Download PDF - Limburgse Natuurgidsen

VU: VZW Werkgroep Limburgse Natuurgidsen - p/a Vatstraat 3 - 3620 Lanaken - Afgiftekantoor: 3620 Lanaken Stationsstraat - Erkennigsnummer P702057
Contactblad van de Limburgse Natuurgidsen
Lente 2011
21 maart - 21 juni
Driemaandelijks
België - Belgique
PB - PP
3620 Lanaken
BC 30244

Algemene Informatie
Jaargang 38 - Magazine Lente 2011
Voorzitter
Leo Thomassen
Velmerlaan 12
3806 Velm (Sint-Truiden)
Tel: 011 68 88 11
email: leo.thomassen@skynet.be
Secretaris – Persverantwoordelijke
Luc Reinquin
Wiekstraat 119
3600 Genk
Tel: 089 36 26 38
email: luc.reinquin@telenet.be
Penningmeester
Robert Spelmans
Rode Kruisplein 12/3 bus 1
3940 Hechtel
Tel: 011 73 44 87
email: spelmans.robert@skynet.be
CVN Limburg
Het Groene Huis
tav Petra Haesen
Domein Bokrijk
3600 Genk
Tel: 011 26 54 82
email: petra.haesen@c-v-n.be
Verantwoordelijke uitgever
Marc Van de Sande
Vatstraat 3
3620 Lanaken
Tel: 0499 71 86 00
email: erica@limburgsenatuurgidsen.be
Abonnementen
€8 of €10,75 (inclusief verzekering) met
vermelding van Erica + ‘Naam’ op:
RekNr: 235-0010248-75.
IBAN: BE05 2350 010248 75
BIC: GEBABEBB
Druk
Drukkerij Begas
Molenweideplein 2
3620 Lanaken
Tel: 089 71 43 71
Cover fotografie:
Kris Van de Sande
De Boomkikker in Zonhoven. 2010.
www.limburgsenatuurgidsen.be
2 Colofon

Inhoud
Algemene Informatie ....................................................................................... 2
Inhoud ............................................................................................................ 3
Woordje van de voorzitter ................................................................................ 4
Woordje van de redactie ................................................................................... 5
CVN - 45jarig bestaan ...................................................................................... 6
Jaarvergadering 2011 ................................................................................... 7-8
Raadselfoto ...................................................................................................... 9
De 8000ste natuurgids stelt zich voor....................................................... 10-11
Wereldzaadbank op Spitsbergen ...............................................................12-13
LIMNET contactdag ................................................................................... 14-15
Bijensterfte .............................................................................................. 16-19
Wegproblemen - oorlogsverhalen ............................................................. 20-23
Clean Tech, nieuwe kansen, nieuwe opdrachten ........................................... 24-25
Vormingsactiviteiten ................................................................................ 26-28
Boekenplank .................................................................................................. 29
Shop Natuurhulpcentrum Opglabbeek ........................................................... 30
Bibliographie en foto’s ..................................................................................... 31
Agenda .......................................................................................................... 32
Inhoud
3

Woordje van de voorzitter
4
ERICA , Lente 2011
Leo Thomassen
Het is algemeen geweten dat de werking van de Werkgroep
Limburgse natuurgidsen gedragen wordt door vrijwilligers.
Daarop zijn wij trots, maar meer nog, zijn wij al deze vrijwilligers
enorm dankbaar.
Dit jaar, 2011, werd door de Europese Unie uitgeroepen tot het
Jaar van het Vrijwilligerswerk. Europa wil zo de belangrijke rol
benadrukken die de vrijwilligers vervullen in onze samenleving.
Om en bij de 100 miljoen Europeanen en anderhalf miljoen Belgen
doen aan vrijwilligerswerk in alle geledingen van de maatschappij
en dat tegen de tendens in dat je voor alles en nog wat moet betaald worden.
‘Je bent wel gek om je moe te maken, je tijd te verprutsen, je kennis door te geven
zonder dat je betaald wordt’. Zijn wij niet gelukkiger als wij ons belangeloos kunnen
inzetten voor de goede zaak die, in ons geval, de natuur en het milieu is? Doet het
geen deugd om mensen te helpen in het ontdekken van het wonder dat zich elk jaar
opnieuw in de natuur voltrekt? Geeft het geen voldoening om samen dat wonder te
bestuderen? Is vriendschap niet belangrijker dan euro’s?
Bij de jaarwisseling zijn er enkele wijzigingen in het bestuur van de Werkgroep.
Yvette, voorheen hoofdredactrice van Erica, is opgevolgd door Marc Van de Sande
en de Erica die nu voor je ligt is zijn ‘maidennummer’. Wij wensen hem alle succes
toe en vooral vele jaren met een fijne samenwerking. Ik heb deze Erica uiteraard nog
niet gezien. Misschien ziet hij er wel anders uit maar wij zegden hiervoor toch dat
‘de eigen inbreng’ ruimte moet krijgen, ook in ons contactblad. Wij zijn benieuwd
naar de reacties van onze lezers.
Elke vereniging streeft naar verjonging en dat is ook zo voor onze Werkgroep. Een
nieuwe jonge medewerkster in ons bestuur is Hilde Nysten, kersvers natuurgids.
Op de bestuursvergadering van februari engageerde zij zich al meteen om de kar te
trekken in de denkgroep: ‘Visie en missie’. Met dit initiatief willen wij onze bakens
voor de toekomst bepalen en uitzetten. Welkom in het team Hilde.
Nog welkom heten wij de 33 cursisten in de cursus natuurgids die de eerste week van
februari van start ging. Het wordt een jaar van kennismaking. Spelenderwijs gaan
zij de natuur ontdekken en eer zij het goed en wel beseffen is dit jaar voorbij. Geniet
er bewust van, beste toekomstige natuurgidsen. Ontdek elke week opnieuw hoe
het arboretum in Bokrijk een metamorfose ondergaat en jullie prachtige momenten
tovert voor alle zintuigen.
Aan alle nieuwe lezers van ons contactblad ook een hartelijk welkom. Wij hopen dat
jullie zich goed voelen bij ons.
Zij die hun abonnement nog niet vernieuwden willen wij toch aansporen om dit
onverwijld te doen, anders zou dit nummer wel het laatste kunnen zijn en dat zou
jammer zijn.
Heel veel leesgenot met deze vernieuwde Erica.
Leo
Algemeen

Marc Van de Sande
Zoals jullie in de vorige Erica konden
lezen heeft Yvette Cordie de Werkgroep
van de Limbursge Natuurgidsen gevraagd
om iemand anders te zoeken om de
redactie van de Erica op zich te nemen.
Bijgevolg vroeg André Van de Sande, mijn
vader dus, me ergens tijdens de zomer
van vorig jaar of ik niet geïnteresseerd
was om deze taak uit te voeren.
Ik had in eerste instantie hier wel mijn
twijfels over. Yvette deed deze job goed,
had al een hoop ervaring hierover
opgedaan, terwijl ik een wildvreemde
was voor iedereen en nog een beetje
“bleu” was op dat vlak.
Ik had dus een hele hoop vragen
maar André (het klinkt zo raar moest
ik pa schrijven) kon me toch vrij
snel overtuigen. Er zijn vele vaste
leveranciers van de nodige artikels en ik
zou voldoende krediet krijgen om er iets
moois van te maken.
Tijdens één van de vorige
bestuursvergaderingen werd ik dan ook
aanvaard als nieuwe redacteur van de
Erica.
En nu is het dus zover. Jullie hebben
mijn eerste uitgave in de hand. Het
ziet er wat anders uit dan jullie
gewend waren de laatste jaren maar
inhoudelijk is er niet zoveel veranderd.
De verandering zit hem vooral in de stijl.
De Erica is niet alleen een tijdschrift
voor de natuurgidsen maar ook, en
vooral, door de natuurgidsen. Ik wil
iedereen bedanken die meegewerkt heeft
aan dit boekje en doe een oproep aan
jullie allemaal om mij in toekomst even
Algemeen
Woordje van de redactie
boeiende artikels te bezorgen.
Voor diegenen die me niet kennen, wil ik
me graag even voorstellen.
Mijn naam is Marc Van de Sande, geboren
en getogen in Hasselt maar woonachtig
in Lanaken.
Ik heb de cursus natuurgids gevolgd in
Sint-Truiden in 1982. Ik ben gehuwd
met Edith Jorissen. Zij volgde de cursus
natuurgids in Alden Biezen in 1985.
Ik heb haar leren kennen tijdens de
les determineren, waar ik blijkbaar
voldoende indruk op haar heb gemaakt
als begeleider. Ik moet eerlijk bekennen
dat het vooral kwam door het versleten
determineerboek van Hugo Vanderlinden
die ik van hem had mogen lenen. Merci
Hugo!!
We hebben een zoon, Gert-Jan en een
dochter, Elsemieke.
Veel leesplezier.
Marc
Een nieuwe stijl
5

