6. Whiplash: de hypothetische situatie zónder ongeval - Stichting PIV
6. Whiplash: de hypothetische situatie zónder ongeval - Stichting PIV
6. Whiplash: de hypothetische situatie zónder ongeval - Stichting PIV
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Whiplash</strong>: <strong>de</strong><br />
<strong>hypothetische</strong> <strong>situatie</strong><br />
zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong><br />
<strong>PIV</strong>-congres 22 maart 2013, Utrecht<br />
mr. Arvin Kol<strong>de</strong>r<br />
‘Is ie<strong>de</strong>r whiplash-slachtoffer een kneus?’<br />
• Scha<strong>de</strong>vaststelling<br />
-> vergelijkingshypothese<br />
- (feitelijke) <strong>situatie</strong> mét <strong>ongeval</strong><br />
- <strong>hypothetische</strong> <strong>situatie</strong> zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong><br />
• ‘Gespiegel<strong>de</strong>’ standpunten<br />
-> slachtoffer negatief over sit. MO, positief over sit. ZO<br />
-> verzekeraar positief over sit. MO, negatief over sit. ZO<br />
De <strong>situatie</strong> mét <strong>ongeval</strong><br />
• Medische voorlichting onmisbaar<br />
- aard en ernst letsel<br />
- ontstaan/oorzaken letsel<br />
- behan<strong>de</strong>lmogelijkhe<strong>de</strong>n, prognose<br />
- impact letsel<br />
• Van oudsher: neuroloog<br />
-> on<strong>de</strong>r bepaal<strong>de</strong> voorwaar<strong>de</strong>n %FI en beperkingen<br />
- NVN-richtlijnen 2001, p. 33<br />
-> neurologische ‘objectivering’ houvast voor jurist<br />
25-3-2013<br />
1
NVN-richtlijnen 2007<br />
• ‘Evi<strong>de</strong>nce-based medicine’<br />
-> vaststellingen o.g.v. medisch ‘objectieve’ afwijkingen<br />
-> medisch ‘objectief’ = visueel waarneembaar<br />
-> enkel nog die pijnsyndromen kwantificeren waarvoor een<br />
neurologisch substraat valt aan te wijzen<br />
• WAD I/II<br />
-> naar <strong>de</strong> huidige medisch-wetenschappelijk stand zijn geen<br />
(althans niet op algemeen geaccepteer<strong>de</strong> wijze) on<strong>de</strong>rliggen<strong>de</strong><br />
anatomische afwijkingen en/of beschadigingen te dui<strong>de</strong>n<br />
• Aan WAD I/II wordt geen %FI (meer) toegekend<br />
-> zón<strong>de</strong>r FI géén (neurologische) beperkingen<br />
Drie juridische <strong>de</strong>elvragen<br />
1) het bestaan (realiteitsgehalte) van <strong>de</strong> geuite klachten<br />
2) het causaal verband tussen die klachten en het <strong>ongeval</strong><br />
3) <strong>de</strong> uit <strong>de</strong> <strong>ongeval</strong>gerelateer<strong>de</strong> klachten voortvloeien<strong>de</strong><br />
beperkingen<br />
Lijn in <strong>de</strong> rechtspraak (<strong>de</strong>elvraag 1 en 3)<br />
• geen ‘evi<strong>de</strong>nce-based’ maar ‘plausibiltiteit’<br />
• ook zon<strong>de</strong>r medisch ‘objectieve’ afwijkingen rechtens relevante klachten én<br />
beperkingen<br />
• sterk feitelijke beoor<strong>de</strong>ling<br />
-> informatiebronnen en indicatoren (TVP 2011-1, p. 22-23)<br />
-> zonodig inschakeling verzekeringsarts<br />
Meest recent<br />
• Hof Leeuwar<strong>de</strong>n 9 oktober 2012, LJN BX9658<br />
• Rb. Zutphen 25 oktober 2012, LJN BY1386<br />
• Hof Leeuwar<strong>de</strong>n 5 februari 2013, LJN BZ0801<br />
• Hof Den Bosch 12 februari 2013, LJN BZ2030<br />
25-3-2013<br />
2
Lijn in <strong>de</strong> rechtspraak (<strong>de</strong>elvraag 2)<br />
Csqn-verband (vestiging, art. 6:74/162 BW)<br />
• specifieke, medisch aantoonbare verklaring voor <strong>de</strong> klachten niet<br />
nodig<br />
• vóór <strong>ongeval</strong> niet, op zich door <strong>ongeval</strong> te veroorzaken en<br />
alternatieve verklaring ontbreekt<br />
Toerekening (art. 6:98 BW)<br />
