Nieuwsbrief 76 - Gedachten Uitpluizen

Interessante informatie
ZET IN JE AGENDA:
Paul Grant van de club van
Aaron T. Beck komt op
vrijdag 23 september 2011
in Nederland een workshop
geven over cognitieve
gedragstherapie bij
negatieve symptomen /
demoralisatie. Voor meer
informatie, zie pagina 4.
'Arme-ik' en 'slechte-ik'
paranoia
1
3
Nieuwsbrief
Gedachten Uitpluizen
- CGT bij negatieve symptomen
- 'Arme-ik' en 'slechte-ik' paranoia
- Nieuwe resultaten over vroegdetectie en preventie
(EDIE)
Nummer 76 29 mei 2011
In dit nummer Het zou wel eens kunnen dat negatieve symptomen
(sociale terugtrekking, verminderde spraak en expressie,
Groepsgewijze CGT
vermindert negatieve
symptomen
Congressen en
trainingen
Verslag bijeenkomst
CGT bij psychose in
New York
2
4
Groepsgewijze CGT vermindert negatieve
symptomen in eerste episode patiënten,
maar niet in reeds lang zieke patiënten.
weinig motivatie, etc) het beste te behandelen zijn in de
eerste fase van een psychotische stoornis. Een groepsformat
is hiervoor wellicht geschikt vanwege het contact
met lotgenoten en blootstelling aan sociale interactie.
In deze Ierse studie zijn de effecten van groepsgewijze
cognitieve gedragstherapie (CGT) vergeleken bij twee
groepen: een eerste psychose groep (N=25) en een reeds
langer zieke groep (N=15). Het bleek dat psychotische
symptomen in beide groepen evenveel verminderden door
de CGT. De negatieve symptomen gingen echter alleen in
de eerste episode groep vooruit.
Conclusie: (groepsgewijze) CGT kan helpen bij negatieve
symptomen. Daarnaast is het waarschijnlijk goed om er zo
vroeg mogelijk bij te zijn.
Gaynor K, Dooley B, Lawlor E, Lawoyin R, O'Callaghan E (2011).
Group cognitive behavioural therapy as a treatment for negative
symptoms in first-episode psychosis. Early Intervention in Psychiatry,
5, 168-173.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21535424

2
Nieuwsbrief Gedachten Uitpluizen Nr 76 29 mei 2011
Bestel de Toolkit Gedachten Uitpluizen
www.gedachtenuitpluizen.nl
'Arme-ik' en 'slechte-ik' paranoia: relaties met
emotie, zelfbeeld, en vroegere relaties
Er wordt wel eens onderscheid gemaakt tussen twee soorten paranoïde wanen:
(1) 'Arme-ik' paranoia, waarbij de achtervolging als onverdiend en onterecht wordt gezien.
(Ik heb niks verkeerds gedaan en toch vallen ze me lastig!)
(2) 'Slechte-ik' paranoia, waarbij de cliënt de achtervolging op één of andere manier als
verdiend beschouwt. (Ik ben slecht en daarom pakken ze me. Ik ben gevaarlijk, daarom
houden ze me in de gaten.)
De 'slechte-ik' paranoia heeft meer te maken
met over-intrusieve en bemoeizuchtige
relaties (ouders) in het verleden, en daaraan
gekoppeld met depressie, angst en een laag
zelfbeeld. De 'arme-ik' paranoia hangt
daarentegen meer samen met verwaarlozing
en verlating, en daaraan gekoppeld met
hogere zelfwaardering, en minder depressie
en/of angst.
Deze studie keek naar hoe de twee paranoiasoorten
zich verhouden tot emoties, wanen en
vroegere relaties in 36 patiënten. Ze vonden
dat 'slechte-ik' paranoïde mensen meer
somber waren en zich meer schaamden.
'Arme-ik' paranoïde mensen hadden vaker
grootheidswanen. Op gebied van vroege
relaties werd niet veel verschil gevonden,
behalve dat de 'slechte-ik' paranoïde mensen
vaker een overbeschermende omgeving
hadden in de jeugd.
Over-intrusieve opvoedstijl hangt
samen met ‘slechte ik’ paranoia:
Volg mij naar pagina 4

