hoofdstuk 2

verkoopprijs
winst
interne
middelen
externe
middelen
PRIJS
GELDSTROOM
Werking van de onderneming
kostprijs van
de producten
interne
middelen
externe
middelen
aanwendingen
interne
middelen
blijven meer
dan een jaar
bewaard
verbruikt in
de loop van
het jaar
externe middelenverworven
buiten de
onderneming
markt van de
bevoorrading
bronnen
middelen
voortgebracht
door de
activiteit
middelen
van externe
aanbrengers
kapitaalmarkt
vergoeding
kapitaal
verschaffers
Onderneming brengt goederen en/of diensten op de markt mbv. productiemiddelen:
∗ externe middelen: alles wat de onderneming van buitenuit gebruikt/verbruikt
bijv. grondstoffen, verbruiksgoederen, diensten in onderaanneming
in de loop van het jaar verbruikt, bijv. arbeid, reklame
∗ interne middelen:
in de onderneming bewaard blijven, bijv. gebouwen, machines
gebruik of verbruik van productiemiddelen heeft tot gevolg : uitgaven
betalen van gebouwen, machines, grondstoffen, onderaannemers, personeel
deze middelen: geleverd
⎧
door de verkoop van de goederen/diensten op de markt
⎨ uitgaven voor de externe middelen
voldoende voor: interne verbruik gedurende het jaar
⎩
klein gedeelte van de interne middelen, bewaard in de onderneming
Probleem: tijdsverschil tussen inkomsten en uitgaven
Oplossing: financiering van deze productiemiddelen
door vennoten, bankiers, leveranciers, werknemers, staat, ...
hiervoor verwachten zij een aangepaste vergoeding (dividend, interest)
Algemene boekhouding
Weerspiegeling van dit ondernemingsgebeuren
Functie: weergeven van de waarden en de verandering van waarden binnen een
onderneming, en dit zo werkelijkheidsgetrouw als mogelijk
(1) bezittingen en vorderingen (aanwendingen) (2) verplichtingen en kapitaal (bronnen)
Regelmatige tijdstippen (jaarlijks) overzicht van de diverse aanwendingen en bronnen:
∗ hoeveel grondstoffen zijn er nog in voorraad
∗ hoe groot is de uitstaande lening bij de bank
∗ vergelijking opbrengsten met kosten ⇒ winst/verlies over een bepaalde periode
Resultaat: balans en resultatenrekening
Twee principes: zaaktheorie en dubbele boekhouding
Industriële boekhouding of analytische kostprijsboekhouding
Winstgevendheid ve. onderneming: bepaald door kostprijs van de aangeboden goederen
kostprijs: kan gedeeltelijk beïnvloed worden door de onderneming
hiervoor is een nauwkeurige registratie nodig van de verschillende kostenelementen
Zaaktheorie
1. kent alleen materiële schulden en bezittingen (geen juridische feiten)
2. beschouwt bedrijf als onafhankelijk van de eigenaars
Er wordt onderscheid gemaakt tussen
• het vermogen van de onderneming
• het vermogen van de eigenaar(s) van de onderneming
de eigenaar: een buitenstaander
⎧
⎨ steeds verantwoording
de onderneming is hem eventueel winstuitkering
⎩
bij vereffening uitbetaling
verschuldigd
Op die manier kan het eindresultaat van de onderneming bepaald worden zonder dat
dit resultaat beïnvloed wordt door allerlei transacties die niet de onderneming maar de
eigenaars aanbelangen.

Dubbele boekhouding
bezittingen en vorderingen (B): alle elementen die de onderneming ter beschikking
worden gesteld
schulden: oorsprong van alle bezittingen:
∗ ten aanzien van de eigen-kapitaalbezitters (eigenaars) (Se)
∗ ten aanzien van derden die slechts extern bij de onderneming betrokken zijn (Sd)
maatschappelijk bezit van een onderneming = bezittingen - schulden tov. derden
MB = B − Sd of B = Se + Sd
waarbij het maatschappelijk bezit (MB) de schuld tov. de eigenaars is
Het geheel van bezittingen en vorderingen, gesteld tegenover alle schulden, ondergaat
doorlopend wijzigingen in samenstelling, aard en waardegrootte van zijn componenten.
Bij vereffening, bij afwezigheid van winst of verlies:
∗ alle eigendommen (B) worden te gelde gemaakt
∗ hiermee vereffening van de lopende schulden (Sd)
∗ rest: de vroeger ingebrachte som van de eigen-kapitaalbezitters (Se).
