Zondag 12 september 2010 - Gemeente Oisterwijk

Gemeente Oisterwijk
Zondag
12 september 2010
‘De smaak van de 19 de eeuw’

Open Monumentendag
In het weekend van zaterdag 11 en zondag 12
september wordt voor de 24 ste keer de
landelijke Open Monumentendag gehouden. Dit
jaar staat de dag in het teken van de
negentiende eeuw. Een eeuw met twee
gezichten, enerzijds van technologische
vernieuwingen door de industriële revolutie en
anderzijds van het teruggrijpen op vroegere
bouwstijlen. Vandaar dat gekozen is voor het
thema 'De smaak van de 19 de eeuw'. De smaak
van prachtige gebouwen en tuinen, van
neostijlen en interieurs, maar ook de smaak op
de tong.
In Oisterwijk, Moergestel en Heukelom
wordt de Open Monumentendag gehouden
op zondag 12 september 2010
De organisatie van deze dag is in handen van
het comité Open Monumentendag. Het comité
heeft besloten om zoveel mogelijk invulling te
geven aan het landelijke thema voor onze
Gemeente en laat u o.a. volop meegenieten
van vergeten groenten en andere smaken. Het
comité heeft een aantal 19 de eeuwse
monumenten in Oisterwijk, Heukelom en
Moergestel uitgekozen, die raakvlakken hebben
met het thema. De eigenaren van deze
monumenten stellen hun panden belangeloos
open ter bezichtiging voor het publiek.
Wederom hebben we een beroep kunnen doen
op de stadsgidsen, die zich voor deze Open
Monumentendag beschikbaar stellen en die u
meer kunnen vertellen over het betreffende
onderwerp. Dit jaar worden op 3 locaties
exposities, presentaties en demonstraties
gegeven. Deze vinden plaats bij korenmolen
‘Onvermoeid’ aan Langvennen Oost, de molen
aan de Schoolstraat in Moergestel en in het
Raadhuis aan de Lind. Om de bereikbaarheid
naar verschillende locaties te verbeteren, heeft
het comité het toeristentreintje ‘Oisterwijk
Express’ die dag ingezet tussen 12u en 16u.
Een ritje kost slechts vijftig eurocent. De
opstapplaatsen zijn bij het Gemeentekantoor
aan de Lind en het St Jansplein en de molen in
Moergestel. Er is een half uurs dienstregeling.
Oisterwijk Express
Midden in dit boekje vindt u een
plattegrond, met daarop aangegeven de
opengestelde monumenten en de
opstapplaatsen van het toeristentreintje.
Het nummer op de plattegrond correspondeert met het
nummer van het beschreven monument in dit boekje. Er is
geen vaste route; u kunt bij ieder monument beginnen en
vervolgens alle monumenten langs gaan.
De Open Monumentendag start op zondag 12
september om 11.00 uur. De panden zijn
opengesteld van 11.00 uur tot 16.00 uur. Het
‘startschot’ wordt gegeven door burgemeester
Hans Janssen bij ’t Hoog Huis’ aan de
Posthoornseweg 7. Dit pand is ook opgenomen
in de lijst met opengestelde monumenten (zie nr
7).
Om 16.00 uur begint de feestelijke afsluiting
van deze dag met medewerking van
troubadour Cees van Dijk in de Voorhof,
Kerkstraat 64 naast de protestantse kerk. Dit
jaar bestaat het kerkgebouw 200 jaar. De
zaterdag voor Open Monumentendag bezoekt
‘Koning Lodewijk Napoleon’ met een bonte
stoet te paard de kerk. Zie voor meer details:
www.protestantsekerk-oisterwijk.nl
Uitreiking Oisterwijkse Monumentenprijs
Om 16:30 uur wordt in de Voorhof de
monumentenprijs 2010 uitgereikt door
burgemeester Hans Janssen. Deze prijs is
bedoeld voor een eigenaar van een Rijks- of
Gemeentelijk monument of voor een persoon
of organisatie, die zich op bijzondere wijze
verdienstelijk heeft gemaakt voor het behoud
en de instandhouding van één of meerdere
monumenten in de gemeente.
Wij nodigen u van harte uit om hierbij
aanwezig te zijn en na afloop een glas te
heffen op de prijswinnaar.