• ‘ruime toerekening’ (the tortfeasor…….)<br />
• persoonlijkheidsstructuur, copingstijl, sociale- en/of mentale factoren<br />
• het concrete slachtoffer, niet een ‘normaaltype’, staat centraal<br />
De <strong>situatie</strong> zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong><br />
• Opnieuw het concrete slachtoffer en niet een ‘normaaltype’<br />
• Opnieuw medicus ‘slechts’ ter voorlichting, jurist ter beslissing<br />
-> normatief; Rb. Den Bosch 21 september 2011, LJN BT2397<br />
Juridisch ka<strong>de</strong>r<br />
• HR 15 mei 1998, NJ 1998, 624 (Vehof/Helvetia)<br />
Zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> opleiding gevolgd en parttime baan in <strong>de</strong> zorg bemachtigd?<br />
• HR 14 januari 2000, NJ 2000, 437 (Van Sas/Interpolis)<br />
Zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> 20 uren per week tot 65 jaar doorgewerkt als lerares?<br />
• HR 13 <strong>de</strong>cember 2002, NJ 2003, 212 (B./Olifiers)<br />
Zón<strong>de</strong>r medische fout fulltime tot 60 jaar doorgewerkt als lerares?<br />
-> steplicht en bewijslast<br />
• HR 12 maart 2010, RvdW 2010, 416 (X/Interpolis en Achmea)<br />
Mét <strong>ongeval</strong> in staat na 15 jaar geduren<strong>de</strong> 20 uur per week te werken?<br />
Vingerwijzingen Hoge Raad<br />
• Op slachtoffer rust bewijslast omvang scha<strong>de</strong><br />
• Scha<strong>de</strong> bepalen door vergelijking <strong>situatie</strong> mét en zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong><br />
• Bij voornoem<strong>de</strong> vergelijking re<strong>de</strong>lijke verwachting omtrent toekomstige<br />
ontwikkelingen (= mét en zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong>)<br />
• Geen strenge eisen aan het bewijs van (scha<strong>de</strong> wegens het <strong>de</strong>rven<br />
van) arbeidsinkomsten zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong><br />
• Bij bepaling <strong>situatie</strong> zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> slachtoffer voor<strong>de</strong>el van <strong>de</strong> twijfel<br />
25-3-2013<br />
3
Naar mijn mening óók:<br />
• Bij bepaling <strong>situatie</strong> zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> on<strong>de</strong>rscheid maken:<br />
-> factoren gelegen binnen <strong>de</strong> constitutie (medisch/gezondheid)<br />
-> factoren gelegen buiten <strong>de</strong> constitutie (‘carrière-technisch’)<br />
• Gezondheid<br />
Wanneer is het re<strong>de</strong>lijk te veron<strong>de</strong>rstellen dat ook zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong><br />
zodanige gezondheidsproblematiek zou zijn ontstaan, dat daarvan een<br />
<strong>de</strong>mpen<strong>de</strong> werking uitgaat op <strong>de</strong> totale scha<strong>de</strong>omvang?<br />
• Carrière<br />
Hoe zou het inkomen zich zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> re<strong>de</strong>lijkerwijs hebben<br />
ontwikkeld? (carrière-verloop + aantal arbeidsjaren)<br />
• Min<strong>de</strong>r snel ‘re<strong>de</strong>lijk’ om zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> ook medische<br />
uitval aan te nemen dan een ‘teleurstellen<strong>de</strong>’ loopbaan<br />
Werknemer uit <strong>de</strong> bouw loopt blijvend lichamelijk en<br />
geestelijk letsel op door verkeers<strong>ongeval</strong><br />
• Zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong>…..<br />
- door crisis, zoals zovelen, tij<strong>de</strong>lijk werkloos<br />
- op 50e geen promotie tot bedrijfslei<strong>de</strong>r, maar ou<strong>de</strong> functie met<br />
loonsverhoging<br />
- niet doorwerken tot 67 jaar maar, zoals zovelen, tot 62,2 jaar<br />