Dubbele boekhouding: mogelijke transacties: (B − Sd = Se)
• innerlijke waardeverschuiving binnen B, Sd of Se:
+ kasgelden (−B) overdragen naar bank(+B)
+ een schuld aangaan (+Sd) om een andere schuld te betalen (−Sd)
toe(/af)name van een element van B of Sd of Se
= af(/toe)name van een ander element van B of Sd of Se
• waardeomzetting met effect op B en Sd:
+ aanschaf van goederen (+B) met aankoopschuld bij leverancier (+Sd)
+ gebruik van kasmiddelen (−B) voor de betaling van schulden (−Sd)
toe(/af)name van een element van B
= toe(/af)name van een element van Sd
• waardeomzetting met effect op B en Se of op Sd en Se:
+ kasmiddelen verhogen (+B) met de verdiende interesten (+Se)
+ kasmiddelen verlagen (−B) met de te betalen huur (−Se)
+ lening afbetalen (−Sd) met resultaat van kapitaalsverhoging (+Se)
In het derde geval gaat het over transacties met een winst- of verlieseffect:
winst: vermeerdering van de schuld aan de kapitaalbezitter als beloning voor zijn
inbreng
verlies: vermindering van de schuld aan de kapitaalbezitter als risico verbonden aan zijn
inbreng
dus toename (afname) van een element uit B
= een toename/winst (afname/verlies) van een element uit Se
dus afname (toename) van een element uit Sd
= een toename/winst (afname/verlies) van een element uit Se
De boekhouding noteert al die verrichtingen die aanleiding geven tot een wijziging in de
basisvergelijking B − Sd = Se (inbegrepen winst- en verlieselementen).
Deze gelijkheid wordt echter nooit verbroken.
Hierdoor geeft iedere verrichting aanleiding tot een dubbele inschrijving (voor dezelfde
waarde en op hetzelfde ogenblik).
Balans
geeft de toestand van een onderneming weer op een bepaald ogenblik
− rechts: passief: de bronnen of de schulden waarop de onderneming steunt
− links: actief: omschrijving van het gebruik van deze bronnen of bezittingen
Basiskenmerk van een balans: het evenwicht
het totaal van de bronnen financiert het totaal van de aanwendingen
een onderneming kan niet meer bronnen aanwenden dan deze waarover ze beschikt
ACTIEF = PASSIEF
- gebruik van fondsen
- wat de onderneming
bezit (B)
- bronnen van fondsen
- hoe de onderneming
de activa
financiert (Sd + Se)
AANWENDINGEN = BRONNEN

Boekhouden met opeenvolgende balansen
• na iedere verrichting maakt men een nieuwe balans
• dit geeft een nieuw overzicht van het vermogen
Voorbeeld:
1. De heer Siebels richt een onderneming op met een beginkapitaal van 220. Dit
bedrag wordt op de bankrekening van de onderneming gestort op 1 maart.
2. Op 5 maart koopt de onderneming een gebouw ter waarde van 140, dat contant
betaald wordt.
3. Op 10 maart koopt de onderneming voor 60 grondstoffen, op termijn betaalbaar.
Oprichting bedrijf: (+B, +Se)
Aankoop gebouw: (+B, −B)
A Balans op 1/3 P
IX Liquide middelen 220 I Kapitaal 220
220 220
A Balans op 5/3 P
III Materiële vaste activa I Kapitaal 220
A Gebouwen 140
IX Liquide middelen 80
220 220
Aankoop grondstoffen, op termijn betaalbaar: (+B, +Sd)
A Balans op 10/3 P
III Materiële vaste activa I Kapitaal 220
A Gebouwen 140
VI Voorraden en bestellingen IX Schulden op ten hoogste
in uitvoering 1 jaar
A Voorraden C Handelsschulden
1.Grondstoffen 60 1.Leveranciers 60
IX Liquide middelen 80
280 280
• deze methode: omslachtig, tijdrovend en weinig overzichtelijk
• onderneming met duizenden verrichtingen per dag: onmogelijk
• hulpmiddel: rekeningen: detaillering van verschillende onderdelen van de balans
Resultatenrekening
Balans: toestand vd. bezittingen en schulden vd. onderneming op een bepaald ogenblik
