenomen in het toegankelijkheidsreglement
en in het beheerplan van het bos of van het natuurreservaat. Ter plaatse worden
ze aangeduid met het speelzonebord van het Agentschap voor Natuur en Bos.
De term 'speelbos' is een populaire benaming voor een speelzone, maar wordt niet
gedefinieerd in de wet.
Essen was er van het prille begin bij om zijn jeugd vrij te laten spelen in de bossen. Al in
1990 werden er drie verschillende bossen expliciet opengesteld voor de activiteiten van
kinderen en jongeren: Het Statiebos, het gemeentebos en de Achterste Duinen.
In 1996 werd Essen bovendien geselecteerd als pilootgemeente door de provincie
Antwerpen, die toen bezig was met de problematiek van de recreatie in bossen.
In 2005 kocht de gemeente het terrein aan op de hoek van de Velodreef en de Pater
Godtslaan (Heikant). Dit Patersbos werd het vierde speelbos in de gemeente.
Sinds 2006 is het Patersboske ook een geboortebos, waar voor elk kindje dat in de
gemeente geboren wordt, een boom wordt geplant. Het eerste geboortebos bevond zich aan
de Leegtestraat en werd vol geplant met boompjes voor de kindjes geboren tussen 1994 en
2004. Het geboortebos van kinderen geboren in 2005 bevond zich aan de Wildertse
Duintjes.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

76
c. Visie
Alle bossen op het grondgebied beschikken over een bosbeheerplan. Het openbaar groen
wordt ingericht met oog voor de aanwezige natuurwaarden, gebruik inheems materiaal en
verbod op gebruik van bestrijdingsmiddelen.
d. Knelpunten
1. De gemeente Essen beschikt nog niet over bosbeheerplannen.
2. De speelbossen verdienen meer promotie.
3. De zones voor verblijfrecreatie Wildert en Horendonk zijn voormalige bossen die
verkaveld werden. De kwaliteit van het bos en de oppervlakte is sterk achteruit
gegaan. Een algemene ‘vertuining’ van het bos doet zich voor.
4. De bosoppervlakte neemt af, zowel binnen als buiten de weekendzone.
e. Acties
De gemeente zal:
140. een uitgebreid bosbeheersplan opmaken voor de gemeentebossen: Wildertse
Duintjes, De Werf, Rijkmaker, Scham, Grote Horendonk, Kwatse brug, Smoutebos,
Statieboske, Paviljoen, Paterboske: in totaal + 170 ha.
141.
142.
143.
144.
Na het bekomen van een uitgebreid bosbeheerplan streven naar een FSCcertificering
van de gemeentebossen.
privé-boseigenaren aanzetten aan te sluiten bij de opmaak van het bosbeheersplan.
zoeken naar een nieuwe locatie voor het Geboortebos.
de speelbossen, speelpleintjes en de omgeving van de jeugdlokalen in samenwerking
met de groendienst veranderen naar meer natuurvriendelijke inrichtingen door
bijvoorbeeld: tunnels aan te leggen met snoeiafval, wilgententen te bouwen,
speeltoestellen van natuurlijke materialen te gebruiken, …
145. het 1 bosdecreet strikter toepassen in de zones voor verblijfrecreatie en het gebruik van
inheemse en streekeigen beplanting er stimuleren.
C. Landschap
a. Inleiding
Een landschap wordt gedefinieerd als een gebied zoals dat door mensen wordt
waargenomen en waarvan het karakter bepaald wordt door natuurlijke en/of menselijke
factoren en de interactie daartussen.
b. Stand van zaken
Beschermende Landschappen en monumenten
Het decreet van 16 april 1996 regelt de bescherming van landschappen.
Een landschap dat van algemeen belang is wegens zijn natuurwetenschappelijke,
historische, esthetische of sociaal-culturele waarde, kan worden beschermd met inbegrip van
een overgangszone die deze waarden van het landschap ondersteunen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

77
De gemeente wordt in deze beschermingsprocedure betrokken doordat ze verantwoordelijk
is voor de organisatie van het openbaar onderzoek. Daarnaast organiseert het decreet ook
de instandhouding, het herstel en het beheer van de beschermde landschappen.
De Oude Pastorij en de aangrenzende parkomgeving te Essendonk werden op 18 augustus
1976 als beschermd monument en landschap geklasseerd.
Landschapsatlas
De “Atlas van de relicten van de traditionele landschappen”, opgemaakt door de afdeling
Monumenten en Landschappen (Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap) is een
historische momentopname van de Vlaamse landschappen op het einde van de 20 ste eeuw.
Bij het samenstellen van deze atlas werd gelet op zowel natuurwetenschappelijke,
historische of esthetische en sociaal-culturele waarde van het landschap.
In de traditionele landschappen werden relicten geselecteerd op basis van de criteria
herkenbaarheid, gaafheid en samenhang. Ze worden ingedeeld in relictzones,
ankerplaatsen, lijnrelicten en puntrelicten.
Een traditioneel landschap is een combinatie van landschappen met een eigen identiteit ,
waarvan de landschapskenmerken het resultaat zijn van een min of meer uitgesproken
landschapsecologisch evenwicht tussen natuur en cultuur dat er in de loop der tijden is
ontstaan.
In Essen komen volgende traditionele landschapstypes voor:
Vallei van de Kleine Aa
Essen Hoek en Hemelrijk
Essen Akker
Essen Duinen en Klein Horendonkse Heide
De Nol
Figuur 18 op de volgende pagina geeft de punt- en lijnrelicten binnen de gemeente Essen
weer. Relicten zijn objecten of gestructureerde complexen van objecten die getuigen van een
vroegere toestand. Puntrelicten stemmen overeen met monumenten, kunstwerken,
bouwelementen, … . Lijnrelicten worden gevormd door beken, kanalen, wegtracés, steile
reliëfovergangen, … . Relictzones zijn gebieden met een grote dichtheid aan punt- of
lijnrelicten en ankerplaatsen, waarin de verbondenheid tussen de waardevolle
landschapselementen belangrijk is voor de gehele landschappelijke waardering.
In 2010 richtte de gemeente Essen een erfgoedcel op. Dit gemeentelijk orgaan brengt in
samenwerking met de heemkring het erfgoed in kaart en zal het gemeentebestuur adviseren
in verband met het beleid terzake en de organisatie van evenementen zoals de Open
Monumentendag.
c. Visie
De gemeente zal kleine waardevolle stukjes groen kopen langs de waterlopen en een
compensatiereglement uitwerken voor het verdwijnen van bomen in het landschap.
d. Knelpunten
1. Het nagenoeg ontbreken van heraanplantingen van bomen langs de gewestwegen
Nieuwmoersesteenweg – Antwerpsesteenweg – Kalmthoutsesteenweg en
Moerkantsebaan.
2. Er verdwijnen nog steeds bomen in het landbouwlandschap. De stedenbouwkundige
vergunning is niet voldoende om het landschap op zich te behouden. Een aangepast
vergunningsbeleid is noodzakelijk.
3. Er is slechts beperkt toezicht op de kapvergunningen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

4. Er ontbreekt een beheersvisie voor onder meer: het Paviljoen, Sportpark -
dierenparkje - beukenbos, Statieboske, enz.
5. Verplichte erfbeplantingen bij bedrijven in de open ruimte worden soms niet of
gebrekkig uitgevoerd en de gemeente komt onvoldoende tot controle.
78
Type van relict Benaming Nummer
op kaart
Puntrelict - Klokhoeve
P10001
- Kiekenhoeve
P10002
- Hemelrijk Quarantainestallen
P10003
- Kerk St. Antonius van Padua
P10004
- O.L.V. kerk en oude molenromp
P10005
- Heuvelplein met gemeentehuis, pastorie en monument P10006
- Ringelse hoeve
P10007
- Kerk St.-Vincentius à Paulo en herberg De Uil
P10008
- Grote Horendonkse hoeve
P10009
- Gehucht Vaartkant
P10010
- Oude Molenromp
P10011
- St.-Pieterskerk Essenhoek
P10012
- Merkwaardige solitaire boom
P10013
- Roode hoef
P10014
- Ringvenhoef
P10015
- Blauwe hoef
P10016
- Voorste hoeve
P10017
- voormalige Rouwmoershoeve en Gerardusklooster P10018
- O.L.V. kerk Nieuwmoer
P10019
- Achterste hoeve
P10020
- Verbrande hoeve
P10021
- St.-Jan-de-Doperkerk
P10022
- Bakkersmolen
P10023
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Lijnrelicten - Oude Moervaart
- Oude Postbaan
- Vertakkingsvaart
- Roosendaalse Vaart
- Wuustwezelse Vaart
79
Figuur 18: Punt- en lijnrelicten in de gemeente Essen
e. Acties
De gemeente zal:
146. een landschapsbeheersplan opmaken voor de Oude Pastorij.
147.
148.
149.
150.
151.
152.
153.
154.
155.
156.
157.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017
L10001
L10002
L10003
L10004
L10005
L10006
de mogelijkheid onderzoeken om via het Kempens Landschap de ‘Gronden Van
Agtmael’, gelegen achter De Bijster, aan te kopen om versnippering tegen te gaan en
te streven naar herstel en behoudt van dit landschappelijk waardevol coulissenlandschap.
de mogelijkheid onderzoeken om via het Kempens Landschap nog andere projecten
aan te kopen of via hun landschapsloket te laten ondersteunen.
actief zoeken om langsheen de waterlopen een aaneenschakeling of opeenvolging
van ‘waardevolle stukjes groen’ aan te kopen.
aansluiten bij het Regionaal Landschap: dit geeft mogelijkheden om gezamenlijke
acties rondom natuur en landschap (inventariseren van beeldbepalende elementen,
opzetten van acties die kaderen in een ruimere omgeving, cultuurhistorie, …) te
organiseren en de initiatieven via de ‘landschapskrant’ aan elke Essenaar mee te
delen.
een werkgroep binnen de Minaraad oprichten ter voorbereiding van een aangepast
vergunningenbeleid rond bescherming, behoud of degelijke compensatie van bomen
en Kleine Landschapselementen (KLE’s).
bij gemeentelijke weilanden waarvan de pacht naar zijn einde toe loopt, onderzoeken
of de gronden in gebruik kunnen gegeven worden mits perceelrandbeheer, aanleg
poel, ….
dreven zoals: Beukendreef/Velodreef, Dreef, drevenpatroon Paviljoen,…
herwaarderen.
aandringen op het heraanplanten van gewestwegen rekeninghoudende met de
geplande rioleringswerken aan de Moerkantsebaan.
bomen en beplantingen langs ruilverkavelingswegen behouden en versterken.
de inventaris van de knotwilgen uitbreiden met andere kleine landschapselementen
en een beheersvisie opmaken voor onder meer: het Paviljoen, park Oude Pastorij,
Sportpark - dierenparkje - beukenbos, …
een lijst opmaken van waardevolle objecten of gestructureerde complexen in de
gemeente die niet aangeduid werden als relict en die behouden moeten blijven. De
gemeente zal nagaan welke maatregelen zij kan nemen om deze te behouden.