Tot slot
Wij verzoeken u vriendelijk om zorgvuldig te
zijn in de diverse monumenten: Bedenk hierbij
dat u te gast bent.
Het comité Open Monumentendag heeft met
veel zorg, maar ook met veel plezier gewerkt
aan de invulling van deze dag. Wij hopen dat
deze dag een blijvende herinnering mag zijn
aan de vele monumentale panden in onze
gemeente, waar we soms dagelijks aan
voorbijgaan.
Wij wensen u een fijne dag!
Het comité Open Monumentendag.

1 Raadhuis De Lind
Raadhuis met aan de achterzijde de eerste aanbouw
Ambachten en 'De smaak van de
negentiende eeuw'
Het Raadhuis is gebouwd in 1900. Ambachtslieden,
die nog dagelijks werken met technieken
uit deze periode, zullen in de Burgerzaal
een toelichting geven op het thema van dit jaar
‘De smaak van de negentiende eeuw’. Dit
wordt gedaan aan de hand van afbeeldingen en
voorwerpen uit onze omgeving.
Renovatie Raadhuis
In 2008 werd het gerenoveerde Raadhuis
opgeleverd. Weer, wind en zure regen tastten
de gebeeldhouwde ornamenten, de vergulde
leeuw en het wapen van Oisterwijk aan en
moesten worden vervangen of opnieuw worden
verguld.
Beeldhouwen
Beeldend kunstenaar Frank van der Loo legt de
bezoeker uit, hoe de gebeeldhouwde leeuwtjes
en de andere ornamenten van het Raadhuis tot
stand kwamen. Ook wordt uitgelegd hoe een
beeld als de bronzen replica O.L. Vrouw ter
Linde op de hoek van het Raadhuis gemaakt is.
Daarnaast toont hij werk uit zijn eigen atelier.
Restaureren en Vergulden
Miriam Roest restaureert ondermeer antiek en
lijsten, stoffeert meubelen en combineert
hierbij allerlei technieken. Zij demonstreert de
techniek van het vergulden samen met haar
collega Marlies Saaltink, specialist op het
gebied van schilderij-restauratie. Zij legt u uit,
hoe vergeelde schilderijen hun oorspronkelijke
kleur weer terug kunnen krijgen.
Gebint Protestantse kerk Raam Raadhuis van Egbert
Dekkers
Houtconstructies
Ad van de Brand zal u, vanuit zijn ervaring met
timmerwerken voor renovatie en restauratie
van monumentale panden, uitleggen hoe er in
de negentiende eeuw gebouwd werd. In zijn
stand worden houtconstructies en de daarbij
gebruikte gereedschappen getoond.
Glas in lood
Vele gebouwen in Oisterwijk beschikken over
gebrandschilderde ramen. Voorbeelden hiervan
zijn de ramen in het Raadhuis van de priester/kunstenaar
en oud Moergestelnaar Egbert
Dekkers. Glazenier Frans Eekels heeft veel ervaring
op het gebied van glas in lood. In zijn
stand legt hij aan de hand van gereedschappen,
materialen en foto’s uit hoe glas
in loodramen en gebrandschilderde ramen tot
stand komen.
Mode in de negentiende eeuw, Brabantse
mutsen en poffers
Een poffer of Brabantse muts werd door
vrouwen 's zondags en bij speciale gelegenheden
gedragen. Aan de uitvoering kon men
zien uit welk dorp of streek de vrouw kwam.
Ook statusverschillen bracht men hiermee tot
uiting. Toos van Dijk toont hoe zij van het
vervaardigen van mutsen haar hobby heeft
gemaakt.