45 jaar CVN
6
Tijd voor verandering
In 1965 werd in Antwerpen het Centrum
voor Natuurbeschermingseducatie
(CVN) opgericht. Het initiatief
ging uit van verschillende Vlaamse
natuurbehoudsverenigingen. Meteen
werd gestart met de organisatie
van cursussen voor natuurgids,
aanvankelijk in Antwerpen en Gent. De
eerste decennia waren natuurgidsen
de pioniers in het vormen van een
draagvlak voor natuur in Vlaanderen.
Met de erkenning als instelling voor
sociaal-cultureel vormingswerk met
volwassenen, in 1979, werd het
activiteitenpakket van het CVN verruimd.
Na de totstandkoming van een nieuw
decreet op het volksontwikkelingswerk
werd het CVN in 1995 omgevormd tot het
Centrum Voor Natuur- en milieueducatie.
Daarbij werd een nauw samenwerkings-
verband aangegaan met de Vereniging
voor Milieueducatie Provincie Antwerpen
(VMPA), vereniging die enkel in
laatstgenoemde provincie actief is. De
uitbouw van de provinciale werking vanaf
1997 liet een nog gevoelige stijging
van het aantal cursusactiviteiten zien.
In 2003 bracht weerom een nieuw
decreet een omwentelling in het
vormingslandschap teweeg. CVN is
nu erkend als een van de 18 ‘landelijk
gespecialiseerde instellingen voor
sociaal-cultureel volwassenenwerk’.
Met een erkenning voor 3.000 uren
behoort CVN nu tot de grootste
vormingsinstellingen van Vlaanderen.
Guido Vansteenbergen was één van
de initiatiefnemers bij de oprichting
van het CVN. In 1984 nam hij het
voorzitterschap over. Op 18 december
2010, tijdens de jaarvergadering, gaf
Guido de fakkel over aan Rosine Van Oost.
Biografie Rosine Van Oost
° 1 september 1954 te Sint-Denijs-
Westrem. Studeert klassieke filologie
en verhuist naar Antwerpen. Is als
vrijwilliger actief in de vredesbeweging
en Amnesty International. Engageert zich
op school in het Groene Schoolproject
en waagt vanuit dat engagement via een
detachering de sprong naar het Ministerie
van de Vlaamse Gemeenschap. Houdt zich
binnen de NME-cel bezig met doelgroepen
buiten de natuur- en milieusector,
zowel binnen onderwijs als jeugdwerk.
Gaat korte tijd aan de slag binnen Stad
Antwerpen alwaar een verzelfstandigd
milieuagentschap in het vooruit-
zicht was gesteld. Doordat de stad de
verwachtingen niet kan waarmaken, keert
ze terug naar het onderwijs. Op vraag
van de raad van bestuur van CVN wordt
ze vanaf 2011 de nieuwe voorzitter.
Nieuws

Marc Van de Sande
Traditioneel vindt op de tweede zaterdag
van januari de jaarvergadering van de
Limburgse Natuurgidsen plaats. Dit
jaar was de gemeente As onze gastheer.
De deelnemers werden om 09.30 uur
verwacht in het Gemeenschapscentrum
De Drieschaar.
Omstreeks 10.00 uur ging dan de officiële
vergadering van start, gevolgd door een
groepsfoto en het middagmaal om 12.00
uur. Nadien konden we genieten van
één van de wandelingen in de vallei van
de Bosbeek, het staatsnatuurreservaat
Heiderbos en een bezoek aan de 31
meter hoge uitkijktoren waar we konden
genieten van een prachtig uit-zicht over
het Park Hoge Kempen.
De opkomst was eerder “mager”. We
telden een zestigtal deelnemers. Andere
jaren waren er dat wel meer. Onze
voorzitter, Leo, steldde zich ook de
vraag wat de oorzaak hiervan kan zijn.
Aan de gezelligheid zal het niet
liggen, want het was echt aangenaam
om elkaar weer eens te treffen, om
nieuwjaarswensen over te maken, een
beetje bij te kletsen over de voorbije
maanden of om al afspraken te maken
om samen weer eens op pad te gaan.
Tijdens het officiële gedeelte stonden de
Nieuws
Jaarvergadering 2011
As, 08 januari 11
volgende punten op het programma:
- Voorstelling van de verschillende
cursussen. Dit zijn de cursus natuurgids
te Genk, de cursus natuurgids te
Tongeren die in september van start
zal gaan, de cursussen Natuur-In-Zicht
te Genk en Lanaken en tenslotte de
verschillende vormingsactiviteiten. Een
bijzondere aandacht werd besteed aan de
cursus CleanTechAmbasadeur. Hierover
kon je al meer lezen in de vorige Erica.
Marc Meert deed ook een oproep aan
iedereen om eens na te denken over hoe
de vormingsactiviteiten aantrekkelijker
kunnen gemaakt worden.
- Voorstelling van de 8000ste
natuurgids (zie verder in deze Erica)
- Voorstelling van de verschillende
bestuursleden.
- Nieuwe logo CVN
- Oproep tot verlenging abonnement
7

Jaarvergadering 2011
As, 08 januari 2011
- Toelichting in verband met de
verzekering.
- Informatie over de website van de
Limburgse Natuurgidsen.
- Oproep naar de verenigingen om de
organisatie van de jaarvergadering 2012
op zich te nemen.
Na de toespraak van Leo werden de
namiddagwandelingen voorge-steld
door Andre Vincken aan de hand van
een fotoshow.
Marc Van de Sande
Miet Dreesen en Willy Peumans gaven
meer uitleg over het staatsnatuurreservaat
Heiderbos en de problematiek
rond de voortplanting van de
jeneverbes.
Als afsluiter van de voormidagactiviteit,
werd het promofilmpje van de
Werkgroep Limburgse Natuurgidsen
getoond. Dit filmpje kan eveneens
worden bekeken op de website van de
Limburgse Natuurgidsen.
Een heerlijk bord soep en een smakelijke
broodmaaltijd zorgden voor de nodige
energie om de wandelingen aan te
vatten. Deze werden door iedereen erg
gesmaakt.
We hopen jullie volgend jaar opnieuw
te mogen ontvangen. Deze gezellige
bijeenkomst was een mooie start van
een nieuw seizoen.
8 Nieuws

Marc Van de Sande
We kregen de meest uiteenlopende
antwoorden op de raadselfoto,
gaande van stekelzwam tot verdorde
zonnebloemknop. Maar het juiste
antwoord was: de steel van een pompoen.
Slechts zes personen waagden een gokje,
maar het waren Geert Kempeneers,
Louisa De Coster en Romain Vanzeir
die de juiste oplossing hadden, samen
met Lena Martens die echter het snelste
antwoordde.
Zij krijgt in 2012 de Erica gratis in de
brievenbus. Proficiat Lena!!!
Een nieuwe opgave
Tjirps
Raadselfoto
En de winnaar is....
Puzzel mee!!! Met deze foto’s kun je 10 namen van dieren vinden. Soms moet je
foto’s combineren. Je mag één foto ook meerdere keren gebruiken. Aan de hand van
deze namen vind je eveneens een centraal thema.
Wedstrijdvraag: Bezorg me de 10 namen en het thema!
Ook nu wordt er weer een jaarabonenment geschonken aan de persoon die het eerst
het juiste antwoord weet te bezorgen. Dus als je het antwoord weet, snel e-mailen
naar erica@limburgsenatuurgidsen.be. Veel succes!!
1
2
3
4
5
6
7
8
10
11
9
9