158.
159.
D. Groen
80
in samenwerking met het Regionaal Landschap het belang van historische
hakhoutwallen, bomenrijen en solitaire bomen in de kijker zetten en een
subsidiereglement uitwerken voor de bescherming, onderhoud en versterking ervan.
Dit werkpunt staat nu al op het programma van RL de Voorkempen.
via de stedenbouwkundige vergunning de aanplanting van streekeigen beplanting
verplichten bij het verharden van lange opritten of wegen in open landelijk gebied.
a. Inleiding
Mensen stellen hoge eisen aan hun leefomgeving. Zeker in sterk verstedelijkte, dichtbevolkte
omgevingen, klinkt steeds nadrukkelijker de roep naar meer natuur, meer groen.
Gevarieerde, verrassende aanplantingen van verstandig gecombineerde vaste planten,
heesters en bomen zorgen voor een plezierige groene omgeving. In een modern openbaar
groenbeleid gebeurt dat met onderhoudsvriendelijke aanplantingen en met een zo beperkt
mogelijk gebruik van chemische middelen.
b. Stand van zaken
De groendienst is einde 2009 bij de milieudienst gevoegd. Sinds augustus 2009 kreeg de
groendienst, na jaren, opnieuw een ploegbaas.
In 2009 werd een deel van het openbaar groen geïnventariseerd.
Een deel van het gemeentelijk openbaar groen wordt jaarlijks uitbesteed aan derden.
Omdat er geen overzicht bestond van wat er door de groendienst moet onderhouden worden
of wat door derden wordt uitgevoerd, werd door de groendienst dat wat wordt uitbesteed aan
een sociale tewerkstellingsplaats gefotografeerd, gekarteerd en omschreven.
De overheidsopdracht “onderhoud gemeentelijk openbaar groen”-bestek 2010 werd
herwerkt.
De belangrijkste nieuwigheden in het bestek zijn:
de aanpassing van de uitvoeringsperiode
de beschrijving van de technische bepalingen nl.:
het grasmaaien, onderhoud van perken en plantsoenen, snoeien, verwijderen van
zwerfvuil en onderhoud van de verhardingen is omschreven in kwaliteitsdoelstellingen
met daaraan gekoppeld een werkmethodiek.
voorbeeld zwerfvuil:
Kwaliteitsdoelstellingen:
Zwerfvuil wordt niet geduld en onmiddellijk verwijderd.
Werkmethodiek:
Zwerfvuil wordt verwijderd uit de plantsoenen bij elk maandelijks bezoek en mag
in de vuilzakken worden afgevoerd naar het containerpark. Wanneer dit vermeld
is bij de locatie, moet ook de omgeving van het plantsoen zwerfvuilvrij gemaakt
worden. Vuilbakjes die in het plantsoen staan worden leeggemaakt door de
gemeentelijke diensten, tenzij anders vermeld. Verwijderen van zwerfvuil gebeurt
ook bij elke maaibeurt van de gazons en het gras. Dat betekent dat elke locatie
minstens éénmaal per maand wordt bezocht en dat de nodige onderhoudswerken
worden uitgevoerd.
Bij de kwaliteitsdoelstellingen van verhardingen is dan weer opgenomen dat bij
geringe onkruidgroei, namelijk in de voegen, geen pollen is toegestaan
overeenkomstig het eindbeeld klasse 2 zoals vermeld in de Pesticidentoets. De foto’s
van de onkruidklassen zijn eveneens bij het bestek gevoegd.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

81
In 2010 werd binnen de groendienst geïnvesteerd in:
Uitbatingsmateriaal: aankoop van een frontkeerborstel voor zowel het sneeuwvrij houden
van de fietspaden als het vegen van de fietspaden in de zomer en herfstperiode,
bladblazer op wielen, grondboormachine, vervanging van bladblazers, bosmaaier,
trapladders, rugsproeier… en de introductie van ergonomisch materiaal zoals een
heggenschaar.
Persoonlijk veiligheidsmateriaal: kettingzaagvesten, oorbeschermers,…
Inrichting van de loods voor de groendienst.
Opleiding voor de werkmannen: zoals aanplanten van bomen, veilig werken in bomen,
snoeien van tuinbomen, heesters, struiken en klimplanten,…
Extra ondersteuning door de inzet van twee seizoensgroenarbeiders en jobstudenten om
de zomerverlofperiode te overbruggen.
De gemeente Essen vroeg extra bomenadvies voor:
Oude Pastorij en omgeving
Beuken kerkhof Centrum
Bomen Paviljoen
Bomen Velodreef – weekendzone
Bomen weekendzone Wildert – achter de Paterstuin
Straatbomen Heyendlaan en omgeving
Rondom de kerk Statie
Op basis van de bevindingen werden volgende werkzaamheden uitgevoerd/gepland:
Om veiligheidsreden werden er bomen aan de Oude Pastorij geveld en kregen andere
parkbomen een snoeibeurt om ze in stand te houden of om hun ontwikkeling te
bevorderen. Voor deze werken en andere werken aan de Oude Pastorij kreeg de
gemeente een onderhoudspremie. Onderhoudspremies worden toegekend voor
onderhoudswerken aan landschappen of monumenten.
De beuken op het kerkhof Centrum werden gesnoeid.
De afgelopen jaren werden enkele bomen door de brandweer verwijderd omwille van de
openbare veiligheid. Op basis van het extern advies werden nog enkele bomen als
risicobomen aangewezen, zoals de bomen in: Boterpotlaan, Bosbessenlaan,
Vogelkerslaan, Zonnedauwlaan en Eikendreef. Deze bomen werden geveld.
In de drukke doorgangsweg Velodreef werden alle dode en gevaarlijke overhangende
takken gesnoeid op het gedeelte tussen de Pater Godtslaan en de Huybergsebaan. Deze
werken gebeurden door een gespecialiseerde firma, in samenwerking met de
groendienst.
Op het Paviljoen werd één zwaar ingerotte boom ingerooid. Bij de bomen die grenzen aan
de achtertuinen van het Zwartven en de Leemstraat werden de dode en hinderlijke takken
weggenomen.
….
In 2010 werd voor de eerste keer de bomen in de wijk in zijn totaliteit bekeken.
Het bomenbestand in de wijk Hey-end kreeg een rommelig uitzicht: sommige bomen
werden te groot, andere vertoonden ziekten of vormden overlast door opduwende wortels en
op nog andere plaatsen ontbreken er bomen. Daarom deed het schepencollege beroep op
een expert om het probleem integraal te onderzoeken. De landschapsarchitecte gaf volgend
advies waarbij alle straten als volgt aan bod komen:
straten waar bomen moeten worden gerooid + nieuwe aanplantingen:
Baertshoek, Heyendlaan, Tichelrei, Kleiputtenlaan, Hellebloklaan, Struisven
straten waar ontbrekende bomen moeten worden ingevuld:
Eikenblok, Groenlaan, Rooiendamlaan
Het voorstel werd aan de milieuraad voorgelegd en de buurt werd geïnformeerd.
De groendienst is ook gestart met enkele proefterreinen met traaggroeiend gras, het
uitbreiden van de zomerbebloeming, het introduceren van narcissen en krokussen in de
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

82
plantsoenen en het herinrichten van het openbaar groen in functie van de pesticidenreductie,
het onderhoudsgemak en om plantsoenen op te frissen.
De groendienst zorgt ook voor: het ledigen van alle vuilbakken, het vullen van
hondenpoepzakautomaten, het opruimen van sluikstort, het verzamelen van zwerfvuil,
weekenddienst voor plaatsing van nadarbarelen bij festiviteiten en sportmanifestaties,
sneeuw- en ijzelbestrijding van de fietspaden, onderhoud van de stationsparking, …
c. Visie
De gemeente wil een krachtdadige en efficiënte groendienst op gebied van onderhoud van
het bestaande patrimonium.
d. Knelpunten
1. De inventaris en het werkplan van de groendienst dient nog te worden vervolledigd.
2. De groendienst staat ook in voor het vegen van de straatgoten en aanliggende
parkings. Sinds 2010 wordt hiervoor ook beroep gedaan op een externe grote
veegwagen, aangezien de eigen gemeentelijke veegcombinatie continu in herstelling
moet.
3. De gemeente heeft geen bomenvisie en/of –beleidsplan.
4. Het groenonderhoud bij verkavelingen wordt na verloop van tijd zonder overleg
overgeheveld naar de gemeente. De groendienst wenst inspraak in het ontwerp en de
plantkeuze in functie van het onderhoud.
5. Ontbreken van een inrichtings- en beheersvisie voor de 6 begraafplaatsen.
e. Acties
De gemeente zal:
160. investeren in de verdere uitbouw van de gemeentelijke groendienst zowel qua
materiaal als personeel.
161.
162.
163.
164.
165.
166.
167.
168.
de gemeentelijke veegcombinatie eerst laten herstellen en later vervangen door een
nieuw exemplaar.
tegen 2013 een bomenvisie opstellen en tegen 2014 – 2015 beschikken over een
goedgekeurd bomenbeleidsplan.
locaties oplijsten die zich lenen voor het aanplanten van solitaire of enkele parkbomen
die alle ruimte kunnen krijgen om tot monumentale bomen uit te groeien.
het aanplanten van solitaire bomen gefaseerd aanpakken.
naar analogie van de wijk Hey-end het bomenbestand per wijk bekijken.
juridische bescherming uitwerken voor bomen op de Bijzondere-bomenlijst.
uitvoeren van een herinneringsdreef- en bos
een bomenverkiezing organiseren.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