Kent u belangrijke congressen over
CGT bij psychose die niet in de
agenda staan? Stuur ze op naar
info@gedachtenuitpluizen.nl
..........
CURSUSSEN
CONGRESSEN
Nieuwsbrief Gedachten Uitpluizen
Congres en cursus agenda
17 th International Congress ISPS
31 mei t/m 4 juni 2011, Dubrovnik, Kroatië
www.isps2011.org
41 st Annual EABCT Congress
31 augustus t/m 3 september 2011, Reykjavik, IJsland
www.congress.is/eabct
Paul Grant: Workshop CGT bij negatieve
symptomen / demoralisatie
Vrijdag 23 september 2011, Utrecht
www.vgct.nl
3 rd European Conference on Schizophrenia
Research
29 september t/m 1 oktober 2011, Berlijn, Duitsland.
www.schizophrenianet.eu
1 st European
Congress on
Assertive
Outreach
‘Crossing
Borders’
6 en 7 oktober
2011,
Rotterdam
www.eaof.org
Stichting Cognitie en Psychose verzorgt incompany cursussen op aanvraag.
www.gedachtenuitpluizen.nl
Kenniscentrum Phrenos verzorgt cursussen met open inschrijvingen.
Bijvoorbeeld de zesdaagse basiscursus cognitieve gedragstherapie bij achterdocht en
stemmen horen voor o.a. psychologen, waarbij gebruik wordt gemaakt van de toolkit
Gedachten Uitpluizen. Ook is er een cursus beschikbaar voor (de opleiding tot)
gedragstherapeuisch medewerkers die met CGT voor psychosen aan de slag willen,
en ook een cursus voor gevorderden. Daarnaast worden cursussen aangeboden in
bijvoorbeeld multifamily groups, IPS, psycho-educatie, en meetinstrumenten zoals
de PANSS en CAARMS.
www.kenniscentrumphrenos.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=664&Itemid=205
3

4
Nieuwsbrief Gedachten Uitpluizen Nr 76 29 mei 2011
In het weekend van 21 mei 2011 vond het
Beckfest plaats bij de Colombia University,
New York. Dit was alweer de 12e bijeenkomst
waarin experts bijeenkomen om te praten
over cognitieve gedragstherapie bij psychose.
Een paar onderwerpen stonden in het
voetlicht:
CGT bij negatieve symptomen /
demoralisatie
Paul Grant van de groep van Aaron T. Beck
heeft meerdere presentaties gegeven over hoe
de negatieve verwachtingen en vermijdingsgedrag
van patiënten te maken hebben met
de reeds bekende relaties tussen cognitieve
beperkingen, negatieve symptomen en
functioneren. Middels cognitieve gedragstherapie
wordt hieraan gewerkt, en het lijkt
erop dat het lukt om negatieve symptomen te
verminderen. Paul Grant komt op vrijdag 23
september 2011 in Nederland een workshop
geven van een dag over dit onderwerp. Voor
kosten en inschrijving, houd www.vgct.nl in
de gaten. De volgende nieuwsbrief zal ook
meer informatie bevatten.
Conclusie: de 'slechte-ik' paranoia lijkt meer
last te hebben van negatieve emoties. Echter,
de twee paranoia-soorten zijn niet
noodzakelijk stabiel. Er zijn aanwijzingen dat
de 'slechte-ik' paranoia nauwelijks voorkomt
in het begin van een psychotische stoornis,
maar pas later ontwikkelt. Dit is in
overeenstemming met dat grootheidswanen
vooral voorkomen bij de meer jonge cliënten.
In behandeling kan het nuttig zijn om erop te
letten dat cliënten de vermeende
achtervolging niet als verdiend gaan
beschouwen naarmate het langer duurt.
Morris E, Milner P, Trower P, Peters E (2011). Clinical
Presentation and early care relationships in 'poor-me'
and 'bad-me' paranoia. British Journal of Clinical
Psychology, 50, 211-216.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21545452
CGT bij psychose meeting in New York 21-22 mei 2011
Paul Grant