- (ook) vervroegd en volledig uit arbeidsproces verdwenen omdat<br />
‘zijn persoon’, niet bestand tegen ‘het leven’, sowieso <strong>de</strong> normale<br />
einddatum van een werkzaam leven niet zou hebben gehaald<br />
• Het één is verstrekken<strong>de</strong>r dan het an<strong>de</strong>r.……<br />
• Bij scha<strong>de</strong>begroting ook medische uitval zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> aannemen,<br />
is rechtens nogmaals aantasting persoonlijke integriteit<br />
• Een (zuiver) persoonlijke ‘diskwalificatie’ c.q. ‘<strong>de</strong>classering’ door <strong>de</strong><br />
veroorzaker van iemand die door diezelf<strong>de</strong> veroorzaker reeds<br />
ongevraagd in een weinig benij<strong>de</strong>nswaardige positie is gebracht…..<br />
• …..en die het slachtoffer door toedoen van diezelf<strong>de</strong> veroorzaker<br />
niet kán pareren; <strong>de</strong> veroorzaker heeft juíst voor onzekerheid<br />
gezorgd omtrent hetgeen zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> zou zijn geschied<br />
• Carrière-verloop: niet (zuiver) ‘op <strong>de</strong> man’ maar rol voor externe<br />
factoren en <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n, ‘in <strong>de</strong> economische sfeer’<br />
• Eisen aan motivering van betwisting van <strong>de</strong> stellingen van het<br />
slachtoffer (‘verzwaar<strong>de</strong> betwistplicht’ verzekeraar)<br />
-> niet of niet voldoen<strong>de</strong> betwiste feiten moeten als vaststaand wor<strong>de</strong>n<br />
beschouwd (art. 149 Rv)<br />
25-3-2013<br />
4
Carrière zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong><br />
• Rol van het verle<strong>de</strong>n en he<strong>de</strong>n, re<strong>de</strong>lijke verwachting omtrent<br />
toekomst, geen strenge eisen, afweging goe<strong>de</strong> en kwa<strong>de</strong><br />
kansen, slachtoffer voor<strong>de</strong>el van <strong>de</strong> twijfel<br />
• Door in het concrete geval goe<strong>de</strong> en kwa<strong>de</strong> kansen qua<br />
scenario’s tegen elkaar weg te strepen, ontstaat een<br />
‘persoonlijk gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong>’<br />
-> persoonlijke eigenschappen<br />
-> goe<strong>de</strong> kans: promotie, loonsverhoging, uitbreiding uren, opleiding<br />
-> kwa<strong>de</strong> kans: ontslag, faillissement, loonbevriezing, eer<strong>de</strong>r met<br />
pensioen<br />
-> rol statistische gegevens (wel: ‘personaliseren’)<br />
-> zoveel mogelijk in voor<strong>de</strong>el slachtoffer<br />
Gezondheid zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong><br />
• Ten aanzien van gezondheidsrisico’s geen kansenafweging in <strong>de</strong> zin<br />
van ‘wikkend en wegend’ tegen elkaar wegstrepen<br />
• Geen statistische verdiscontering van algemene gezondheidsrisico’s<br />
• An<strong>de</strong>rsoortige kanseninschatting: een <strong>de</strong>rmate grote kans op uitval<br />
(lees: beperkingen), dat dit rechtens als feit moet wor<strong>de</strong>n geaccepteerd<br />
• Terughou<strong>de</strong>ndheid betrachten bij aannemen van (ook) duurzame<br />
arbeidsuitval zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong>: ‘concreet aanknopingspunt’ vereist<br />
• Er ‘geen gooi naar doen’ of ‘slag naar slaan’<br />
‘Concreet aanknopingspunt’ voor:<br />
• ook zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> op enig moment klachten….<br />
• ….die in beperkingen zou<strong>de</strong>n hebben geresulteerd….<br />
• ….met - ondanks mogelijke behan<strong>de</strong>ling, begeleiding en<br />
hulpmid<strong>de</strong>len - (<strong>de</strong>zelf<strong>de</strong>) uitval c.q. scha<strong>de</strong> tot gevolg<br />
Kortom: óf beperkingen, wanneer en met welk effect?<br />