169.
170.
171.
inventarisatie van graven, grafmonumenten, aanwezig groen van alle
begraafplaatsen.
83
een beleidsvisie opmaken op lange termijn waarin verschillende aspecten worden
opgenomen zoals de structuur van de begraafplaatsen, capaciteit, algemeen uitzicht,
voorzieningen, enz.
de kerkhoven omvormen tot parkbegraafplaatsen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Hoofdstuk 11: Bodem
84
Algemene inleiding
De bodem is de bovenste laag van de aardkorst met de zich daarin bevindende vaste,
vloeibare en gasvormige bestanddelen en levende organismen. Tot de bodem worden ook
de waterbodems gerekend.
Bij bodemverontreiniging komt door activiteiten van de mens milieugevaarlijke stoffen op of
in de bodem terecht waardoor de bodemkwaliteit vermindert. Dit kan het gebruik van de
bodem aanzienlijk beperken. In sommige gevallen is sanering nodig en zelfs dringend omdat
de gezondheidsrisico’s voor de mens (bijvoorbeeld via het drinkwater of de voedselketen),
de risico’s voor ecosystemen of de verspreidingsrisico’s te groot zijn.
Enkele oorzaken van bodemverontreiniging zijn: industriële activiteiten, ongelukken, infiltratie
van afvalwater vanuit lekkende tanks en pijpleidingen of vanuit plaatselijke grachten,
immissie van gasvormige componenten of stof (bv. via de schoorsteen), opslag van vaste of
vloeibare (koelwater, afvalwater,...) afvalstoffen in de bodem, het ophogen van terreinen met
verontreinigde stoffen, ...
In Vlaanderen worden meestal de volgende verontreinigde stoffen teruggevonden:
petroleumproducten (benzine en oliën);
oplosmiddelen zoals aceton, ethanol, terpentijn, …;
zware metalen;
pesticiden;
cyaniden, een stof die voorkomt in veel dierenbestrijdingsmiddelen;
fenolen, vaak gebruikt als bestrijdingsmiddel;
verontreiniging door zouten.
A. Essen en het Vlaamse bodembeleid
a. Inleiding
Het Vlaamse bodembeleid wordt vastgelegd in het decreet van 27 oktober 2006 betreffende
de bodemsanering en de bodembescherming. Het beleid rond bodemsanering heeft als doel
om zoveel mogelijk de richtwaarden voor bodemkwaliteit te realiseren. Het beleid rond
bodembescherming is erop gericht de bodem te beschermen tegen verontreiniging en
verstoring en de waardevolle bodems te vrijwaren. Het decreet bevat: een regeling voor de
identificatie van verontreinigde gronden, een register van bodems, een regeling voor nieuwe
en historische verontreiniging en administratieve verplichtingen in geval van overdracht in de
meest ruime betekenis van het woord.
Het decreet werd uitgewerkt in het Vlarebo (Vlaams Reglement betreffende de
Bodemsanering). Hierin kan men ook een lijst vinden van zogenaamde Vlarebo-plichtige
activiteiten, die gekoppeld is aan de indelingslijst van Vlarem I. Vlarebo-plichtige activiteiten
zijn verplicht om op regelmatige basis een oriënterend bodemonderzoek uit te voeren.
Ook Vlarem II bevat voor vergunningsplichtige en meldingsplichtige (en enkele niet
ingedeelde) activiteiten enkele voorwaarden om bodemverontreiniging te voorkomen.
b. Stand van zaken
Eigen gemeentelijke diensten
De gemeente Essen respecteert de regelgeving rond grondverzet bij gemeentelijke werken.
In het geval van acute bodemverontreiniging stelt de gemeente een bodemsaneringsdeskundige
aan om verdere maatregelen te treffen zoals voorgeschreven in het
bodemsaneringsdecreet.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

85
Tijdelijke opslagplaats bodem (TOP)
De gemeente baseert zich voor het vergunnen van TOP’s op de code van goede praktijk
opgesteld door de OVAM. De TOP’s zijn via de milieuvergunning ook gebonden aan de
Vlarem voorwaarden die als doel hebben om verspreiding van bodemverontreiniging te
voorkomen.
Onderzoek verontreinigde woonzones
De Suzannalaan ligt in een zone voor verblijfsrecreatie. Op dezelfde plaats lag vroeger een
ontginningsput voor klei, die later als stortplaats voor allerlei afvalstoffen werd gebruikt. Door
die stortactiviteiten in het verleden moesten de huidige eigenaars bij de verkoop van hun
grond een bodemonderzoek laten uitvoeren.
Overeenkomstig artikel 47 van het bodemsaneringsdecreet werd de ‘Woonzone
Suzannalaan’ als site vastgesteld. Naar aanleiding van de Suzannalaan werkte de OVAM
een concept van aanpak uit waarin de OVAM, voor woonzones die conform artikel 47 van
het bodemsaneringsdecreet als site worden verklaard, het oriënterend en het beschrijvend
bodemonderzoek zelf uitvoert en financiert. Op basis hiervan werden voor de artikelen 48 en
48 ter van het bodemsaneringsdecreet een afwijking voorzien.
De conclusie van het globale bodemonderzoek voor de Suzannalaan luidde dat de vroegere
stortplaats niet gesaneerd hoeft te worden omdat de bodemverontreiniging niet ernstig is.
Het grondwater is echter niet geschikt voor consumptie. De eigenaars van de in de totaal 33
percelen die deel uitmaken van de site hebben niet langer een onderzoeksplicht voor deze
historische verontreiniging. Zij kunnen hun percelen nu verkopen zonder dat er nog een
oriënterend bodemonderzoek moet uitgevoerd worden.
c. Visie
De gemeente wil op heel haar grondgebied een duurzaam bodembeleid, waarbij de bodem
zodanig beheerd wordt dat de bodemkwaliteit wordt beschermd voor mens en milieu en er
tegelijk ruimte is voor maatschappelijke ontwikkelingen. Hierdoor kunnen toekomstige
generaties de bodem blijven gebruiken voor landbouw, natuur, drinkwater en woningbouw.
d. Knelpunten
1.
e. Acties
De gemeente zal:
172. de huidige regelgeving respecteren bij gemeentelijke werken om verspreiding van
bodemverontreiniging tegen te gaan.
173.
174.
175.
176.
indien zich er een acuut geval van bodemverontreiniging voordoet, een
bodemsaneringsdeskundige aanstellen om verdere maatregelen te treffen zoals
voorgeschreven in het bodemsaneringsdecreet.
meewerken aan en opvolgen van onderzoek rond bodemverontreiniging van zones op
het grondgebied van de gemeente.
enkel een vergunning afleveren voor het inrichten van een tijdelijke opslagplaats
(TOP) indien de betrokken persoon de TOP heeft voorzien volgens de code van
goede praktijk, opgesteld door de OVAM.
de bevolking sensibiliseren m.b.t. de toepassing van het bodemsaneringsdecreet.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

86
B. Register van verontreinigde gronden
a. Inleiding
Het bodemsaneringsdecreet en het Vlarebo bepalen dat bij elke overdracht van een grond
een bodemattest afgeleverd moet worden. Hierop staan gegevens over onder meer: het al
dan niet aanwezig zijn van bodemverontreiniging, het feit of er ingedeelde rubrieken op het
perceel werden uitgevoerd en of er saneringen zijn gebeurd. Meestal zijn de overgeleverde
attesten blanco, wat nog niet wil zeggen dat het desbetreffende perceel vrij is van bodemverontreiniging.
Het is vaak moeilijk te achterhalen welke vroegere activiteiten op een bepaald terrein hebben
plaatsgevonden. Daarom moet de gemeente volgens het decreet betreffende de
bodemsanering en de bodembescherming een inventaris van risicogronden die op haar
grondgebied gelegen zijn (gemeentelijke inventaris) aanleggen.
Gronden kunnen in dit register opgenomen worden op basis van:
relevante gegevens over risico-inrichtingen in de gemeente;
gegevens die in het bezit zijn van de gemeente of die haar worden bezorgd door
bodemsaneringsdeskundigen, bevoegde instanties en politiediensten.
In het Vlarebo staat bijgevolg ook letterlijk vermeld: “De gemeente staat niet in voor de
juistheid van de gegevens die haar overeenkomstig dit besluit rechtstreeks of onrechtstreeks
worden verstrekt.”
Het register bevat per risicogrond minstens volgende gegevens:
De ligging van de grond: de kadastrale gegevens of een duidelijke ruimtelijke afbakening
van de grond op basis van het in het Vlaamse Gewest gehanteerde coördinatiestelsel;
De risico-inrichtingen die op de grond gevestigd zijn of waren met: nummer, beschrijving
en categorie van de risico-inrichting, zoals ingedeeld in de lijst van de risico-inrichtingen,
de start- en einddatum van de exploitatie en de identiteit van de eigenaar.
Bij opname van een grond in het gemeentelijk register worden de nodige gegevens ook aan
de OVAM bezorgd.
b. Stand van zaken
Op gronden waarop bodemverontreinigende activiteiten worden of werden uitgevoerd moet
in de volgende gevallen een oriënterend bodemonderzoek uitgevoerd worden:
bij overdracht
bij sluiting en stopzetting van de risico-inrichtingen
bij faillissement en vereffening van de exploitant
bij onteigening
bij de opstart en daarna volgens een bepaalde periodiciteit (zie indelingslijst Vlarem I
kolom 8)
Brengt het oriënterend onderzoek een verontreiniging aan het licht dan zal in een aantal
gevallen een beschrijvend bodemonderzoek moeten gebeuren. Uit het beschrijvend
bodemonderzoek blijkt of een bodemsaneringsproject nodig is. Wanneer na de sanering de
doelstellingen worden bereikt, levert OVAM een eindverklaring af. Onderstaande kaarten
geven respectievelijk weer waar in de gemeente Essen reeds een oriënterend, een
beschrijvend bodemonderzoek en een bodemsaneringsproject werden uitgevoerd. De laatste
kaart geeft die projecten weer waarvoor reeds een eindverklaring werd afgeleverd.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

87
Figuur 19: Overzichtskaart met plaatsen in Essen en omgeving waar reeds een oriënterend
bodemonderzoek is uitgevoerd.
Figuur 20: Overzichtskaart met plaatsen in Essen en omgeving waar reeds een beschrijvend
bodemonderzoek is uitgevoerd.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