2 Molen’Onvermoeid'
Langvennen Oost 120
Monumentale stenen stellingmolen '
Onvermoeid '
De Kerkhovense molen, 'n kenmerkend
monument bij de noordelijke binnenkomst in
Oisterwijk is de laatst overgebleven molen in
de kern Oisterwijk. De geschiedenis gaat terug
naar de 14 de eeuw en de bedrijfsfunctie
eindigde vlak na de Tweede Wereldoorlog. De
huidige molen stamt uit 1895. In 1912 is de
molen door brand getroffen en is hersteld met
onderdelen van een 18 de eeuwse molen uit
Rhoon. De Oisterwijkse molen werd ingezet
voor het malen van graan, maar ook voor het
malen van eikenschors voor de vele
leerlooierijen. In 1953 heeft de gemeente
Oisterwijk de molen gekocht van de familie Van
Riel. Tussen 1976 en 1979 is de molen weer
gecompleteerd en gerestaureerd, maar
verkeerde in een dusdanig slechte
bouwkundige staat, dat in 1992 toch besloten
werd, om de molen stil te leggen. Na
eigendomsoverdracht aan de stichting 'De
Kerkhovense Molen' is men met een grondig
restauratieproces begonnen en sinds 1999 is
de molen weer in bedrijf.
Spelt
Het graangewas spelt had in de 19 de eeuw een
wereldproductie, die negen keer de productie
van tarwe overtrof. Spelt (Triticum spelta) is
een bijzonder eiwitrijke graansoort, maar door
het gebruik van kunstmest en de opkomst van
de gemechaniseerde landbouw is deze
graansoort naar de achtergrond verdrongen.
Spelt is een oergraan, dat de afgelopen eeuw
in de vergetelheid is geraakt, maar nu
helemaal terug is. De molenaars o.l.v. Hub van
Erve sluiten perfect aan bij het thema 'De
smaak van de 19 de eeuw', door u de vele spelt
producten te laten proeven. Molen, winkel en
terras zijn op zondag 12 september open.
3 'Het Princehof'
Heusdensebaan 93
Achterzijde boerderij met bakhuis
Op dit erf treft u een boerderij aan, een
voormalig bakhuis, een Vlaamse schuur en
twee kippenhokken. Deze kippenhokken dateren
nog uit de periode van ‘Kerkhoven Voorbeelddorp’
uit de jaren vijftig. Slechts enkele
boerderijen aan de Heusdensebaan hebben een
historie die verder dan de 20 ste eeuw teruggaat.
Het huidige woonhuis stamt uit 1868/1869,
maar de geschiedenis van haar voorganger
voert terug tot de 16 de eeuw. De naam van
deze hoeve 'Het Princehof' komt het eerst voor
in de verpondingsboeken van 1785. Daar wordt
gesproken over 'een teulhuis, schuur, hof,
boomgaard en aangelag'. De hoeve heeft
waarschijnlijk haar naam te danken aan een
huurder met de geslachtsnaam Princen, die
vroeger op Kerkhoven voorkwam.
'Het Princehof' voor de verbouwing
De huidige langgevelboerderij heeft een
wolfsdak en een achterbouw met stookplaats
onder het zadeldak. Zesruits schuiframen met
strekken, hardstenen dorpels en luiken. De
plint is gepleisterd en de stenen zijn gemetseld
in kruisverband. De verdieping heeft vierruits
schuiframen met strekken. Het aangebouwde
bakhuisje heeft een twintigruits schuifraam

met luiken, Oud Hollandse pannen en topgevel.
De langsdeelschuur staat onder een rieten kap.
Familie Van de Ven en Scheffers
De uit Tilburg afkomstige Adriaan van de Ven
trouwde op 5 mei 1858 te Oisterwijk met Petronella
de Kort. Zij was een verre nazaat van
de oudst bekende eigenaar van 'Het Princehof',
Embert Vercuijlen. Petronella was geboren op
Kerkhoven en keerde, na enige tijd in Berkel
gewoond te hebben, met haar echtgenoot
terug op Kerkhoven. Adriaan van de Ven trok
in 1867 in 'Het Princehof'. Hij begon met de
bouw van een nieuwe boerderij en schuur op
het stuk land ten zuiden van de oude boerderij.
'Het Princehof' werd later geërfd door Adriaan
junior, wiens nakomelingen, de familie Scheffers,
de boerderij nog steeds bezitten.
Kerkhoven Voorbeelddorp
In het kader van het naoorlogse Marshallplan
werd voor het project Kerkhoven fl. 150.000,=
beschikbaar gesteld. De boeren moesten wel
eenzelfde bedrag bijdragen. Voor een belangrijk
deel werd in dit plan ook de huishouding
betrokken, waarmee de huisvrouw haar voordeel
kon doen. Zo werden alle stallen verbeterd,
kippen- en varkenshokken gebouwd,
nieuw zaai- en pootgoed gekocht, productiever
vee aangeschaft, de fok- en controlevereniging
uitgebreid, de werktuigencoöperatie bevorderd
en slaapkamers en keuken verbeterd en elke
boerderij kreeg een douchecel of bad. Dit
project 'Voorbeelddorp’ duurde 3 jaar en
eindigde op 1 juli 1956.