Resultatenrekening: hoe het vermogen van de onderneming aangewend is
weergave van winst of verlies over een bepaalde periode
de opbrengsten worden geplaatst tegenover de kosten die gemaakt zijn om de
opbrengsten te verwerven
D Resultatenrekening C
Kosten
Opbrengsten
Winst
Verlies
door deze voorstelling van opbrengsten en kosten kan men een oordeel vormen over de
financieel-economische toestand van de onderneming

Rekening
een staat per vermogensbestanddeel waarop alle gerelateerde wijzigingen systematisch
worden aangevuld in twee kolommen
(dus, geen vermenging van vermeerderingen/verminderingen in één kolom)
voorstelling:
D rekening X C
toenamen en afnamen worden gegroepeerd op de linker- en rechterzijde
∗ debiteren: het inschrijven van een bepaald bedrag op de linkerzijde
∗ crediteren: het inschrijven van een bepaald bedrag op de rechterzijde
Voorbeeld: betaal 100 aan leverancier en stort 1000 op bankrekening
D kas C
1500 100
1000
D leverancier C
100 1000
D bank C
1000
Op gelijkmatige tijdstippen: het saldo van elke rekening maken:
het verschil tussen de ingeschreven debetbedragen en creditbedragen
een rekening afsluiten: het saldo inschrijven langs de zwakste zijde:
D rekening X C
credittotaal
debettotaal
debetsaldo
D kas C
1500 100
1000
400
D leverancier C
100 1000
900
D rekening X C
debettotaal
credittotaal
creditsaldo
D bank C
1000
Rekeningenstelsel (of rekeningenplan of boekhoudkundig plan)
een systematische voorstelling van alle aangewende rekeningen
Verhogen van de vergelijkbaarheid tussen verschillende ondernemeningen:
boekhoudwet: minimumindeling van het rekeningenstelsel
1000
vermogensrekeningen : elementen van de balans
Aktiefrekeningen BALANS Passiefrekeningen
D goederen C
+ −
D vorderingen C
+ −
D beschikbaarheden C
+ −
D eigen vermogen C
− +
D schulden L.T. C
− +
D schulden K.T. C
− +
∗ Toenamen in activa: genoteerd aan de debetzijde, afnamen aan de creditzijde
∗ Toenamen in passiva: genoteerd aan de creditzijde, afnamen aan de debetzijde
kostenrekeningen en opbrengstenrekeningen : elementen van de resultatenrekening
D kostenrekening C
+ −
D opbrengstenrekening C
− +
∗ Toenamen in kosten: genoteerd aan de debetzijde, afnamen aan de creditzijde
∗ Toenamen in opbrengsten: genoteerd aan de creditzijde, afnamen aan de debetzijde
Samengevat: debiteren crediteren
stijging actief daling actief
daling passief stijging passief
kost opbrengst
grootboek : volledige verzameling gebruikte rekeningen in een onderneming
bevat alle verrichtingen uitgevoerd in de onderneming: logisch gerangschikt

Balans begin van het boekjaar:
Openen van de rekeningen:
D Terreinen C
15
D Eigen C
15
A Balans op 1/1/2008 P
Terreinen 15 Eigen vermogen 15
Vorderingen 10 Vreemd vermogen 23
Beschikbaar 13
Totaal 38 Totaal 38
actiefrekeningen: debiteren voor waarde op beginbalans
passiefrekeningen: crediteren voor waarde op beginbalans
D Vreemd C
23
D Vorderingen C
10
D Beschikbaar C
13
D Opbrengsten C D Kosten C
1. aankoop partij goederen voor 12, op krediet stijging P, kost
2. betaling 12, bijv. 2 maanden later (daling P, daling A)
3. verkoop van deze partij voor 17, op krediet (stijging A, opbrengst)
4. ontvangst 17, bijv. 1 maand later (daling A, stijging A)
5. betaling loonkosten 2 (daling A, kost)
D Terreinen C
15
D Eigen C
15
D Vorderingen C
10 17
17
D Vreemd C
12 23
12
D Opbrengsten C
D Beschikbaar C
17
13 12
17 2
D Kosten C
12
2
1. afsluiten van de rekeningen: debet- en creditsaldo berekenen, behalve voor de
opbrengsten- en kostenrekeningen
2. overbrengen kosten naar resultatenrekening