88
Figuur 21: Overzichtskaart met plaatsen in Essen en omgeving waar reeds een bodemsanering
werd uitgevoerd.
Figuur 22: Overzichtskaart met plaatsen in Essen en omgeving waarvoor een eindverklaring
van de sanering werd afgeleverd.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Het register, zoals onder punt a beschreven, zal in 2011 worden opgezet.
Ook de gronden in eigendom van de gemeente en waarop risico-activiteiten plaatsvinden
worden opgenomen in het register.
Verder houdt de gemeente de bodemattesten, afgeleverd door OVAM, alfabetisch
gerangschikt bij in een register.
c. Visie
De gemeente wil een volledige registratie van alle risico-activiteiten op haar grondgebied.
d. Knelpunten
1. De inventaris van de risicogronden bestaat momenteel enkel op papier.
89
e. Acties
De gemeente zal:
177. kopers van onroerende goederen op haar grondgebied blijven informeren of het
gekochte perceel al dan niet is opgenomen in het register via notarisbrieven en via het
loket van zowel de dienst Ruimtelijke Ordening als de dienst Milieu.
178.
179.
180.
181.
182.
183.
184.
bij vermoeden van vervuiling een oriënterend bodemonderzoek opleggen bij nieuwe
verkavelingen.
een bodemonderzoek laten uitvoeren bij de aan- en verkoop van gronden door de
gemeente, ook wanneer dit niet verplicht is.
de gronden van de gemeente screenen op bodemverontreiniging.
de milieuvergunningen blijven ingeven in de databank risicogronden.
het register van de bodemattesten blijven bijhouden.
indien er zich een acuut geval van bodemverontreiniging voordoet, een
bodemsaneringsdeskundige aanstellen om verdere maatregelen te treffen zoals
voorgeschreven in het bodemsaneringsdecreet.
een inventaris risicogronden opzetten.
C. Stookolietanks
a. Inleiding
Bodemverontreiniging hoeft niet altijd spectaculaire vormen aan te nemen. Lekkage bij
verouderde of, erger nog, vergeten brandstofopslagtanks, kan ernstige lokale
bodemverontreiniging veroorzaken. In stookolietanks blijft er steeds een hoeveelheid
stookolie achter. Wanneer een ondergrondse tank gaat roesten komt die rest stookolie
immers in de bodem en in het grondwater terecht. Vandaar dat de milieuwetgeving oplegt
dat elke tank die definitief buiten gebruik wordt gesteld, eerst leeg gemaakt, gereinigd en
uiteindelijk verwijderd moet worden of, als verwijderen technisch onmogelijk is, moet worden
opgevuld met een inert materiaal.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

90
b. stand van zaken
De gemeente moedigt het saneren en verwijderen van oude stookolietanks aan via een
duurzaamheidspremie. Ze neemt ook deel aan het project Tankslag georganiseerd door
IGEAN milieu & Veiligheid zodat houders van oude of ongebruikte stookolietanks voor een
voordelige prijs en met zo weinig mogelijk papierwerk hun tank kunnen laten saneren of
verwijderen.
c. Visie
De gemeente ondersteunt haar bevolking bij het verwijderen van stookolietanks.
Figuur 23: tankslag
d. Knelpunten
1. Vervuild water afkomstig van ‘ondergelopen’ stookolietanks wordt afgepompt en soms
geloosd in de gracht of riolering.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

91
e. Acties
De gemeente zal:
185. jaarlijks samen met IGEAN milieu & veiligheid evalueren of er nog voldoende vraag is
voor een nieuwe tankslagactie.
186.
187.
haar inwoners financieel blijven ondersteunen bij het saneren van de stookolietank.
particulieren en ondernemers sensibiliseren om met stookolie vervuild water juist af te
voeren naar het containerpark.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

Hoofdstuk 12: Duurzame ontwikkeling
92
Algemene inleiding
“Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden
zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in
gevaar te brengen.” (Our common future – Brundtland rapport 1987)
Een belangrijk punt in deze definitie is dat de ‘behoeften’ en dan in het bijzonder de
basisbehoeften van de armen de hoogste prioriteit moeten krijgen (Noord-Zuidcontext).
De termen duurzaamheid en duurzaam gebruik komen van oorsprong uit de bosbouw. Later
zijn ze ook in de visserijbiologie gebruikt. In beide gevallen was de betekenis verwant met
begrippen uit de ecologie. Het ging er om de natuur zodanig te beheren dat de natuurlijke
structuren en processen niet principieel werden aangetast. Concreet wil dit zeggen dat aan
visgronden en bossen niet méér vis of hout mag worden onttrokken dan er door natuurlijke
aanwas vanzelf weer bij zou komen. Het respecteren van deze ‘gebruiksruimte’ betekent dat
ook toekomstige generaties er gebruik van kunnen blijven maken.
Bij duurzame ontwikkeling is dus sprake van een ideaal evenwicht tussen ecologische,
economische en sociale belangen.
Duurzame ontwikkeling zit vervat in de verschillende milieuthema’s van dit milieubeleidsplan.
De meeste van de eerder vernoemde acties geven dan op één of andere wijze uitvoering
aan de duurzame beleidsdoelstellingen van het gemeentebestuur. In dit hoofdstuk worden
enkele bijkomende beleidsacties op een rijtje gezet die in de overige hoofdstukken geen of
minder aandacht kregen.
A. Duurzaam bouwen en wonen
a. Inleiding
De aangroei van het aantal woningen voor steeds kleinere gezinnen en de toename van het
aantal huishoudens, de vernieuwing van de bestaande woningen en de steeds hogere eisen
rond wooncomfort zorgen ervoor dat we steeds meer natuurlijke bronnen onder de vorm van
grondstoffen, water en energie gebruiken. Dat is dan weer de oorzaak van emissies in lucht,
water en bodem en een verhoogde productie van afvalstoffen. Daarom moeten we duurzaam
bouwen.
Duurzaam bouwen is bouwen met respect voor mens en milieu. Het steunt op drie principes:
beperk de vraag tot het noodzakelijke, tot de werkelijke behoeften;
gebruik zoveel mogelijk duurzame materialen en bronnen;
ga zo efficiënt mogelijk om met ruimte, energie, water en materialen.
b. Stand van zaken
De gemeente stimuleert en ondersteunt duurzaam bouwen en wonen.
Bij de gemeente kunnen de inwoners terecht voor alle informatie in verband met duurzaam
bouwen en ook de premies die bij de verschillende overheden en distributiebeheerders
kunnen verkregen worden. De gemeente sensibiliseert ook regelmatig over de verschillende
aspecten van duurzaam bouwen en wonen via artikels in het gemeentelijk infoblad of
infoavonden (dakisolatie, warmtepompen, enz.)
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

93
De gemeente Essen beschikt ook over een subsidieregelement voor duurzaam bouwen en
leven en investeren in hernieuwbare energie. Hierin worden de subsidies vastgelegd voor:
bio-ecologische bouwmaterialen:
isolatiematerialen uit nagroeibare grondstoffen
natuurverven
hout met FSC-label (of gelijkwaardig) zonder preventieve chemische verduurzaming
rationeel energiegebruik:
dakisolatie
hernieuwbare energie:
zonne-energie
warmtepompen
De gemeente past ook zelf de principes van duurzaam bouwen toe bij verbouwingen en
nieuwbouw. Zo werd bij de uitbreiding van het gemeentehuis bv. een groot groendak
voorzien.
c. Visie
De gemeente bouwt en verbouwt enkel nog duurzaam en zet ook haar bevolking aan om dit
te doen.
d. Knelpunten
1. Het gemeentepersoneel is momenteel onvoldoende opgeleid om de inwoners hierin te
ondersteunen.
e. Acties
De gemeente zal:
188. nagaan of een informatiepunt duurzaam bouwen kan worden ingericht en als dusdanig
bekendgemaakt aan de inwoners. Hiervoor zullen dan de nodige opleidingen gevolgd
worden door de medewerkers van de milieudienst en de bouwdienst.
189.
bij verbouwingen of nieuwbouw van gemeentelijke gebouwen de principes van
duurzaam bouwen toepassen.
190. een cursus rond duurzaam bouwen organiseren voor de inwoners.
191. het gemeentepersoneel opleidingen rond duurzaam bouwen laten volgen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

94
B. Maatschappelijk verantwoord ondernemen
a. Inleiding
Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een vorm van ondernemen gericht op
economische prestaties (profit), met respect voor de sociale kant (people), binnen de
ecologische randvoorwaarden (planet): de triple-P benadering. Bij maatschappelijk
verantwoord ondernemen gaat het om het vinden van een balans tussen people, planet en
profit.
Figuur 24: De triple-P benadering.
b. Stand van zaken
De gemeente wil aan maatschappelijk verantwoord ondernemen doen en houdt hiervoor in
haar aankoopbeleid naast milieuaspecten ook rekening met sociale aspecten.
De gemeente Essen draagt sinds 2007 de titel FairTradeGemeente.
Een FairTradeGemeente wil op een heel concrete manier bijdragen aan een waardig
bestaan voor de kleine boer in het Zuiden en de duurzame producent in het Noorden.
Via een aantal criteria wordt ingespeeld op de vraag naar en het aanbod van eerlijke, lokale
en duurzame producten.
De gemeente Essen heeft beslist om enkel nog fairtrade koffie, -wijn en -fruitsap aan te
bieden op haar evenementen en voor eigen gebruik van het gemeentepersoneel. Bovendien
promoot de gemeente op regelmatige basis het bewustzijn rond Fair Trade via communicatie
naar haar personeel en inwoners.
De gemeente doet ook inspanningen om andere instanties en haar inwoners te stimuleren
fairtradeproducten en andere duurzame producten te gebruiken en/of aan te bieden. De
gemeente stelde hiervoor de Ecowijzer samen. Consumenten kunnen in deze gids gericht op
zoek gaan naar de verkooppunten van lokale, biologische, eerlijke en duurzame producten
(zie ook Hoofdstuk 5: milieuverantwoord productgebruik). Deze ecowijzer wordt op
verschillende evenementen en in het gemeentehuis ter beschikking gelegd.
c. Visie
De gemeente zal haar titel “FairTradeGemeente” actief gestalte geven door maatschappelijk
verantwoord ondernemen te stimuleren.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

