2005-4 - Vrienden van Blijdorp

22
Olifantenpoep,
een hoop werk
De olifant is een van de populairste dieren in de dierentuin. Hij
valt op door zijn slurf, maar vooral ook door zijn grootte! Wie
ook eens de poep van een olifant heeft gezien, weet dat de drollen
niet onderdoen in omvang. Ook al heeft poep in veel gevallen
alleen de functie van afvalstof, de mest van olifanten dient
meerdere doelen. Voordat ik een aantal van deze doelen noem,
eerst wat algemene informatie over de olifant en zijn poep.
In de vrije natuur eet een olifant per dag
wel 100-200 kg aan voedsel. Het voedsel
varieert van gras, bladeren en boomschors
tot vruchten en ander groenvoer. Om deze
hoeveelheid voedsel te verzamelen, is de
olifant bijna constant in beweging. Dat geldt
niet voor de olifanten in Blijdorp. Deze olifanten
bewegen minder en daar moet het
voedsel op aangepast zijn. Het eten is daarom
veel meer geconcentreerd.
Het menu van de olifanten in Blijdorp
bestaat uit: hooi, stro, takken, paardenbrokken,
voedselsupplementen, groenten
en fruit. In de ochtend eten de olifanten
apart van elkaar de paardenbrokken om te
voorkomen dat ze de brokken van elkaar
opeten. De brokken zijn rijk aan vitaminen
en mineralen. Daarna worden de olifanten
getraind met fruit als beloning. In de dierentuin
zijn de dieren niet de hele dag bezig
met het vinden van voedsel. Om de olifanten
bezig te houden, wordt het buitenverblijf
voorzien van verrijkingsvoedsel. Appels
en wortels worden in het hooi verstopt. ‘s
Avonds krijgen de olifanten extra veel hooi
om de nacht door te komen.
In Blijdorp wonen negen Indische olifanten.
Slechts 35 - 40 procent van wat de olifanten
eten wordt door het lichaam opgenomen.
De rest wordt snel in mest omgezet.
Per dag produceert een olifant ongeveer 40
- 50 kg mest. Een snelle rekensom leert dat
dat iedere dag totaal wel 400 kilo is! Een
hoop werk dus voor de medewerkers van
Blijdorp die de mest opruimen.
De mest in het binnenverblijf wordt ’s ochtends
opgeruimd, de mest in het buitenverblijf
’s middags. Deze mest is nog rijk aan
voedingsstoffen. De mest wordt bijvoorbeeld
gebruikt in de champignonkwekerijen.
In het verleden zijn er ook presse
papiers in de dierentuin verkocht waar een
beetje olifantenmest in zat.
Voor de mensen die met de olifanten werken,
is de mest een belangrijke indicator
voor de gezondheid van de olifant. De bal
mest is gezond als hij bij het raken van de
grond in tweeën valt. Als de mest kleiner
en compacter is, heeft de olifant waarschijnlijk
een tekort aan ruwvezel.
In het Noorderdierenpark Emmen is er nog
een andere bestemming voor de mest. Hier
wordt de ‘Emmer olifantenpoep’ verkocht
(letterlijk een emmer met Emmer olifantenpoep).
Een medewerker van de dierentuin
in Emmen legt uit: “de olifantenkudde in
Emmen leeft net als die in Blijdorp zo
natuurlijk mogelijk. Ze eten dus ook natuurlijk.
In tegenstelling tot landbouwhuisdieren
worden ze niet opgejaagd om maar zo snel
mogelijk groot te worden. In de mest zitten
daarom geen stoffen die de mest van landbouwhuisdieren
ongeveer tot ‘chemisch
Tekst: Trix Vermeulen
Met dank aan: Martin van Wees, Diergaarde
Blijdorp en Wijbren Landman,
Noorderdierenpark Emmen
Foto’s: Lennart Arends en Trix Vermeulen
afval’ maken. Dat maakt de olifantenmest
zeer geschikt om planten mee te bemesten.”
Ik heb zelf eens de proef op de som genomen.
Ik heb een emmer poep gegeven aan
een ervaren tuinhobbyist uit Haastrecht. Hij
heeft de mest bij de rozen gestrooid en
inderdaad, de rozen hadden niet eerder zo
mooi gebloeid!
In het wild speelt de mest van olifanten een
belangrijke rol. Veel plantensoorten zijn
voor hun voortbestaan afhankelijk van de
olifanten. Zo kunnen de zaadjes van op zijn
minst één derde van de boomsoorten in
West-Afrika pas ontkiemen nadat ze het
spijsverteringsstelsel van de olifant zijn
gepasseerd. De plantenzaden worden op
deze manier ook beter verspreid.
De poep wordt ook gebruikt door de
mestkever. Wereldwijd bestaan er 4.500
soorten mestkevers, waarvan de meeste in
Afrika voorkomen. De mestkever eet vooral
het vocht uit de mest en draait ballen van
de mest zelf. Deze ballen kunnen tot wel
vijftig keer het gewicht van de kever hebben!
In zo’n bal legt het vrouwtje ook de
eitjes. In iedere bal één eitje. Het nest
wordt bedekt met meer mest. Als de eitjes
uitkomen, eten de larven de mest. De
mestkever levert met zijn bijzondere
gewoonten een belangrijke bijdrage aan de
verspreiding van mest en het gezond houden
van de bodem.
Kunstmest
Zoals eerder vermeld, dient olifantenmest
meerdere doelen. De Brits-Nigeriaanse
kunstenaar Chris Ofili (bijnaam ‘the elephant
man’) gebruikt olifantenpoep bij het
maken van zijn kunstwerken. Zijn werk
‘The Holy Virgin Mary’ zorgde voor veel
ophef in New York. Het werk toont een
zwarte Madonna met een klomp olifantenpoep
als rechterborst. Een boze gelovige
man heeft het doek uit woede besmeurd
met witte verf. Volgens hem, en andere
tegenstanders, is het kunstwerk een belediging
voor gelovigen en een ontheiliging van
het geloof. De madonna was weken de
oorzaak van een strijd tussen de museumdirectie
en burgemeester Guiliani van New
York. Verdedigers van Ofili merkten op dat
olifantenpoep in de Afrikaanse kunst vaker
gebruikt wordt. Olifanten symboliseren
kracht, olifantenpoep symboliseert vruchtbaarheid.
De kunstenaar zelf heeft twee
betekenissen voor de poep: het werk is
bedoeld om te provoceren en de kunstenaar
wil het blanke publiek confronteren
met het beeld dat bestaat van zwarte kunstenaars;
de kunstenaars die zich met >