25-3-2013<br />
5
IWMD-vraagstelling<br />
• Vraag 2c-e (op eigen vakgebied)<br />
c.) Ook klachten zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong>?<br />
d.) Zo ja, welke mate van waarschijnlijkheid, op welke termijn en in<br />
welke omvang?<br />
e.) Welke beperkingen zou<strong>de</strong>n hieruit zijn voortgevloeid?<br />
• Vraag 4 (buiten eigen vakgebied)<br />
a.) overigens feiten en omstandighe<strong>de</strong>n voor beperkingen<br />
zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong>?<br />
Vanwege onvoldoen<strong>de</strong> concrete aanknopingspunten daartoe, geen uitval<br />
zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong>….<br />
• Rb. Zwolle 29 juni 2011, LJN BR3318 (pijnsyndroom on<strong>de</strong>rbeen zon<strong>de</strong>r<br />
substraat)<br />
• Rb. Utrecht 27 <strong>de</strong>cember 2010, LJN BP3878 (rugklachten)<br />
• Rb. Den Bosch 21 september 2011, LJN BT2397 (elleboog- en knieklachten)<br />
• Rb. Rotterdam 16 november 2011, LJN BU4625 (rugklachten)<br />
• Rb. Rotterdam 23 november 2011, LJN BU5487 (handletsel)<br />
….óók ingeval van whiplashletsel<br />
• Hof Den Haag 23 september 2008, LJN BH1627<br />
• Hof Den Bosch 11 oktober 2011, LJN BU4023<br />
• Hof Arnhem 5 juli 2011, LJN BR3964<br />
• Rb. Den Haag 11 juli 2011, LJN BU2097<br />
• Rb. Utrecht 28 september 2011, LJN BT8647<br />
• Rb. Den Haag 24 oktober 2011, LJN BU3876<br />
• Rb. Den Bosch 11 oktober 2006, LJN AZ0113<br />
Aanvullend <strong>de</strong>skundigenon<strong>de</strong>rzoek, specifiek naar <strong>de</strong> vraag of<br />
zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> op enig moment ook (meer) klachten en<br />
beperkingen zou<strong>de</strong>n zijn ontstaan<br />
• Rb. Arnhem 27 april 2011, LJN BQ5743 (rugklachten)<br />
• Rb. Breda 4 juli 2011, LJN BR0309 (psychische problematiek),<br />
• Rb. Den Bosch 25 juni 2005, LJN BQ3252 (rugklachten)<br />
• Rb. Den Haag 1 november 2011, LJN BU6717 (buikklachten)<br />
• Rb. Arnhem 23 februari 2011, LJN BP6635 (whiplash, rug-, knie- en<br />
longklachten)<br />
25-3-2013<br />
6
Op basis van ‘concreet aanknopingspunt’ uitval in <strong>de</strong> <strong>situatie</strong><br />
zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong><br />
• Hof Den Bosch 9 augustus 2011, LJN BR6646 (psychische problematiek)<br />
• Rb. Amsterdam 27 oktober 2010, LJN BO3955 en 11 april 2012, LJN<br />
BW2924 (valpartij thuis na <strong>ongeval</strong> en los daarvan)<br />
• Rb. Arnhem 29 augustus 2007, LJN BB3640 (lichamelijke en psychische<br />
problematiek)<br />
• Rb. Arnhem 30 mei 2012, LJN BW7827 (erfelijke spierziekte)<br />
• Hof Amsterdam 18 <strong>de</strong>cember 2012, zaaknr. 200.103.753/01, <strong>PIV</strong>-site<br />
(psychische problematiek)<br />
• Hof Den Haag 22 januari 2013, LJN BZ2176 (Parkinson)<br />
Lijn in <strong>de</strong> rechtspraak<br />
• Enkel uitval zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> dan wel (na<strong>de</strong>r) specifiek<br />
on<strong>de</strong>rzoek daarnaar:<br />
- ‘Vermaat/Staat-gevallen’ (NJ 1991, 292)<br />
- Reeds werkelijk vóór het <strong>ongeval</strong> bestaan<strong>de</strong> (serieuze)<br />
gezondheidsproblematiek<br />
• Stelling relevante predispositie enkel gebaseerd op reactie<br />
<strong>ongeval</strong> = onvoldoen<strong>de</strong> ter betwisting<br />
-> bijv. Rb. Den Haag 11 juli 2011, LJN BU2097<br />
Suggestie Lok, <strong>PIV</strong>-Bulletin 2011-1, p. 9<br />
-> Kunnen <strong>de</strong> gepresenteer<strong>de</strong> klachten en afwijkingen ook op enig<br />
moment ontstaan bij le<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> niet getraumatiseer<strong>de</strong><br />
bevolking?<br />