d. Knelpunten
1.
e. Acties
De gemeente zal:
192. in haar aankoopbeleid naast milieuaspecten ook rekening houden met sociale
aspecten.
193.
95
haar voorbeeldrol in het gebruik van en de sensibilisatie over fairtradeproducten
vervullen.
C. Duurzame ontwikkeling in een Noord-Zuidcontext
a. Inleiding
Het gemeentebestuur kadert ook haar beleid ontwikkelingssamenwerking binnen een beleid
van duurzame ontwikkeling dat moet leiden tot een situatie waarbij de hele wereldbevolking
in staat is in zijn eigen behoefte te voorzien, zonder daarmee de mogelijkheden van de
toekomst in het gedrang te brengen.
Een degelijk Noord-Zuidbeleid is echter pas mogelijk als de inwoners hier rechtvaardige
internationale samenwerking als een belangrijk beleidsthema ervaren en bereid zijn de
gevolgen daarvan mee te helpen dragen. Sensibilisatie maakt de inwoners gevoelig voor de
leefomstandigheden van de mensen in het Zuiden en biedt zo een draagvlak voor een
duurzame internationale samenwerking.
b. Stand van zaken
De gemeente Essen sloot een convenant af met de Vlaamse Gemeenschap inzake
ontwikkelingssamenwerking. Het huidige convenant met stedenband loopt van 2009 tot en
met 2011.
Er zijn drie missies:
1. De inwoners meer bewust maken van het Noord-Zuid-thema en hen sensibiliseren om zo
de kloof tussen Noord en Zuid te dichten.
2. Duurzame ontwikkeling intern en extern bevorderen.
3. Uitwisselen van kennis, ervaring en middelen tussen de gemeentelijke actoren in Noord
en Zuid.
De gemeente organiseert en ondersteunt tentoonstellingen, film en toneelvoorstellingen,
infoavonden, sensibilisatieacties waarbij gewezen wordt op verbanden tussen de leefwijze in
de geïndustrialiseerde landen en problemen in ontwikkelingslanden, en de verwevenheid van
ecologische, sociale en economische problemen op wereldvlak (1 ste missie).
In de convenant concentreert de duurzame ontwikkeling (2 de missie) zich op de verdere
ontwikkeling als FairTradeGemeente en het eigen maken van het gebruik van FairTrade
producten door de inwoners (promoten en sensibiliseren via activiteiten voor verschillende
doelgroepen).
De derde missie wordt verwezenlijkt in de vorm van een stedenband die de gemeente Essen
sinds 2002 heeft met de gemeente Witzenberg in Zuid-Afrika. Deze stedenband is gericht
op capaciteitsopbouw van lokaal bestuur en jongeren. Witzenberg bevindt zich in de
Westkaap-provincie, 150 km ten Noordoosten van Kaapstad. De West-Kaap wordt aanzien
als een rijkere regio in Zuid-Afrika en de lokale overheid kan in vergelijking met andere
regio’s minder een beroep doen op de financiële ondersteuning van de nationale overheid.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

De steun van Essen binnen het Vlaamse convenant is gericht op het uitwerken van een
welzijnsbeleid in de Chris-Haniwijk in Tulbagh (deelgemeente van Witzenberg). Hier werd
onder meer de plaatselijke crèche uitgebouwd tot een Early Childhood Center (ECC)
(kleuterschool). Er werd ook ruimte gecreëerd voor welzijnsinitiatieven en plaatselijke
kantoren voor gemeentelijke dienstverlening. De vergroening van de omgeving van de
crèche werd opgestart. Daarnaast worden ‘food gardens’ opgericht waarvan de groenten
worden gebruikt door de crèche zelf en voor de soepbedeling.
96
Figuur 25: stedenband Witzenberg Zuid-Afrika
De gemeente neemt ook deel aan het federale programma voor gemeentelijke internationale
samenwerking. Het huidige federaal meerjarenprogramma loopt van 2009 tot en met 2012.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

97
De focus van het federale programma ligt op de capaciteitsuitbouw van de zustergemeente
op bestuurlijk en ambtelijk niveau met de focus op afval- en jeugdbeleid. In dit kader werd
een jeugdcentrum opgericht, werden jeugdwerkers opgeleid en werden twee
milieuambtenaren aangeworven. De doelstelling is om de jeugd in Tulbagh zich meer
verantwoordelijk te doen voelen voor hun leefomgeving. Dit door een vergroening van de
omgeving (planten van bomen die voor schaduw zorgen) en het opstarten van een nieuw
afvalophalingssysteem (wheelybin project).
Essen beschouwt haar actieve stedenband met het Zuid-Afrikaanse Witzenberg als een
manier om ontwikkelingsamenwerking op een daadwerkelijke manier gestalte te geven en de
betrokkenheid, solidariteit en het mondiale bewustzijn van de Essenaren te verhogen.
c. Visie
De gemeente zal haar samenwerkingsverbanden met alle zustergemeenten actief verder
zetten en zo van alle Essenaren solidaire, sociale, bewuste en betrokken wereldburgers
maken. Daarnaast wil de gemeente dat de Essenaren beseffen dat onze dagelijkse manier
van handelen belangrijke gevolgen heeft voor het leven in het Zuiden en haar inwoners
stimuleren tot een (meer) duurzaam gedrag.
d. Knelpunten
1.
e. Acties
De gemeente zal:
194. milieu- en duurzaamheidsacties (vb. vergroening van kwetsbare gebieden en afval)
uitwerken in samenwerking met Witzenberg voor het nieuwe strategische plan in het
kader van het Vlaamse convenant ontwikkelings-samenwerking en het nieuwe
meerjarenprogramma in het kader van het federale programma voor gemeentelijke
internationale samenwerking.
195.
196.
een project rond jeugd en afval (afvalsortering, composteren) uitwerken in
samenwerking met de milieudienst van Witzenberg en de jeugdwerker.
samen met Witzenberg milieuacties uitwerken zoals bijvoorbeeld zwerfvuilacties in de
‘clean-up’ week, acties rond de nationale bomenweek (geboortebos) en nationale
ecoweek in Zuid-Afrika.
D. Sensibilisatie
a. Inleiding
De gemeente Essen voert een duurzaam beleid zodat ook de toekomstige generaties in hun
eigen behoeftes kunnen voorzien. De gemeente probeert niet alleen binnen de eigen
gemeentelijke diensten te werken volgens duurzame principes, maar probeert deze principes
ook bij haar inwoners ingeburgerd te krijgen.
b. Stand van zaken
De gemeente sensibiliseert haar inwoners rond thema’s van duurzame ontwikkeling via
publicaties in het gemeentelijk infoblad en andere kanalen zoals over het thema duurzaam
bouwen of via acties zoals het aanbieden van eerlijke producten bij gemeentelijke
evenementen zoals de internationale burendag.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

c. Visie
De gemeente vindt duurzame ontwikkeling belangrijk. Het blijvend sensibiliseren van de
inwoners is een belangrijke taak van de gemeente.
98
d. Knelpunten
1. Dit soort sensibilisatiecampagnes moet regelmatig herhaald worden omdat mensen
snel vervallen in hun oude gewoontes.
e. Acties
De gemeente zal:
197. haar inwoners op geregelde basis sensibiliseren rond duurzame ontwikkeling.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

99
Bijlage 1: Samenvattende actielijst
HOOFSTUK 3: INSTRUMENTARIUM
Actienr. actie
1. De gemeente zal blijven middelen vrijmaken voor de bijscholing van al het
personeel.
2. De gemeente zal voor een aantal taken beroep doen op IGEAN milieu &
veiligheid en andere externe samenwerkingsverbanden om op deze manier
over een grotere kennis te beschikken.
3. De gemeente zal meer middelen ter beschikking stellen ter ondersteuning
van de milieudienst. Bijvoorbeeld: digitale agendaplanner, dienstwagen, …
4. De gemeente zal bij de aanvang van de volgende legislatuur een voldoende
uitgebreid luik milieu en natuur opnemen in de strategische
meerjarenplanning en in de beleidsnota.
5. De gemeente zal zodra een databank actief en beschikbaar is, hierop
aansluiten.
6. De gemeente zal een inventaris opmaken van de risicogronden.
7. De gemeente zal de huidige werking van de MiNa-raad verder zetten.
8. De gemeente zal jaarlijks de milieubarometer opmaken en de trends
opvolgen. De resultaten zullen dienen om het beleid te ondersteunen en waar
nodig aan te passen.
9. De gemeente zal tegen eind 2012 aan elke indicator een streefcijfer koppelen
en bepalen tegen wanneer dit streefcijfer dient te zijn gerealiseerd.
10. De gemeente zal jaarlijks rapporteren over de (evolutie van de) indicatoren in
het milieujaarprogramma.
11. De gemeente zal de resultaten van de milieubarometer jaarlijks bekend
maken aan haar inwoners.
HOOFDSTUK 4: AFVAL
Actienr. actie
12. De gemeente zal zoveel mogelijk drank en voedingsmiddelen in
grootverpakking blijven aankopen.
13. De gemeente zal compostvaten en compostbakken aan een voordelig tarief
blijven verdelen onder haar inwoners.
14. De gemeente zal de huidige compostmeesterwerking verder zetten.
15. De gemeente zal op de parking van de Wildertse Duintjes een openbaar
composttoilet plaatsen.
16. De gemeente zal het gebruik van een antireclame sticker blijven promoten via
artikels in het gemeentelijk infoblad en in de afvalkalender.
17. De gemeente zal haar overeenkomst met de kringwinkel uitbreiden.
18. De gemeente zal naast de grote restafvalzak ook het klein formaat blijven
verspreiden.
19. De gemeente zal het gebruik van herbruikbare luiers blijven promoten.
20. De gemeente zal de scholen en verenigingen blijven ondersteunen m.b.t.
afvalpreventie en haar ondersteuning indien nodig uitbreiden.
21. De gemeente zal naast drinkbussen in de toekomst ook koekendozen
voorzien voor kleuters.
22. De gemeente zal een oplossing zoeken voor de herbruikbare bekers van zaal
REX. Deze zijn ondertussen gekrast, waardoor het moeilijker is ze proper te
krijgen.
23. De gemeente zal actief blijven sensibiliseren rond afvalpreventie.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