Uitleg
aan
boerin
nen
over
het
kippe
nhok
in het
kader
van
‘Kerkh
oven
Voorb
eeldd
orp’.
Op
het erf staan twee kippenhokken van 10x5
meter, die gebouwd zijn met Marshallhulp. Er
zal een kleine expositie worden ingericht met
foto’s en er wordt informatie gegeven over de
geschiedenis vanaf de 16 de eeuw en het project
‘Kerkhoven Voorbeelddorp’.
4 De Lind 54
Pand vanuit de Joannes Lenartzstraat
Midden in het centrum, opvallend gelegen aan
de vijfsprong, die naar alle windstreken voert,
staat een markant huis bewoond door de familie
van den Akker. Al meer dan 40 jaar zijn zij
de trotse eigenaar van het Rijksmonument aan
de Lind 54 in Oisterwijk. Het huis is gebouwd in
opdracht van professor Petrus H.J. Wellenbergh,
directeur van de veeartsenijschool te
Utrecht. Daarvoor moest het oorspronkelijke
huis van logementhouder Hendricus van Alphen
afgebroken worden. Zelf heeft Wellenbergh
het huis niet bewoond, maar wel zijn
weduwe Antonia Alleta Geertruida Koumans-
Smedingh.
Pinakels
aan de
voorzijde
De Lind
De
(onbeke
nde)
architect
heeft
een
fraai huis gebouwd met een middengedeelte
van twee verdiepingen en een schilddak,
geflankeerd door lage zijvleugels van latere
datum. De zijgevels zijn versierd met prachtige
pinakels. Ook de versieringen met geblokte
pilasters, een cordonlijst en verkopte kroonlijst
maken het pand tot een sieraad in het dorp. De
oorspronkelijke bouw dateert volgens een
fraaie gevelsteen uit 1862.
Het huis herbergde vele interessante bewoners
zoals Madelaine Maria des Tombus, die gehuwd
was met Jhr. Johan Adolf de Jonge van Zwijns-
bergen en rond 1900 de protestantse huisarts
dokter Henri Otto Charles Bloemink, die
openlijk over anticonceptie sprak en zijn
cliënten daarover voorlichting gaf.

Tuinzijde De Lind 54
Het huis werd in de Tweede Wereldoorlog
enkele jaren niet bewoond. Eerst omdat de
Duitsers het gevorderd hadden, daarna
vanwege de ernstige schade aan het pand door
de ontploffing van de munitietrein in 1944 (zie
voorpagina). Dankzij deskundig onderhoud
verkeert het fraai bepleisterde monument voor
een groot gedeelte nog in de oorspronkelijke
staat.
Ter
gelege
nheid
van
Open
Monu
mente
ndag
stelt
de
familie
van
den Akker hun woonhuis voor een deel open
ter bezichtiging. U ziet nog oude elementen,
die destijds gebruikt zijn bij de bouw, zoals
bovenstaande gesmede vierkante spijkers.
5 Kerkstraat 96
Dit gemeentelijk monument werd gebouwd
tussen 1850 en 1875. De voorgevel is symmetrisch
ingedeeld, met de deur in het midden en
aan weerszijden ervan een schuifraam met
roedenindeling en luiken, terwijl de bovenverdieping,
drie schuiframen telt. De voorgevel
is bepleisterd, heeft schijnvoegen en wordt
beëindigd met een kroonlijst, waarboven een
zadeldak net zichtbaar is. Het uithangbord verraadt
het beroep van de eigenaar (imker).