Nieuwsbrief Gedachten Uitpluizen
Vroege detectie en interventie (EDIE)
Mark van der Gaag vertelde over de huidige stand van zaken mbt de Nederlandse studie
naar de preventie van psychosen. Hieruit blijkt dat de zoekstrategie naar mensen met een
hoogrisico profiel veel uitmaakt. In Amsterdam werden ze gevonden door verwijzingen bij
vermoeden van risico op psychose, en van die groep kreeg na verloop van tijd slechts een
enkele cliënt een echte psychose. In Den Haag, aan de andere kant, werden ze gevonden
door bij GGZ (hulpzoekende mensen) iedereen te screenen op aanwijzingen voor mild
psychotische klachten. Van deze groep kreeg na verloop van tijd een aanzienlijk deel een
echte psychose. Een screeningmethode werkt dus duidelijk beter; daarmee worden de echte
hoogrisico mensen gevonden. Zij worden gekenmerkt door een iets hogere leeftijd, vaker
van het vrouwelijke geslacht, en een verminderd functioneren.
Zou het
lukken om
psychosen
echt te gaan
voorkomen?
Paul French vertelde over de EDIE-2 in Engeland. De resultaten ogen teleurstellend voor
zover ze momenteel zijn geanalyseerd. Slechts enkele mensen, in zowel de interventie- als
controlegroep, werden uiteindelijk echt psychotisch. De mensen in de studie hadden dus
een relatief laag risico op psychose, niet echt een hoogrisico profiel. Hierdoor konden geen
effecten worden aangetoond van de CGT-interventie, die eerder in EDIE-1 wel effectief is
gebleken. Mogelijk speelt hierin een rol dat het criterium ontbrak dat het functioneren in
de afgelopen tijd gedaald is. Dit is sinds enige jaren wel de standaard. Iemand moet zowel
subklinische symptomen hebben als een daling in het functioneren; dat maakt samen een
hoog risico.
Ook kwamen kort de vervolgdata aan bod van de Australische studie van Alison Yung en
collega's, waarvan de 6-maanden resultaten in de vorige nieuwsbrief stonden. Na 12
maanden blijken er toch meer mensen psychotisch zijn geworden dan de genoemde 7% na 6
maanden. Hoewel nog niet significant, waren er in de CGT-groep minder mensen die een
psychose kregen, en de interventie kan dus alsnog effectief gaan blijken in het voorkomen
of uitstellen van de eerste psychose.
Technologische hulpmiddelen
Er zijn enkele presentaties gegeven over hoe apparaten voor Experience Sampling Method
(ESM), mobiele telefoons, smartphones, etc. kunnen worden gebruikt in therapie. Hiermee
kunnen symptomen worden gemonitord in het dagelijkse leven van cliënten, en ook kan
erop worden geïntervenieerd. Via de apparaten worden vragen gesteld om de cliënt te doen
5

De Stichting Cognitie en Psychose stelt zich tot doel om kennis
over cognitieve aspecten van de psychose en kennis en
vaardigheden van cognitieve gedragstherapie bij psychose en
bij mensen met een ‘at risk mental state’ te verspreiden onder
hulpverleners, mensen die een verhoogd risico op psychose
lopen, patiënten en andere betrokken. Daartoe geeft zij boeken
uit over cognitieve gedragstherapie en verzorgt zij cursussen
en workshops. Een aantal daarvan in samenwerking
met Kenniscentrum Phrenos. Op de website worden updates
en formulieren aangeboden en meetinstrumenten om het
proces van cgt te ondersteunen. Een e-nieuwsbrief over
recente wetenschappelijke publicaties en een congresagenda
worden gratis verspreid onder belangstellenden.
twijfelen aan waanopvattingen of om ze te
herinneren aan hun eigen uitspraken die
helpen bij medicatie-inname. Dit lijkt
vooral te kunnen helpen bij cliënten die
hiervoor openstaan en voldoende actief
aan therapie meewerken.
Wanen en hallucinaties
Richard Bentall vertelde over studies
rondom oorzaken van wanen en
hallucinaties. Hij heeft gevonden dat
meta-cognitieve overtuigingen geen
oorzaak lijken te zijn van hallucinaties,
Stichting
Cognitie en
Psychose
E-mail:
info@gedachtenuitpluizen.nl
maar wel van wanen. Daarnaast vond hij ook dat de sterke
relatie tussen trauma's en hallucinaties (bekend uit de
literatuur) gemediëerd wordt door dissociatieve klachten.
Hallucinaties bij getraumatiseerde patiënten zijn dus
mogelijk een symptoom van dissociatie. Er zijn aan de
andere kant ook mensen zonder trauma's die hallucineren;
bij hen hangt het wellicht niet samen met dissociatie.
Mark van der Gaag en Philippe Delespaul in New Yorkse metro