100
24. De gemeente zal een promotiecampagne voeren rond afvalarm winkelen.
25. De gemeente zal haar gemeentepersoneel attent maken op haar
papiergebruik en toezien dat er vaker gescand wordt als alternatief.
26. De gemeente zal het containerpark uitbreiden en herinrichten.
27. De gemeente zal de inwoners blijven informeren over de gevaren van asbest
en de selectieve inzameling ervan op het containerpark.
28. De gemeente zal een externe grote veegwagen inzetten naast de eigen
gemeentelijke veegcombinatie en de kleine gemeentelijke veegwagen
vervangen.
29. De gemeente zal het restafvalcijfer onder de 100 kg/inwoner/jaar proberen te
krijgen.
30. De gemeente zal nagaan of, nu de luiers tot het restafval horen, de
inzamelfrequentie van de inzameling van het restafval dient verhoogt te
worden of dat het restafval beter in containers ingezameld kan worden.
31. De gemeente zal nagaan of het mogelijk en zinvoller is het snoeiafval van het
containerpark te drogen en te gebruiken als grondstof voor
biomassacentrales.
32. De gemeente zal de inwoners stimuleren om snoeihout /tuinafval te
hergebruiken in de tuin door het promoten van o.a. het gebruik van
hakselaars en het toepassen van mulching.
33. De gemeente zal de mogelijkheden van afvalarm tuinieren onder de aandacht
brengen.
34. De gemeente zal alle GFT containers vervangen met mogelijkheid tot
inbouwen van een chip m.b.t. weging of ledigingfrequentie.
35. De gemeente zal het opgehaalde en ingezamelde afval van zwerfvuil en
sluikstort wegen van zodra er een weegbrug is op het containerpark.
36. De gemeente zal de straatvuilbakjes stelselmatig vervangen door een
staander met daaraan één of twee vuilbakken.
37. De gemeente zal de tweevoudige vuilbakken voorzien van een verdeling aan
één zijde, waardoor er geen restafvalzakken in kunnen gestopt worden en
langs de andere zijde zal er een vuilbak worden gehangen met een gat erin
voor het PMD afval.
38. De gemeente zal de bevolking blijven sensibiliseren in verband met de
problematiek van zwerfvuil en afvalverbranding.
39. De gemeente zal een netheidsbarometer uitwerken. De netheidsbarometer is
een ondersteunend instrument waarmee de gemeente op een snelle manier
de netheid van het openbaar domein kan meten. Deze methode bepaalt niet
de absolute hoeveelheden of het gewicht van het zwerfvuil en/of sluikstorten
in de gemeente. Het is een graadmeter voor de netheid van het openbaar
domein. Met de resultaten van de netheidsbarometer kunnen de opruim- en
veeginspanningen efficiënter ingepland worden of de gegevens kunnen de
basis vormen voor het beter plaatsen en legen van straatvuilnisbakken.
40. De gemeente zal de inrichting van het openbaar groen ook bekijken in functie
van sluikstort.
41. De gemeente zal de verschillende zwerfvuilacties beter afstemmen op elkaar
zodat de acties gespreid zijn in de tijd.
HOOFDSTUK 5 : MILIEUVERANTWOORD PRODUCTGEBRUIK
Actienr. actie
42. De gemeente zal in een eerste fase werken rond inventarisatie van de
verschillende productgroepen.
43. De gemeente zal in elk bestek voor de aankoop van hout- en houtproducten
een standaardbestek-voorschrift duurzaam geëxploiteerd hout opnemen.
44. De gemeente zal in elk bestek voor ‘werken’ (definitie volgens Vlarea) het
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

101
gebruik van Copro gekeurd breekpuin opnemen.
45. De gemeente zal vanaf 2015 alleen maar ecologisch verantwoorde was- en
reinigingsproducten gebruiken in de gemeentelijke gebouwen. Voor een
objectieve beoordeling van de milieuvriendelijkheid van de producten in
offertes zal gebruik gemaakt worden van de producttest van OVAM. Hiervoor
zijn ecologische fiches opgemaakt voor verschillende soorten
schoonmaakproducten. Deze fiches worden toegevoegd aan het bestek en
moeten per product door de aanbieder worden ingevuld en bijgevoegd aan
de offerte. Op basis van deze fiches kan het productgamma van de
verschillende aanbieders met elkaar vergeleken worden naar
milieuvriendelijkheid.
46. De gemeente zal vanaf 2015 enkel nog biologische- streek- en fairtrade
producten gebruiken bij de aankoop van cateringsproducten.
47. De gemeente zal milieuvriendelijkheid mee opnemen als één van de
gunningcriteria in de overige bestekken.
48. De gemeente zal meer gebruik maken van mulchen in het gemeentelijk
groenonderhoud.
49. De gemeente zal magazijnier en aankopers verder opleiden in / informeren
over milieuverantwoord productgebruik.
50. De gemeente zal milieuverantwoorde houtverduurzamingsmiddelen, verven
en vernissen gebruiken.
51. De gemeente zal controleren of haar koel- en airconditioningstoestellen
werken op gefluoreerde broeikasgassen of op milieuvriendelijke alternatieven
en indien nodig de toestellen die werken op broeikasgassen vervangen door
milieuvriendelijke alternatieven.
52. De gemeente zal blijven sensibiliseren over het thema milieuverantwoord
productgebruik.
53. De gemeente zal het gebruik van milieuverantwoorde houtverduurzamingsmiddelen,
verven en vernissen stimuleren bij haar bevolking.
54. De gemeente zal in het kader van de duurzaamheidspremie nieuwe
mogelijkheden op vlak van milieuverantwoord productgebruik blijven
onderzoeken (vb. subsidie hakselaar voor particulieren) en het bedrag van de
premies jaarlijks evalueren.
HOOFDSTUK 6 : WATER
Actienr. actie
55. De gemeente zal de huidige werking rond pesticidenreductie verder zetten.
56. De gemeente zal projecten rond het verminderen van bestrijdingsmiddelen
toelichten aan de hand van educatieve borden.
57. De gemeente zal bij de heraanleg of omvorming van openbaar domein
telkens de pesticidentoets blijven toepassen.
58. De gemeente zal bij nieuwe aanplantingen steeds kiezen voor aangepaste
beplanting zoals bodembedekkers om de ruimte zo onderhoudsvrij mogelijk
te houden. Op verschillende plaatsen start de gemeente Essen vanaf 2012
met proefprojecten met aangepaste beplantingen om na te gaan met welke
bodembedekkers de bodem onkruidvrij blijft.
59. De gemeente zal de inwoners blijven sensibiliseren rond bestrijdingsmiddelen.
60. De gemeente zal landbouwers overtuigen de oeverzones vrij te houden.
61. De gemeente zal in de bestekken rond het onderhoud van openbaar groen
opleggen om pesticidenvrij te werken.
62. De gemeente zal het personeel van de groendienst opleidingen laten volgen
rond duurzame inrichting en onderhoud van openbaar groen.
63. De gemeente zal het vrijwillig braakleggen van stroken landbouwgrond langs
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

102
waterlopen en/of Kleine Landschapselementen (KLE’s) stimuleren en
ondersteunen (logistiek en financieel) en zet hiervoor een gestructureerd
overleg op tussen landbouworganisaties en natuurverenigingen.
64. De gemeente zal bij gemeentelijke nieuwbouwprojecten en verbouwingen
steeds de principes van rationeel watergebruik toepassen.
65. De gemeente zal blijven sensibiliseren rond rationeel watergebruik,
regenwaterrecuperatie, grondwaterwinning, enz.
66. De gemeente zal bij gemeentelijke nieuwbouwprojecten en verbouwingen
steeds de principes van rationeel watergebruik toepassen.
67. De gemeente zal blijven sensibiliseren rond rationeel watergebruik,
regenwaterrecuperatie, grondwaterwinning, enz.
68. De gemeente zal bij gemeentelijke nieuwbouwprojecten en verbouwingen
steeds de principes van rationeel watergebruik toepassen.
69. De gemeente zal blijven sensibiliseren rond rationeel watergebruik,
regenwaterrecuperatie, grondwaterwinning, enz.
70. De gemeente zal bij gemeentelijke nieuwbouwprojecten en verbouwingen
steeds de principes van rationeel watergebruik toepassen.
71. De gemeente zal blijven sensibiliseren rond rationeel watergebruik,
regenwaterrecuperatie, grondwaterwinning, enz.
72. De gemeente zal bij gemeentelijke nieuwbouwprojecten en verbouwingen
steeds de principes van rationeel watergebruik toepassen.
73. De gemeente zal blijven sensibiliseren rond rationeel watergebruik,
regenwaterrecuperatie, grondwaterwinning, enz.
74. De gemeente zal bij gemeentelijke nieuwbouwprojecten en verbouwingen
steeds de principes van rationeel watergebruik toepassen.
75. De gemeente zal enkele verwaarloosde percelen ter hoogte van Horendonk
langs de kleine Aa, die in bezit zijn van de gemeente, herwaarderen. Voor de
beplanting zal gebruik worden gemaakt van streekeigen en waar mogelijk
autochtoon plantmateriaal.
76. De gemeente zal in samenwerking met de provincie ecologische
herstelprojecten in de vallei van de Kleine Aa uitvoeren.
77. De gemeente zal een actief grondenaankoopbeleid blijven voeren zodat aan
de Kleine Aa en de Roosendaalse vaart nog meer groene “stepping stones”
kunnen ontwikkeld worden.
HOOFDSTUK 7 : HINDER
Actienr. actie
78. De gemeente zal het centraal meldpunt blijven bekend maken bij haar
inwoners.
79. De gemeente zal de huidige werkwijze rond klachtenregistratie, opvolging en
analyse verder zetten.
80. De gemeente zal de samenwerking tussen de politie en de milieudienst rond
de behandeling van klachten en het centraal meldpunt milieuklachten officieel
in een overeenkomst vastleggen.
81. De gemeente zal indien nodig contact op met het
LOkaalGezondheidsOverleg. Bij dit LOkaalGezondheidsOverleg werken
Medische Milieudeskundigen, waarbij men terecht kan voor vragen rond
Milieu en Gezondheid.
82. De gemeente zal meewerken aan initiatieven rond preventieve controles op
provinciaal of Vlaams niveau.
83. De gemeente zal binnen het kader van het handhavingsdecreet een
intergemeentelijke toezichthoudend ambtenaar aanstellen.
84. De gemeente zal aan de intergemeentelijke toezichthouder van IGEAN milieu
& veiligheid vragen om proactieve controles uit te voeren.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

