Energie: wat heeft jouw kat nodig? - Hogeschool Van Hall Larenstein.

Energie: wat heeft jouw kat nodig?
De belangrijkste functie van voedsel is het voorzien in energie en nutriënten
(voedingsstoffen, zoals eiwit, mineralen en vitaminen). Wanneer via de voeding minder
energie wordt geleverd dan het dier verbruikt, zal de kat energie uit eigen
lichaamsweefsels (vet, spieren, organen) vrijmaken en dus afnemen in gewicht. Wanneer
de voeding meer energie levert dan direct nodig om de energievraag te dekken, zal deze
extra energie in het lichaam worden opgeslagen. Dit leidt tot gewichtstoename, meestal
in de vorm van vet.
Goede voeding voor de kat betekent dat energiebehoefte en energieaanbod met elkaar in
evenwicht zijn. De totale energiebehoefte wordt bepaald door vier algemene factoren.
1. Onderhoud van het lichaam
Alle processen die te maken hebben met het laten functioneren van de kat kosten
energie. Bij de kat als warmbloedig dier moeten we ook niet vergeten dat het in stand
houden van een constante lichaamstemperatuur ook een energievretend proces is. De
energiebehoefte om deze processen te laten plaatsvinden, bepaalt de
basisenergiebehoefte.
2. Weefselgroei en andere ‘productie’
Zoals alle dieren groeien katten totdat ze hun volwassen eindgewicht hebben bereikt.
Groei kun je omschrijven als een toename van eiwitweefsel (zoals organen en spieren),
vetweefsel en overig weefsel (b.v. botweefsel). Vet en eiwit zijn allebei energierijke
verbindingen. Dit betekent dus dat groei te omschrijven is als het vastleggen van
energie. Energie onstaat niet vanzelf en moet toegevoerd worden via de voeding. Of het
nu haargroei, spiergroei, groei van jongen in de baarmoeder of melkvorming in
melkklieren is, wanneer energie moet worden vastgelegd, zal dit via de voeding geleverd
moeten worden.
3. Energie voor ‘productieprocessen’
De vorming van spieren en organen en producten zoals melk zijn biochemische
processen. Een proces op gang brengen en in stand houden kost ook energie. De energie
die bijvoorbeeld nodig is voor het maken van een hoeveelheid melk wordt daarom niet
alleen bepaald door de hoeveelheid energie nodig om energierijke verbindingen in melk
te vormen, maar ook door de hoeveelheid energie nodig om het melkvormingsproces te
laten plaatsvinden.
4. Energie voor beweging
Of het nu wandelen, achter een muis aan zitten of oorkrabben is, iedere beweging kost
energie. De hoeveelheid energie voor beweging wordt uiteraard bepaald door het gewicht
van de kat en daarnaast onder meer de snelheid, tijdsduur en soort beweging.
Wat heeft een kat nu nodig aan energie?
Algemeen wordt de behoefte voor onderhoud (vaak aangeduid met de ‘M’ van het
Engelse woord Maintenance) gebruikt als basis voor berekeningen. Onderhoud wordt
gedefinieerd als de hoeveelheid energie die een uitgegroeide kat, niet drachtig of
melkgevend, met normale activiteit en normale temperaturen nodig heeft om het
lichaamsgewicht gelijk te houden.
Als rekenformule om de onderhoudsbehoefte te berekenen, nemen we deze opgestelde
onderhoudsnorm van de National Research Council (NRC). Met behulp van onderstaande
formule kun je energiebehoefte van een volwassen kat berekenen met als uitgangspunt
zijn gewicht. De uitkomst is het dagelijkse verbruik aan metaboliseerbare energie (zeg
maar energie die beschikbaar is voor lichaamsprocessen en dus niet verloren gaat met
uitwerpselen en urine) uitgedrukt in kilojoules (kJ).