Rond 1760 woonde op deze plek Laurens Jan
Bolders met zijn gezin. Dochter Anna erfde het
huis en haar echtgenoot Jan van Grinsven
werkte als hoefsmid in de smederij, die naast
het pand stond. Zij bleven kinderloos en het
huis werd, na hun overlijden, verkocht aan
Anna's zuster Jacoba. Zij was getrouwd met
Willem van de Merendonk, die ook de Kerkhovense
molen bezat. We zijn nu in het jaar
1832. De volgende bewoner was weer een
hoefsmid, Antonie Verhoeven. Na hem woonde
Wilhelmus Spapens, een horlogemaker, op deze
plek. De vermoedelijke bouwheer van het
nu nog bestaande huis is Arnoldus Wouter
Holleman, die in Oisterwijk vele huizen bezat.
De huidige bewoners Sjef van der Steen en
Corine Goldschmidt nodigen u uit om een kijkje
te komen nemen in het huis met een sfeervol
interieur, waarin oud en nieuw evenwichtig
samengaan. Ook de tuin, omgeven door een
nieuwe muur, in stijl met oude materialen
vervaardigd, is absoluut een bezoek waard.
tantse Kerk
Kerkstraat 64
Achterzi
jde
pand
Kerkstr
aat 96
6
Pro
tes

De protestantse kerk uit 1810
Open Monumentendag kent een jarige
De Protestantse Kerk in Oisterwijk bestaat dit
jaar 200 jaar. Dit rijksmonument werd op 2
september 1810 met een feestelijke eredienst
officieel geopend. Op 18 april 1809 bemoeide
Lodewijk Napoleon zich persoonlijk met de
teruggave van de Petruskerk aan de Katholieken.
In Oisterwijk sprak hij met pastoor
Johannes van der Bruggen en dominee Cornelis
van Strijen. Aan de Protestanten beloofde hij
f 7000.= om een nieuwe kerk te bouwen. Dat
werd de huidige kerk aan de Kerkstraat.
Achitect/timmerman Van Heijst uit Waalwijk
maakte de tekening en het bestek. Twee
timmerlieden uit Tilburg, Augustinus de Bresser
en Willem van der Loo namen de klus aan voor
f 5095,=. Het werd een eenvoudig maar fraai
gebouw met opvallend knipwerk. In de kerk
treffen we een preekstoel aan, die in opdracht
van de abt van St. Geertruid in 1770 werd
gemaakt en dienst gedaan heeft in de
voormalige Petruskerk. Ook het orgel is een
Rijksmonument. Het werd in 1816 aangekocht
in Hilvarenbeek, maar dateert al van rond 1740
en verkeert nog voor 75% in zijn
oorspronkelijke staat. Tijdens Open Monumentendag
is het orgel regelmatig te beluisteren.
Bovendien viert de kerk van 11 tot 19
september feest met een Napoleontische
optocht, een kunst-expositie in de kerk en een
orgelconcert. Alleszins een reden om eens
naar de kerk te gaan.
7 't Hoog Huis'
Posthoornseweg 7
Het voormalig café Groot Speijck
't Hoog Huis' is een Rijksmonument. Het is een
sfeervolle, bijzondere villa, die ontworpen is
onder Scandinavische architectuur (Chaletstijl).
Het houten pand is op zeer solide wijze gebouwd,
naar de hoogste maatstaven van de
eeuwenoude Zweedse traditie.
Van oorsprong diende het als Scandinavisch
paviljoen voor de Amsterdamse Wereldtentoonstelling
in 1895. Vanuit Amsterdam
werd het in 1896 verplaatst naar Oisterwijk en
daar herbouwd aan de Van Tienhovenlaan, om
dienst te doen als café Groot Speijck. Na de
bouw van het 'nieuwe' Groot Speijck werd het
pand gebruikt als boswachterswoning. In 1978
kocht Piet van Opstal 't Hoog Huis' van Natuurmonumenten
en hij heeft het vervolgens
afgebroken en herbouwd aan de Posthoornseweg
nr 7. Het pand is een tweelaags houten
woonhuis onder flauw hellend zadeldak met
overstekken, gedekt met kruispannen. De
voorzijde van de woning heeft in de
middenbeuk beneden een dubbel T-raam met
persiennes onder geprofileerde deklijsten.
Daarboven bevindt zich een openslaand
vierruits raam onder een keperboog. Op halve
hoogte van dit raam gaat het horizontale
beschot over in verticale kraaldelen.