Even mezelf voorstellen
De 8000ste natuurgids in Vlaanderen
Het is vandaag precies een jaar geleden
dat ik voor de eerste keer de wandeling
van de parking in Bokrijk naar het Groene
Huis met veel vragen aanvatte. Pas
diezelfde ochtend had ik immers definitief
besloten om de cursus natuurgids te
gaan volgen. Maar die eerste wandeling
gaf me meteen het volste vertrouwen.
Een cursusverantwoordelijke drukte ons
tijdens die eerste lesdag op het hart om
tijdig naar Bokrijk af te zakken. Er was
immers tijdens die wandeling naar het
Groene Huis erg veel natuur te beleven,
zeker in de lente. Ze had gelijk met als
gevolg dat we elke zaterdagochtend een
klein natuurbadje kregen voor we aan de
les begonnen. We waren dus meteen in
de juiste stemming.
Bovendien liep ik tijdens dat tochtje
ook enkele cursisten tegen het lijf en
ook dat bevestigde mijn beslissing van
die ochtend. De cursistengroep bleek
heel divers, maar stuk voor stuk waren
het mensen die de natuur in hun hart
dragen.
De cursus was samengesteld uit een
palet met een enorme diversiteit aan
onderwerpen. Maar stuk voor stuk gaven
ze meerwaarde aan de opleiding en
10
Mariëlle Vangronsveld
vrijwel elke zaterdag dacht ik hét onder-
werp dat mij het meest aansprak te
hebben gevonden.
Dat duurde dan meestal tot de volgende
lesdag als ik vaststelde dat ook dat stuk
natuur erg boeiend was.
Tijdens die tien maanden waren er ook
een aantal excursies en praktijklessen
gepland. Vaak konden we hier een aantal
gegevens toetsen die we in voorgaande
lessen hadden meegekregen. Die
excursies bevestigden ook de stelling
dat wat je in het echt beleeft nog veel
meer bij blijft dan wat je in een theorieles
hoort.
We kregen ook drie opdrachten mee:
het maken van een biotoopstudie, het
ondernemen van een stagewandeling en
een heus examen over alle lessen heen.
Door het feit dat we de opdrachten al
snel kenden, konden we stapsgewijs aan
onze taken werken. Zo stond de praktijk
nooit ver van de theorie af.
De biotoopstudie en de stagewandeling
deed ik in het Munsterbos, een prachtig
stukje natuur op de overgang tussen
Tjirps

Kempen en Haspengouw.
Voor de biotoopstudie ben ik tientallen
keren in het Munsterbos geweest om
waarnemingen te doen en geloof me,
elke keer was er wel iets anders te zien
of te beleven. Ik was een bevoorrechte
getuige om de seizoenen in mekaar te
zien overvloeien.
Aan de stagewandeling houd ik, ondanks
de zenuwen op voorhand, een erg goed
gevoel over. Niet alleen het weer liet
zich van zijn beste kant zien, ook de
wandelaars namen actief deel.
Een belangrijke vaststelling die ik deed
is dat, hoe meer je leert over de natuur,
des te meer je beseft dat je veel nog niet
weet.
Het werden uiteindelijk tien maanden
waarin ik heel erg boeiende mensen
leerde kennen. De andere cursisten,
de cursusverantwoordelijken, de lesgevers,
de examinatoren en erg veel
Tjirps
Even mezelf voorstellen
De 8000ste natuurgids in Vlaanderen
vrijwilligers die minstens één ding
gemeenschappelijk hebben: namelijk
ze hebben een grote interesse in en
bekommernis voor de natuur. En dat
is nu net de reden waarom ik aan deze
cursus begonnen ben. Bovendien wilde
ik beroepshalve ook graag wat meer
achtergrond zodat ik mijn leerlingen
nog meer zou kunnen boeien voor de
natuur.
De bruikbaarheid van deze cursus heb
ik ondertussen al kunnen uittesten en
het enthousiasme van de leerlingen is
de mooiste bevestiging die ik me kon
wensen.
Tijdens de diplomering volgde nog
een verrassing: ik werd gehuldigd als
8000ste natuurgids van Vlaanderen.
Graag wil ik iedereen bedanken die ervoor
gezorgd heeft dat die tien maanden een
heel toffe periode vormden. Geen enkele
ochtend ben ik tegen mijn zin opgestaan
en steeds weer stelde ik vast dat er erg
veel vrijwilligers zijn die zich jaar in
jaar uit inzetten om mensen warm te
maken voor dit schitterende geschenk:
de natuur.
Hartelijk dank aan iedereen.
Mariëlle
11

Wereldzaadbank op Spitsbergen
De Ark van Noë voor zaden van over de hele wereld
Op 26 Feb 2008 werd op Spitsbergen
de “Svalgard Global Seed Vault”, ook wel
de “Ark van Noë voor zaden” officieel
geopend. Het doel van de SGSV is om een
bewaarplaats te hebben voor het genetisch
materiaal van landbouwgewassen. De
opslagplaats bevat zaden van meer
dan 200000 gewassen van over de
hele wereld. Op deze manier willen
verschillende instituten en instellingen
vermijden dat bepaalde planten uitsterven
door het veranderende klimaat of
natuurrampen.
Het genetisch materiaal van gewassen
wordt op verschillende manieren
bewaard. Van planten die geen zaad aan
maken worden stekken bewaard.
De stekken worden met vloeibaar
stikstof afgekoeld tot ca -200°C. Op deze
12
temperatuur vallen alle processen van het
plantje stil en kan het plantje onbeperkt
bewaard worden. Op deze manier worden
bijvoorbeeld bananenplanten bewaard.
Van andere planten, zoals tawe, rijst,
bonen, enz… kan je de zaden invriezen.
Op Spitsbergen heeft men gigantische
natuurlijke diepvriezers uitgegraven
in de permafrost, een permanent be-
vroren grondlaag. De temperatuur onder
de grond zal nooit hoger zijn dan -4 à
-3°C, zodat het vrij eenvoudig is om de
noodzakelijke koeling te bereiken. SGSV
heeft zijn eigen elektriciteitsverziening,
maar indien er een elektrische panne
zou zijn is er geen gevaar voor de
zaden, vermits de temperatuur nooit
boven het vriespunt kan komen.
De zaden worden opgeslagen bij min
18° Celsius. De zaden zijn verpakt
in speciale zakjes die uit vier lagen
bestaan en staan op rekken in de
opslagruimtes. Door de lage temperatuur
en luchtvochtigheid gebeurt er erg weinig
met de zaden, waardoor deze tientallen
jaren en misschien zelfs eeuwen goed
blijven. Voorrang wordt gegeven
aan zaad dat belangrijk is voor de
voedselvoorziening en voor een
Tjirps

Marc Van de Sande
duurzame landbouw.
De afzenders zijn in de eerste plaats
internationale landbouwonderzoekinstituten
en enkele belangrijke nationale
genenbanken. Het is de bedoeling
om vooral uniek materiaal op te slaan.
Men heeft niet enkel om het klimaat
Spitsbergen gekozen als bewaarplaats.
Spitsbergen is vooral een stabiel gebied.
Noorwegen is een land met een stabiele
politiek en economie. Er is geen kans
op tropische stormen, overstromingen
en aardbevingen, allemaal factoren
die in de landen van oorsprong van de
gewassen veel voorkomen. Zo werd
een genenbank in Irak door rebellen
geplunderd en werd een rijstcollectie op
de Filippijnen verwoest door een tyfoon.
Svalgard Global Seed Vault moet
de biodiversiteit in de landbouw
verzekeren en buffers aanleggen van
planten die opgewassen zijn tegen
klimaatsveranderingen.
De opslagplaats kwam tot stand door een
samenwerking van de Noorse regering,
met de Global Crop Diversity Trust en
de Consultative Group on International
Agricultural Research (CGIAR).
Ook België neemt deel aan dit project.
Het Laboratorium voor Tropische
Plantenteelt van de KUL Leuven
behoort tot de koepel van Biodiversity
International, het CGIAR-centrum dat
werkt rond biodiversiteit.
Ondanks het feit dat de Noorse regering
de leiding heeft over dit project en ook
de financiële verantwoordelijkheid
draagt, kan elke organisatie gebruik
maken van deze opslagplaats en blijft het
ook eigenaar van de zaden die ter bewaring
gegeven werden. De kratten, waarin het
zaad zit, zijn verzegeld, en worden alleen
maar aan de afzender teruggegeven.
Tjirps
De site ligt, volledig onder de grond, op
een veilige hoogte van 130 meter boven
de zeespiegel.
De gang naar de drie opslagplaatsen is
100 meter diep. De toegangsdeur, van
geborsteld staal, is het enige zichtbare
gedeelte van de hele site. Het kunstzinnig
gedecoreerde dak reflecteert gedeeltelijk
het poollicht, wat een prachtig
schouwspel geeft.
Elk van de drie kamers heeft een
capaciteit van 1,5 miljoen zaden die in
kunststof opbergdozen kunnen bewaard
worden op rekken.
13

