2005-4 - Vrienden van Blijdorp

10
Nederlandse weidevogels II
Grutto’s en tureluurs
In het vorige nummer van Vriendennieuws schreven
wij al over een nieuwe volière op de plaats van de
voormalige Kiboko speeltuin waarin weidevogels te
zien zullen zijn. We schreven toen over de kemphanen.
Deze keer vertellen wij u iets over twee andere toekomstige
bewoners, de grutto en de tureluur. Volgende keer
komen de kluut en de kievit aan bod en zullen we ook
de ervaringen van Blijdorp met deze vogels beschrijven.
Er zijn namelijk al jongen uit het ei gekropen!
Vogels van de slikgronden
‘Limosa limosa’ is de wetenschappelijke
naam van één van Nederlands bekendste
weidevogels, de grutto. De Nederlandse
naam ‘grutto’ is een klanknabootsing van
zijn roep. Deze roep wordt in verschillende
delen van Nederland wat anders weergegeven,
wat resulteert in verschillende namen
voor de grutto als ‘grut’, ‘gruut’, ‘grutteres’,
‘griet’, maar omdat zijn geluid blijkbaar
ook aan het slijpen van messen doet
denken, heet hij ook wel ‘schaarsliep’.
Lokale namen zijn vaak gebaseerd op
vergelijkingen met andere vogels en
zo wordt de grutto ook wel ‘bruin ooievaartje’,
‘oeversnip’ en ‘rechtbekwulp’
genoemd. Al met al heel veel namen voor
deze ‘vogels van de slikgronden’, wat de
vertaling van de wetenschappelijke naam is.
De veertig centimeter grote grutto met zijn
lange snavel en bruine kleur is net als de
andere weidevogels een vogel van veenweiden
en andere laag gelegen graslanden.
In ons land zijn dit met name de oude cultuurlandschappen
(bijvoorbeeld veenpolders)
die nu vrijwel geheel in gebruik zijn
als grasland. Sloten horen ook heel sterk
bij deze gebieden. Momenteel gaat er veel
aandacht uit naar het behoud van deze
gebieden. De sloten in deze gebieden trekken
specifieke soorten aan als visdiefjes en
snorren. Als er ook veel riet is vindt men er
ook roerdompen. Door de ‘verbeterde’
ontwatering, vermesting, het
intensieve landgebruik en de
vervroegde maaidata hebben
deze vogels het niet makkelijk.
Bovendien veroorzaken bovengenoemde
factoren een aantasting
van de flora, waardoor er
minder nestgelegenheid en
minder voedselaanbod is.
In het verleden had de grutto
er dan nog een probleem bij,
aangezien hij als lekkernij
bekend stond. Gelukkig is
hij net op tijd beschermd
verklaard. Toch keren er nog
ieder jaar rond maart erg veel
grutto’s terug vanuit hun winterverblijf
in West-Afrika en
het Middellandse zee gebied
om hier te komen broeden.
Dan, met name in het voorjaar,
is het typische gruttogeluid
goed te horen. Zeker als de
mannetjes hun hoge baltsvluchten
boven de weides
maken. Bij deze vluchten
vliegen ze met uitgespreide
staart en wentelen ze zich
van de ene op de andere zijde.
De vogels nestelen in wat langer
gras, waar ze met hun lange
poten ook goed op zijn gebouwd.
v o g e l w i j z e r
Grutto Tureluur
Tekst: Jos en Anne Marie
Nijkamp Hosman
Groeit het gras verder door, dan zijn
grutto’s vaak te zien op paaltjes, over
hun gebied uitkijkend. In de periode
van april tot medio juni legt het
vrouwtje vier eitjes in een in de grond
gemaakt kuiltje dat bekleed is met
wat grassen en bladeren. Beide ouders
broeden en verzorgen na het uitkomen
de jongen. De kuikentjes zijn zogenaamde
nestvlieders en verlaten dus al
heel snel het nest. Doorgaans is er één
nestje per jaar. Alleen wanneer het eerste
legsel wordt verstoord volgt er een
tweede. Erg ‘efficiënt’ zijn grutto’s niet,
per nest komen nul tot vier jongen uit
het ei en vervolgens wordt maar 50%
volwassen. Daarnaast sterft jaarlijks
20% van de volwassen vogels.
Grutto’s hebben een lange gevoelige
snavel die erg geschikt is voor het
zoeken naar voedsel in zachte vochtige
grond. De vogels kunnen hun voedsel
zowel op de tast als op het zicht lokaliseren.
Ze zijn met name op zoek naar
ongewervelde prooien zoals insecten,
larven, wormen, maar ook viseitjes,
bessen en zaden staan op het menu.
’s Winters is het dieet voornamelijk
plantaardig. Zo zoeken ze in hun
overwinteringsgebieden vooral de
zaden op de rijstvelden.
Ondanks het feit dat er wereldwijd
zo’n 140 000 - 270 000 paren grutto’s
zijn, gaat het niet goed. De afname in
aantal is dramatisch, want sinds de
jaren ‘60 zijn de aantallen met maar
liefst 50% afgenomen. ’s Zomers trekken
80-90% van de grutto’s naar ons
land, wat maakt dat Nederland een
specifieke verantwoordelijkheid heeft
in de bescherming van deze soort.
Vogelbescherming Nederland heeft
gelukkig veel aandacht voor de weide-
>