Die Brüderliche Vereinigung - Jac de Groot

Ontstaan van de Radicale Reformatie tot 1527
Lutherse radicalen
Vanaf april 1521 tot begin maart 1522 bevond Maarten Luther zich op de Wartburg bij Eisenach, om
aan vervolging te ontkomen. In deze tijd bleek dat een aantal volgelingen in Wittenberg de
reformatie verder(lees: extremer) en vlugger wilde doorvoeren. De bedoeling was dat de kloosters
gesloten, het celibaat afschaft en de biechtverplichting opgeheven werd. Ook zou de
avondmaalsliturgie versoberd moeten worden. Dit was niet in strijd met de gedachten van Luther en
Melanchton, maar deze twee wilden dit niet in een zeer snel tempo doorvoeren.
Vlak na het kerstfeest van het jaar 1521 kwamen enkele lekenpredikers uit het weversstadje Zwickau
bij Melanchton, die hem vertelden over de openbaringen die zij rechtstreeks hadden ontvangen,
over de noodzaak om de kinderdoop af te schaffen, over grote veranderingen in de samenleving die
op komst waren, en die over de leiding van de Geest. 1 Zij werden de zogenaamde Zwickauer profeten
genoemd. Andreas Karlstadt sloot zich bij deze groep aan. Door Luther werd hij teruggefloten en hij
schikte zich naar diens wil. Wel ging Karlstadt, om de eenswillendheid met God te beschrijven, zich
meer richten op de mystiek.
Een tegenpool van hem was Thomas Müntzer (1490-1525), die meer maatschappelijk gericht was.
Müntzer was er van overtuigd dat de samenleving zou veranderen als gelovigen zouden
samenkomen, zoals de eerste christenen hadden gedaan.
Müntzer had een aandeel in de Boerenopstand in de zomer van 1524, waarin boeren in verzet
kwamen tegen de eisen in geld en diensten, die van hen gevraagd werden.. Hij riep de Saksische
vorsten op tot een grootscheepse aanval op kerk en staat. Müntzer was er namelijk van overtuigd
dat dit een wisseling van aardse machten was, waar hij in Daniël 7 over had gelezen.
Zwingliaanse radicalen
In Zwitserland had iedere grote stad min of meer een eigen reformator. Eén van de belangrijkste is
Huldrych Zwingli (1484 – 1531) geweest. Hij was de reformator van de stad Zürich. Meer nog dan
Luther zocht hij eigen vormen voor de verkondiging van de ‘nieuwe leer’. Hij kwam hier op
Bijbellezing, gebed en prediking. Deze vormden de kern van de dienst. De sacramenten wezen twee
kanten op: een terugwijzing naar de daden van God en een plichtpleging aan de kant van de mens.
In Zürich bevond zich een groep (merendeels jonge) volgelingen, die Zwingli met veel enthousiasme
in zijn reformatie hadden gesteund en zij waren zich in de Bijbel gaan verdiepen. Met Zwingli waren
zij het eens dat de sacramenten ook als ‘Pflichtzeichen’ gezien moest worden. Echter, ze vonden wel
dat Zwingli teveel rekening hield met het stadsbestuur, waarover zij in de Bijbel niets konden vinden,
evenals over de kinderdoop. Dit verschil tekende zich begin 1524 af.
Zij hoopten bij Müntzer meer begrip te vinden. Deze groep zag de doop als een teken van bekering.
Op grond hiervan hadden zij ouders al ontraden hun kinderen te laten dopen. 2
Verdere geschiedenis
Na de brief aan Müntzer werd er gezocht naar meer contact, maar dat is er niet van gekomen. Dus er
restte niets anders dan zelf een weg te vinden. Deze werd gezocht door gezamenlijk uitsluitend de
Bijbel te lezen. Er was geen theologische leider en er werd ook geen steun gezocht bij oudere
schrijvers. 3 Mijns inziens worden er met deze oudere schrijvers de kerkvaders bedoeld, aangezien de
1 O. de Jong, Geschiedenis der Kerk, Callenbach Nijkerk 1992, p. 163
2 De Jong, p. 179
3 De Jong, p. 179