• Hof Den Bosch 11 oktober 2011, LJN BU4023<br />
• Rb. Rotterdam 1 februari 2012, LJN BV2505<br />
• Rb. Utrecht 28 september 2011, LJN BT8647<br />
• Rb. Den Haag 11 juli 2011, LJN BU2097<br />
‘volstrekt te weinig specifiek en onvoldoen<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rbouwd’<br />
• Reactie Van, L&S 2012-1, p. 35-36<br />
25-3-2013<br />
7
Suggestie De Hek, TVP 2011-2, p. 37-34<br />
• verband tussen whiplashklachten en ‘<strong>de</strong> persoon van <strong>de</strong> bena<strong>de</strong>el<strong>de</strong>’<br />
(persoonlijkheids-, omgevings- en sociale factoren)<br />
• gelae<strong>de</strong>er<strong>de</strong> met langdurige whiplashklachten heeft verhoogd risico op<br />
uitval zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> (karakterstructuur al dan niet i.c.m. plaats in<br />
‘veeleisen<strong>de</strong> samenleving’)<br />
• ‘exponentieel toegenomen’ AO met psychische oorzaak verdisconteren<br />
in waar<strong>de</strong>ring goe<strong>de</strong> en kwa<strong>de</strong> kansen zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong><br />
• een ‘psychische predispositie’; in beginsel geen invloed mét <strong>ongeval</strong><br />
maar wel relevant zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong><br />
Kanttekeningen<br />
• Ook substraatloos letsel wordt rechtens voor ‘vol’ aangezien<br />
-> wat is substraatloos? huidige stand medische wetenschap…..<br />
• (nog) Geen medische ‘verklaring’ bekend; veron<strong>de</strong>rstel<strong>de</strong> invloed<br />
sociale en mentale factoren<br />
• Psychische reactie gekoppeld aan specifieke gebeurtenis<br />
- Zou ook zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> ‘toevallige’ gebeurtenis als luxerend of<br />
provocerend voorbij zijn gekomen?<br />
- Is life-event als ontslag, echtscheiding, verlies van een naaste dan wel<br />
‘veeleisen<strong>de</strong> omgeving’ vergelijkbaar met door an<strong>de</strong>r een veroorzaakt<br />
<strong>ongeval</strong> met blijven<strong>de</strong> letselscha<strong>de</strong> tot gevolg?<br />
- Was vóór <strong>ongeval</strong> sprake van life-events? Wat was <strong>de</strong> reactie daarop?<br />
• Er is niet ‘<strong>de</strong>’ omgeving; <strong>situatie</strong> zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> laat zich naar<br />
verschillen<strong>de</strong> momenten meten, niet enkel ten tij<strong>de</strong> van het <strong>ongeval</strong><br />
Hoe dan wel?<br />
• Voor <strong>de</strong> aanname dat ook in <strong>de</strong> <strong>hypothetische</strong> <strong>situatie</strong> zón<strong>de</strong>r<br />
<strong>ongeval</strong> op enig moment relevante beperkingen (met uitval tot<br />
gevolg) zou<strong>de</strong>n zijn ontstaan, moet zulks zodanig aannemelijk zijn<br />
dat het ten opzichte van <strong>de</strong> aansprakelijke partij niet langer re<strong>de</strong>lijk<br />
is van het tegen<strong>de</strong>el uit te gaan<br />
-> ontleend aan Akkermans, TVP 2003-4, p. 103<br />
• Het enkele feit dat iemand na een <strong>ongeval</strong> whiplashletsel oploopt,<br />
brengt (nog) niet mee dat het ten opzichte van <strong>de</strong> aansprakelijke partij<br />
onre<strong>de</strong>lijk is geen uitval zón<strong>de</strong>r <strong>ongeval</strong> aan te nemen. Daarvoor dient<br />
er, gelet op het gel<strong>de</strong>n<strong>de</strong> normatieve ka<strong>de</strong>r, (veel) meer aan <strong>de</strong> hand te<br />
zijn (lees: bijkomen<strong>de</strong> omstandighe<strong>de</strong>n)<br />
25-3-2013<br />
8
EINDE<br />
Vragen, opmerkingen, suggesties<br />
a.kol<strong>de</strong>r@puntletselscha<strong>de</strong>.nl<br />
a.kol<strong>de</strong>r@rug.nl<br />
25-3-2013<br />
9