3. overbrengen opbrengsten naar resultatenrekening
4. overbrengen resultaat naar eigen vermogen
D Terreinen C
15 DS 15
D Resultaten C
14 17
3
Balans einde van het boekjaar:
D Vorderingen C
10 17
17 DS 10
D Vreemd C
12 23
CS 23 12
D Beschikbaar C
13 12
17 2
DS 16
D Opbrengsten C
17 17
1. gedebiteerd creditsaldo komt op de passiefzijde van de balans
2. gecrediteerd debetsaldo komt op de actiefzijde van de balans
D C
A P
debetsaldo
D Eigen C
15
CS 18 3
D Kosten C
12
2 14
D C
creditsaldo
A Balans op 31/12/2008 P
Terreinen 15 Eigen vermogen 15
Vorderingen 10 Winst 3
Beschikbaar 16 Vreemd vermogen 23
Totaal 41 Totaal 41

Dagboek of journaal
Bij elke verrichting worden twee rekeningen aangepast:
eentje wordt gedebiteerd en de ander gecrediteerd
Deze twee rekeningen worden genoteerd in het dagboek
bevat een chronologische inschrijving van alle handelsverrichtingen
Een journaalpost:
datum
naam rekening X –
Debet Credit
nr aan rekening Y –
(korte verklaring)
Centralisatiemethode
Nodig: verwoorden van elke transactie in een aparte journaalpost en een dubbele
inschrijving in de rekeningen van het grootboek
Praktisch: groeperen van gelijkaardige transacties (betalingen, verkopen) in hulpboeken
Periodisch: getotaliseerde transacties inschrijven in het journaal en in de
grootboekrekeningen
hulpboeken (dagelijks)
(b.v. maandelijks)
journaal grootboek
JAARREKENING
- Balans
- Resultatenrekening
- Toelichting
Voorbeeld
1. Op 1 oktober richt de heer Bellens een zaak op door 90000 in de kas te storten.
2. Op 5 oktober stelt de heer Fransen een lening van 50000 ter beschikking van de
onderneming.
3. Op 10 oktober worden obligaties gekocht ter waarde van 12000. Deze obligaties
worden contant betaald.
4. Op 15 oktober wprden goederen aangekocht ter waarde van 30000. De leverancier
is de heer Stijnen. De factuur (nr 376) is betaalbaar op het einde van de maand.
5. Op 30 oktober wordt de heer Stijnen contant betaald.
6. Op 14 november wordt de helft van de goederen in voorraad verkocht voor
20000. De heer Verwimp heeft de goederen ontvangen, maar nog niet betaald.
7. Het huurgeld voor het magazijn (2000) vanaf oktober tot en met december wordt
betaald op 1 december.
Op 1 oktober richt de heer Bellens een zaak op door 90000 in de kas te storten.
journaalpost:
01/10
Kas 90000
Debet Credit
1 aan Kapitaal 90000
oprichting bedrijf
boekingen in het grootboek:
D Kas C
(1) 90000
D Kapitaal C
90000 (1)
(vermeerdering van kas met 90000 = kapitaalvermeerdering met 90000)

Op 5 oktober stelt de heer Fransen een lening van 50000 ter beschikking van de
onderneming.
journaalpost:
boekingen in het grootboek:
05/10
Kas 50000
Debet Credit
2 aan Leningen 50000
lening van Fransen
D Kas C
(1) 90000
(2) 50000
D Leningen C
50000 (2)
Op 10 oktober worden obligaties gekocht ter waarde van 12000. Deze obligaties worden
contant betaald.
journaalpost:
10/10
Obligaties 12000
Debet Credit
3 aan Kas 12000
aankoop obligaties
boekingen in het grootboek:
D Kas C
(1) 90000 12000 (3)
(2) 50000
D Obligaties C
(3) 12000
Tussentijdse samenvatting
Bezit Schuld
Vermeer- Vermin- Vermeer- Vermin-
dering dering dering dering
1. Kas 90000 1. Kapitaal 90000
2. Kas 50000 2. Lening 50000
3. Kas 12000
4. Obligaties 12000
152000 12000 140000
140000 140000
Het evenwicht dat de voorwaarde voor het dubbel boekhouden vormt, blijft behouden.
In de eerste drie transacties zijn er geen effecten op Se (winst of verlies).
Volgende transacties illustreren het gebruik van
∗ opbrengsten: bijv. verkopen;
∗ kostenrekeningen: bijv. betaalde huur.