Een geslaagde LIMNET-contactdag
Educatie voor biodiversiteit
Op 25 november 2010 kwamen 250
mensen samen in de Universiteit Hasselt
om zich te buigen over het thema
‘Educatie voor biodiversiteit’. Zoals
iedereen onderhand al wel weet is het
met de biodiversiteit in Vlaanderen en
in de wereld niet zo goed gesteld: teveel
soorten gaan achteruit of sterven uit.
Niet voor niets werd 2010 uitgeroepen
tot het Internationaal Jaar van de
Biodiversiteit.
De Provincie Limburg wou niet
achterblijven in deze dynamiek, ook
al omdat Limburg de meest biodiverse
provincie is van Vlaanderen. In de loop
van 2010 werden in zes mijlpalen allerlei
aspecten van biodiversiteit belicht. De
LIMNET-contactdag was de afsluiter van
de reeks en had als doel op een positieve
manier naar de toekomst te kijken: hoe
kunnen we via educatie het draagvlak
voor het behoud van de biodiversiteit
14
Johan Geusens
versterken?
Professor Hans van Dijck beet de spits af
met een wetenschappelijke duiding van
het thema biodiversiteit (‘Biodiversiteit
leren begrijpen: hoe beestig is onze kijk
op het leven?’).
‘We delen één aarde met andere
soorten, maar we hebben verschillende
zintuiglijke werelden. Educatie heeft tot
doel mensen gevoelig te maken voor
zintuiglijke wereld van andere soorten,
de empathie te verhogen. Mensen leren
meer door emoties en we moeten ons
beter leren inleven in andere soorten’.
Dr. Elly Quanten van de Xios-Hogeschool
gaf een uiteenzetting van hoe educatie
voor biodiversiteit er moet uit zien.
Sleutelbegrippen zijn:
• het belang van emoties in de educatie
(verwondering, empathie…)
• nieuwe kennis op doen over het functioneren
van mens en natuur
• systeemdenken (planten en dieren
maken deel uit van een complex
samenspel van natuurlijke en menselijke
factoren)
• waardeontwikkeling (respect, solidariteit,
rechtvaardigheid…)
• actiegerichtheid (je daadwerkelijk
inzetten voor biodiversiteit).
Nieuws

Een geslaagde LIMNET-contactdag
Vervolgens passeerden een vijftiental
educatieve projecten de revue, waarbij
heel diverse educatieve methodieken
aan bod kwamen voor uiteenlopende
doelgroepen, van kleuters tot senioren.
Tenslotte werden de deelnemers
uitgedaagd om zelf de oefening te
maken: hoe zou jij voor jouw doelgroep
een ‘ideaal’ educatief project voor
biodiversiteit aanpakken? Alhoewel dit
uiteraard geen kant-en-klare recepten
opleverde was het toch een korte
en krachtige oefening om het eigen
engagement onder de loep nemen.
De 250 deelnemers (waaronder 35
buitenlandse studenten) vonden
de contactdag inspirerend en goed
georganiseerd. Ze gingen naar huis met
een pak informatie en positieve energie
Een aantal educatieve projecten passeerde de revue:
- Vegers voor vlinders (Els Boonen van Werkgroep ISIS)
Educatie voor biodiversiteit
om de handen uit de mouwen te steken.
Uit vragen en reacties achteraf vernemen
we dat heel wat mensen ondertussen op
verschillende manieren effectief bezig
zijn met de ideeën concreet te maken…
Een uitgebreid verslag van de contactdag
kan u lezen op de website:
www.limburg.be/limnet
- De Broekbrigade (Lotte Decruynaere van het bezoekerscentrum ‘t Vloot)
- Kamashibai (Sara Dewinter van het WWF)
-■Educatief natuurbeheer (Natuurpunt vzw)
-■366 tips voor biodiversiteit (Marc Peeters van KBIN)
■
- 99 soorten-wandeling (Joeri Cortens van Natuurpunt Educatie)
-■In het spoor van grote grazers (Willy Kubben van het Maascentrum De Wissen)
- Vlinder mee! (Joke Lowist van Campus Alicebourg te Lanaken)
-■Biopins (Bertie Vanderlee van het Provinciaal Natuurcentrum)
■
- Op reis met tante Ciconia (Natuurpunt Educatie)
Nieuws
15

Bijensterfte
Of hoe een evolutie van meer dan 100 miljoen wordt aangetast.
Bloem en bij :
een samenlopende evolutie.
Toen er meer dan 100 miljoen jaar
geleden, naast naaldbomen en varens
ook loofplanten verschenen op aarde,
kwam er een nieuwe behoefte: bestuiving
van bloemen. Uit sluipwespen
ontstond een nieuwe groep van insecten
die zich specifiek hiermee ging bezig
houden: de bijen.
Bij en bloem evolueerden al die tijd naar
elkaar toe tot een hecht tweespan.
Bloemen ontwikkelden nectarklieren en
kleur-, geur- en vormkenmerken om die
bijen te lokken. Bijen werden pelsdieren,
in hun dichte beharing droegen ze
stuifmeelpollen van bloem naar
bloem om de stampers te bevruchten.
Honingbijen gingen in groep leven en
ontwikkelden sociale vaardigheden zoals
een bijentaal om een bloemenvondst aan
de anderen mee te delen. Ze werden ook
bloemvast waardoor ze op eenzelfde
bloemsoort bleven vliegen totdat ze er
niet meer was.
Hierdoor kwam het stuifmeel op de
juiste plaats terecht. Veel bloemen
konden niet zonder hun bevruchter,
de bijen niet zonder de nectar en het
16
stuifmeel van de bloem: “For bees,
the flower is the fountain of live, for
flowers, the bee is the messenger of
love”. Hun overlevingskansen waren
nauw met elkaar verbonden. Een zwakke
bloei door een abnormaal regenachtig of
droog seizoen, zorgde voor ondervoeding
en wegkwijnende bijenvolken. Door
de verminderde aantrekkingskracht
voor bijen, zagen bloemen ook hun
kans op zaadvorming en voortplanting
verkleinen.
Een jaar met hogere bijensterfte was
een zuiver natuurlijk fenomeen,
eigen aan de relatie bloem-bij en de
klimatologische omstandigheden.
De voeding van de bij.
De bij als supervegetariër hangt
volledig af van suikers als bron van
koolhydraten. Hiervan krijgt ze de
nodige energie om te kunnen werken,
vliegen, verwarmen. Ze haalt dit
uit bloemennectar, plantensappen,
meeldauw en rijp fruit. Voor een goede
ontwikkeling van alle lichaamsfuncties,
klieren, ziekteweerstand, … hebben
bijen eiwitten, essentiële aminozuren,
Natuur in moeilijkheden

Marc Missotten
mineralen, vitaminen en vetzuren nodig
en dat vinden ze alleen in stuifmeel. Ter
vergelijking: de mens haalt dit uit vlees,
vis, eieren, melk, boter, kaas, fruit,
groenten, bessen, zaden, noten enz...
Meteen is het duidelijk hoe afhankelijk
de bij is van stuifmeel. Bovendien is
niet elk stuifmeel even rijk, een bij
moet daarom over veel verschillende
bloemsoorten kunnen beschikken om
alle nodige stoffen te vergaren.
De impact van de mens.
Zij het door religie of uit hoogmoed, de
mens heeft zich altijd superieur gevoeld
t.o.v. ander aards leven. Overbevolking,
industriële revoluties, moderne
landbouwtechnieken en genmanipulaties
hebben ervoor gezorgd dat niet langer
de natuur maar de mens de evolutie op
aarde is gaan bepalen. De natuurlijke
evolutie van een vrucht tot iets sterk en
vruchtbaar, speelt niet langer een rol. De
mens wil het vooral mooier, groter en
met meer opbrengst. Daarvoor zijn nu
volop meststoffen, pesticiden en andere
chemische producten nodig. Kleinere
landbouwperceeltjes met verschillende
gewassen en veel boorden waar vroeger
Natuur in moeilijkheden
Bijensterfte
allerlei akkerbloemen gedijden, werden
herverkaveld tot grote percelen met
monoculturen en weinig boorden. Elk
kruidje wordt geweerd want het betekent
onzuiverheid bij de oogst! Op enkele
zeldzame uitzonderingen na, zien ook
veel privé tuinen er steeds schraler
uit. Vooral gazon, buxus en betonnen
terrassen en paden hebben vandaag
succes. Ook hier vormen sproeistoffen
de basis voor het tuinonderhoud.
Verder heeft de opwarming van de aarde
een niet te onderschatten invloed op de
zeer temperatuurgevoelige bijen.
Wat betekent dit voor de bijen.
De laatste 100 jaar is het gevarieerd
aanbod aan bloemen er zodanig op
achteruit gegaan dat de bijen nu, op
veel plaatsen, te weinig en te eentonig
stuifmeel vinden voor hun larven. Dikwijls
ontbreken er nu broodnodige voedingsstoffen
om te kunnen ontwikkelen
tot een sterk, ziektebestendige
organisme met een goede immuniteit.
Virussen, bacteriën, mijten,
sproeistoffen, schimmels, gisten, vocht
enz... vormen nu plots levensgevaarlijke
bedreigingen voor de zwakkere bijen.
17