't Hooghuis' voor de verbouwing in 2010
De aankoop in 1978 door Piet van Opstal kwam
op het juiste moment. De gemeente Oisterwijk
was destijds van plan om het pand te laten
slopen. Na het overlijden van Piet kreeg de
familie bericht, dat het pand binnen drie
maanden moest worden afgebroken. Dankzij
de inspanningen van Stan van Opstal en zijn
vrouw Manja is 't Hoog Huis' voor sloop
behouden gebleven.

Het pand ‘t Hoog Huis’ heeft architectuurhistorische
waarde vanwege het bijzondere
materiaalgebruik en de ornamentiek. Het is
gaaf bewaard gebleven en als voorbeeld van
villabouw in hout in ons land betrekkelijk zeldzaam.
Het volledig gerestaureerde
Rijksmonument
Inmiddels heeft onder toezicht van de huidige
eigenaar, Bert Gorris, een totale restauratie
van het ‘t Hoog Huis' plaatsgevonden en is het
pand in oude glorie hersteld. Het
Rijksmonument is tijdens Open Monumentendag
aan de buitenzijde te bezichtigen.
8 Hoevenseweg 5
Pand Hoevenseweg 5
Het gemeentelijk monument Hoevenseweg 5
maakt deel uit van de vlek 'De Oisterwijkse
Hoeven'. Deze kortgevelboerderij dateert in
haar huidige vorm waarschijnlijk uit de 18 de
eeuw, alhoewel een inscriptie in een eiken
schouwbalk het jaartal 1660 aangeeft. De
boerderij is uitgevoerd in baksteen in
kruisverband en gedeeltelijk bepleisterd.
Foto uit de jaren '50 tijdens bewoning van fam. Tekath
Bij de herverdeling, eind jaren negentig, is dit
gebied overgegaan van Berkel-Enschot naar de
Gemeente Oisterwijk. Het pand staat bekend
als 'Brabant 1660' en mogelijk vindt de
familienaam Verhoeven hier nog haar
oorsprong. In het pand zijn nog vele
authentieke bouwelementen uit de vorige eeuw
te vinden.
Kaart Oisterwijkse Hoeven uit 1832
Het omcirkelde pand 'Brabant 1660' is in 1940
deels afgebrand en met oude stenen weer
opgebouwd. Een bezoek aan de boerderij van
de familie Vuylsteke is meer dan de moeite
waard.
9 Lg Heukelomseweg 4

Langgevelboerderij aan de Laag
Heukelomseweg
De gevelankers C.B.M. aan de westzijde van dit
gemeentelijk monument zouden volgens
overlevering duiden op de drie Koningen
Caspar, Balthazar en Melchior, maar de
realiteit leert ons, dat het de initialen waren
van de oude eigenaar Mathijssen. Naast de
fraaie langgevelboerderij ligt een veldschuur,
die kenmerken heeft van een Vlaamsche
schuur.
Het gebint is nog volledig authentiek. Acht
staanders (4 x 2) dragen de grote rieten kap.
De 4 stuks gebinten bestaan uit 2 staanders en
een ankerbalk. Aan de voorzijde ligt de
ankerbalk over de staander en steekt ca. 1,25
mtr. over. De gebintconstructie is het typische
kenmerk van de Vlaamsche schuur. Deze
constructie werd destijds met
handgereedschap op de grond gemaakt uit
eikenhout en later voor de bovenspanten veelal
uit populierenhout van de directe omgeving.
Het oude vakmanschap dwingt hierbij respect
af, gezien de juiste houten passingen,
vastgezet met houten toogpennen. De leeftijd
van de schuur is moeilijk in te schatten, maar
de aard van de constructie verraadt, dat het
gebint waarschijnlijk uit de 18 de eeuw stamt.
De ronde sporen en de populieren spanten zijn
van een wat latere datum. De huidige
eigenaar, de familie Hawinkels-Puts nodigt u
uit om dit stukje oud vakmanschap te komen
bewonderen.
De huidige open Vlaamsche schuur was vroeger
een gesloten schuur.