Op 15 oktober worden goederen aangekocht ter waarde van 30000. De leverancier is de
heer Stijnen. De factuur (nr 376) is betaalbaar op het einde van de maand.
journaalpost:
15/10
Aankopen 30000
Debet Credit
4 aan Leveranciers 30000
boekingen in het grootboek:
aankoop bij Stijnen (factuur 376)
D Aankopen C
(4) 30000
D Leveranciers C
30000 (4)

Op 30 oktober wordt de heer Stijnen contant betaald.
journaalpost:
31/10
Leverancier 30000
Debet Credit
5 aan Kas 30000
betaling factuur 376
boekingen in het grootboek:
D Leveranciers C
(5) 30000 30000 (4)
D Kas C
(1) 90000 12000 (3)
(2) 50000 30000 (5)
Op 14 november wordt de helft van de goederen in voorraad verkocht voor 20000. De
heer Verwimp heeft de goederen ontvangen, maar nog niet betaald.
journaalpost:
14/11
Klanten 20000
Debet Credit
6 aan Verkopen 20000
boekingen in het grootboek:
verkoop aan Verwimp (factuur 3)
D Klanten C
(6) 20000
D Verkopen C
20000 (6)
Het huurgeld voor het magazijn (2000) vanaf oktober tot en met december wordt
betaald op 1 december.
journaalpost:
01/12
Betaalde huur 2000
Debet Credit
7 aan Kas 2000
betaling huur okt/dec
boekingen in het grootboek:
D Betaalde huur C
(7) 2000
Salderen van grootboekrekeningen:
D Kas C
(1) 90000 12000 (3)
(2) 50000 30000 (5)
2000 (7)
96000 DS
140000 140000
D Leningen C
CS 50000 50000 (2)
D Obligaties C
(3) 12000 12000 DS
D Klanten C
(6) 20000 20000 DS
D Kas C
(1) 90000 12000 (3)
(2) 50000 30000 (5)
2000 (7)
D Kapitaal C
CS 90000 90000 (1)
D Leveranciers C
(5) 30000 30000 (4)
D Aankopen C
(4) 30000 30000 DS
D Verkopen C
CS 20000 20000 (6)
D Betaalde huur C
(7) 2000 2000 DS

Kostprijs van de aangekochte goederen: niet volledig ten laste van periode
Op 31/12: nog goederen ter waarde van 15000 in voorraad
Kost van de aangekochte goederen: corrigeren met de voorraadwijziging
(voorraadwijziging: eindvoorraad op 31/12 - beginvoorraad op 1/10)
journaalpost:
31/12
Voorraad 15000
Debet Credit
8 aan Voorraadwijzigingen 15000
boekingen in het grootboek:
D Voorraad C
(8) 15000 15000 DS
eindvoorraad
D Voorraadwijzigingen C
CS 15000 15000 (8)
Het groeperen van alle opbrengsten- en kostenrekeningen in een globale
resultatenrekening laat toe het behaalde resultaat te bepalen.
D Resultatenrekening C
Aankopen 30000 Verkopen 20000
Voorraadwijziging -15000
Huur 2000
CS Winst 3000
In de periode oktober-december een winst van 3000
20000 20000
Resultaat (winst van 3000) bepaalt de verandering in de schuld die de ondeneming
heeft aan de eigenaar
D Balans 31/12 C
Obligaties DS 12000 Kapitaal CS 90000
Voorraad DS 15000 Lening CS 50000
Klanten DS 20000 Winst CS 3000
Kas DS 96000
143000 143000
Balans: linkerzijde: activa
de aanwendingen van de fondsen, alle middelen waarmee de onderneming kan werken
rangschikking volgens liquiditeitsgraad : de mate waarin de bestanddelen min of meer
snel in geld kunnen omgezet worden zonder de continuïteit in het gedrang te brengen
1. vastliggende of vaste activa: bijv. bedrijfsgebouw of machine: bij aanschaf is geld
(koopkracht) besteed; deze koopkracht is niet verloren gegaan, maar kan niet
direct terug liquide gemaakt worden: de koopkracht is vastgelegd voor meerdere
bedrijfscycli
2. realiseerbare of omzetbare middelen: bijv. voorraden of klanten (debiteuren):
komen op een relatief korte termijn weer vrij onder liquide vorm (na verloop van
een bedrijfscyclus)
3. beschikbare waarden: bijv. kas of bank: het is mogelijk om onmiddellijk over de
koopkracht te beschikken
vlottende of courante activa: omzetbare en beschikbare waarden

Balans: rechterzijde: passiva
de bronnen van de fondsen die de financiering van het actief mogelijk maken