Bijensterfte
Of hoe een evolutie van meer dan 100 miljoen wordt aangetast.
De opwarming van de aarde, heeft een
dubbel negatief effect op bijen. Planten
gaan steeds vroeger bloeien, sommige
zelfs een maand eerder dan 50 jaar
geleden, terwijl bijenkoninginnen,
door de warmere najaren steeds langer
blijven doorleggen. De laatst geboren
bijen zouden sterke winterbijen moeten
zijn die gemakkelijk overwinteren. In de
periode waarin ze nu opgroeien heeft
onze natuur echter nog heel weinig aan
stuifmeel te bieden! Het is opvallend dat
bijen het de laatste jaren beter doen in
steden, waar nog veel bloemenperken
laat op het jaar bloeien, dan in de
natuur!
De bijen zouden gedurende het ganse
actieve seizoen geen te lange voedselarme
perioden mogen meemaken. Want dat
betekent een zwakkere generatie bijen
die ook niet optimaal de volgende
generatie jonge larven kunnen opvoeden
enz... Een bijenvolk dat verzwakt geraakt
heeft 4 tot 12 weken nodig om er terug
volledig boven op te geraken. Voor veel
volken lukt dat niet meer.
Wat moet er gebeuren?
De leefomgeving moet terug bijvriendelijker
worden. Dat betekent dat we
moeten proberen alle arme perioden
gedurende het jaar te vermijden door
meer bloemen aan te planten of te zaaien.
Vooral in nazomer en herfst is er nu
een groot gebrek aan stuifmeelplanten.
Voor de beheerders van natuurstroken,
die enkel met streekeigen planten willen
werken, is er buiten klimop geen echte
late stuifmeelbron. Het is daarom hun
taak om bestaande klimopbestanden
te beschermen en nog uit te breiden.
18
Privé-tuinen, -gronden en -bossen,
gemeenteterreinen en – plantsoenen,
parken en lanen, industrieterreinen,
landbouwgronden bieden veel meer
mogelijkheden omdat daar gezaaid en
geplant kan worden wat men zelf wil.
Tuinzaken bieden tegenwoordig een
groot pallet van late planten en bomen
aan, kies bewust voor late bijenplanten.
Landbouwers moeten zo veel mogelijk
met groenbemesters werken na de oogst
en de bloemen ook laten uitbloeien.
Het blijft dus niet bij de inzet van de
imker alleen, die een boompje in eigen
tuin naast zijn bijenkast plaatst, maar
iedereen moet meehelpen. De wereld
kan niet zonder bijen.
Andere bestuivers.
Er werd hier vooral gesproken over
honingbijen, maar de verarming van
de natuur is voelbaar voor alle bestuivers
zoals solitaire bijensoorten,
hommels, vlinders, enz... Alle insecten
die voor de opvoeding van hun kroost
enkel aangewezen zijn op eiwitten uit
stuifmeel, zien hun aantallen achteruit
gaan. O.a. wespen, zweefvliegen en
mieren die hun eiwitten ook uit dierlijke
prooien halen hebben er veel minder
Natuur in moeilijkheden

Marc Missotten
last van.
Jaarlijks zijn er projecten om de
‘bloemenweide’ voor al deze insecten te
verbeteren. Maak er gebruik van want
een wereld zonder bijen zou ook voor
de mens een aanzienlijk magerder fruit-
en groetenaanbod betekenen. Help ze
overleven, het is nog niet te laat.
Marc Missotten, imker Bieenkorf
Japanse honingboom
Blauwe Spirea
http://www.bieenkorf.be
Actie Beeplants : http://www.bieenkorf.be/beeplants.htm
Natuur in moeilijkheden
Bergsteenthijm
Chinese linde
Chinese bijenboom
Bijensterfte
19

Er was eens
Wegproblemen - Oorlogsverhalen
Noord-zuidnieuws
Van wegen en verkeer: Op vrijdag 21
januari 2011 heeft de Vlaamse Regering
het G.R.U.P. (gewestelijk ruimtelijk
uitvoeringsplan) voor de Noord-Zuid
omleidingsweg principieel vastgelegd.
Volgens Wegen en Verkeer: een
belangrijke stap naar de realisatie van
deze weg.
Het plan moet nu nog voor advies naar
de Raad van State. Deze heeft voor dit
advies dan 30 dagen tijd.
Van het actiecomité: “Wij kunnen nu
eindelijk met gerechtelijke procedures
starten”. Nu kan de rechter niet meer,
zoals vorige keer (zie Erica-herfst 2010)
zeggen dat er nog niets beslist is. De
rechter oordeelde toen immers dat het
ontwerp niet kon veroordeeld worden
omdat er nog niets voldoende concreet
was. De rechtbank verklaarde dan ook
de milieustakingsvordering ontvankelijk
maar ongegrond. ”Nu gaan wij zeker
naar de Raad van State en ook naar
Europa” aldus het comité.
Naklanken van de jaarvergadering 2011
Groot was mijn verwondering om van
zoveel mensen op de jaarvergadering
zo positieve respons te krijgen i.v.m.
”mijn oorlogsverhalen”. Ook was ik
verwonderd dat sommigen meer uitleg
verwachtten over de bemanning van het
vliegtuig na de crash van 15 maart 1945
waarover ik vorige keer schreef.
Ik vreesde toen echt te langdradig te
worden daarom dan nu het vervolg van:
….
20
Mijn oorlogsverhalen
Rene Martens
Bokrijk was al op 13 september 1944
bevrijd (zie “den drapeau en de kabel”
in Erica herfst 2010) maar de Duitsers
zouden pas op 29 januari 1945
helemaal uit België weg zijn. De vijand
was echter nog niet helemaal verslagen.
Hun verbeten en uitzichtloos offensief
in de Ardennen (eind 1944 - begin
1945) was weliswaar mislukt maar in
Duitsland boden zij nog weerstand.
Intussen bombardeerden de geallieerden
onophoudelijk Duitse steden en
industriegebieden. Het zou nog tot 9 mei
duren eer de Duitsers onvoorwaardelijk
capituleerden. Het vliegtuig dat in
Bokrijk crashte was een bommenwerper,
type Handley Page Halifax VI van de
Britse R.A.F. met een Franse bemanning.
Tjirps

Het steeg samen met 27 andere toestellen
op om Hagen, een industriestad ten
zuiden van Dortmund, te bombarderen.
De Duitsers probeerden die
bombardementen te verhinderen met
afweergeschut en jachtvliegtuigen.
Welke Duitse nachtjager de Halifax
neerhaalde is niet achterhaald.
Wat is van de bemanning geworden?
Vier van de zeven bemanningsleden
vonden de dood in Bokrijk. Een van
hen zat dood in de cockpit waarvan de
romp vlak voor mijn zus en mij neerviel
(zie Erica –winter 2010). De andere
drie werden ongeveer één kilometer
van elkaar gevonden in de velden. Zij
waren tussen de 21 en 27 jaar oud en
ongehuwd. Zij werden met militaire eer
begraven op het kerkhof van Hasselt en
op 21 mei 1948 ontgraven voor hun
overbrenging naar Frankrijk. Het waren:
1. sergeantpiloot Georges Lardaux. 2.
Tjirps
Er was eens
Wegproblemen - Oorlogsverhalen
Sergeant-schutter Georges Brulet. 3.
Sergeant-boordmecanicien François
Hauteceur. 4. Luitenant-bommenrichter
Henri Lamontagne.
Van links naar rechts: Sgt Brulet,
Lt Poncet, Lt Lamontagne en Sgt
Desplaces
De drie overlevenden zijn door de
ontploffing van het toestel als levende
raketten door de nachtelijke hemel
gevlogen. Staartschutter Desplaces
werd uit zijn koepel geblazen en kwam
21

