5 ZAKENRECHT - Mens & Recht

5.2 Eigendom
“G. W. F. Hegel (in Grundlinien der Philosophie des Rechts) kent aan de eigendom een wel zeer bijzondere
plaats toe binnen zijn filosofisch systeem, omwille van de cruciale betekenis ervan in het proces van zelfbepaling
= vrijheid van de mens. Zelfbepaling moet zijns inziens als een intersubjectieve relatie worden gedacht waarbij
een persoon zijn zelfstandigheid bepaalt in onderscheid met de zelfstandigheid van een ander persoon = als een
relatie van wederzijdse erkenning. Zolang de erkenning innerlijk blijft is ze onwerkelijk. Zij moet objectief
uitgedrukt worden. Beide personen symboliseren daarom hun zelfstandigheid in een zaak, welke dan als
eigendom wordt geformaliseerd.”
P. Cobben, Het project van de verlichting in het licht van Hegels rechtsfilosofie, Algemeen Nederlands tijdschrift wijsbegeerte, juli 1990.
Het burgerlijk wetboek (art. 544) omschrijft eigendomsrecht als het recht om op de meest
volstrekte wijze het genot te hebben van een zaak en erover te beschikken mits men er geen
gebruik van maakt dat strijdig is met de wetten of verordeningen.
De eigenaar van een goed beschikt dus over:
recht van gebruik (‘ius utendi’)
Dit omvat eigenlijk gebruik maar ook oneigenlijk gebruik = het goed gebruiken waarvoor het niet bestemd is
(uiteraard mits geen wetten overtreden worden).
recht van genot (‘ius fruendi’) = het recht op de vruchten of de opbrengst
Vruchten kunnen onderverdeeld worden in:
- natuurlijke vruchten = de voortbrengselen van de natuur (bijv. de jongen van een dier, de wol van een schaap)
- nijverheidsvruchten = deze welke voortkomen uit het samengaan van natuur en mens (bijv. de oogst van een
akker, de pull gemaakt door de mens met de wol van een schaap…)
- burgerlijke vruchten = wat voortkomt uit (alleen) de menselijke inventiviteit (bijv. intrest, huuropbrengst)
recht van beschikking (‘ius abutendi’) = het recht om met het goed te doen wat men wil Over
een goed beschikken houdt (o.a.) in het kunnen vernietigen, vervreemden (= verkopen of wegschenken)…
Maar het eigendomsrecht is wettelijk beperkt:
om redenen van publiekrechtelijke aard
Cfr. de openbare orde, de goede zeden, de wetgeving betreffende onteigening, stedebouw, milieu en ruimtelijke
ordening, gevaarlijke en hinderlijke bedrijven…
om redenen van privaatrechtelijke aard
Begaat een eigenaar een inbreuk op de algemene zorgvuldigheidsplicht = foutaansprakelijkheid, dan zal hij
overeenkomstig art. 1382 e.v. van het BWB (zie deel 6 van deze syllabus) schadevergoeding moeten betalen.
Omtrent het begrip rechtsmisbruik dat gewoonlijk wordt verbonden met de zogeheten foutaansprakelijkheid van art. 1382 e.v. zie M. Van
Hoecke en B. Bouckaert, Inleiding tot het recht, 2007, p. 197-200.
Overeenkomstig de evenwichtsleer moet een eigenaar zich bij de uitoefening van zijn eigendomsrecht in het
belang van andere naburige eigenaars matigen, zoniet ontstaat er burenhinder. Slachtoffers ervan kunnen de
rechtbank om stopzetting ervan én om schadevergoeding vragen, zonder enige fout te moeten bewijzen.
Volgens Cass. 6.4.1960: http://jure.juridat.just.fgov.be/?lang=nl&jur=1.
Voor uitgebreide juridische informatie over burenhinder: www.law.kuleuven.be/jura/43n2/lucas.htm, over gemene muren:
www.livios.be/nl/_build/_guid/_droi/_geme/index.asp?content=Gemeenmaking%20muren en
www.habitos.be/vragenrubriek.asp?action=detail&vraag_ID=538.
Lees ook Alles wat (niet) mag in uw tuin of op uw terras in Plus magazine nr. 251 van juli-augustus 2009 p. 60-65, Mag buurman de voetbal
van mijn zoon in beslag nemen in De Standaard (DS) van 14.8.2009:
www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20090814_015&word=Mag+buurman+de+voetbal+van+mijn+zoon+in+beslag+nemen
%3f, Cassatie fluit hof terug over toerekenbaarheid bij burenhinder in De Juristenkrant nr. 201 van 13.1.2010 p. 3, Hoe is schade door een
omgevallen boom verzekerd? in DS van 11-12.12.2010 p. E13:
www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=LC33GD0U&word=geldvragen.
Eigendom gaat meestal samen met bezit maar is niet hetzelfde: eigendom is een juridisch, bezit een feitelijk
begrip. (Zie over bezit als middel tot eigendomsverwerving: 5.2.1.6 Verkrijgende verjaring en bezit.)
Je eigendom beschermen
Slachtoffers van diefstal kunnen vaak geen goede beschrijving geven van de gestolen goederen. Daarom verdient
het aanbeveling je waardevolle bezittingen te merken en/of te registreren. Een voorwerp merken doe je door het
een eigen nummer te geven (bijv. met een graveerpen), het registeren kan op een bijzonder registratieformulier.
Voor meer informatie zie www.belgium.be/nl/justitie/veiligheid/voorzorgen_nemen/bezittingen_registreren.
Registratieformulieren downloaden:
www.belgium.be/nl/publicaties/pub_save_your_numbers_registratieformulier_waardevolle_voorwerpen.jsp
www.belgium.be/nl/publicaties/pub_save_your_pictures_registratieformulier_voor_kunstwerken_antiquiteiten_en_juwelen.jsp
213