globale indeling: eigen vermogen en vreemd vermogen
rangschikking volgens eisbaarheidsgraad : de mate waarin de schulden al dan niet vlug
in de tijd eisbaar zullen zijn
1. eigen vermogen of zuiver vermogen of eigen middelen:
niet-eisbaar deel van het totaal vermogen
∗ kapitaal: wordt door de eigen vermogensverschaffers (aandeelhouders)
ingebracht zonder voorafgaande afspraak voor terugbetaling
∗ reserves: de winsten die in de onderneming blijven
2. schulden op lange termijn: bijv. leningen, investeringskredieten, alle schulden
met een looptijd van langer dan één jaar
3. schulden op korte termijn: bijv. leveranciers, lonen, belastingen, te verdelen
winst, alle schulden die de onderneming binnen het jaar moet terugbetalen
graad van liquiditeit
Indeling van de balans
ACTIEF PASSIEF
VASTE VAST-
ACTIVA LIGGENDE
WAARDEN
zullen binnen gebouwen
het jaar niet machines
in geld omgezet
worden
COURANTE EXPLOITATIE-
ACTIVA WAARDEN
of VOORRAAD
worden normaal
omgezet in
geld binnen
het jaar
grondstoffen
REALISEERBARE
WAARDEN
klanten
BESCHIKBAAR
bank,kas
EIGEN BESTENDIGE
MIDDELEN KAPITALEN
kapitaal, niet opeisbaar
reserves binnen het jaar
SCHULDEN
OP LANGE EN
MIDDELLANGE
TERMIJN
leningen
SCHULDEN PASSIEF OP
OP KORTE KORTE
TERMIJN TERMIJN
de geregisleveranciers,
treerde rechten
te verdelen zijn opeisbaar
winst binnen het jaar
graad van opeisbaarheid
Belang van een balans
Beoordeling van de financiële positie van de onderneming:
1. is er op balansdatum voldoende vermogen aanwezig om de bedrijfsactiviteit voort
te zetten?
∗ de winst zou wel eens onvoldoende kunnen zijn
∗ verlies geeft een aantasting van het vermogen
2. kunnen de aangegane financiële verplichtingen op korte en lange termijn
nagekomen worden
3. is het gunstig resultaat voldoende groot dat het geheel of gedeeltelijk aan de
eigen vermogenverschaffers kan worden afgestaan?
• antwoorden op deze vragen zijn niet eenvoudig te formuleren op basis van één
balans;
• meestal nodig: balansen van opeenvolgende boekjaren;
• balansgegevens kunnen sterk variëren naargelang van het ogenblik van de
productiecyclus waarop de balans wordt gemaakt (bijv. speelgoedfabriek)
Actief balans 31/12/200x Passief
Bedrijfsgebouw 4500
Voorraden
Klanten
3500
1200
Kas,bank 800
Kapitaal
Reserves
5000
500
Lening 2500
Leveranciers
Winst
1000
1000
10000 10000
∗ aktief: vast kapitaal is 45%; werkkapitaal om dagelijks mee te werken is 55%
∗ passief: 55% eigen vermogen dat voor zeer lange tijd in bedrijfsmiddelen kan worden
geactiveerd (met winst erbij: tot 65%)
∗ ∗ vaste middelen (45%) : gefinancieerd met eigen permanente middelen (55%)
∗ werkkapitaal : voor een deel gefinancieerd door 20% eigen vermogen (5000 + 500
+ 1000 - 4500) en voor een deel met 25% vreemd vermogen op lange termijn ; de
rest komt vanuit het leverancierskrediet
∗ beschikbare middelen: onvoldoende wanneer de leveranciers allen tegelijk hun
vorderingen innen.
belangrijk: hoe verhouden balansposten zich wanneer ze gegroepeerd worden op
liquiditeitsgraad en eisbaarheidsgraad

Effect van de datum waarop de balans opgemaakt wordt:
A 30/6/2009 P
vaste activa 130 kapitaal 120
voorraad 480 schulden LT 70
realiseerbaar 20 schulden KT 400
winst 40
Totaal 630 Totaal 630
A 31/12/2009 P
vaste activa 130 kapitaal 120
voorraad 100 schulden LT 70
realiseerbaar 40 schulden KT 20
winst 60
Totaal 270 Totaal 270
Eind juni zijn er heel wat voorraden, voor een groot deel gefinancieerd met schulden op
korte termijn, bijv. leveranciers die nog niet betaald zijn.
Eind december, na een belangrijke verkoopperiode, is de voorraad grotendeels weg en
zijn ook de schulden op korte termijn voor een groot deel betaald.