Er was eens
Weg problemen - Oorlogsverhalen
met geopende parachute versuft maar
behouden neer op Belgische bodem.
Radionavigator Bernasconi vloog
ook door de duistere nacht, min of
meer in een andere wereld, zelfs uren
later herinnerde hij zich niets van het
gebeuren. Hoe zijn parachute geopend
werd blijft een groot vraagteken. Maar
het relaas van boordcommandant Poncet
is bijna een mirakel. Zij avontuur haalde
de Engelse en Franse pers en verspreidde
zich over de geallieerde vliegvelden.
Als boordcommandant wilde hij als
laatste het toestel verlaten maar het lot
besliste er anders over.
Hij werd als het ware zonder schietstoel
naar buiten geëxpulteerd. Versuft
of misschien zelfs bewusteloos daalde
hij neer in vrije val. In een laatste
reflex trok hij zijn valscherm open.
Het was de hoogste tijd want enkele
seconden later plofte hij neer op de
grond in de tuin van het broederklooster
(nu St.-Jozefinstituut Bokrijk).
Een aantal broeders waren buiten
gekomen bij het horen van het
gebrom van overvliegende toestellen,
opgeschrikt door het luchtgevecht en
de zware ontploffingen. Het schurende
geluid van de halfgeopende parachute
en de geluiden van de landing van
22
Rene Martens
Poncet wezen de broeders de plaats
aan. Zij droegen hem de kapel binnen
welke verlicht was met kaarsen voor het
avondgebed. Als in een andere wereld
ontwaakt ervoer Poncet deze scène,
met kaarslicht omringd door mannen in
lange zwarte kledij met witte bef (zoals
de broeders van christelijke scholen
destijds droegen) als zeer eigenaardig.
Ben ik in de hemel, op aarde of in het
vagevuur vroeg hij zich af.
In het klooster verbleef toen een kleine
afdeling van de Engelse medischedienst
waardoor een legerdokter een eerste
geneeskundig onderzoek kon doen
en de opgelopen kneuzingen kon
verzorgen. Vier dagen later waren de
drie gelukkigen terug op hun thuisbasis
in Engeland. Een team Engelse militairen
is het toestel komen onderzoeken
en opruimen. Zij logeerden op onze
boerderij op de plaats van de ramp.
Nieuws van de laatste overlevende.
Op 13 april 2011 kregen wij een
telefoontje van de heer Francis Desplaces
uit het Franse Tours. Hij is de zoon
van André Desplaces de staartschutter
van de neergeschoten Halifax. Op het
internet had hij het dramatisch verhaal
van de crash gelezen. Zijn vader die op
4 april 2011, 89 jaar wordt had tot voor
kort nooit over zijn oorlogsverleden
verteld. Pas begin 2009 maakte hij zijn
verhaal bekend.
Hij vertelt: ’s Nachts, een kwartier na
het bombardement op Hagen werden
wij op de terugweg aangevallen door een
nachtjager. Vanuit mijn schutterstoren
zag ik brandbommen ontploffen op
Tjirps

een twintigtal meters van de rechter
vleugel. Dat gaf een deel lichtflitsen
en ontploffingen. Ik waarschuwde de
piloot. De jager hing onder ons toestel
en wij waren dus weerloos want hij
was onzichtbaar in het nachtelijk
duister. Bij elke nieuwe aanval vlogen
de brandbommen net naast de vleugel
voorbij. Uiteindelijk werd hij geraakt
ter hoogte van de buitenste motor
die in brand vloog. Nu moest het snel
gaan en wij kregen de opdracht te
springen. Bernasconi, Lamontagne
en Pocet verlieten het toe-stel langs
het voorste luik. Ik verliet mijn plaats
in de geschutstoren en maakte mijn
parachute vast; ik moest een tiental
meters lopen om bij het achterste luik
te geraken. Op dat ogenblik vroeg staart
schutter Brulet mij om te helpen
met zijn parachute, wat ik ook deed,
maar toen viel het luik dicht. Ik
werd tegen de wand gedrukt door
de middelpuntvliedende kracht.
Ik verloor het bewustzijn. Voor
hoelang?... Plots voelde ik hoe de wind
mij in het gezicht sloeg want ik viel in
het niets. Mijn instinkt leidde mij naar
de greep om mijn parachute te openen
en enkele seconden later raakte ik de
grond, rechtopstaand. Ik landde op
hetzelfde ogenblik als het vliegtuig
neerstortte. Stukken plaat vlogen overal
rondom mij. Ik verborg mijn parachute.
Een groep mensen stond te kijken naar
de brandende resten van het vliegtuig.
Zij spraken een vreemde taal. Ik dacht
dat ik in een door de Duitsers bezette
zone was. Ik moest dus vluchten. Ik was
gekwetst. Dan hoorde ik een Franse zin.
Ik kwam dichter bij de mensen maar deze
deinsden achteruit, uit schrik misschien
Tjirps
voor mijn laarzen en mijn groot bruin
vliegenierspak, midden in de nacht.
Ik was erg moe. Waar waren de Duitsers?
Een man wist te zeggen dat die een heel
eind verderop zaten. Even later kwamen
twee Engelse officieren en twee MP’s
naar mij toe, hun wapens in aanslag.
Al snel brachten zij mij naar een Française
aan wie ik mijn verhaal vertelde. Ik had
een droge keel en vroeg te drinken. Ik
kreeg een glas gin. ’s Anderendaags
brachten de Engelsen mij samen met
luitenant Poncet en sergeant Bernasconi
via Luik naar Brussel en zo per vliegtuig
naar Engeland.
Die nacht gingen vier van mijn vrienden
van ons heen, maar de herinnering aan
hen blijft altijd in mijn geheugen gegrift.
Zij waren slechts 20 jaar oud. Zij hebben
moed en durf getoond maar hadden
geen geluk. Over deze periode van mijn
leven heb ik nooit gesproken; zij blijft
echter verankerd in mij…….
Tot zover het relaas van een van de vele
helden die geluk gehad heeft anders
hadden wij van zijn verhaal nooit iets
gehoord.
Rechts: André Desplaces
Er was eens
Wegproblemen - Oorlogsverhalen
23

CleanTech
Nieuwe kansen, nieuwe opdrachten…
Maurice Ballard
Natuurlijk zijn er mensen die hopen dat de discussie over eindigheid van grondstoffen,
opwarming van de aarde en piekolie een hype is die wel vanzelf voorbij zal gaan.
Ja, het zou inderdaad gemakkelijk zijn om ons hoofd tussen de schouders in te
trekken, stil te zitten en te wachten tot deze hype vanzelf voorbij gaat...
Zal het inzetten van nieuwe “schone technologieën” (Clean Technology of afgekort
CleanTech) alle problemen oplossen? Het is alvast een sterk begin, een noodzakelijke
stap tot een duurzame samenleving, het begin van een broodnodige transitie. Maar
wat is Clean Tech?
Cleantech is een verzameling van producten, diensten en processen op basis
van (nieuwe) technologieën die het gebruik van onze natuurlijke hulpbronnen
optimaliseren en de milieu-impact minimaliseren. In wat nu volgt gaan we verder in
op deze drie onderdelen van CleanTech.
Producten
We maken zoveel producten waar we na een (te kort) bestaan weer van af willen.
Het woord “afval” zegt het zelf! “Afval”, we willen er van “af” en laat maar “vallen”.
En dat is wat er nu constant gebeurt! We moeten ervoor zorgen dat we
gemaakte producten, bij einde leven, opnieuw in een kringloop van hergebruik
kunnen
brengen én houden, en dit met minimaal gebruik van nieuwe grondstoffen en
energie.
Laten we met “afval” datgene doen wat we met grondstoffen doen (Cradle to Cradle)!
Deze transitie, dat is CleanTech…
Processen
Ten tweede gaat Cleantech ook over de processen, de manier waarop men o.a.
nieuwe producten produceert. Belangrijk hierbij is het begrip energie. Hiervoor
wordt vooral gekeken naar beneden, naar fossiele brandstoffen. Dit is opgeslagen
gefossiliseerde zonne-energie van miljoenen jaren geleden.
Laat ons aannemen dat de mens in totaal 400 jaar nodig heeft om al onze
steenkoolvoorraden wereldwijd op te souperen (wat voor specialisten
“onwaarschijnlijk” lang is), dan heeft onze aarde voor 1 jaar wereldwijde steenkool
energie bevoorrading, 150.000 jaar fossilisatie 1 nodig!
Dit is voor 1 dag wereldwijde energiebevoorrading 410 jaar fossilisatie! Als we
weten dat de opbouw van steenkool door de aarde ongeveer 60.000.000 jaar nodig
had, onder totaal andere klimatologische en atmosferische omstandigheden dan er
nu heersen, zijn we met een omgekeerd proces bezig dat onmogelijk houdbaar is…
Gaat het steenkooltijdperk eindigen omdat de mens overschakelt op iets anders of
omdat de aarde de mens uitschakelt…?
Laten we daarom meer om ons heen kijken, en vooral naar boven, naar de zon.
24 Tjirps