103
85. bepalingen over milieuhinder opnemen in een gemeentelijk GAS-reglement
en dit bekend maken via het gemeentelijk infoblad.
86. De gemeente zal een specifiek opgeleide ambtenaar aanwijzen die in het
kader van het GAS-reglement op basis van de gedane vaststellingen een
geldboete kan opleggen in verhouding tot de gepleegde feiten en in
verhouding tot de ernst van de gevolgen van de overtreding.
87. De gemeente zal aan de politie vragen om de klachten die bij hen
binnenkomen ook systematisch in te voegen, zodra het klachtensysteem van
de politie gekoppeld is aan het MKROS-systeem.
88. De gemeente zal nagaan of er binnen de politiezone Grens een volledige
milieucel kan uitgebouwd worden.
89. De gemeente zal jaarlijks blijven sensibiliseren rond hinderthema’s,
waaronder ook fijn stof.
90. De gemeente zal een inventarisatie maken van de gemeentelijke verlichting
(openbare verlichting en klemtoonverlichting), nagaan waar en hoe lichthinder
moet aangepakt worden en deze initiatieven bekend maken bij de inwoners.
HOOFDSTUK 8 : ENERGIE
Actienr. actie
91. De gemeente zal de energieboekhouding verder uitbreiden naar andere
gemeentelijke gebouwen.
92. De gemeente zal in volgorde van prioriteit gebouwen uitrusten met telemetrie
voor het doorsturen van meterstanden naar het energieboekhoudprogramma.
93. De gemeente zal systematisch voor alle gemeentelijke gebouwen REGactieplannen
opmaken aan de hand van haalbaarheidsstudies (ESCO).
94. De gemeente zal prioritair gemeentelijke gebouwen isoleren.
95. De gemeente zal de nodige maatregelen blijven nemen om het
energieverbruik terug te dringen.
96. De gemeente zal bij de herinrichting van het openbaar domein steeds kiezen
voor energiezuinige verlichting.
97. De gemeente zal een inventaris maken van de kleine gemeentelijke
gebouwen waar het enkel glas vervangen moet worden of waar geïsoleerd
moet worden en deze werken prioritair uitvoeren.
98. De gemeente zal verder onderzoeken waar en wanneer de gemeente kan
investeren in hernieuwbare energie en de nieuwste ontwikkelingen op dit vlak
opvolgen.
99. De gemeente zal 100% groene stroom blijven aankopen.
100. De gemeente zal subsidies voor hernieuwbare energie blijven behouden en
het bedrag van de subsidie jaarlijks evalueren.
101. De gemeente zal bij de uitbreiding van het industrieterrein Postbaan een
locatie voor windmolens voorzien in het RUP.
102. De gemeente zal bij haar toekomstige aanbestedingen energie-efficiëntie als
criterium opnemen.
103. De gemeente zal de geldende energieprestatieregelgeving verder uitvoeren.
104. De gemeente zal de inwoners jaarlijks informeren en sensibiliseren over
duurzaam energiegebruik.
105. De gemeente zal verder meewerken aan het project Energiescans.
106. De gemeente zal verder communiceren over de thermografische kaart en het
belang van een goede isolatie.
107. De gemeente zal de bevolking sensibiliseren over het belang en de
verplichting van de periodieke inspectie en onderhoud van
verwarmingsinstallaties, de eenmalige verwarmingsaudit en de vervanging
van oude, slecht werkende en/of energieverslindende ketels
108. De gemeente zal de bestaande subsidies voor jeugdverenigingen, zoals
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

104
jeugdinfrastructuur en het inrichten van de directe omgeving van
jeugdlokalen, herbekijken in het kader van duurzaamheid. Zo kan de subsidie
jeugdwerkinfrastructuur uitgebreid worden waardoor ook energiebesparende
maatregelen gesubsidieerd worden.
109. De gemeente zal duurzaamheidspremie uitbreiden in functie van de
ontwikkelingen
HOOFDSTUK 9 : MOBILITEIT
Actienr. actie
110. De gemeente zal bij de vervanging van voertuigen eerst die voertuigen
vervangen met de laagste ecoscore.
111. De gemeente zal bij de aankoop en vervanging van voertuigen rekening
houden met de milieuaspecten. De gemeente zal zich hiervoor baseren op de
handleiding en het voorbeeldbestek ‘opname milieuaspecten in bestek
aankoop milieuvriendelijk voertuig’ dat door de Vlaamse overheid ter
beschikking werd gesteld.
112. De gemeente zal telkens nieuwe voertuigen worden aangekocht of
voertuigen uit gebruik worden genomen de inventarisatie actualiseren.
113. De gemeente zal de inventaris uitbreiden met de vrachtwagens.
114. De gemeente zal bij de aankoop van nieuwe voertuigen nagaan of
alternatieven zoals elektrische of hybride wagens of wagens op aardgas
voordeliger zijn op vlak van milieuvriendelijkheid.
115. De gemeente zal onderzoeken of het zinvol is om elektrische fietsen in te
zetten in de gemeentelijke werking.
116. De gemeente zal enkel nog klimaatneutraal vliegen en onderzoekt de
mogelijkheden om al het gemeentelijk vervoer (dienstverplaatsingen)
klimaatneutraal te maken.
117. De gemeente zal een mobiliteitsscan voor de gemeente uitvoeren in
samenwerking met de provincie.
118. De gemeente zal een bedrijfsvervoersplan voor de gemeente opmaken.
119. De gemeente zal bedrijven/bedrijventerreinen ondersteunen bij de opmaak
van bedrijfsvervoersplannen.
120. De gemeente zal bij het uitwerken van mobiliteitsprojecten telkens rekening
houden met de impact op het milieu.
121. De gemeente zal de duurzaamheidsambtenaar de uitvoering van het
mobiliteitsplan laten opvolgen door deelname aan de Gemeentelijke
Begeleidingscommissie (GBC).
122. De gemeente zal bekijken of de aanwerving van een mobiliteitsambtenaar
mogelijk is.
123. De gemeente zal een actieplan trage wegen uitwerken voor het oostelijk deel
van de gemeente.
124. De gemeente zal de actieplannen trage wegen van de gemeente verder
uitwerken en jaarlijks evalueren.
125. De gemeente zal op geregelde tijdstippen communiceren over de trage
wegen via verschillende communicatiekanalen.
126. De gemeente zal een kaart uitwerken rond trage wegen voor voetgangers en
fietsers.
127. De gemeente zal haar inwoners en het eigen gemeentepersoneel blijven
sensibiliseren over het effect van mobiliteit op het milieu.
128. De gemeente zal het woonwerkverkeer met de fiets en het openbaar vervoer
blijven stimuleren.
129. De gemeente zal op regelmatige basis een cursus ecodriving organiseren en
het resultaat evalueren.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

105
HOOFDSTUK 10 : NATUUR, BOS, LANDSCHAP EN GROEN
Actienr. actie
130. De gemeente zal aan de hand van de ruilverkavelingplannen in
samenwerking met de landbouwers bermbreedte en grachten controleren en
deze bermbreedtes herstellen.
131. De gemeente zal met landbouwsector afspraken maken om de zichtbaarheid
op de kruispunten te garanderen.
132. De gemeente zal de inwoners informeren over wat wel en niet toegelaten is
op gemeentelijke bermen en waarom.
133. De gemeente zal jeugdverenigingen betrekken bij snoei- en
beplantingswerken in het Patersboske.
134. De gemeente zal enkele Trage wegen, die geen verbindingsfunctie hebben
voor de zwakke weggebruiker, aanplanten als heg. vb. Hollandse/Brabantse
Dreef.
135. De gemeente zal een brochure ‘Biodiversiteit in tuin en plantsoen’ opmaken
met:
- informatie over de biodiversiteit in de gemeente Essen: soorttabellen van
planten die bijen,vlinders, dieren of vogels aantrekken.
- informatie over hoe we de natuur nieuwe levenskansen kunnen geven en
dichter bij huis halen en hen daarmee nieuwe levenskansen biedt.
- tips over beplantingscombinaties en andere creatieve initiatieven.
136. De gemeente zal bij aanplantingen in buitengebied steeds streekeigen
planten en waar mogelijk autochtoon plantmateriaal gebruiken.
137. De gemeente zal een bermbeheersplan opmaken.
138. De gemeente zal de Mina-raad ondersteunen bij de organisatie van een
gemeentelijke wedstrijd waarbij verenigingen en particulieren de kans krijgen
een dier of plant te adopteren. In ruil voor een concrete actie voor dit dier of
plant (hoe groot of hoe klein ook) kunnen zij een bepaalde prijs winnen.
139. De gemeente zal het Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan actualiseren.
140. De gemeente zal een uitgebreid bosbeheersplan opmaken voor de
gemeentebossen: Wildertse Duintjes, De Werf, Rijkmaker, Scham, Grote
Horendonk, Kwatse brug, Smoutebos, Statieboske, Paviljoen, Paterboske: in
totaal + 170 ha.
141. De gemeente zal na het bekomen van een uitgebreid bosbeheerplan streven
naar een FSC-certificering van de gemeentebossen.
142. De gemeente zal privé-boseigenaren aanzetten aan te sluiten bij de opmaak
van het bosbeheersplan.
143. De gemeente zal zoeken naar een nieuwe locatie voor het Geboortebos.
144. De gemeente zal de speelbossen, speelpleintjes en de omgeving van de
jeugdlokalen in samenwerking met de groendienst veranderen naar meer
natuurvriendelijke inrichtingen door bijvoorbeeld: tunnels aan te leggen met
snoeiafval, wilgententen te bouwen, speeltoestellen van natuurlijke
materialen te gebruiken, …
145. De gemeente zal het bosdecreet strikter toepassen in de zones voor
verblijfrecreatie en het gebruik van inheemse en streekeigen beplanting er
stimuleren.
146. De gemeente zal een landschapsbeheersplan opmaken voor de Oude
Pastorij.
147. De gemeente zal de mogelijkheid onderzoeken om via het Kempens
Landschap de ‘Gronden Van Agtmael’, gelegen achter De Bijster, aan te
kopen om versnippering tegen te gaan en te streven naar herstel en behoudt
van dit landschappelijk waardevol coulissen-landschap.
148. De gemeente zal de mogelijkheid onderzoeken om via het Kempens
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

