Volgende - Gemeente Hardenberg

3.1 Morfologie
Het huidige beeld op het Katingerveld is het
resultaat van kleine en grote veranderingen
die in het verleden hebben plaatsgevonden.
Een optelsom van ruimtelijke elementen, met
een eigen geschiedenis en betekenis, welke
nu gezamenlijk een betekenis hebben en de
actuele situatie vormen. In de plaatselijke
geschiedenis zijn 3 perioden te onderscheiden
waarvan de sporen terug te vinden zijn in de
actuele situatie.
De eerste periode loopt tot en met de 17e eeuw
en geeft een samenvattend beeld van de situatie
zoals deze in eeuwen daarvoor heel langzaam
gegroeid is. Het landschap heeft zijn basis in de
laatste ijstijd. De gemeente Hardenberg ligt in
het stroomdal van de oervecht. Langs de hogere
randen van dit stroomdal vestigden zich, eerst
in de prehistorie en later in de middeleeuwen,
agrarische nederzettingen (waaronder Den Kaat
en Avereest). Tussen de hogere randen lagen
afwisselend hoogveen- en heidegebieden. Op
lokale schaal werden deze gebieden ontgonnen
vanuit de aanliggende nederzettingen.
In de 17e eeuw krijgt het gebied een
bovenlokale “strategische” betekenis. Op de
zomerweg die liep van Ommen naar Zuidwolde
werd de Ommerschans aangelegd als onderdeel
van een heel stelsel van verdedigingswerken
welke de noordelijke nederlanden moesten
beschermen.
De volgende periode behelst de 18e en 19e
eeuw. In deze periode veranderd in korte
tijd het landschap door grootschalige (veen)
ontginningen. Veendorpen, kolonieën en nieuwe
infrastructuur tekenden zich scherp af in het
oude landschap. Balkbrug “onstond” op de
kruising van de oude zomerweg tussen Ommen
en Zuidwolde en de vanaf 1809 aangelegde
Dedemsvaart. In de daarop volgende eeuw
groeide Balkbrug uit tot een lintdorp langs
de Dedemsvaart. Het begin van de vaart lag,
ANALYSE
net ten oosten van het Katingerveld, in de
veenkolonie “De Veenderij”. Dit is de huidige
plaats “Dedemsvaart”. De Ommerschans,
niet langer militair van betekenis, werd een
strafinrichting. Rondom de Ommerschans werd
een kolonie gesticht voor huisgezinnen uit de
kolonie Frederiksoord.
In de loop van de 20e eeuw werden de
laatste woeste gronden in cultuur gebracht.
Verveningen en heidevelden verdwenen en
waren rond de jaren 60 alle (her)verkaveld.
Hiermee verdween ook het eerder genoemde
scherpe contrast tussen de verschillende
ruimtelijke elementen. Infrastructuur veranderde;
scheepvaart verdween en wegverkeer deed
zijn intrede. Grote delen van de Dedemsvaart
werden gedempt en in Balkbrug ligt nu een
brede verkeersweg. De functie van de oude
zomerweg tussen Ommen en Zuidwolde werd
overgenomen door de, even ten oosten van
Balkbrug aangelegde, N48. Deze rijksweg
heeft het Katingerveld verdeeld in een westelijk
deel bij Balkbrug en een oostelijk deel bij
Dedemsvaart. Het lintdorp Balkbrug breidde
zich uit met het raster van de kolonie als basis.
De zuidelijke woonwijk, de TBS inrichting
“Veldzicht”, de restanten van de Ommerschans
en verscheidene bospercelen voegden zich
binnen het rationele patroon.
3
21