Tjirps
CleanTech
Nieuwe kansen, nieuwe opdrachten…
Kiezen voor duurzame energie is kiezen voor zonne-energie.
De kunst om de gigantische massa’s aan energie die de aarde dagelijks ontvangt,
om te zetten en op te slaan, tot voor ons “inzetbare energie”, dat is CleanTech!
Diensten
Tot slot omvat CleanTech ook diensten. CleanTech gaat niet altijd om complexe
en hoog technologische installaties. Gewoon leren van de natuur! Een gezonde
economie is
afhankelijk van een gezonde aarde! Mondiale draagkracht, zuiverend vermogen,
zuivere lucht, biodiversiteit, ecosystemen, waterkwaliteit, CO2 opname capaciteit,
culturele (erfgoed) waarde, enz… Het ontwikkelen van een nieuwe visie die rekening
houdt met nieuwe noden op gebied van toerisme, wonen, voedselproductie, enz…
dat is CleanTech!
Het inzetten van CleanTech zorgt dus voor ongekende positieve perspectieven waar
onze samenleving in een duurzaam model, nood aan heeft! Het is daarom belangrijk
om visies en informatie te verspreiden die de relatie tussen het inzetten van ‘Clean
Technology’ enerzijds en de impact op natuur- en milieukwaliteit, biodiversiteit,
luchtvervuiling, afval productie, grondstoffen- en energiegebruik, enz… anderzijds
“zichtbaar” maakt.
Het toepassen van Clean Technology is een noodzakelijke stap in de aanpak van
grote en complexe uitdagingen zoals afbouw CO2 uitstoot en klimaatbeheersing,
duurzame energie opwekking, behoud van biodiversiteit. De stap van systeem
optimalisatie naar systeem innovatie.
Het introduceren van Cleantech biedt nieuwe technologische mogelijkheden om de
polarisatie tussen industrie enerzijds en de milieu- en natuurkwaliteit anderzijds een
nieuwe, positieve drive te geven die zowel samenleving als natuur unieke positieve
kansen biedt!
De introductie van CleanTech op alle niveaus in onze samenleving kan alleen maar
succesvol zijn wanneer deze “verandering” gepaard gaat met de sociaal-culturele
transitie (acceptatie, maatschappelijk draagvlak, …), aandacht voor milieubelangen
(milieukennis, behoud biodiversiteit, …) en economische rendabiliteit (economisch
succes, …). Sterker nog, het is de voorwaarde tot een kwaliteitsvolle en duurzame
samenleving.
Maurice Ballard
Voorzitter CleanTechPunt vzw
1 Het Carboon is een periode in de geologische tijdschaal die duurde van 359,2 ± 2,5 tot 299,0 ± 0,8
miljoen jaar geleden ...
25

Vormingsactiviteiten
Niet te missen!!
In het voorjaar komt alles terug tot
leven en bij elke natuurgids begint het
te kriebelen om weer allerlei mooie
waarnemingen te doen en om allerlei
zaken bij te leren. Daarom bieden wij
een aantal vormingsactiviteiten aan met
vooral aandacht voor de bloemen.
1. Voorjaarsbloemen (dag- of halve
dagwandeling) Meerssen – Valkenburg
Het moet niet altijd Elsloo zij om de
voorjaarsbloemen te gaan bekijken. In
Nederlands-Limburg zijn er meerdere
mooie plaatsen om te genieten van het
landschap en van de voorjaarsbloemen.
We doen het op een rustige manier en
hopen er natuurlijk ook te genieten
van een heerlijk lentezonnetje. Onze
dagwandeling begint even buiten
Meerssen aan de Geul. We wandelen
vandaar uit naar Valkenburg. Maar
regelmatig verlaten we de Geulvallei om
de beboste helling te beklimmen op zoek
naar voorjaarsbloemen. Picknicken doen
we ergens onderweg. Na een verfrissing
of een opkikker in Valkenburg keren we
terug aan de andere zijde van de Geul via
St-Gerlach.
Opmerking: Het is ook mogelijk om
alleen in de voormiddag mee te wandelen.
Datum: Zondag 27 maart 2011
Vertrek:
- Om 09.00 uur op de carpoolparing in
Paal (oprit 26 – E313).
- Om 09.30 uur op de carpoolparking in
Maasmechelen (oprit 33 – E314).
Einde: rond 17.00 uur (of rond 13.00
uur)
In samenwerking met de Werkgroep
Ecologie Tessenderlo.
26
2. Vogelgeluiden.
Het is zo boeiend als je vogels kan herkennen
aan hun zang of roep. Zoals
bij vele zaken is herhalen en nog eens
herhalen de basisregel om onze kennis
aan te vullen. Dit jaar organiseren we
zelf een specifieke vormingsactiviteit
over vogelgeluiden.
Aan de hand van een PowerPoint
presentatie worden een aantal facetten
over vogels besproken: wat is een
vogel, verschil met andere dieren,
hoe en waarom zingen vogels, hoe
kan je vogelgeluiden herkennen …
Er worden 38 algemene en/of
gemakkelijk te herkennen soorten
getoond en beluisterd.
Bovendien wordt het geheel aangevuld
met determinatiekenmerken en
verschillende leuke weetjes. De
presentatie is speciaal voor beginnende
vogelaars en geïnteresseerden.
Begeleiding: Willy Vanwesemael
Datum: Donderdag 12 mei 2011
Vertrek: Om 19.00 uur in het Groene
Huis in Bokrijk
Einde: rond 21.00 – 21.30 uur
Cursussen en vormingsactiviteiten

Marc Meert
3. Kalkflora (dagwandeling) Rochefort –
Han sur Lesse
Voor deze bloemenwandeling trekken
we naar de Lesse. We maken in de buurt
van Rochefort en Han sur Lesse enkele
korte wandelingen (2-4 km) o.a aan de
Abdij van St-Remy, op de Tienne d’Al,
Hérimont, Amont, …. We gaan op zoek
naar de boeiende kalkflora en fauna. We
nemen de picknick mee voor onderweg
maar zoeken zeker ook een terrasje
op. Het is een verre uitstap maar we
trekken naar een prachtige omgeving.
’s Morgens stoppen we even onderweg
voor een koffie of iets dergelijks in het
wegrestaurant in Wanlin.
Datum: Zondag 22 mei 2011
Vertrek:
- Om 08.00 uur op de carpoolparing in
Paal (oprit 26 – E313).
- Om 08.30 uur aan de oprit in Tongeren
(oprit 32 – E313).
Einde: rond 20.00 uur
In samenwerking met de Werkgroep
Ecologie Tessenderlo.
4. Grassenwandeling
Grassen zijn te moeilijk. Dus kijken
we maar liever naar andere bloeiende
planten. Op deze manier laten we deze
prachtig bloeiende planten vaak links
liggen.
Nochtans zijn er grassen die zeer
gemakkelijk te herkennen zijn. Voor
de rest is het alleen maar de eerste
stap te zetten om kennis te maken met
deze groep van planten. Je zal zien, er
gaat een nieuwe wereld voor je open
Cursussen en vormingsactiviteiten
Vormingsactiviteiten
met prachtige vormen en kleuren.
Ditmaal leert Leo Thomassen ons grassen
te bekijken en te determineren aan de
hand van hun specifieke eigenschappen
in de omgeving van het Schulens Broek.
Er zullen genoeg grassen zijn om deze
(beter) te leren kennen.
Na deze kennismaking ga je de
grassen anders bekijken en zal je in de
toekomst niet meer spreken van gras
maar van ‘Vossenstaart, Glanshaver,
Beemdlangbloem’ en zo meer.
Datum: zondag 5 juni 2011
Vertrek om 09.00 uur aan de kerk in
Schulen (einde ± 12.00 uur)
Een loepje meebrengen is noodzakelijk.
Afhankelijk van het weer kunnen laarzen
ook nuttig zijn.
5. Najaar 2011
Niet te missen!!
- Cursus paddenstoelen – september
(in samenwerking met Mycolim)
- Cursus kaart en kompas – augustus
- Cursus sporenplanten (mossen,
varens, paardenstaarten,..) –
november
27