106
Landschap nog andere projecten aan te kopen of via hun landschapsloket te
laten ondersteunen.
149. De gemeente zal actief zoeken om langsheen de waterlopen een
aaneenschakeling of opeenvolging van ‘waardevolle stukjes groen’ aan te
kopen.
150. De gemeente zal aansluiten bij het Regionaal Landschap: dit geeft
mogelijkheden om gezamenlijke acties rondom natuur en landschap
(inventariseren van beeldbepalende elementen, opzetten van acties die
kaderen in een ruimere omgeving, cultuurhistorie, …) te organiseren en de
initiatieven via de ‘landschapskrant’ aan elke Essenaar mee te delen.
151. De gemeente zal een werkgroep binnen de Minaraad oprichten ter
voorbereiding van een aangepast vergunningenbeleid rond bescherming,
behoud of degelijke compensatie van bomen en Kleine
Landschapselementen (KLE’s).
152. De gemeente zal bij gemeentelijke weilanden waarvan de pacht naar zijn
einde toe loopt, onderzoeken of de gronden in gebruik kunnen gegeven
worden mits perceelrandbeheer, aanleg poel, ….
153. De gemeente zal dreven zoals: Beukendreef/Velodreef, Dreef, drevenpatroon
Paviljoen,… herwaarderen.
154. De gemeente zal aandringen op het heraanplanten van gewestwegen
rekeninghoudende met de geplande rioleringswerken aan de
Moerkantsebaan.
155. De gemeente zal bomen en beplantingen langs ruilverkavelingswegen
behouden en versterken.
156. De gemeente zal de inventaris van de knotwilgen uitbreiden met andere
kleine landschapselementen en een beheersvisie opmaken voor onder meer:
het Paviljoen, park Oude Pastorij, Sportpark - dierenparkje - beukenbos, …
157. De gemeente zal een lijst opmaken van waardevolle objecten of
gestructureerde complexen in de gemeente die niet aangeduid werden als
relict en die behouden moeten blijven. De gemeente zal nagaan welke
maatregelen zij kan nemen om deze te behouden.
158. De gemeente zal in samenwerking met het Regionaal Landschap het belang
van historische hakhoutwallen, bomenrijen en solitaire bomen in de kijker
zetten en een subsidiereglement uitwerken voor de bescherming, onderhoud
en versterking ervan. Dit werkpunt staat nu al op het programma van RL de
Voorkempen.
159. De gemeente zal via de stedenbouwkundige vergunning de aanplanting van
streekeigen beplanting verplichten bij het verharden van lange opritten of
wegen in open landelijk gebied.
160. De gemeente zal investeren in de verdere uitbouw van de gemeentelijke
groendienst zowel qua materiaal als personeel.
161. De gemeente zal de gemeentelijke veegcombinatie eerst laten herstellen en
later vervangen door een nieuw exemplaar.
162. De gemeente zal tegen 2013 een bomenvisie opstellen en tegen 2014 – 2015
beschikken over een goedgekeurd bomenbeleidsplan.
163. De gemeente zal locaties oplijsten die zich lenen voor het aanplanten van
solitaire of enkele parkbomen die alle ruimte kunnen krijgen om tot
monumentale bomen uit te groeien.
164. De gemeente zal het aanplanten van solitaire bomen gefaseerd aanpakken.
165. De gemeente zal naar analogie van de wijk Hey-end het bomenbestand per
wijk bekijken.
166. De gemeente zal juridische bescherming uitwerken voor bomen op de
Bijzondere-bomenlijst.
167. De gemeente zal uitvoeren van een herinneringsdreef- en bos
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

107
168. De gemeente zal een bomenverkiezing organiseren.
169. De gemeente zal inventarisatie van graven, grafmonumenten, aanwezig
groen van alle begraafplaatsen.
170. De gemeente zal een beleidsvisie opmaken op lange termijn waarin
verschillende aspecten worden opgenomen zoals de structuur van de
begraafplaatsen, capaciteit, algemeen uitzicht, voorzieningen, enz.
171. De gemeente zal de kerkhoven omvormen tot parkbegraafplaatsen.
HOOFDSTUK 11 : BODEM
Actienr. actie
172. De gemeente zal de huidige regelgeving respecteren bij gemeentelijke
werken om verspreiding van bodemverontreiniging tegen te gaan.
173. De gemeente zal indien zich er een acuut geval van bodemverontreiniging
voordoet, een bodemsaneringsdeskundige aanstellen om verdere
maatregelen te treffen zoals voorgeschreven in het bodemsaneringsdecreet.
174. De gemeente zal meewerken aan en opvolgen van onderzoek rond
bodemverontreiniging van zones op het grondgebied van de gemeente.
175. De gemeente zal enkel een vergunning afleveren voor het inrichten van een
tijdelijke opslagplaats (TOP) indien de betrokken persoon de TOP heeft
voorzien volgens de code van goede praktijk, opgesteld door de OVAM.
176. De gemeente zal de bevolking sensibiliseren m.b.t. de toepassing van het
bodemsaneringsdecreet.
177. De gemeente zal kopers van onroerende goederen op haar grondgebied
blijven informeren of het gekochte perceel al dan niet is opgenomen in het
register via notarisbrieven en via het loket van zowel de dienst Ruimtelijke
Ordening als de dienst Milieu.
178. De gemeente zal bij vermoeden van vervuiling een oriënterend
bodemonderzoek opleggen bij nieuwe verkavelingen.
179. De gemeente zal een bodemonderzoek laten uitvoeren bij de aan- en
verkoop van gronden door de gemeente, ook wanneer dit niet verplicht is.
180. De gemeente zal de gronden van de gemeente screenen op
bodemverontreiniging.
181. De gemeente zal de milieuvergunningen blijven ingeven in de databank
risicogronden.
182. De gemeente zal het register van de bodemattesten blijven bijhouden.
183. De gemeente zal indien er zich een acuut geval van bodemverontreiniging
voordoet, een bodemsaneringsdeskundige aanstellen om verdere
maatregelen te treffen zoals voorgeschreven in het bodemsaneringsdecreet.
184. De gemeente zal een inventaris risicogronden opzetten.
185. De gemeente zal jaarlijks samen met IGEAN milieu & veiligheid evalueren of
er nog voldoende vraag is voor een nieuwe tankslagactie.
186. De gemeente zal haar inwoners financieel blijven ondersteunen bij het
saneren van de stookolietank.
187. De gemeente zal particulieren en ondernemers sensibiliseren om met
stookolie vervuild water juist af te voeren naar het containerpark.
HOOFDSTUK 12 : DUURZAME ONTWIKKELING
Actienr. actie
188. De gemeente zal nagaan of een informatiepunt duurzaam bouwen kan
worden ingericht en als dusdanig bekendgemaakt aan de inwoners. Hiervoor
zullen dan de nodige opleidingen gevolgd worden door de medewerkers van
de milieudienst en de bouwdienst
189. De gemeente zal bij verbouwingen of nieuwbouw van gemeentelijke
gebouwen de principes van duurzaam bouwen toepassen.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

108
190. De gemeente zal een cursus rond duurzaam bouwen organiseren voor de
inwoners.
191. De gemeente zal het gemeentepersoneel opleidingen rond duurzaam
bouwen laten volgen.
192. De gemeente zal in haar aankoopbeleid naast milieuaspecten ook rekening
houden met sociale aspecten
193. De gemeente zal haar voorbeeldrol in het gebruik van en de sensibilisatie
over fairtradeproducten vervullen.
194. De gemeente zal milieu- en duurzaamheidsacties (vb. vergroening van
kwetsbare gebieden en afval) uitwerken in samenwerking met Witzenberg
voor het nieuwe strategische plan in het kader van het Vlaamse convenant
ontwikkelingssamenwerking en het nieuwe meerjarenprogramma in het kader
van het federale programma voor gemeentelijke internationale samenwerking
195. De gemeente zal een project rond jeugd en afval (afvalsortering,
composteren) uitwerken in samenwerking met de milieudienst van
Witzenberg en de jeugdwerker.
196. De gemeente zal samen met Witzenberg milieuacties uitwerken zoals
bijvoorbeeld zwerfvuilacties in de ‘clean-up’ week, acties rond de nationale
bomenweek (geboortebos) en nationale ecoweek in Zuid-Afrika.
197. De gemeente zal haar inwoners op geregelde basis sensibiliseren rond
duurzame ontwikkeling.
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017

109
Bijlage 2: Gebruikte afkortingen
COPRO Onpartijdige instelling voor de controle van bouwproducten
CO2
Koolstofdioxide
d.w.z. dit wil zeggen
DABM Decreet houdende algemene bepalingen inzake het milieubeleid
EPC Energie Prestatie Certificaat
FOST Plus Erkend organisme voor de uitvoering van de terugnameplicht voor
huishoudelijk verpakkingsafval
FSC – hout Hout uit goed beheerde bossen (volgens maatstaven van de
internationale onafhankelijke organisatie Forest Stewardship Council)
GBC Gemeentelijke Begeleidingscommissie
GECORO Gemeentelijke Commissies voor Ruimtelijke Ordening
GFT+ Groente, fruit- en tuinafval en niet-recycleerbaar papier
GIS Geografisch Informatie Systeem
GMBP Gemeentelijk milieubeleidsplan
ha hectare
i.v.m. in verband met
IGEAN intergemeentelijke vereniging die werkzaam is in het arrondissement
Antwerpen
Infrax Netbedrijf aardgas, elektriciteit, kabeltelevisie en riolering
KGA Klein Gevaarlijk Afval
KLE Kleine LandschapsElementen
km kilometer
m.b.t. met betrekking tot
MINA – plan 4 Vlaams Milieubeleidsplan 2011 – 2015
MKROS Milieuklachten, - registratie en opvolgingssysteem
MMIS Milieu Management Informatie Systeem
MOS Milieueducatie Op School
OVAM Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij
PIH Het Provinciaal Instituut voor Hygiëne
PMD Plastiek flessen en flacons, metalen verpakkingen en drankkartons
REG Rationeel energiegebruik: energiediensten leveren met een minimum
aan energieverbruik en met de energievorm van de laagste kwaliteit die
nog volstaat
v.z.w. Vereniging zonder winstoogmerk
VEA Vlaams Energie Agentschap
VLACO de Vlaamse Compostorganisatie
VLAREA Vlaams Reglement inzake Afvalvoorkoming en –beheer
Vlarem Vlaams Reglement betreffende de Milieuvergunning
VTE voltijdse equivalenten
GEMEENTE Essen: milieubeleidsplan 2012 - 2017