Dagelijkse behoefte in kJ ME = 418 kJ ME x kg gewicht 0,67
Er staat dus dat je het aantal kilogrammen gewicht van de kat moet verheffen tot de
macht 0,67 en de uitkomst hiervan vervolgens vermenigvuldigt met 418 kJ om de
dagelijkse energiebehoefte te berekenen.
Waarom moet dit gewicht eerst zo ingewikkeld bewerkt worden voordat je het
kunt gebruiken voor de berekening?
Warmbloedig dieren, zoals de kat, moeten veel energie steken in het op peil houden van
hun lichaamstemperatuur. De omgevingstemperatuur waarin de kat verkeert, is
(gelukkig) meestal veel lager dan de eigen temperatuur, waardoor veel warmteverlies
optreedt. Dit warmteverlies (= energieverlies!) moet gecompenseerd worden. Een klein
lichaam heeft per inhoudseenheid meer oppervlakte dan een qua vorm vergelijkbaar
groter lichaam en verliest hierdoor relatief meer warmte. Vergelijk het maar met een pan
kokendhete soep. Schep hier een kop uit en laat de pan een uur op tafel staan, evenals
de kom soep. Als je na dat uur je vinger in de pan soep steekt, is de kans groot dat je
nog steeds je vinger brandt, terwijl de soep in de kom waarschijnlijk al kouder is dan
smakelijk wordt geacht. Net zoals een kleinere hoeveelheid soep sneller afkoelt, zal een
kleinere kat ook sneller afkoelen en dus harder moeten “bijstoken”.
De omzetting van gewicht naar gewicht 0.67 zorgt bij energiebehoefteberekeningen voor
een correctie voor het verschijnsel dat grotere dieren relatief minder energie hoeven te
steken in op temperatuur blijven.
Neem in acht dat het bij de berekening van de dagelijkse energiebehoefte gaat om een
richtlijn, die je gebruikt als basis voor een voedingsadvies. Het is goed om je te blijven
realiseren dat richtlijnen uitgaan van gemiddelde katten onder gemiddelde
omstandigheden. Het voedingsadvies op basis van een richtlijn is een goed uitgangspunt,
maar mag nooit het eindpunt zijn. Elke richtlijn zal bijgesteld moeten worden op basis
van waarnemingen door de eigenaar. Een constant gewicht en een goede gezondheid van
de kat zijn hierbij voor de hand liggende criteria.
Quiz: Ken je kat!
Bij de quiz zijn we uitgegaan van een volwassen kat van drie kilo. Dit betekent dat de kat
een dagelijkse behoefte heeft van 873 kJ ME.
Dagelijkse behoefte in kJ ME = 418 kJ ME x 3 0,67 = 873 kJ ME per dag
Droogvoer
Een gemiddeld droogvoer voor katten bevat ongeveer 1600 kJ per 100 gram (en bestaat
voor maar 10% uit water). Dit betekent dus dat een kat ongeveer 55 gram van het voer
per dag hoort te krijgen om in zijn energiebehoefte te voorzien.
Namelijk 873 kJ / 1600 kJ x 100 = 55 gram.
Natvoer
Een gemiddeld natvoer voor katten bevat slechts 350 kJ per 100 gram (en bestaat voor
80% uit water). Dit betekent dus dat een kat ongeveer 250 gram van het voer per dag
hoort te krijgen om in zijn energiebehoefte te voorzien.
Namelijk 873 kJ / 350 kJ x 100 = 250 gram.
Muis
Een gemiddelde muis (met deze grootte) is ongeveer 20 gram. Een muis bevat ongeveer
4,4 kJ ME per gram (en bestaat voor 70% uit water), dus 88 kJ per 20 gram, dus per

muis. Dit betekent dat een kat ongeveer 10 muizen per dag hoort te eten om in zijn
energiebehoefte te voorzien.
Namelijk 873 kJ / 88 kJ = 10.
Vlees
Gemengd gehakt bevat ongeveer 345 kcal per 100 gram (en bestaat voor gemiddeld
50% uit water en voor 35% uit vet!), ofwel 1450 kJ per 100 gram. Dit betekent dus dat
een kat ongeveer 60 gram van het gehakt per dag hoort te krijgen om in zijn
energiebehoefte te voorzien.
Namelijk 873 kJ / 1450 kJ x 100 = 60 gram.
LET OP!
Het gaat hier puur en alleen maar om de energiebehoefte van een kat. Het is echter niet
geschikt om bovenstaande hoeveelheden en voedingsmiddelen zo te voeren. Het is
namelijk belangrijk dat een kat voldoende voedingsstoffen en vitaminen en mineralen
binnenkrijgt. Vlees is bijvoorbeeld erg arm aan calcium.
Waarom die grote verschillen?
Droogvoer bestaat voor maar 10% uit water. Dat betekent dat 90% van het product uit
voedingsstoffen bestaat, die energie leveren (koolhydraten, eiwitten en vetten). Natvoer
bestaat voor maarliefst 80% uit water. Dan houd je nog 20% over voor energieleverende
voedingsstoffen.
Vergelijk het maar met een chocoladereep en een appel. De chocoladereep bevat veel
meer calorieën dan een appel van hetzelfde gewicht. Dat komt omdat een chocoladereep
gemiddeld maar 10% water bevat. De appel bevat maarliefst 85% water.
Bovendien bevat vet ruim twee keer zoveel energie als koolhydraten en eiwitten. Dat is
dus de reden waarom gehakt nog zo rijk is aan energie, ondanks dat het 50% water
bevat.
Antwoorden
Op bordje 1 lag 55 gram, dus het antwoord moet zijn: voldoende.
Op bordje 2 lag 250 gram, dus het antwoord moet zijn: voldoende.
Op bordje 3 lag 60 gram, dus het antwoord moet zijn: voldoende.
Op bordje 4 lagen 10 muizen, dus het antwoord moet zijn: voldoende.
Winnaars
De winnaars worden na 25 april 2009 bekend gemaakt.