Resultatenrekening
bedrijfskosten en bedrijfsopbrengsten overige kosten en opbrengsten
bedrijfskosten: tijdens het produceren van goederen of het leveren van diensten worden
middelen geheel of gedeeltelijk verbruikt:
het ondernemingsproces vraagt immers input van:
• ondernemingsmiddelen:
∗ vaste activa, bijv. machines: een gedeelte van de waarde van deze bestendige
middelen wordt in het proces verbruikt (afschrijvingskosten)
∗ grondstoffen en hulpstoffen: geheel of gedeeltelijk door het proces verbruikt
• werkingsmiddelen (dit zijn middelen waarvan prestatiecapaciteit niet in voorraad
wordt gehouden), bijv.:
∗ personeelskosten: het personeel verbruikt zijn prestaties tijdens het proces
∗ kosten voor diensten die verbruikt worden in het proces, bijv. telefoon,
elektriciteit, water, reclame, gas, kantoor
bedrijfsopbrengsten: belangrijk onderdeel: de verkopen van (afgewerkte) producten
overige kosten en opbrengsten: financiële en uitzonderlijke
Bedrijfsopbrengsten:
Resultatenrekening: staffelvorm
∗ omzet
∗ wijzigingen in de voorraad goederen in bewerking en gereed product en in
bestellingen in uitvoering (toename +, afname −)
∗ geproduceerde vaste activa
∗ andere bedrijfsopbrengsten
Bedrijfskosten;
∗ Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen:
− inkopen
− wijzigingen in de voorraad (toename −, afname +)
∗ Diensten en diverse goederen
∗ Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen
∗ Afschrijvingen en waardeverminderingen
∗ Andere bedrijfskosten
∗ ...
Bedrijfswinst (+) of Bedrijfsverlies (−)
Voorraadcorrecties:
• kost van aankoop van grondstoffen en hulpstoffen
(+) vermeerderen met de beginvoorraad
(−) verminderen met de eindvoorraad
beginvoorraad : een overname van de voorraad die overbleef bij het einde van
vorig boekjaar
eindvoorrraad: goederen die niet gebruikt/verkocht zijn tijdens het boekjaar;
ze worden overgenomen in de voorraad van het volgende boekjaar
• bedrijfsopbrengst =
omzet
(+) vermeerderd met de eindvoorraad van (half)afgewerkte producten
(−) verminderd met de beginvoorraad van deze producten

Voorraadwijzigingen handelsgoederen:
Voorbeeld 1
Aankoop: 800 stuks à 60/stuk 48000
Verkoop: 700 stuks à 90/stuk 63000
Eenvoudig gezien: bedrijfsresultaat 15000; maar ook rekening houden met resterende
voorraad: 100 stuks à 60 of 6000
Dus, bedrijfsresultaat = 15000 + (eindvoorraad - beginvoorraad) of 21000
kosten opbrengsten
aankoop 48000 verkoop 63000
voorraadwijzigingen -6000
Neemt de waarde van de voorraad toe op het einde van het boekjaar, dan verminderen
de bedrijfskosten en verhoogt het bedrijfsresultaat
Voorbeeld 2
Beginvoorraad: 100 stuks à 60/stuk 6000
Aankoop: 800 stuks à 60/stuk 48000
Verkoop: 850 stuks à 90/stuk 76500
Dus, bedrijfsresultaat = 28500 + (eindvoorraad - beginvoorraad) of 25500
kosten opbrengsten
aankoop 48000 verkoop 76500
voorraadwijzigingen 3000
Neemt de waarde van de voorraad af op het einde van het boekjaar, dan vermeerderen
de bedrijfskosten en daalt het bedrijfsresultaat
Samenstelling van het bedrijfsresultaat:
Leveranciers Aankopen
Kas, Bank, PR
X
X X
voorraadwijzigingen
voorraadwijzigingen
grondstoffen/hulpstoffen half-/afgewerkte producten
BV EV
Vaste activa Afschrijvingen
X X
Personeelskosten
X
Overige kosten
X
Oordeel vormen over:
Bedrijfsresultaten
KOSTEN D C OPBRENGSTEN
Overige bedrijfskosten
Aankopen Verkopen
Voorraadwijziging Voorraadwijziging
(BV-EV) (EV ′ -BV ′ )
Afschrijvingen
Personeelskosten
Overige
bedrijfsopbrengsten
Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat
(indien > 0) (indien < 0)
CS
DS
Belang van resultatenrekening
Verkopen Klanten
X X
BV ′ EV ′
Overige
opbrengsten Kas, Bank, PR
X X
∗ rendement van de specifieke bedrijfsactiviteit:
gunstig verschil/verhouding tussen bedrijfsopbrengsten en bedrijfskosten
(te vergelijken met vorige jaren en vergelijkbare ondernemingen)
∗ rentabiliteit: verhouding tussen rendement en het ingezette vermogen om dat
rendement te behalen
D Resultatenrekening C
bedrijfskosten 600 bedrijfsopbrengsten 1200
financiële kosten 600 financiële opbrengsten 200
uitzonderlijke kosten 600 uitzonderlijke opbrengsten 300
verlies van het boekjaar 100
1800 1800
Een batig bedrijfsresultaat van een renderende onderneming kan worden opgeslorpt
door diverse (financiële/uitzonderlijke) kosten die niet karakteristiek zijn voor de
eigenlijke bedrijvigheid.