Vormingsactiviteiten
In samenwerking met LIMNET
Leren discussiëren
Voel je je onzeker om een discussie te
begeleiden? Ben je nog op zoek naar manieren
om de discussie gericht in goede
banen te leiden? Of wil je wel eens weten
hoe je ervoor kan zorgen dat discussie
niet tot ruzie leidt? Mis deze kans dan
niet en schrijf je snel in voor deze twee
praktijkavonden: ‘leren discussiëren’
Speciaal voor natuurgidsen en NMElesgevers
voorziet het CVN ( i.s.m. Limnet
en Werkgroep Limburgse Natuurgidsen)
twee vormingsavonden ‘leren
discussiëren’. Wie deze vorming gevolgd
heeft zal beschikken over een rugzak
28
vol leuke en eenvoudige methodieken
om discussies in goede banen te leiden.
Maar ook de vaardigheden om met deze
methodieken aan de slag te gaan worden
geoefend.
Praktisch:
Dinsdagavonden 3 en 10 Mei, telkens
van 19.30 t.e.m. 22.30 uur
Heempark, Hoogzij 7, 3600 Genk
Prijs: 6€
Inschrijven en info:
ellen.vandenplas@c-v-n.be,
03/226.02.91 of
www.limburg.be/limnet (onder hoe -
aanpak – vorming voor NME’ers)
Duurzame Ontwikkeling tijdens een natuurexcursie
Is duurzame ontwikkeling een ‘ver-van-je-bed-kwestie’ of kan je er als natuurgids
ook werkelijk iets mee doen? Hoe kan ik duurzame ontwikkeling een plaats geven
in mijn eigen excursie zonder er een theoretisch lesje van te maken of nog beter:
hoe spreek ik iedereen aan? Deze en veel andere vragen worden beantwoord tijdens
deze driedaagse EDO-opleiding.
Speciaal voor natuurgidsen voorziet het CVN ( i.s.m. Limnet, Werkgroep Limburgse
Natuurgidsen en Werkgroep ISIS) een driedaagse praktijkopleiding. De opleiding
vertrekt telkens vanuit een excursie in een mooi natuurgebied. Een deskundige
natuurgids toont je daarbij hoe je kan werken rond duurzaamheid. Daarna krijg
je tips en ideeën om tijdens je eigen natuurexcursies duurzame ontwikkeling
een plekje te geven. We focussen op de inhouden die je aan bod kan brengen en
op de werkvormen waarmee je dat kan doen. Bovendien krijg je tijdens de laatse
opleidingsdag ruim de kans om samen met de anderen het geleerde rond duurzame
ontwikkeling op te nemen in je eigen excursie.
Praktisch:
Zaterdagen 9, 16 en 30 April, telkens van 09.30 t.e.m. 16.00 uur
Eerste cursusplaats: Wateringhuis, Oude maai 80 te Lommel
Prijs: 6€
Inschrijven en info: ellen.vandenplas@c-v-n.be, 03/226.02.91
of www.limburg.be/limnet (onder hoe - aanpak – vorming voor NME’ers)
Petra Haesen
Cursussen en vormingsactiviteiten

Een kijkje achter de schermen van het
dagelijkse leven van onze tuinvogels.
Veel tuinvogels zijn vaak te zien, maar
meestal in dezelfde hoedanigheid:
scharrelend over de grond, vliegend
van de ene naar de andere struik
of zingend in een boom. Maar wat
doet die vogel de hele dag verder?
Wat zijn zijn specifieke eigenschappen?
Houdt hij er een geheime agenda op
na? Heeft hij gekke eigenaardigheden?
Legt hij het met anderen aan?
Dit smeuïge boek gaat in op dit soort
prikkelende vragen. Zonder aanziens
des persoons komen de feiten op
tafel, in woord en beeld. Meer dan
dat u ooit had kunnen bevroeden!
Een open boekje voor elke vogelaar.
24,95€ ISBN: 9789052108476
Algemeen
Boekenplank
Nieuw in de rekken
Kijk je graag naar de planten op straat of wandel je graag in de natuur (zonder
van de wandelpaden af te wijken natuurlijk!) ? Eet je liefst seizoensgroenten en
seizoensfruit? Geef je tijdens de winter elke dag de vogels te eten? Recycleer je?
Zonder het te weten doe je al veel voor de biodiversiteit. Dagelijkse gebaren
zoals deze, die vaak heel eenvoudig zijn, volstaan om de natuurlijke rijkdom te
beschermen. Kleine acties zijn er in overvloed… Minstens één voor iedere dag!
Wil je ze ontdekken? Je kan het boekje gratis aanvragen door een mailtje met je
naam, adres, telefoonnummer en info over het aantal gewenste exemplaren te
sturen naar biodiversiteit@natuurwetenschappen.be.
29

NATUURHULPCENTRUM vzw
Industrieweg Zuid 2051
3663 Opglabbeek
Tel: 089/85.49.06
Fax: 089/858537
E-mail: info@natuurhulpcentrum.be
RekNr.: 235-0407227-33
30 Algemeen

45 jaar CVN
- www.c-v-n.be
- CVN-krant
Jaarvergadering WLNG
- foto’s Marcel Lemmens
Raadselfoto
- Omer Vanstraelen
Even mezelf voorstellen
- foto’s Mariëlle Vangronsveld en Marcel Lemmens
Wereldzaadbank op Spitsbergen:
- Ingenieursblad 3/2008
- www.regjeringen.no
- www.cgn.wur.nl
Een geslaagde LIMNET-dag
- www.limburg.be/limnet
Bijensterfte foto’s:
- Marc Misotten
- www.imageshack.us
- http://people.zeelandnet.nl
- www.pri.wur.nl
- http://razendebol.nl
- www.zeeburgnieuws.nl
Er was eens
- www.world-wr-2-planes.com
- www.historyofwar.org
- www.halifax346et347.canalblog.com
- www.oorglogsdodennymegen.nl
-profile.ak.fbcdm.net
Boekenplank
- www.nnbh.com
- www.natuurwetenschappen.be
Algemeen
Bibliografie en foto’s
Gebruikte bronnen
31

November 2011 Sporenplanten (mossen,
varens, paardenstaarten, ...)
*Meer informatie op pagina 26, 27 en 28
Later Later Later Later
Augustus2011 Kaart en kompas Later Later Later Later
September 2011 Paddenstoelen Later Later Later Later
09.00 uur
Zondag
05 Juni
Grassenwandeling Schulens Broek - Kerk Schulen,
Kerstraat 1, 3540
Herk-de-Stad om
Ca 12.00 uur
E313) om 08.30 uur
Zondag
22 Mei
Kalkflora
(Dagwandeling)
Rochefort
Han-Sur-Lesse
- Carpoolparking Paal
(oprit 26 – E313) om
08.00 uur
Tongeren (Oprit 32 –
Ca 20.00 uur
Zondag
12 Mei
3600 Genk
Vogelgeluiden Bokrijk 19.00 uur Groene Huis te Bokrijk Ca 21.00 uur –
21.30 uur
Dinsdag
03 en 10 Mei
Leren discussiëren Heempark
Hoogzij 7
09.30 uur - 1600 uur
3920 Lommel
Zaterdag
09, 16 en 30 April
Duurzame ontwikkeling
tijdens een natuurexcursie
Wateringhuis
Oude maai 80
Zondag
27 Maart
Voorjaarsbloemen
(Dag- of halve
dagwandeling)
Meerssen
Valkenburg
- Carpoolparking Paal Ca 17.00 uur
(oprit 26 – E 313) om (of rond 13.00
09.00 uur
uur)
Carpoolparking
Maasmechelen (Oprit
33 – E314) om 09.30
uur
09.30 uur - 16.00 uur
Datum Thema Plaats Uur Samenkomst Einde
Kalender Vormingsactiviteiten 2011