10 Molen
Schoolstraat 65
In het midden van de negentiende eeuw is de
huidige korenmolen van Moergestel verplaatst
naar de locatie aan de Schoolstraat, toen nog
Akkerstraat geheten. De molen stond
oorspronkelijk op de Brem, richting Biest-
Houtakker. Cornelis Roozen (1827-1869) werd
de nieuwe koren- en boekweitmolenaar, maar
hij maalde ook eek (vermalen eikenschors)
voor de leerlooiers. Moergestel kent een lange
molenhistorie en het rijksarchief maakt al
melding van deze vroegst bekende windmolen
in onze provincie op de Brem in 1281. De
huidige standerdmolen is de oudste windmolen
uit onze regio en stamt hoogst waarschijnlijk
uit de 16 de eeuw.
De windmolen (WM) werd in 1852 verplaatst naar de
Akkerstraat later Schoolstraat genoemd.
De molen is rijk aan inkervingen uit de 18 de en
19 de eeuw en op de meelbak vindt men het
jaartal 1714 terug. De bouwtechnische
bijzonderheden verraden Vlaanse invloed op
deze molenbouw, zodat men tot de globale
datering zou kunnen komen van omstreeks
1600. Ondanks de bouw in 1879 van een
stoommaalderij aan het Rootven, is dit
Rijksmonument nog tot in de dertiger jaren
van de vorige eeuw en ook nog gedurende de

tweede wereldoorlog in bedrijf geweest en
diverse generaties Roozen maalden
professioneel met deze molen. In 1962
verkocht deze familie de molen aan de
gemeente Moergestel. Na diverse restauraties
is de standaardmolen nu in goede staat. Maar
met de toename van bebouwing rond de molen
wordt het malen wel steeds lastiger.
Dankzij de bijdrage van de Rabobank Hilvarenbeek-
Oisterwijk kunt u genieten van deze werkende
stoommachine met dorskast
Molenveldje
In Moergestel wordt ook niet voorbij gegaan
aan het thema 'De smaak van de 19 de eeuw'.
Op het veldje bij de molen staat tijdens Open
Monumentendag een authentieke
stoommachine, een stoomlocomobiel, die een
dorskast aandrijft. De machine van het
fabrikaat Lanz type ZLC weegt 6000 kg en
levert 21 pk bij 10 bar keteldruk, destijds een
fors vermogen. Dit soort machines werd vanaf
de tweede helft van de 19 de eeuw getrokken
door paarden en zo in de wintermaanden van
boerderij naar boerderij vervoerd om het
opgeslagen graan te dorsen. Molenaars Victor
Theeuwen en Michiel de Waard laten u zien hoe
het gedorste graan wordt gemalen.
Om de keten compleet te maken staat bij de
molen een mobiele bakoven waar o.a. Henk
van Roessel u het vers gebakken brood met
spek laat proeven. Daarnaast geven een aantal
exposanten toelichting over hun zelf
verbouwde producten en de toepasbaarheid
hiervan. Dré Hoefnagels toont allerlei
fruitsappen en siropen, Bert Klerks geeft uitleg
over biologische kruiden en Rieki van den
Meijdenberg zal met vergeten groenten hierbij
aansluiten met de door haar geteelde
producten uit haar volkstuin. Een demonstratie
paling roken wordt gegeven door Harry
Reijrink. Kortom een dag heerlijk genieten op
en rond de molen.
11 St. Jansplein 3-3a
Ingeklemd tussen herberg 'De Veerkes' en het
Sociaal Cultureel Centrum 'Den Boogaard' ligt
aan het St. Jansplein 3A in Moergestel een
nostalgisch gebouwtje, dat destijds onderdeel
uitmaakte van St. Jansplein 3. Beide panden
zijn Rijksmonument. Het midden 19 de eeuwse
pand is een dwarshuis onder pannen-zadeldak.
Tegen de voorgevel bevinden zich aan
weerszijden ijzeren stoephekjes. De twee
vrijgezellen, Janus en Heintje Reijnen
bewoonden in het midden van de 19 de eeuw,
samen met hun huishoudster Mijntje Pietjeu,
het pand, dat destijds gelegen was aan het
kerkpad. In de aanbouw van dit pand, dat
geruime tijd als een bakhuis werd aangeduid,
bleekten de twee broers bijenwas. Bijenwas
heeft een gele tot bruine kleur en het was voor
de handel zaak om de was te bleken.
In 1922 werd het pand van de gebroeders
Reijnen verkocht aan de familie De Veer.