Balans en resultatenrekening
Verwerking van de resultaten: welk deel van de winst/het verlies
• wordt toegevoegd/onttrokken aan het eigen kapitaal
• wordt uitgekeerd aan/gedragen door de kapitaalverschaffers (de eigenaars)
A Balans P
Actief
Eigen
vermogen
overgedragen
gereserveerde
winst
Schulden
verdeelde
winst
D Resultatenrekening C
Kosten
netto winst
Opbrengsten
Oefening: de activiteiten van garage Debra bestaan uit onderhoud van voertuigen en
de aan- en verkoop van tweedehandswagens.
Gegeven:
beginbalans
Verrichtingen:
A Balans op 1/4/2009 P
Gebouwen 5000 Kapitaal 4000
Installaties 500 Lening 2000
Meubilair 200
Bank 260
Kas 40
Totaal 6000 Totaal 6000
1. 3/4: aankoop computer aan 100, te betalen einde maand
2. 10/4: ontvangst betaling factuur voor uitgevoerde onderhoudswerken (100)
3. 12/4: aankoop tweedehandswagen aan 200, te betalen einde maand
4. 20/4: verkoop van tweedehandswagen aan 300, klant betaalt met bankcheque
5. 22/4: innen van bankcheque, storting op bankrekening
6. 30/4: betaling factuur computer via bankoverschrijving
7. 30/4: betaling factuur tweedehandswagen via bankoverschrijving
Gevraagd: journaalposten en boekingen in grootboek; balans op 30/4/2009
• wat bedoelt men met waarde?
Waarde van activa
• hoe moeten wijzigingen (inflatie, slijtage) in rekening gebracht worden?
Vaste activa: bijv. gebouwen, terreinen
gebruiksgoederen die verscheidene keren kunnen worden aangewend
dus een stapsgewijs waardeverlies: elk jaar wordt een gedeeltelijke waardevermindering
van het activabestanddeel in rekening gebracht (afschrijvingen)
Evaluatie van voorraden:
bij stijgende inflatiepercentages geven resultatenrekening en balans een minder getrouw
beeld van de onderneming
wanneer historische prijzen gebruikt worden:
∗ een feitelijke onderwaardering van het verbruik
∗ een oneigenlijke vermeerdering van de winst (dus, verhoging belasting)
Een koffiebranderij:
Voorbeeld omtrent voorraad
vorig boekjaar een grote voorraad koffiebonen aangekocht tegen 100/eenheid
afgewerkte producten werden verkocht tegen 150/eenheid
omwille van hoge inflatie: grondstofprijs dit jaar gestegen tot 300/eenheid
dezelfde winstmarge: verkoopprijs verhoogd tot 350/eenheid
belastingsschaal is 40%
omzet van dit jaar kan volledig uit voorraad van vorig jaar geleverd worden.
Voor de prijsstijging: winst van 30/eenheid en kasstroom van 30/eenheid
In huidig boekjaar: historische kostprijs gebruiken geeft een winst van 250/eenheid
dit is geen echte winst, omdat naast verkoopprijs ook kostprijs gestegen is
belastingen op de totale winsten: stijgen van 20/eenheid
naar 100/eenheid resultaat is een verarming van de onderneming.
Juister beeld: voorraden waarderen tegen vervangingswaarde.

voor prijsstijging na prijsstijging
historische kostprijs vervangingswaarde
bedrijfsopbrengsten (O) 150 350 350
bedrijfskosten (K) -100 -100 -300
bedrijfsresultaat 50 250 50
belastingen (B) 20 100 20
nettowinst 30 150 30
kasinstroom (O − B) 130 250 330
vervanging -100 -300 -300
nettokastroom 30 -50 30
Niet eenvoudig om rekening te houden met alle effecten om zo te komen tot een
waarheidsgetrouwe jaarrekening
Belgische wetgeving:
geen enkele methode opgelegd bij gebrek aan een gevestigde doctrine
maar waarderen tegen vervangingswaarde is niet toegelaten