Cornelis de Veer en Johanna Bierkens trouwden
in 1878 en van hun 7 kinderen dreven de
dochters Petronella (beter bekend als Piet),
Jaan en Lies een kruidenierszaakje, met de
ingang aan de Postelstraat. Piet was daarnaast
ook mutsenwasser en ze gebruikte daartoe de
aanbouw, die door de gebroeders Reijnen
voorheen als wasblekerij benut werd. Toen de
kinderen De Veer in 1974 naar het bejaardenhuis
trokken, werd het woonhuis met
'washok' verkocht. Later werd het 'washok'
apart verkocht en bood het pandje een onderkomen
aan vele beginnende ondernemers. Het
woonhuis kreeg een bestemming als café
evenals later ook het 'washok'. Het toeval wil,
dat beide panden sinds een jaar weer een
gemeenschappelijke uitbater hebben. Marc
Rijnen runt zowel De Veerkes als Hier Neffe
(het 'washok'). Beide panden zijn tijdens Open
Monumentendag te bezichtigen.
12 'Huize Nieuwenhof'
Kloosterdreef 4-38

Klooster St. Stanislaus
Het middeleeuwse kasteel Nieuwenhof behoorde
rond 1800 toe aan Marcellis Anne Bekkers,
Heer van Moergestel en burgemeester van
Chaam. Hij bood dit ‘Buiten’ in 1828 te huur
aan, maar er bestond weinig belangstelling
voor. Het verhaal gaat, dat de protestantse
'landeconoom' Constantijn Johannes Vorsterman
van Oijen, vader van de bekende heraldiekkenner
Antonie, destijds met enkele nonnen
van de Zusters van Liefde uit Tilburg in
een koets zat. Terloops vermeldde hij, dat dit
landgoed te koop stond en zo kwam het de Tilburgse
pastoor Zwijsen ter ore, die als priester
moeilijk kon onderhandelen met de protestant
Bekkers en de onderhandelingen daarom overliet
aan de Tilburgse koopman en gemeenteraadslid
Franciscus Suijs. Zwijsen ging dit kasteel
gebruiken als uitbreidingsmogelijkheid
voor het moederhuis van de Zusters aan de
Oude Dijk te Tilburg, dit tot teleurstelling van
de protestanten. De novicenopleiding werd
naar Moergestel overgeplaatst. Het klooster
werd aanvankelijk vernoemd naar Aloysius, de
patroonheilige der jeugd, maar al spoedig werd
de naam gewijzigd in Stanislaus, de patroonheilige
van de novicen. Op 21 juni 1840
betrokken de eerste novicen Assisia, Eugenia
en de keukenzuster Coletta onder leiding van
Vincentia het kasteel. In 1858 keerde het
noviciaat terug naar Tilburg. Stanislaus werd
een verpleeghuis voor oudere en zieke zusters.
Daarnaast hebben deze zusters veel betekend
voor het meisjesonderwijs in Moergestel. In de
zeventiger jaren van de 19 de eeuw is begonnen
met nieuwbouw, waarbij in 1889 de gehele
voorgevel van het klooster werd verbouwd
onder leiding van de Tilburgse architect
Goijarts. Alhoewel het interieur van dit
Rijksmonument meermalen is verbouwd, is een
groot gedeelte van de buitengevels authentiek
gebleven. Op Open Monumentendag wordt u
een rondleiding geboden met uitleg van de
gidsen Ton van Elsdingen en Jaap Drubbel. In
de kapel is een kleine tentoonstelling ingericht
over de Zusters van Liefde in Moergestel.
Woord van Dank
Graag willen wij alle mensen bedanken, die
meegewerkt hebben om deze dag tot een
succes te maken.
In het bijzonder de eigenaren van de
monumenten, die hun pand hebben
opengesteld, de Gemeente Oisterwijk, de inzet
van de stadsgidsen en allen, die bij de
voorbereiding en op de dag zelf tot het
welslagen van deze Open Monumentendag
belangeloos hebben bijgedragen.
Het comité Open Monumentendag;
Moniek Verhof, Rita Zwietering en Guido La
Rose van de Gemeente Oisterwijk en Yvette
Bender, Jens Christiaanse, Bob Keasberry, Jan
van Leest, Elly van Soelen, Kees Welmers,
Gerard Willems en adviserend Wim de Bakker.